"Prispevok k dejinám banského prava a banictva na Slovensku", Peter Ratkoš, Bratislava 1951 : [recenzja]

59 8 R EC EN ZJË

p r a w ie n ie m ie c k im , o k re s p rz e c h o d z e n ia z r e n t y o d ro b k o w e j n a r e n t ę czy n sz o w o - p ie n ię ż n ą , o k re s ro z w o ju s p e c ja liz a c ji z a w o d o w e j, w y o d r ę b n ia n ia się lu b g w a łto w ­ n e g o ro z w o ju o ś ro d k ó w m ie js k ic h . S ta j e się w ię c ja s n ą rz e c z ą , że m u s ia ły p o w s ta ­ w a ć n o w e sz la k i, łą c z ą c e ro z w ija ją c e się m ia s ta i p rz e d e w s z y s tk im c h y b a łą c z ą c e te m ia s ta z z a p le c z e m w ie js k im . I tu też, n a le ż a ło m o cn o p o d k re ś lić w p ra c y , że r o z ­ w ój d ró g je s t w ła ś n ie b e z p o śre d n io z w ią z a n y z ro z w o je m m ia s t; p isz ę „ p o d k re ś lić “, gd y ż f a k t te n z z e b ra n e g o m a t e r i a łu w y n ik a . D o d a ć je s z c z e n a le ż y , że w te j s p r a ­ w ie a u to r k a z d a je się p o p e łn ia ć jeszcze je d e n b łą d , a m ia n o w ic ie m ó w i o n a o o k r e ­ sie X I I — X IV w . ja k o o o k re s ie je d n o lity m , n ie w p ro w a d z a b o w ie m ż a d n e j c e z u ry c h ro n o lo g ic z n e j. T y m c z a s e m m a t e r i a ł s a m n a r z u c a słu sz n ą c e z u rę g d z ie ś w p o ło w ie w ie k u X I I I . B r a k ja s n e j p e rio d y z a c ji z a c ie m n ia i p a c z y n ie c o o b ra z , k tó r y w y p a d a z b y t s ta ty c z n ie . C h cąc z o rie n to w a ć się w is to tn y m z n a c z e n iu p ro b le m u i ro li sz la k ó w k o m u n ik a ­ c y jn y c h n a Ś lą s k u , tr z e b a w ię c p r z e b a d a ć p u n k ty tu p o ru s z o n e , a z a p e w n e jesz c z e i in n e . N ie m n ie j p r z y s tę p u ją c do te j p r a c y n ie z b ę d n a b ę d z ie d o b ra z n a jo m o ść k s ią ż k i J . N o w a k o w e j. M im o o g ra n ic z e n ia i je d n o s tro n n o ś c i u ję c ia , p r a c a ta p o s ia d a b o w ie m o b o k o b fite g o m a t e r i a łu fa k ty c z n e g o , tr a f n y i s łu s z n y s to s u n e k do w ie lu z a g a d n ie ń . (W a lk a fe u d a łó w z m ie s z c z a ń s tw e m , z n a c z e n ie h a n d lu tr a n z y to w e g o i in.).

H . S a m s o n o w ic z

P e te r R a t k o š: P r ís p e v o k k d e jin á m b a n s k é h o p r a v a a b a n íc tv a n a S lo v e n s k u . S lo v e n s k á A k a d é m ia V ied a U m e n i, B r a tis la v a 1951, s. 174.

P r a c a sło w a c k ie g o h is to r y k a , p o ś w ię c o n a h is to r ii g ó rn ic tw a sło w a c k ie g o , w z b u d z a z a in te re s o w a n ie h is to r y k ó w p o ls k ic h ze w z g lę d u n a b a rd z o d a w n e i p rz e z d łu g ie w ie k i n ie p r z e r w a n e s to s u n k i e k o n o m ic z n e , łą c z ą c e m ia s ta p o ls k ie , p rz e d e w s z y s t­ k im K r a k ó w a d a le j N o w y Sącz, z k o p a ln ia m i S ło w a c z y z n y — i n a f a k t, że p r o d u k ty ty c h k o p a lń (m iedź) s ta n o w iły p rz e z d łu g i czas je d e n z g łó w n y c h p rz e d m io tó w p o l­ sk ie g o h a n d lu tr a n z y to w e g o .1 M ied ź s ło w a c k a w p ły n ę ła n a p o w s ta n ie p rz y k o ń ­ cu 15 w . p o d K r a k o w e m z a c z ą tk ó w p rz e m y s łu m e ta lu r g ic z n e g o ,2 żela zo z p ó łn o c ­ n y c h te r e n ó w k r ó le s tw a w ę g ie rs k ie g o s ta ło się p o d s ta w ą k w itn ą c e g o w 16 w . p rz e ­ m y s łu m e ta lo w e g o w N o w y m S ą c z u .3

N ie s te ty , g łó w n y tr z o n p r a c y p o ś w ię c o n y j e s t n ie sa m e j p ro d u k c ji, a le ro z w o jo w i sło w a c k ie g o p r a w a g ó rn ic z e g o — i t u t a j w n o s i a u to r n a jw ię c e j n o w eg o . H is to ria p r o d u k c ji g ó rn ic z e j, p o tr a k to w a n a ja k o tło te g o ro z w o ju , o p a r ta je s t n a o p ra c o w a ­ n ia c h w ę g ie rs k ic h , g łó w n ie G u s ta w a W e n z 1 a i A n ta la P é c h a ; 4 z a słu g ą 1 T e m a t w ie lo k r o tn ie o p ra c o w y w a n y w h is to r io g r a f ii p o ls k ie j, n a jle p ie j p rz e z S t. K u t r z e b ę : H a n d e l K r a k o w a w w ie k a c h ś r e d n ic h , R o zp r. A k . U m . W ydz. H is t.- Filoz. 44, 1903, s. 58 i n n . 2 J . P t a ś n i k : R o d z in a T u rz o n ó w w P o ls c e i ic h s to s u n k i z F u g g e ra m i. P rz e w . N a u k . i L ite r a c k i 33, 1905, s. 835. 3 L u s tr a c je 1564, 1569, 1617, 1629, w A r c h iw u m G łó w n y m A k t D a w n y c h . 4 G. W e n z e l : M a g y a r o rs z á g b á n y á s z a tá n a k k r i ti k a i tô r té n e te . B u d a p e s t 1880; t e n ż e : A F u g g e r e k je le n tô s é g e M a g y a r o rs z á g tô r té n e té b e n . B u d a p e s t 1882; A . P e c h : A lsó m a g y a r o rs z á g b á n y a m iv e lé s é n e k tô r té n e te . B u d a p e s t 1884,

R ËC EN ZJË 599

a u to r a j e s t p ró b a s p o jrz e n ia n a m a te r ia ł, z e b r a n y p rz e z ty c h h is to ry k ó w , p o d n o ­ w y m , m a r k s is to w s k im k ą te m w id z e n ia .

P o c z ą tk i g ó rn ic tw a d z is ie jsz e j S ło w a c ji w id z i a u to r w b a rd z o o d le g łe j p rz e s z ło śc i; ju ż w o k re s ie b rą z u w y d o b y w a n o n a ty c h te r e n a c h m ie d ź i s r e b ro , m a m y te ż ś w ia ­ d e c tw a e k s p lo a ta c ji ty c h ż e m e ta li w o k re s ie rz y m s k im . R ó w n ie ż S ło w ia n ie k o n ty ­ n u o w a li w y d o b y w a n ie r u d w e w c z e s n y m śre d n io w ie c z u — św ia d c z ą o ty m ta k ië s t a r e s ło w ia ń s k ie te r m in y g ó rn ic z e , j a k b a n ia — k o p a ln ia , r u d a i s tę p y , k tó r e p r z e ­ szły n a s tę p n ie do ję z y k a w ę g ie rs k ie g o . W y d o b y w a n ie m r u d y t r u d n ił y się c a łe w s ie “ s tą d tr a f i a się n a S ło w a c z y ź n ie d z is ia j w ie le n a z w m ie js c o w y c h , p o c h o d z ą c y c h od z a ję c ia lu d n o ś c i, z b liż o n y c h do p o ls k ic h w s i słu ż e b n y c h . W 12— 13 w . p rz y b y li n a te r e n k o p a ln i s ło w a c k ic h k o lo n iśc i n ie m ie c c y , k tó r z y p rz y n ie ś li ze so b ą n o w ą o rg a ­ n iz a c ję g ó rn ic tw a i z w y c z a jo w e p ra w o g ó rn ic z e , k tó r e z o sta ło s k o d y f ik o w a n e ju ż n a m ie js c u , p o w c h ło n ię c iu w ie lu e le m e n tó w m ie js c o w e g o . z w y c z a ju . W 13 w. p r a w d o p o d o b n ie sk o d y fik o w a n o n ie z n a n e d ziś p ie r w o tn e p ra w o sz c z a w n ic k ie , k tó r e p rz y ję ło się n a s tę p n ie w w ie lu m ia s ta c h g ó rn ic z y c h , n a w e t w G e ln ic y , k tó r a m ia ła p o p rz e d n io w ła s n ą k o d y f ik a c ję ; n a te r e n ie p r y w a tn y c h m ia s te c z e k g ó rn ic z y c h , n a ­ le ż ą c y c h do w ie lk ic h fe u d a łó w w ę g ie rs k ic h , p rz y ję ło się in n e p ra w o , ró w n ie ż w 13 w ., p o c h o d z ą c e z s ie d m io g ro d z k ie g o m ia s te c z k a g ó rn ic z e g o R u d n a w y .

W 14 i 15 w . w k ró le w s k ic h m ia s ta c h g ó rn ic z y c h p rz y ję ło się p r z y ję te z C zech pra·· w o ig ła w s k ie (S zc z a w n ic a ) b ą d ź k u tn o h o r s k ie (K re m n ic a ), u z u p e łn io n e p e w n y m i p u n k ta m i d a w n y c h p r a w lo k a ln y c h . Z n a c z n e p rz e m ia n y w ro s n ą c y m g ó rn ic tw ie sło w a c k im sp o w o d o w a ło w p ro w a d z e ­ n ie p rz e z K a r o la R o b e rta p rz y m u s o w e g o s k u p u z ło ta i s r e b r a od g w a rk ó w p rz e z z o rg a n iz o w a n e w ó w c z a s k a m e r y g ó rn ic z e , k tó r e p rz e k a z y w a ły k ru s z c e do m e n n ic . W z w ią z k u z ty m z a k a z a n o w y w o z u za g r a n ic ę z ło ta i s r e b r a w p o s ta c i n ie p r z e k u - te j n a m o n e tę . R o z w in ą ł się za to h a n d e l m ie d z ią i w m n ie js z y m s to p n iu ż ela zem , g łó w n e z n a c z e n ie m ia ła tu t a j d ro g a n a K r a k ó w i G d a ń s k , p rz e z k tó r ą m ie d ź w ę ­ g ie r s k a szła z a ró w n o do E u ro p y w s c h o d n ie j, ja k n a Z a c h ó d (F la n d ria ) ; z n a c z n e ilości m ie d z i szły ró w n ie ż p rz e z W ie d e ń do p o łu d n io w y c h N ie m ie c i p rz e z L u b la n ę do W e n e c ji. A u to r z b y t sła b o p o d k re ś lił f a k t, że c a ły te n h a n d e l o d b y w a ł się n ie o m a l b ez u d z ia łu k u p c ó w w ę g ie rs k ic h , że z y sk i z n ie g o c ią g n ę li k u p c y n ie m ie c c y i w łoscy, a w n ie m a ły m s to p n iu n a s z K r a k ó w i T o ru ń .

W ie lk ie z n a c z e n ie m ie d z i sło w a c k ie j n a r y n k a c h e u ro p e js k ic h , a z d ru g ie j s tro n y p o g o ń za n o w y m i ź ró d ła m i s z la c h e tn y c h k ru s z c ó w w y w o ła ły z a in te re s o w a n ie k o p a l­ n ia m i S ło w a c ji w ś ró d n a jp o tę ż n ie js z y c h p r z e d s ta w ic ie li k a p it a łu h a n d lo w e g o . A u to r p o św ię c a sp o ro m ie js c a d z ia ła ln o ś c i s ły n n e j s p ó łk i T u r z o - F u g g e r ,3 n ie z a jm u ją c się je d n a k n ie z w y k le in te r e s u ją c ą , a m a ło z b a d a n ą d z ia ła ln o ś c ią J a n a T u rz o n a p rz e d w e jś c ie m w u k ła d z J a k u b e m F u g g e re m (1495). P o s ta ć te g o s z la c h c ic a - k u p c a z L e w o czy , n a s tę p n ie r a j c y k ra k o w s k ie g o , k tó r y w e d łu g le g e n d y w y k r a d ł W e n e c ja - n o m te c h n ik ę o d d z ie la n ia s r e b r a o d m ie d z i i u s iło w a ł s k u p ić w sw y m r ę k u m o n o ­ p o l n a h a n d e l m ie d z ią p rz e z P o ls k ę , z a s łu g u je n a b a c z n ą u w a g ę n a sz e j n a u k i, k tó r a n ie p o tr a f iła d o ty c h c z a s z b a d a ć je j n a o g ó ln y m tle ro z w o ju p o ls k ie g o k a p it a łu h a n ­ d lo w e g o i p ró b je g o in w e s ty c ji w g ó rn ic tw o . A u to r p o d k re ś la , że d la o m in ię c ia z a ­ k a z u w y w o z u s z la c h e tn y c h k ru s z c ó w T u rz o n o w ie a p o te m F u g g e ro w ie n ie r o z b u ­ d o w y w a li h u tn i c tw a n a te r e n ie S ło w a c ji (ty lk o je d e n p ie c do o d d z ie la n ia s r e b r a od

5 S. 33 i n n .

600

m ie d z i w o k o lic a c h B a ń s k ie j B y strz y c y ), a le w y w o z ili za g ra n ic ą m e ta l w s ta n ie n ie o cz y szczo n y m , a b y w y d o b y ć z e ń s r e b ro d o p ie ro ta m .

T e m u z a w d z ię c z a m y m . in. z b u d o w a n ie p rz e z T u rz o n a h u ty w M o g ile p o d K r a ­ k o w e m (1469), k tó r a z o s ta ła z w in ię ta po z a w a rc iu s p ó łk i z F u g g e ra m i (1496). H u ta ta , ja k są d z ił P ta ś n ik , u ż y w a ła ju ż w p ro w a d z o n y c h p rz e z T u rz o n a n o w y c h m e to d o d d z ie la n ia s r e b r a .0 Z T u rz o n e m w ią ż e ró w n ie ż a u to r n o w e m e to d y o s u s z a n ia z a la n y c h k o p a lń р г гу p o m o c y e n e rg ii w o d n e j,7 n a jd a w n ie j w K re m n ic y (1475). Ś la d y d z ia ła ln o ś c i T u ­ rz o n a w te j d z ie d z in ie m a m y ró w n ie ż i w p o ls k im g ó rn ic tw ie .8 D użo ś w ia tła n a r o lę p o ls k ie g o k a p it a łu h a n d lo w e g o w o k re s ie je g o n a js iln ie js z e g o r o z w o ju m o g ło b y rz u c ić p r z e b a d a n ie s to s u n k u T u rz o n ó w i in n y c h k r a k o w s k ic h ro d ó w k u p ie c k ic h do k o p a ln i w O lk u sz u .

A u to r s iln ie p o d k re ś la k a p ita lis ty c z n y c h a r a k t e r p r z e d s ię b io rs tw g ó r n ic z o - h u tn i­ czy ch T u rz o n ó w i F u g g e ró w ,“ z a z n a c z a ją c w y ra ź n ie w o ln o n a je m n y c h a r a k t e r p r a ­ cy w k o p a ln ia c h F u g g e r a n p . w B a ń s k ie j B y s trz y c y .10 W z w ią z k u z ty m d o w ia d u je ­ m y się p e w n y c h szczeg ó łó w o p o ło ż e n iu r o b o tn ik ó w w k o p a ln ia c h w B a ń s k ie j B y ­ strz y c y , b a rd z o c ię ż k ic h z p o w o d u o g ro m n e j d ro ż y z n y ś r o d k ó w do ży cia , n a k tó r ą o b o k o g ó ln ej z w y ż k i c e n p r o d u k tó w r o ln y c h w p ły n ę ła k o n ie c z n o ść d o w o ż e n ia ich do m ia s t g ó rn ic z y c h z dość d a le k ic h o kolic. O czy w iście w s z y s tk o to s p r z y ja ło s p e ­ k u la c ji n a ty c h p r o d u k ta c h . G ó rn ic y r e k r u to w a li się g łó w n ie sp o ś ró d o k o lic z n y c h c h ło p ó w sło w a c k ic h . A u to r w y d o b y w a z z a p o m n ie n ia o s tr e w a lk i g ó rn ik ó w w· B a ń ­ sk ie j B y s trz y c y z u c is k a ją c y m i ic h w ię k sz y m i i m n ie js z y m i p r z e d s ię b io rc a m i g ó r­ n ic z y m i, p o c z ą w sz y od s tr a jk ó w , a s k o ń c z y w sz y n a o s ta tn ie j w a lc e , ja k ą b y ły ro z ­ r u c h y 1525 r., ro z g r y w a ją c e się p o d s z ta n d a r e m w k r a c z a ją c e j n a te r e n W ę g ie r r e ­ fo rm a c ji. A u to r p rz y p u s z c z a , że p o w s ta n ie b a ń s k o - b y s tr z y c k ie w y b u c h ło w siln y m z w ią z k u z n ie m ie c k ą w o jn ą c h ło p s k ą i p o w s ta n ie m g ó rn ik ó w tu r y n g ijs k ic h , k tó r y c h p o r w a ł do w a lk i M ü n z e r.11

R ozw ój n o w y c h s to s u n k ó w p r o d u k c y jn y c h w y w o ła ł k o n ie c z n o ść d a le k o id ą c y c h p rz e m ia n w p r a w ie g ó rn ic z y m , k tó r y c h n ie m o g ło z a s tą p ić k il k a k r o t n e p r z e r e d a - g o w y w a n ie p r a w a k re m n ic k ie g o i sz c z a w n ic k ie g o w I p o ło w ie 16 w . P o u c ią ż liw e j w a lc e z r e a k c y j n ą s z la c h tą w ę g ie rs k ą i z w ła d z a m i m ia s t g ó rn ic z y c h , F e r d y n a n d I ro z c ią g n ą ł n a w ię k sz o ść k o p a lń s ło w a c k ic h w ła d z ę k a m e r y d o ln o - a u s tr ia c k ie j, co z je d n e j s tr o n y z a p e w n iło dość je d n o litą i e n e rg ic z n ą o rg a n iz a c ję g ó rn ic tw a , a le z d ru g ie j o d d a ło k o p a ln ie s ło w a c k ie n a d łu g ie l a t a w rę c e a u s tr ia c k ie j b iu r o k r a c ji, co u ła tw iło k a p ita ło w i a u s tr ia c k ie m u o p a n o w a n ie ty c h k o p a ln i. M a k s y m ilia n I I

G J . P t a ś n i k : R o c z n ik K ra k o w s k i 22, 1929, s. 156. 7 S. 65. 8 H . Ł a b ę c k i : G ó rn ic tw o w P o ls c e . W a rs z a w a 1840 — 41, t. II, s. 159 n n . p rz y w ile j K a z im ie rz a J a g ie llo ń c z y k a z r. 1474 n a e k s p lo a ta c ję p r z y r z ą d u do o d w a d ­ n ia n ia k o p a lń . 9 W r. 1527 T u rz o n o w ie w y c o fa li się o s ta te c z n ie ze sp ó łk i; w d a ls z y m c ią g u p r o ­ w a d z ili k o p a ln ie n a w ła s n ą r ę k ę F u g g e ro w ie aż do r. 1547, k ie d y ró w n ie ż w y c o fa li s w e k a p it a ły z g ó rn ic tw a sło w a c k ie g o .

10 S. 40. W b re w p o g lą d o m h is to ry k ó w n ie m ie c k ic h ze S t r i e d e r e m n a czele te z ę o k a p ita lis ty c z n e j o rg a n iz a c ji w ię k sz o ś c i p r z e d s ię b io r s tw g ó rn ic z y c h F u g g e ró w (ró w n ie ż n a W ę g rz e c h ) p o d w a ż y ła E. N i e k r a s o w a : C h a r a k te r k a p it a li s t i-czesk o j d e ja te ln o s ti a u g s b u r s k o g o to rg o w o g o d o m a F u g g e ró w (15— 17 v.). К . M a r k s i p ro b le m y is to r ii d o k a p ita lis tic z e s k ic h fo r m a c ji. M o s k w a — L e n in g ra d 1934.

R EC EN ZJE _60І w p ro w a d z ił w ży cie n o w y „ p o rz ą d e k “ g ó rn ic z y d la c a ły c h W ęg ie r, k tó r y p r z e tr w a ł do p o ło w y 19 w . A u to r p o d k re ś la p o s tę p o w y c h a r a k t e r teg o s t a t u t u n a p ie rw s z y c h e ta p a c h ro z w o ju k a p ita liz m u w g ó rn ic tw ie , z b y t sła b o je d n a k u z a s a d n ia to słu sz n e s tw ie rd z e n ie .

Z ro z p o c z y n a ją c y m i się w 16 w ie k u k r w a w y m i i n is z c z y c ie lsk im i w o jn a m i t u ­ re c k im i, k tó r e p rz y c z y n iły się do z a tr z y m a n ia ro z w o ju W ę g ie r i u m o c n ie n ia w n ic h

fe u d a liz m u , ro z p o c z y n a się dość z n a c z n y u p a d e k p r o d u k c ji g ó rn ic z e j, z a p o c z ą tk o ­ w a n y w y c o fa n ie m k a p ita łó w p rz e z F u g g e ró w (1547). B r a k k a p ita łó w d a ł się s iln ie w e z n a k i w g ó rn ic tw ie s ło w a c k im ; z a ra d z ić te m u m ia ły tw o rz ą c e się w ie lk ie sp ó ł­ k i (1571 p o w s ta je w S z c z a w n ic y s ły n n a B r e n n e r g e w e r k s c h a ft) w k tó r y c h co raz

w ię k s z ą r o lę g r a ł k a p it a ł a u s tr ia c k i i to w z n a c z n e j m ie rz e o b s z a rn ic z y (L o b k o w i- tzo w ie, M o n te c u c c o lli, T h a v o n a to w ie i in n i); c z ło n k ie m B r e n n e r g e w e r k s c h a ft b y ł

s ły n n y w ó d z 17 w . M o n te c u c c o lli, k tó r y p o ra z p ie r w s z y z a s to s o w a ł w k o p a ln ia c h w N o w ej B a n i p ro c h s t r z e ln ic z y 12 do r o z s a d z a n ia sk a ł. W ie k 17 p rz y n ió s ł z n o w u w ie le p o w s ta ń g ó rn ik ó w (1606, 1609, n a s tę p n ie n o w a fa la w c z a sie p o w s ta n ia J e ­ rzeg o R ak o czeg o ). P o o k re s ie u p a d k u w 17 w. n o w y ro z w ó j k o p a ln i s ło w a c k ic h w z r a s ta o d p o c z ą tk u 18 w .; ok. r. 1730 w s a m e j S z c z a w n ic y p ra c o w a ło 6000 g ó rn ik ó w o ra z 2000 z a t r u d ­ n io n y c h p r z y k o p a ln ia c h cieśli i d rw a li,' n ie lic z ą c k il k u s e t w o ź n ic ó w .13 D z ie je g ó rn ic tw a sło w a c k ie g o w 18 w . są z u p e łn ie n ie z b a d a n e . W r. 1723 z a s to s o w a n o po r a z p ie rw s z y w N o w e j B a n i p o m p ę p a r o w ą d o o s u s z a n ia k o p a lń . W k a ż d y m ra z ie d a je się z a u w a ż y ć w z ro s t p r o d u k c ji m ie d z i i s r e b r a , a n a w e t p o p r a w iły się s to s u n k i w n a jb a r d z ie j z a c o fa n y m g ó rn ic tw ie ż e la z n y m . N a p rz e ło m ie 18 — 19 w . n a s tę p u je k ry z y s w g ó rn ic tw ie , k tó r y tr w a p rz e z p ie r w s z ą p o ło w ę 19 w .; a u to r w id z i p r z y ­ c z y n ę je g o w w o jn a c h n a p o le o ń s k ic h i w z w ią z a n y m z n im i k r a c h u f in a n s o w y m p a ń s tw a a u s tria c k ie g o , co je d n a k n ie w y c z e rp u je z a g a d n ie n ia .

W k r ó c iu tk im ro z d z ia le a u to r k r e ś li ro z w ó j te c h n ik i w g ó rn ic tw ie sło w a c k im , a n a o s ta te k o m a w ia w a lk ę ro s n ą c e g o k a p ita liz m u z w ę g ie rs k im i f e u d a ła m i o w p ro ­ w a d z e n ie n o w e g o u s ta w o d a w s tw a g ó rn iczeg o . J e s t p a ra d o k s e m , że d o p ie ro r e a k c y j­ n y re ż im B a c h a p o s tłu m ie n iu p o w s ta n ia w ę g ie rs k ie g o w p ro w a d z ił n a W ę g ry n o w e p ra w o g ó rn ic z e , zn o sz ą c s z e re g fe u d a ln y c h p rz e ż y tk ó w . O tw a r ta z o s ta ła d ro g a do siln e g o ro z w o ju g ó rn ic tw a w d ru g ie j p o ło w ie X I X w .

W z a łą c z e n iu d r u k u je a u to r c e n n e z a b y tk i sło w a c k ie g o ję z y k a g ó rn iczeg o , m i a ­ n o w ic ie d w a p rz e k ła d y s t a t u t u M a k s y m ilia n a : J a n a V o z a ry ‘ego z r. 1759 i u r y w k i z a n o n im o w e g o p r z e k ł a d u z r. 1699.

W s u m ie k s ią ż k a h is to r y k a sło w a c k ie g o , a c z k o lw ie k w n o si n ie w ie le n o w eg o , d o ­ b rz e z a p o z n a je n a s z p ro b le m a ty k ą h is to r ii g ó rn ic tw a s ło w a c k ie g o . -P o d k re śliłe m ju ż , że g łó w n y n a c is k p o ło ż o n y je s t n a d z ie je p r a w a g ó rn iczeg o , a n ie n a h is to r ię p r o d u k c ji — o d b ija się to n ie k o r z y s tn ie n a z a w a rto ś c i c a łe j p r a c y i n a ja s n o ś c i w y k ła d u ; a u to r w ie le rz e c z y p o w ta rz a , w ie le fa k tó w p r z e d s ta w ia się n ie ja s n o . M i­ m o ty c h u s t e r e k je d n a k p r a c a z a in te r e s u je n ie w ą tp liw ie h is to r y k ó w p o ls k ic h , i p o ­ z w o li p r z y n a jm n ie j w d ro b n e j części w y p e łn ić lu k ę , p o w s ta łą w s k u te k sła b e j s to ­ s u n k o w o u n a s z n a jo m o śc i h is to r io g r a f ii w ę g ie rs k ie j, d o tą d p r a w ie w y łą c z n ie p r o ­ b le m a m i ty m i się in te r e s u ją c e j.

--- ——— B. Z ie n ta r a

12 S. 66. 13 S. 62.