R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E T. X , Z. 1, W A R S Z A W A 1961
REGINA TRUSZKOWSKA
PRÓ BNE O PRACO W ANIE M AP G LEBO W O -BO N ITAC YJNYCH W SK A LI 1:25 000 N A PO DSTA W IE PR O W A D ZO N EJ PRZEZ
M INISTERSTW O ROLNICTW A K L A SY FIK A C JI GRUNTÓW
Z Pracowni Chemii i Fizyki Gleb IUNG — Warszawa Kierownik prof, dr A. M usierowicz
W yn ik i teoretyczn ych badań gleb (średnio 1 odkryw ka na 7 ha) u zy sk iw ane podczas k lasyfik acji, nanoszone są na m ap y o dużej sk ali (1:5000 i inne), na k tórych oprócz odkryw ek w yzn aczon e są zasięgi klas b onitacyjn ych (podział na 8 klas przydatności użytkow ej) oraz zasięgi róż n ych ty p ó w gleb. P race te w y k o n y w a n e są przez sp ecjaln ie p rzeszkolo n ych k lasyfik atorów (500 agronom ów i 2000 geodetów ). K lasyfik acją obję ty ch je st rocznie około 2 500 000 ha gruntów . Jak w idać, m ateriały k la sy fik a cy jn e zaw ierają elem en ty kartograficzne, n iezb ęd n e przy opraco w y w a n iu m ap g leb ow o-b on itacyjn ych w sk ali 1:25 000.
W celu u stalen ia praktycznej m etod y w yk orzystan ia ty c h m a teriałów IUNG w u b iegłym roku dokonał p rzyk ładow ego opracow ania m ap glebo w ych . P rób n e prace w yk on ano na pow ierzch ni 140 000 ha, ob ejm ujących w pow iatach: P łońsk — 30 000 ha, Lidzbark — 20 000 ha, G łogów — 12 000 ha, K w idzyń — 30 000 ha, Ł ęczyca — 20 000 ha, C zęstochow a — 10 000 ha i Trzebnica — 15 000 ha. W opracow aniu w zięło udział 17 g le b ozn aw ców i ty lu k reślarzy kartografów . Poza ty m 18 gleb ozn aw ców do konało an alizy 2000 próbek gleb ow ych . W szystkie te prace w raz z redak cją i w y k re śle n iem p ierw orysów m ap tr w a ły około 14 000 godzin. P race w yk on a n e zostały w okresie od 10 czerw ca do 15 grudnia 1959 r. Ich koszt w y n ió sł około 450 000 zł. Stąd w n iosek , że opracow anie 1 pełnego arkusza m ap y gleb i m apy bonitacyjnej kosztow ało łącznie około 24 000 zł, a 1 ha — 3 zł.
W w yn ik u d okonanych opracow ań uzyskano d oku m entację oraz ze brano m a teriały d otyczące sposobu opracow yw ania m ap gleb ow o-b o n itacyjn ych . D okum entacja ob ejm uje 36 arkuszy map g leb ow ych i taką sam ą ilość m ap b onitacyjn ych , w yk reślo n y ch na podkładach topogra ficzn ych w sk ali 1:25 000. M apy u zu p ełn ion e są aneksam i op isow ym i,
288 R. Truszkowska
zaw ierającym i ogólną ch arak terystyk ę w arun k ów p rzyrodniczych, ze szczególn ym u w zględ n ien iem p rzyd atn ości rolniczej gleb oraz an alizy próbek gleb ow ych , obejm ujących: skład m ech aniczny, pH, zaw artość p róch n icy i w ęglan u w apnia. O pracow ane arkusze są p ierw szym i w P o l sce m apam i g leb ow o-b on itacyjn ym i w skali 1 : 25 000, w yk on a n y m i na p od staw ie k lasyfik acji gruntów , które m ożna w yk orzystać praktycznie.
W zebranych m ateriałach znajdują się uw agi odnoszące się do: a) w yk azu gleb p rzew id zian ych do w yod ręb n ien ia na m apach w skali 1:25 000,
b) ocen y prac i m ateriałów k lasy fik a cy jn y ch ,
c) oceny m ożliw ości w yk o n y w a n ia m ap g leb ow ych i m ap bonita cy jn y c h na podstaw ie zebranych m ateriałów ,
d) u stalen ia organizacji dalszego w yk o n y w a n ia om aw ianych map. P od sum ow ując w yp ow ied zi dotyczące u stalen ia w yk azu gleb stw ier dzono zgodnie, że z m ateriałów k la sy fik a cy jn y ch m ożna opracow ać m ap ę rodzajów i gatu n ków gleb. W w ięk szości w n iosków ustalono, że z m ateriałów k la sy fik a cy jn y ch m ożna opracow ać m apę gen ety czn ą gleb w g p rzyjętej system a ty k i, zaw artej w „K lasyfikacji g en etyczn ej gleb P o lsk i”, w yd . II, PTG. M niejszość w n iosków zaw ierała pogląd p rzeciw n y uzasadniany tym , że przeprow adzone badania n ie u w zg lęd niają p ew n y ch ty p ó w gleb, których w prow adzenia w ym agają n ow o czesne kierunki gleboznaw cze. M imo rozbieżności poglądów gleb ozn aw có w zaprojektow ano jednak w yk az gleb, które m ają być w yod rębn ione na m apach. W oparciu o ten w y k az zostaną oznaczone na m apach za sięg i u tw orów gleb ow ych , różniących się k ieru nk iem procesu g leb o- tw órczego (typ y i podtypy), p och odzen iem g eologiczn ym i m orfolo giczn ym (rodzaje gleb), sk ład em m ech an iczn ym profili (gatunki gleb) oraz w y stęp o w a n iem oglejenia.
N iezależn ie od rozbieżności poglądów na treść map gleb o w ych i w y k azyw an ie na n ich m n iejszej lub w ięk szej ilości u tw orów gleb ow ych , stw ierdzono zgodnie, że z m ateriałów k la sy fik a cy jn y ch m ożna opraco w y w a ć w ła ściw e m ap y b onitacyjn e. M apy tak ie stanow ią sy n tez ę map k la sy fik a cy jn y ch o dużej skali, zm n iejszon ych do skali 1:25 000. Na m apach ty c h m ają być w yod rębn ione gru n ty orne z p odziałem na 8 k las p rzyd atn ości rolniczej, u żytk i zielon e z podziałem na 8 klas b on itacyjn ych i gru n ty pod lasam i z p odziałem na 6 k las oraz n ieu żytk i i w ody. Z badanych 140 000 ha gleb ozn aw cy spraw dzili bezpośrednio 53 000 ha. U stalon o, że na teren ie 45 000 ha (85%) k lasyfik acja w y k o nana b yła praw idłow o, a na teren ie 8000 ha (15%) w ym agała sk ory gow ania w sk u tek stw ierd zon ych niepraw idłow ości.
Mapy glebow o-bonitacyjne w skali 1 : 25 000 289
tym teren ie, gleb ozn aw cy spraw dzili 6000 stw ierdzając, że w ięk szość b yła w ła ściw ie określona. P ew n e zastrzeżenia budzą opisy profilów , k tóre p ow inn y być szczegółow iej w yk on an e, aby d ostarczyły dokład n iejszej ch a rak terystyk i gleb.
O gólnie oceniając, m ateriały k lasy fik a cy jn e m ogą być w y k o rz y sty w an e do opracow yw ania map gleb ow o-b on ita cyjn ych pod w arunkiem , że udział gleb ozn aw ców w tych pracach będzie zw iększony.
U w agi, które odnoszą się do system u organizacyjnego oraz dalszego prow adzenia prac, są następujące. K lasyfikacja gruntów obejm uje rocznie około 2 500 000 ha, z czego około 1 500 000 ha przypada na k lasyfik ację zw artych obszarów. Odpowiada to około 200 arkuszom map gleb o w o-b o nitacyjn ych . J eżeli te m ap y m ają b yć opracow yw ane rów n olegle z kla syfik acją, trzeba u tw orzyć w każdym w ojew ód ztw ie pracow nię kartogra ficzną gleb z obsadą 3— 6 p racow ników (glebonazw ców -kartografów ). Prócz tego n ależy stw orzyć centralną pracow nię, której zadaniem b yłob y kierow an ie całością prac i prow adzenie jedn olitej redakcji map. W skazane b yłob y rów nież p ow ołanie stałego zespołu fachow ych naukow ców , którzy z jednej strony zap ew n ilib y centralnej pracow ni stałą w spółpracę z za kładam i gleb ozn aw stw a w y ższy ch u czeln i oraz czuw alib y nad jed n olitoś cią redakcji map.
M imo że przeprow adzenie próby w sk azu je na m ożliw ość w y k o n y w an ia om aw ian ych m ap rów n olegle z pracam i k la sy fik a cy jn y m i, istn ie je jednak w ie le trudności w d alszym realizow aniu tak dużego zam ierze nia. Trudności te p olegają z jednej strony na rozbieżności poglądów n auk ow ców na treść m ap, a z drugiej w yn ik ają z p otrzeb y tw orzen ia sp ecjaln ej organizacji kartograficznej. R óżnice w poglądach nauk ow ców na treść map gleb ow ych w yn ik ają przede w szy stk im z braku p rzy jętej i uzgodnionej m iędzynarodow ej sy stem a ty k i gleb. Stąd też różne k oncep cje w zakresie ujm ow ania i system a ty zow a n ia utw orów gleb o w ych . P rob lem ten jednak w pracach k artograficzn o-gleb ozn aw czych zarów no u nas, jak i za granicą rozw iązyw a n y jest przez każdorazow e u stalan ie w yk azó w gleb, które m ają b yć w yod ręb n ion e na m apach o określonej skali, przy u w zględ n ien iu celu, którem u m apy te mają słu żyć.
Tak też problem ten został rozw iązany w od niesieniu do om aw ia nych map. Z aprojektow any w yk az gleb do map w skali 1:25 000 został uzgod nion y i p rzyjęty przez K om isję N om enk latu ry, K lasy fik a cji i K ar tografii Gleb PTG.
U tw orzen ie odpow iedniej organizacji kartograficznej u m ożliw iającej k on tyn u ow an ie rozpoczętych prac w ym aga oczyw iście uznania przez od pow iedn ie in sty tu cje celow ości opracow ania map gleb o w ych i boni ta cy jn y ch dla teren u całego kraju i przyd ziału odpow iednich środków.
290 R. Truszkowska
STRESZCZENIE
K om unikat om aw ia próbę opracow ania m ap g leb ow o-b on itacy jn y ch w skali 1 :25 000 na p odstaw ie k la syfik acji gruntów , przeprow adzonej przez M in isterstw o R oln ictw a. Próba objęła około 140 000 ha w kilku pow iatach. W yciągn ięte w n iosk i dają pogląd na organizację, m etod y pracy i n iezb ęd ne środki dla w yk on ania tak iej m ap y dla całej Polski.
Р. ТРУ Ш К О В С К А ПОПЫТКА СОСТАВЛЕНИЯ БОНИТИРОВО ЧН О -П О ЧВЕНН Ы Х КАРТ В МАСШТАБЕ 1 : 25 000 НА ОСНОВАНИИ ПОЧВЕННОЙ КЛАССИ ФИКАЦИИ П РО ВЕ Д ЕН Н О Й МИНИСТЕРСТВОМ ЗЕ М Л Е Д Е Н И Я Лаборатория Химии и Физики Почв И. А. У. П. в Варшаве Заведующий — Проф. др. А. Мусерович Р е з ю м е В докладе обсуждается попытка составления почвенно-бонитировочных карт в масштабе 1 : 25 000, на основании почвенной классификации произ водящейся Министерством Земледелия. В этой пробной работе заключа ются карты около 140 тысяч гектаров на пространстве нескольких уездов. В полученных выводах заключаются указания по организации, методам исполнения и необходимым средствам для составления такой карты для всей Польши. R. TRUSZKOWSKA
TENTATIVE ELABO RATIO N OF SOIL A N D C A PA BIL IT Y M A PS 1:25 000 ON THE B A S IS OF THE SOIL CLA SSIFIC A T IO N
OF THE M IN ISTR Y OF AG RICU LTURE
Laboratory of Soil Chemistry aby Physics, IUNG Warsaw
S u m m a r y
A n attem pt is discussed in th is com m unication to construct a soil cap ab ility m ap 1 :25 000, based on th e land classification conducted b y th e M inistry of A gricultu re. The te n ta tiv e m ap com prises an area of b ut 140 000 ha in several districts. C onclusions are drow n regarding th e organisation, w orking m ethods and fin a n sial m eans required for construction of a soil cap ab ility map f o r .a ll of Poland.
