• Nie Znaleziono Wyników

Zagadnienie typologii i kierunki rozwojowe czarnoziemów występujących na obszarze Polski

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "Zagadnienie typologii i kierunki rozwojowe czarnoziemów występujących na obszarze Polski"

Copied!
8
0
0

Pełen tekst

(1)

R O C Z N I K I G L E B O Z N A W C Z E , T . X I X , D O D A T E K , W A R S Z A W A 1968

JÓZEF BOROW IEC

TH E PRO BLEM O F TY PO LO G Y AND D EV ELO PM EN T TRENDS OF

CHERNOZEM S OCCU RRING IN PO LAN D

D ep a rtm en t of S oil S cien ce, C o lleg e of A g ricu ltu re, L ublin. H ead — P rof. Dr. B. D obrzański

The prob lem of typological a rra n g e m e n t of w h a t are called chernozem s

w hich occur w ith in P o la n d ’s fro n tie rs, has not been d e fin ite ly settled .

The au th o rs of few w orks concerning th a t su b ie c t-m a tte r [8, 15, 25, 26]

w h en classifying th e soils m en tio n ed in to chernozem s have lim ited th e ir

division to tw o su b ty p es — p ro p er and degrad ed ones; th ese term s are

s till used in th e sy stem atizatio n of soils in P o lan d in force [10, 15].

The re su lts of th e a u th o r’s own in v estig atio n s c a rrie d out in th e region

of th e L ub lin U pland in referen ce to th e lite ra tu re concerning sim ilar

soils in th e Soviet U nion [1, 4, 8, 9, 11, 19] in d icate d istin ctly th e necessity

for revision of th e p re se n t view s as reg a rd s th e typological a rra n g e m e n t

an d division of those soils, w hich in consequence m ay lead to a com plete

e lim inatio n of chernozem as a ty p e in th e n o m en clatu re of P o la n d ’s soils.

T hese suggestions ind u ced th e a u th o r to e x te n d th e investigation s to

o th er regions in P o lan d w h ere soils classified as chernozem s occur. This

p a p e r b rie fly deals w ith th e effects of th ese investigations.

R E SU L T S

The soils d e a lt w ith occur on deep loess co n c en tra te d in se v era l sepa­

ra te regions of so u th e a ste rn P o lan d (Fig. 1). In v estig atio n s an d ob serv a­

tions in d icate th a t a ll those soils are of th e some origin and have th e ir

com m on p a re n t rock. T h eir d iffe re n tia tio n chiefly re su lts from the d if­

fe re n t n a tu ra l conditions ex istin g in areas of th e p a rtic u la r regions (Tab.

1), w hich, am ong others, is reflec ted in th e p rofile m orphology of th e soils

discussed.

(2)

254 J. B o ro w iec

T a b l e

1

N a tu r e l Co nd it io ns in R egions Where Chernozems Occur

Region P r o f i l e Height above sea l e v e l m To ta l annual p r e c i p i ­ t a t i o n mm Mean annual temp. °C R e l i e f of the land Depth o f CaCO^ occurrence cm la 190-220 550 7 . 5 Poor r e l i e f 10 о lb 220-260 600 8 . 0 High ly contoured 110 II 210-270 600-650 8 . 0 D iv ers e 120 I I I 230-280 650-700 7. 5 Poor r e l i e f 150 IV 200-250' 650-720 7 . 0 D iv ers e 160

I t can be g e n e ra lly accepted th a t to w a rd th e so u th -w e st directio n (in­

crease of rain falls) those soils h av e fev e r fe a tu re s c h a ra c te ristic of ch e rn o ­

zems a t m ore and m ore stro n g ly ex p ressed d eg rad atio n ra te . This can be

n oticed by the level decrease of C a C 0 3 occurrence b rig h te r colour a n d

w o rsenin g of s tru c tu re in horizon A, a b e tte r developed horizon (B) an d

by a v e ry d istin ct coating of p o w d er of th e aggregates — w hich to a g re a t

e x te n t m ake th e soils in v estig a ted , look like th e g rey fo re st-ste p p e soils

w hich cover a consid erable area of th e n eig h b o u rin g Soviet te rrito ry .

(3)

The prob lem of ty p o lo g y 255

T his observ ation is also co nfirm ed by th e re su lts of la b o ra to ry in v esti­

gatio n p a rt of w hich h av e been in clu d ed in th is p ap er in th e fo rm

of diagram s (Fig. 2, 3, 4).

Fig. 2. T he d istrib u tion of pH, h um us, С : N , h u m ic acids : fu lv ic acids in th e p ro file of th e stu d ied so ils

Fig. 3. T h e d istrib u tio n of colloid s, F e 20 3, A120 3 and m o lecu la r ratio of S i 0 2 : R20 3

On com paring th e d istrib u tio n of th e v alues ob tained in stock of th e

soil profiles a d istin ct re g u la rity can b y noticed in th e d ifferences appe­

aring, as d epending on th e region each pro file rep re sen ts. T he ten d e n c y

of those changes is analogous to th e m orphological v a ria b ility discussed

earlier. A fact a ttra c ts a tte n tio n th a t b o th p rofiles from th e L u b lin U p land

a rea (la an d lb) — as re g a rd s c e rtain fe a tu re s an d p ro p ertie s — d iffe r

sig n ifican tly from th e others, as has a lre a d y been m en tio n ed [2].

T aking in to consideration all th e re su lts o b tain ed it m ay be noted

th a t th e soils d ealt w ith are ch a ra c te riz e d by a sm all h um u s c o n ten t (2— 3

percent) an d a re la tiv e ly sm all rea c tio n (pH 5-6). A d istin c tly m ark e d

(4)

256 J. B o ro w iec

Fig’. 4. B eh a v io u r of S, T, H, V -v a lu e s and Ca : M g ratio in th e p ro file of th e stu d ied so ils

d isplacem en t of iron and alu m in iu m sesquioxides and even colloidal clay

p articles ( <

0,002 mm) — a t a co n sid erab ly d iffe re n tia te d S i 0

2

: R2

O

3

ratio

prove u n d o u b ted ly a fa r adv an ced d eg rad atio n of those soils. This is also

co nfirm ed by th e rela tio n of ad so rp tiv e p ro p ertie s (Fig. 4). R elativ ely low

values for S and V an d h igh for H — p a rtic u la rly in profiles III and IV —

b rin g th ese soils closer to podzolic ones th a n to chernozem s. O nly th e

ch a ra c te r of h um us itse lf — according to th e ratio of hum ic an d fulvic

acids, and th e values of C :N d istrib u tio n (Fig. 2) — m ay suggest a g en eti-

cal rela tio n sh ip of those soils w ith chernozem s.

D IS C U S S IO N

The re su lts show n in com parison to p ap ers a lre ad y m en tio n ed w hich

deal w ith sim ilar soils of the Soviet te rrito ry au th o rize to conclude, th a t

th e soils in v estig ated , a p a rt from th e ir origin h ave little in com m on w ith

chernozem s and th a t th e re are no sig n ifican t reasons to classify th em into

th is type at the p rese n t stage of developm ent.

A dopting th e c rite ria used b y th e R ussian pedologist [1, 4, 7, 9, 16, 19]

we fin d th a t th e soils d ealt w ith show a g re a t sim ila rity to th e grey

forest-soils in U k rain e m en tion ed above. T hey d iffe r from th e la tte r only

in m orphological fea tu re s. This fact can be in te rp re te d th a t in rela tio n to

th e g rey forest-so ils som e tim e ago th e y u n d e rw e n t d efo restatio n a n d th e n

th e y w ere c u ltiv a te d for m an y y e a rs and th a t obviously a c e rtain in flu ­

ence m u st have been e x e rted on th e ir m orphology and c e rtain p ro p ertie s-

p a rtic u la rly in the u p p e r lay ers of th e profile.

The a u th o r concludes fro m th e above suggestions th a t to have a p ro p er

a rra n g e m e n t of th e soil d e a lt w ith a new ty p e should be in tro d u c ed into

(5)

T he prob lem of ty p o lo g y 257

th e sy stem atic of P o lish soils — g rey arab le soils (post-chernozem s)

divided in to tw o su b ty p es — g rey a n d d a rk grey. W orth m en tio n in g is

th a t th e se p ara te d th ird su b ty p e in th e Soviet U nion — light g rey could

also be selected in P o lan d b u t from q u ite a d iffe re n t soil ty p e — o th er

pedologist h av in g a lre a d y d raw n th e ir a tte n tio n to it [8, 14]. This problem ,

how ever, deserves a se p ara te stu d y .

A nalysing th e p rese n t dev elo p em en tal tre n d s of th e soils d e a lt w ith

note th a t th e y assum e d iffe re n t form s as d epending on local conditions

such as e.g. lan d relief (erosion), w a te r conditions an d u tilizatio n of soil.

The effect of th e action of th e factors m entioned is th e excep tio n ally

large d ifferen ces observed at p rese n t in th e p rev io u sly u n ifo rm soil

cover — even w ith in a sm all area, w hich becom e g re a te r w ith each y e a r

[2, 3]. This v a ria b ility is m an ifested m orphologically in th e v aria b le

depths, colour an d degree to w hich each of th e genetic horizons are

form ed an d also in th e th e ir p ro p erties. In m an y cases, th is creates th e

n ecessity of reg a rd in g a considerable surface of th e soils stu d ie d (those

lying on slopes, shallow , eroded) to th e ty p e of b row n soils [2, 3, 5, 6]

or even to soils w ith an undeveloped profile [2, 3]. O th e r soils group — as

y et u nclassified — into chernozem s or d elu v ial g rey soils.

Those fra g m en ts of th e soils d ealt w ith , w hich occur in fla t areas

situ a te d low er a n d being m ore m oist, u n derg o re la tiv e ly th e slow est

changes (region la). S uch soils show a re la tiv e ly low ra te of d eg rad ation ,

b e tte r m orphological fe a tu re s an d p ro p ertie s w h e re b y th e y fo rm a link

w ith chernozem s. On th e o th er hand, how ever, th e re are facto rs w hich

m ay suggest th e ir possible typological rela tio n to black e a rth s [2, 5, 6, 18],

w hich also occur in th is area.

R EFEREN CES

[1] B i e l a j a О. P.: G en e tic z e sk ije o so b ien n o sti siern y ch le ś n y c h p oczw p ra w o - b ierieżn oj i lew o b ierieżn o j leso step n o j U k rain y. P o czw o w ied ien . 2, 1964.

[2] B o r o w i e c J.: C zarn oziem y W y ży n y L u b elsk iej. Cz. I, II, III (C zernozem s of th e L u b lin U pland. P arts I, II, III). A n n a les U n iv . M. C u rie-S k ło d o w sk a , L u b lin , sec. E, v o l. X IX , 1965; sec. B, vol. X X , X X I, 1967.

[3] B o r o w i e c J.: W p ły w w y le s ie n ia i u ży tk o w a n ia roln iczego na m o rfo lo g ię i w ła sn o śc i czarn oziem u w teren ie urzeźbionym . (The e ffe c t of d efo resta tio n and u se of fa rm la n d on th e m orp h ology and p rop erties of ch ern ozem s in an u n d u la tin g territory). A n n a les U n iv. M. C u rie-S k ło d o w sk a , L u blin, sec. E., v ol. X X I, 1967.

[4] B o ż k o S. K.: K ła sy fik a c ija czern ozem iw U RR S. T rudy N a u k o w o -D o slid n o h o In stitu ta S o czem lero b stw a , v ol. IV, K y iw -C h a r k iw 1939.

[5] D o b r z a ń s k i В., Z b y s ł a w В.: W p ły w erozji na e w o lu c je czarn oziem u (The in flu e n c e of erosion on th e e v o lu tio n of chernozem s). R oczn. N au k R oln., vol. 71, 1955.

(6)

258 J. B o ro w iec

[6] D o b r z a ń s k i В., Z b y s ł a w В.: C zarn oziem y na le s sa c h P rzed k arp acia (C hernozem s on lo e s se s in th e C arp ath ian F oreland). A n n a le s U n iv. M. C u rie- S k ło d o w sk a , L u b lin , sec. E, v ol. X , 1956.

[7] I w a n o w a E. N. , R o z o w N. N.: O pyt sistie m a tik i p o czw step n oj zony S SSR . S o o b szczen ije I. P o czw o w ied ien ., 12, 1958.

[8] I w a n o w a E. N. , N o g i n a N. A.: O p oczw ach P o lszi i ich k la s y fik a c ji (The so ils of P olan d and th eir cla ssifica tio n ). P o czw o w ied ien ., 3, 1959.

[9] J a г к o w S. P.: S ch em a k la s y fik a c ji p oczw leso step n o j i czern oziem n oj łu g o w o - -step n o j zony. Sb. “P o m ia ti akad. W. P. W ilia m sa ”, 1942.

[10] K o w a l k o w s k i A . i inni: G en ety czn a k la s y fik a c ja g leb P o lsk i (G en etical C la ssifica tio n of P o lish soils). R oczn. G lebozn., vol. 7, 2, 1959.

[11] K u n d l e r P.: Zur K en n tn is der R a sen p o d so le und g ïa u e n W aldböden M itte l­ ru ssla n d s im V erg leich m it den S ols le s s iv é s des w e stlic h e n Europas. Z. P fla n . D üng. B od enkun., 86, 1958.

[12] M i e c z y ń s k i T.: B oden der W o jw o d sch a ft L u b lin . M a teria ły do p oznania gleb P o lsk i, z. 2, P u ła w y 1932.

[13] M i k l a s z e w s k i S.: C zarnoziem y h r u b ie sz o w sk o -to m a sz o w sk ie ok olic D o ł­ h ob yczow a (The ch ern ozem s of th e H ru b ieszów , T om aszów and D o łh ob yczów regions). Spraw ozd. T ow . N auk W arsz., R. III, 1910, z. 8.

[14] M u s i e r o w i c z A.: K la sy fik a c ja gleb P o lsk i u sta lo n a przez P o lsk ie T o w a ­ r zy stw o G leb ozn aw cze (A c la ssific a tio n of P o lish so ils by th e P o lish S o il-S c ie n c e S ociety). R oczn. G lebozn., vol. 3, 1954.

[15] M u s i e r o w i c z A.: C la ssifica tio n des soils pour la C arte P ed o lo g iq u e de la P ologn e. E sch elle 1:300 000, Rapp. V I-C ong. Inter. Sei., vol. E, V, 84, P aris 1956.

[16] P o n o m a r i e w a W. W.: O su szczn osti i g ieo g ra ficzesk ich zak o n o m iern o s- tiach p od zołoob razow an ija. P o czw o w ied ien ., 3, 1956.

[17] T e r l i k o w s k i F.: G leb y P o lsk i (P olish soils). R oczn. G lebozn., vol. 3, 1954. [18] T u r s k i R.: C h a ra k tery sty k a su b sta n cji organ iczn ej cza rn oziem ów W yżyn y

L u b elsk iej w a sp ek cie ich g en ezy (A ch a ra cteristic of th e organie su b sta n ces of czern ozem s of th e L u b lin U p lan d s from th e asp ect of th eir g en esis). A n n a les U n iv. M. C u rie-S k ło d o w sk a , L u b lin , sec. E, vol. X X I, 1957.

[19] Z o ł o t a r i e w S. A.: O g e n e z isie i k la s y fik a c ji sie r n y c h le śn y c h poczw . N auczn. T rudy Ukr. s-h , A kad., vol. 10, 1960.

j . B O R O W I E C

LE PRO BLÈM E DE L A TY PO LO G IE ET L ES T EN D A N C E S D E DÉV ELO PPEM ENT D ES TCH ER N O ZEM S SUR LE TER R ITOIR E DE LA POLO G NE

C h a i r e d e P é d o l o g i e d e la H a u t e É c o l e d ’A g r i c u l t u r e d e L u b lin

R é s u m é

L ’au teu r ou vre u n e d iscu ssio n sur le p rob lèm e de la ty p o lo g ie des sols ju sq u ’à p résen t a p p elés tch ern ozem s qui a p p a ra issen t d’u n e fa ço n fra g m en ta ire dans la p artie S u d -E st de la P o lo g n e (dess. 1).

En se b a sa n t sur les r ésu lta ts des o b serv a tio n s au cham p et au lab oratoire (dess. 2, 3, 4), a in si que sur la littér a tu re co n cern a n t ce su jet, on p eu t a ffirm er

(7)

T he p rob lem of ty p o lo g y 259

qu e le s sols su s -m e n tio n n é s on t p eu de caractères com m u n s av ec le s tch ern ozem s. Par contre, ces sols p résen ten t u n e gran d e sim ilitu d e a v ec le s sols gris fo restiers, très rép an d u s su r le s territo ires lim itro p h es de l ’U krain e.

D e la situ a tio n c i-d e ssu s p résen tée, T auteur co n clu t que, pour sy s té m a tise r d’un e fa ç o n ad éq u ate le s sols en q u estion , il fa u t in tro d u ire dans la sy sté m a tiq u e des sols de la P o lo g n e un n o u v ea u ty p e — le s sols gris c u ltiv é s (p roven an t de tch ern ozem s), av ec u n e su b d iv isio n en sols gris et so ls gris fo n cés.

j . B O R O W I E C

D A S PRO BLEM DER T Y PO LO G IE U N D D IE E N T W IC K L U N G SR IC H T U N G E N DER IN PO L E N A U F T R E T E N D E N TSCH ER N O SEM E

L e h r s t u h l f ü r B o d e n k u n d e d e r L a n d w . H o c h s c h u l e i n L u b l i n

Z u s a m m e n f a s s u n g

Es w ird das P rob lem der T y p o lo g ie der sogen. T sch ern o sem e, d ie fr a g m e n ta ­ risch im sü d ö stlich en T eil P o le n s a u ftreten (Abb. 1), vom V erfa sser erörtert.

D ie E rg eb n isse der G e lä n d e - und L a b o ru n tersu ch u n g en (Abb. 2, 3, 4) und d ie s­ b ezü g lich e L itera tu r zeigten , d ass die o b en erw ä h n ten B öd en w e n ig g em ein sa m es m it den ech ten T sch ern o sem en haben. S ie sind dag'egen den im b en a ch b a rten G eb iet der U k ra in e v e r b r e ite te n grau en W aldböden seh r äh n lich .

A u f Grund der fe s tg e s te llte n L age k o m m t der V erfa sser zu dem S ch lu ss, dass fü r ein e rich tig e K la ssifik a tio n der erw ä h n te n B öden ein n eu er T yp — grau e K u ltu rb od en , m it der T eilu n g d erselb en au f zw ei U n terty p e, und zw ar: g ra u e und d u n k elg ra u e B öden, e in g efü h rt w erd en so llte.

J . B O R O W I E C

Z A G A D N IE N IE TY PO L O G II I K IE R U N K I ROZW OJOW E C ZA RNOZIEM Ó W W Y ST Ę PU JĄ C Y C H N A O BSZAR ZE P O L SK I

K a t e d r a G l e b o z n a w s t w a W S R , L u b lin

S t r e s z c z e n i e

A u tor p o d ejm u je d y sk u sję nad p rob lem em ty p o lo g ii tzw . czarn oziem ów , w y ­ stęp u ją cy ch fra g m en ta ry czn ie w p o łu d n io w o -w sc h o d n ie j części P o lsk i (rys. 1).

Na p o d sta w ie w y n ik ó w badań teren o w y ch i la b o ra to ry jn y ch (rys. 2, 3 i 4) oraz w oparciu o w y k o rzy sta n ą litera tu r ę m ożna tw ierd zić, że w y m ie n io n e g leb y m ają m ało cech w sp ó ln y ch z czarn oziem am i. N a to m ia st w y k a z u ją d u że p o d o b ień stw o do szarych g leb leśn y ch , szeroko rozp rzestrzen io n y ch na są sied n ich obszarach U k rain y.

N a tle p rzed sta w io n ej sy tu a c ji autor w y c ią g a w n io se k , że dla w ła śc iw e g o za ­ szereg o w a n ia ro zp a try w a n y ch g leb n a leży w p ro w a d zić do sy s te m a ty k i gleb P o lsk i n o w y typ — szare g leb y u p ra w n e (poczarnoziem ne), z p od ziałem na d w a p od typ y — szare i ciem n oszare.

(8)

260 J. B o ro w iec Ю . Б О Р О В Е Ц ТИПОЛОГИЯ И Н А П Р А В Л Е Н И Я Р А З В И Т И Я Ч ЕРН О ЗЕМ О В Н А Т Е РРИ Т О РИ И ПО ЛЬШ И К а ф е д р а П о ч в о в е д е н и я , В ы с ш а я С е л ь с к о х о з я й с т в е н н а я Ш к о л а , Л ю б л и н Р е з ю м е В н астоящ ей работе автор о б су ж д а ет вопросы типологии ч ернозем ов, вы ­ ступ аю щ и х ф рагм ен тарн о в ю ж н о-в осточ н ой части П ольш и (рис. 1). А н а л и зи р у я р езул ьтаты п ол ев ы х и лабораторн ы х и сследован ий, а т а к ж е и сп ол ь зуя дан н ы е л и тер атур н ы х источников, автор у т в ер ж д а ет , что н азв ан н ы е почвы по своим свойствам м ало п о х о ж и на чернозем ы . В м есто этого они имеют много общ его с серы ми лесны м и почвами, ш ироко распространенны м и в со сед ­ н и х обл астях У краины . Н а основе в ы ш еск азан н ого автор п ри ходи т к вы воду, что дл я н а д л еж а щ ей систем ати зации р ассм атриваем ы х почв сл ед у ет ввести в систем ати ку почв П ольш и новы й тип — серая п ахотн ая почва (почернозем ная), которы й в свою очередь дел и тся на два подтипа — сер ая и тем носерая.

Cytaty

Powiązane dokumenty

Odwołanie się do dokumentów nie tylko ściśle papieskich, lecz firmowanych przez papieża, a przygotowywanych przez sztaby specjalistów (np. Kodeks Prawa Kanonicznego czy

Należy też wspomnieć o pozornym regresie działających sił miastotwórczych jako przesłance rozwoju układów zaglomerowanych. O zjawisku tym warto wspom- nieć szczególnie

Kluczowe cele rozwojowe kategoria miast A kategoria miast B kategoria miast C kategoria miast D kategoria miast E miasta ogółem modernizacja i rozwój ukła­ du

P Z atorski], Uwagi do zupełnego zabierających się w stan małżeński szczęścia służące przez pewnego.. Podgórzanina..., powszechnej Ich Mciów Kawalerów polskich

Zagadnienie typologii niektórych gleb pyłowych Pogórza Karpackiego 7 Mimo woli nasuwa się myśl, że może rzeczywiście ta tak znaczna miąższość utworów pokrywowych

Problem występowania czarnoziemów na obszarze Polski 181 Nie wdając się w szczegółową dyskusję, wydaje się jednak, że podcią ­ ganie pod miano czarnoziemów gleb,

rzyły się wówczas jakby centralne ośrodki rozwoju gleb czarnoziemnych, które mogły rozprzestrzeniać się tylko do tych granic, do których nawet przy zmieniającym się klimacie

mować tylko ,,geograficznym uw~runkowaniem'' komunikacji 14. Otrem- ba drogę tę widzi w realizacji postulatu jednoś.cd. problematyki geografii transportu i handlu. handel