Andrzej Malinowski
Ludwik JaxaBykowski : pedagog
-przyrodnik - antropolog
Prace Naukowe. Kultura Fizyczna 4, 145-153
P R A C E N A U K O W E W y ż s z e j S z k o ł y P e d a g o g i c z n e j w C z ę s t o c h o w i e
Seria: K U L T U R A FIZ Y C Z N A z. IV , 2001
Andrzej M alinowski
LUDWIK JAXA-BYKOWSKI
PEDAGOG - PRZYRODNIK - ANTROPOLOG
Ludw ik Jaxa-B ykow ski był w ybitną indyw idualnością naukow ą zw iązaną z biologią i pedagogiką. Prócz działalności naukow ej rozw ijał działalność spo łeczno-polityczną, która w znaczącym stopniu rzutow ała na je g o karierę akade m icką tak w czasach drugiej R zeczpospolitej, ja k i w PRL-u. Jego poglądy i pow iązania polityczne stanow iły m.in. o braku m ożliw ości publikow ania licz nych opracow ań naukow ych po drugiej w ojnie św iatow ej.
Fot. 1. Ludwik Jaxa-B ykow ski
L udw ik Ferdynant Jaxa-B ykow ski urodził się 191 1881 roku w Zagw oździu koło Stanisław ow a w zubożałej rodzinie ziem iańskiej, w której głęboko zako rzenione były tradycje patriotyczne. Dziadek Franciszka Jó z e f Bykowski był chorążym Kaw alerii N arodow ej w czasie Insurekcji kościuszkow skiej, ojciec Stanisław Jakub, ja k o porucznik w czasie W iosny Ludów, organizow ał G w ardię
146 A n d r ze j M a lin o w sk i
N arodow ą w Sokalu i brał udział w Pow staniu Styczniow ym , odznaczał się ta lentem pisarskim i m alarskim . Jego przyrodni brat Ludw ik (1844 - 1915) był kilkakrotnie dziekanem Wydziału M echanicznego i rektorem w 1883/84 roku Politechniki Lw ow skiej. Drugi brat Juliusz (1842 - 1919) był oficerem w w o j sku austriackim i pow stańcem styczniowym . Ludw ik Ferdynand był zdolnym , pilnym, lecz fizycznie słabow itym uczniem . W 1898 roku ukończył gim nazjum w Stanisław ow ie. Tam w ykazał zainteresow anie przyrodnicze, a je g o ulu b io n ą lekturą naukow ą były dzieła K. D arw ina i A. Brehm a.
Studia uniw ersyteckie we Lwowie rozpoczął w 1898/99 roku na w ydziale Filozoficznym . U prof. B enedykta D ybow skiego (1833 - 1930) stud iow ał zo ologię i anatom ię porów naw czą. Dybowski był dla niego w zorem patrioty i uczonego. Jego osobow ość naukow ą kształtow ały zajęcia i kontakty z prof. J. N usbaum em -H ilarow iczem (1859 - 1917). U niego też doktoryzow ał się. W czasie studiów brał czynny udział w pracach organizacji studenckich, które zajm ow ały się działalnością społeczną i patriotyczną, oraz w K ole P rzyrodni ków. Studia ukończył w 1904 roku rozpraw ą doktorską z zakresu anatom ii p o rów naw czej. O prócz zainteresow ań anatom ią, zoologią bliskie staw ały się mu problem y dydaktyki, teorii w ychow ania, antropologii i medycyny. Po studiach we Lw ow ie w iedzę sw ą uzupełniał w paryskiej Sorbonie i w M uzeum H istorii N aturalnej w Paryżu, następnie w M arburgu. Jego zasłu gą było naw iązanie kontaktów naukow ych U niw ersytetu Jana K azim ierza z francuskim i insty tucja mi naukow ymi. O jeg o zainteresow aniach naukow ych m oże św iadczyć to, że ju ż po studiach pogłębiał sw ą w iedzę o człow ieku na w ykładach na W ydziale L e karskim UJK. W 1904 roku podjął pracę nauczyciela w Przem yślu, S am borze i we Lwowie. W latach 1917/18 był dyrektorem VIII G im nazjum w e Lw ow ie. Jego działalność dydaktyczna była często w yróżniana, propagow ał w niej w y cieczki przyrodnicze i historyczne, rozw ijał u w ychow anków zaintereso w ania turystyką. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918 roku, został w i zytatorem K uratorium Okręgu Szkolnego Lw ow skiego i dyrektorem D eparta mentu Szkół Wyższych M inisterstw a Wyznań R eligijnych i O św iaty Pow szech nej. Działał aktyw nie w Towarzystwie N auczycieli Szkół W yższych, pełnił funkcję redaktora naczelnego czasopism a „M uzeum ” . W 1922 roku przyjął pro pozycję w ykładania w Akadem ii W eterynaryjnej we Lw ow ie, w której praco w ał do 1926 r. Publikow ał liczne prace z zakresu biologii, pedagogiki i organizacji szkolnictw a. We Lw ow ie zafascynow ał się antrop olo gią w w ydaniu prof. Jan a C zekanow skiego zw łaszcza je g o koncepcjam i typologicznym i, które p rzeniósł na grunt pedagogiki. W 1926 r podjął wykłady na U niw ersytecie Poznańskim , gdzie pow ierzono mu K atedrę Pedagogiki. W ykładał pedagogikę ek spery m en taln ą i dydaktykę nauk przyrodniczych. H abilitow ał się w Poznaniu na W ydziale H um anistycznym na podstaw ie rozpraw y B adania eksperym entalne n a d zn a cze
L udw ik Jaxa-B yk ow sk i.. 147
zw yczajnym . Jeszcze w czasie pobytu we Lw ow ie zaprzyjaźnił się z prof. K a rolem Stojanow skim (1895 - 1947), z którym w spółpracow ał następnie w Po znaniu. P rócz antropologii obu tych uczonych łączyły zainteresow ania społecz ne, polityczne, dydaktyczne, a zw łaszcza troska o stosow ne w ychow anie m ło dzieży m.in. harcerskiej i sokolskiej. W szczególny sposób zabiegali oni o w ła ściw ą rangę w ychow ania fizycznego w szkole. W Poznaniu do grona przyjaciół B ykow skiego należał rów nież prof. Adam W rzosek.
Bykowski doprow adził K atedrę Pedagogiki do rangi Instytutu, w zbogacił jeg o w yposażenie. N aukow o zw iązany był z psychologicznym nurtem pedago
giki, dla którego podstaw y daw ała genetyka, pediatria, higiena i antropologia. P rzedstaw iciele tego nurtu w pedagogice traktow ali w ychow anie jak o proces indyw idualnego w zrostu i rozwoju dziecka oparty na podłożu biologicznym . Był tw órcą antropologii pedagogicznej. W swej działalności na tym polu badał typy antropologiczne w yróżniane przez P olską Szkołę A ntropologiczną J. C zekanow - skiego w zakresie ich podatności na w spółzaw odnictw o. Był przekonany, że inteligencja, w ytrw ałość i sam odzielność oprócz środow iska zw iązane są z ty pem antropologicznym . Z jeg o inspiracji dr Jan Schw arz w 1934 roku w ydał
A tlas rozw oju fizyczn eg o i psychicznego — pierw szy polski podręcznik akade
micki biom edycznych podstaw rozw oju i w ychow ania (auksologii) przeznaczo ny dla studiujących pedagogikę, dla lekarzy szkolnych i higienistów . W zeszycie
1 „D ziedziczność i środow isko” om ów iono praw a dziedziczności, genetyczną determ inację rozw oju, oddziaływ ania środow iskow e w rozw oju i typy rasowe. W zeszycie 2 „R ozw ój fizyczny” om ów iono okresy rozw oju, normy rozw ojow e, typologię rozw oju fizycznego i podstaw y antropom etrii. W zeszycie 3 „Rozw ój psychiczny” scharakteryzow ano budowę i funkcję układu nerw ow ego, zmysły, zm ęczenie psychiczne, okresy rozwoju psychicznego dziecka, problem y inteli gencji i usposobień. W zeszycie 4 „A nom alie rozw ojow e, choroby i zgony” om ów iono odchylenia rozw ojow e, ich przyczyny i skutki, rozwój przy schorze niach gruczołów w ydzielania w ew nętrznego, choroby wieku dziecięcego pom oc w nagłych w ypadkach, zgony oraz zagadnienie gerontologiczne — starości i śmierci. D rugie w ydanie Atlasu m iało m iejsce w 1937 roku.
A naliza tekstu A tlasu w ykazuje znaczący w pływ Bykow skiego na treści podręcznika. O siągnięcia Bykowskiego propagow ał rów nież je g o naukow y M istrz — Jan C zekanow ski, w skazując m.in. na związki z typem antropologicz nym podatności na w spółzaw odnictw o, (duża podatność elem entu śródziem no m orskiego i arm enoidalnego, m ała nordycznego). Przejaw iało się to m.in. tym, że ruch stachanow ski w Związku Radzieckim pom yślnie realizow ał się na połu dniu, słabo zaś na północy, zam ieszkałej przez ludność w znacznym odsetku zw iązaną z elem entem nordycznym .
148 A n d r z e j M a lin o w sk i
A ntropologia pedagogiczna z je j genetycznym i podstaw am i była ostro kry tykow ana po II w ojnie światowej i — ja k niektórzy chcieli — um arła w raz z Bykowskim . W róciła ona jed n ak po upadku łysenkizm u w biologii, po po no w nym w prow adzeniu genetyki do nauk biom edycznych w Polsce. K ontynuację antropologii pedagogicznej stanowi bowiem przedm iot oraz zakłady naukow e, które przyjęły nazwę „B iom edyczne podstaw y rozw oju”, które krócej n ależało by nazw ać „A uksologii” .
W U niw ersytecie Poznańskim Bykowski kontaktow ał się z A. W rzoskiem , M. Ć w irko-G odyckim , K. Stojanow skim i archeologiem J. K ostrzew skim , a w ięc z profesoram i, którzy swe badania w znacznej m ierze koncentrow ali na w ykazyw aniu polskości Ziem Zachodnich, na badaniach stosunków polsko- niem ieckich. Bykowski naw iązyw ał do tego nurtu badaw czego, skupiając uw agę na rozprzestrzenianiu się typów antropologicznych w granicach m iędzyw ojennej Polski. Prow adził zakrojone na bardzo szeroką skalę badania m łodzieży szkolnej w G alicji zw łaszcza we Lwowie, następnie w Poznaniu, w Suw ałkach, Now ej W ilejce, Lidzie i W ilnie. Przedmiotem badań były m.in. w ysokość i m asa ciała, obw ód klatki piersiow ej, stan odżyw ienia, ostrość wzroku i słuchu, siła m ięśni zginaczy ręki, określenia typu antropologicznego, pam ięć, w yobraźnia, uwaga, inteligencja, a także problem y alkoholizm u, nikotynizm u i inicjacji seksualnej u m łodzieży. B adania dotyczyły w ięc zróżnicow ania fizycznego, p sychologicz nego, m oralnego, kulturow ego m łodzieży różnych narodow ości żyjących w granicach ówczesnej Polski. W pracy pt. Badania eksperym entalne n a d zn a
czeniem w spółzaw odnictw a ( 1 9 2 3 ) pisał: „Przy zbiorow ym w spółzaw odnictw ie u N iem ców w ystępuje asym ilacja mas, upodabnianie się do przeciętnych, słabi się podnoszą, dobrzy w yraźnie tracą. U nas je s t inaczej, bo i najlepsi znalazłszy się w grupie zazwyczaj jeszcze bardziej postępują” . W pracy pt. G m ina szkolna
im. Jęd rzeja Śniadeckiego ( 1 9 1 8 ) pisał: „Rozwój fizyczny naszej m łodzieży szkolnej je s t dobry, naw et w porów naniu z zagranicą. N asza m łodzież je s t niż sza od Niemców, ale znacznie silniejsza fizycznie” .
Bykowski poprzez dośw iadczenia i obserw acje naukow e dążył do stw orze nia pedagogiki precyzyjnej, opartej na dziedziczności i biom etrii. P rzyjął on idee J. C zekanow skiego nadania antropologii poprzez statystykę m atem atycznej ścisłości. Po Czekanow skim to właśnie Bykowski był jednym z pierw szych propagatorów zastosow ań statystyki w biologii. Św iadectw em tego są prace pt.
M iara i liczba w naukach biologicznych — Lw ów 1 9 2 4 , M atem atyczne p o d sta wy biologii — Lwów — W arszawa 1 9 2 4 . Pisał on: „Ś cisła, skrupulatna o bser w acja, a dalej specjalnie stosow any eksperym ent stają się klasycznym środkiem zdobyw ania nowych faktów, prow adzących do odkrycia nieznanych praw d na ukow ych” . W artościow ą stroną jeg o dorobku naukow ego w zakresie auksologii je s t określenie różnic regionalnych rozwoju fizycznego, uchw ycenie trendów czasow ych rozwoju w okresie II R zeczpospolitej, ukazanie społecznych różnic
L udw ik Jaxa-B ykow ski. 149
w rozwoju. N iestety, niemal cały zebrany w tym okresie m ateriał naukow y zag i nął podczas w ojny oraz ju ż po wojnie. Bykowski m iał rów nież niezauw ażone dotąd zasługi na polu w ychow ania fizycznego. W Poznaniu dla Studium W y chow ania Fizycznego prow adził sem inaria i prosem inaria, w ram ach których zw racał uw agę na dzieło J. Śniadeckiego O fizyczn ym w ychow aniu dzieci. P ro pagow ał turystykę, sport i w ychow anie fizyczne ja k o w ażny elem ent rozw oju psychofizycznego dzieci, młodzieży. Był redaktorem i członkiem w ielu ko le giów redakcyjnych czasopism naukow ych, w tym rów nież „W ychow ania F i zycznego” . Bykowski m iał w iele zasług dla rozwoju i organizacji pedagogiki na U niw ersytecie Poznańskim . W latach 1929/30 i 1932/33 był dziekanem W y działu H um anistycznego. Jego polityczne związki ze Stronnictw em N arodow ym były przyczyną czasow ego odsunięcia Bykow skiego od kierow niczych stan o wisk na U niw ersytecie i niechęci części społeczności akadem ickiej w stosunku do jeg o osoby. Wybuch II w ojny światowej zastał Profesora w W arszawie. W obronie W arszawy uczestniczył w szeregach Straży O byw atelskiej. W pierw szych m iesiącach okupacji w łączył się w organizow anie tajnego szkolnictw a zw łaszcza U niw ersytetu. Jako pierw szy w ystąpił z inicjatyw ą tajnego nauczania w W arszawie. W pierw szych dniach października 1940 roku doprow adzono do organizacyjnego spotkania pięciu osób pod jeg o kierunkiem i do podjęcia ini cjatyw y utw orzenia Uniw ersytetu Ziem Zachodnich. U czelnia ta rozpoczęła działalność 24 XI 1940 roku, a je j rektorem obrano prof. B ykow skiego. Na tym stanow isku pozostaw ał do 1943 roku, następnie był prorektorem Uczelni. W U niw ersytecie wykładało 296 naukowców, a na 8 w ydziałach studiow ało 2181 słuchaczy. Pow stanie W arszawskie zakończyło działanie UZZ. Pow stanie zastało B ykow skiego we wsi Paw łow ice na Kielecczyźnie. Tam w Słupi, P aw łow icach i Sędziszew ie w łączył się do nauczania tajnego. Zorganizow ał kursy w ramach UZZ w Jędrzejow ie i Kielcach.
Straty w ojenne dorobku naukow ego Bykowskiego były ogrom ne. N iem cy w Poznaniu zniszczyli liczne rękopisy prac, w tym: Z asady p edagogiki w o jsko
w ej, M łodzież w ielkopolska i pozna ńska — obszerne studium antropologiczno-
auksologiczne oraz w spom nienia i pam iętniki, a także m ateriały z badań m ło dzieży polskiej od 1914 roku. Spalone zostały podczas Pow stania W arszaw skie go w szystkie przygotow ane w czasie w ojny prace w liczbie około 20, w tym tytuły: Typologia m łodzieży szkolnej, Zasady nauczania w szkołach wyższych.
Po w ojnie, w lipcu 1945 roku Bykowski w rócił do Poznania. W łączył się w nurt prac nad uruchom ieniem U niw ersytetu. W tym czasie opracow ał „Statut W stępnego roku Studiów ” dla osób, które nie uzyskały matury. O bjął kierow nictw o K atedry Pedagogiki, które pełnił do dnia aresztow ania 15. X. 1947 roku. Zarzucono B ykow skiem u tw orzenie nielegalnej partii politycznej (Stronnictw o N arodow e) i dążenie do obalenia W ładzy Ludowej. R ejonow y Sąd W ojskowy w Poznaniu w yrokiem z dnia 23. II. 1948 r. skazał Profesora na 6 lat
pozbawię-150 A n d r ze j M a lin o w sk i
nia w olności. W 1957 r. został pośm iertnie rehabilitowany. Po aresztow aniu dorobek naukow y prof. Bykowskiego został rozproszony. W m ateriałach arch i walnych K atedry Antropologii UAM w Poznaniu odnalazłem kilka opracow ań P rofesora, w tym obszerne studium antropologiczne pt. L w ow ska m łodzież
szkolna w św ietle badań eksperym entalnych. Ze w zględu na panujące w tych
latach nastaw ienie do psychologii i genetyki oraz tło polityczne, m onografia ta nie m ogła być w tym okresie opublikow ana.
W pracach naukow ych Bykowskiego w idoczny je s t wpływ H erberta Spen cera (1 8 2 0 -1 9 0 3 ) i jeg o system u filozofii ewolucj on i stycznej. B ył przekonany, że m etody badania zjaw isk społecznych są takie same ja k m etody badań przy rodniczych. W yrażał przekonanie, że prawidłowy, należyty rozw ój fizyczny i intelektualny w ym aga koniecznie odpow iednich kontaktów z przyrodą. P ow o ływ ał się na pracę Spencera z 1880 r. O w ychow aniu umysłowym, m oralnym
i fizyczn ym . Był zatem zwolennikiem darw inizm u społecznego zakładał że p o d
staw ow ym czynnikiem kształtującym fizycznie i em ocjonalnie jed n o stk ę je s t w spółzaw odnictw o.
W całym dorobku naukowym Bykowskiego są prace z zakresu antropologii, pedagogiki, genetyki, anatomii porównawczej, zoologii, parazytologii i statystyki.
Jego teoria i praktyka pedagogiczna i w ychow aw cza je st osadzona na g ru n cie nauk biologicznych. Już w 1907 r ogłosił pracę pt. D ziedziczność w św ietle
badań i teorii w spółczesnych. Twierdził, że dziedziczność je st bez w ątpienia
najciekaw szym działem biologii, korzysta z niej hodowca, lekarz, liczyć się z nią m usi pedagog, ma ona w pływ na rozwój kulturalny, stosunki społeczne, polityczne. Jego zdaniem o rozwoju dziecka w głównej mierze decyduje geno typ. Z daniem B ykow skiego dziedziną nauki m ającą badać czynniki dziedziczne, fizjologiczne i środowiskowe, m ające w pływ na w spółzaw odnictw o, je s t an tro pologia pedagogiczna. Jest to nauka o człow ieku w związku z zadaniam i w y chow aw czym i. W iąże się ona z pedagogiką, psychologią rozw ojow ą, so cjo lo g ią w ychow ania i higieną. O bejm uje ona problem y rozwoju fizycznego, budow y i wyglądu ciała, czynności fizjologiczne i właściw ości psychologiczne. B ykow ski w badaniach naukow ych preferow ał obserw acje m asow e i eksperym ent n a ukowy. K rytycy jeg o dorobku naukow ego zarzucają mu skrajny antropologiczny determ inizm w psychologii i pedagogice oraz rzekom e podstawy dla pedagogiki rasistow skiej. Faktem jest, że Bykowski prezentow ał nacjonalistyczne n asta w ienie do pedagogiki okresu m iędzyw ojennego. U m niejszał on w artości k u ltu rowe i m oralne m niejszości narodow ych w Polsce, zw łaszcza w od niesieniu do Żydów.
Swój testam ent naukow y nakreślił w 1944 roku w Paw łow icach w zapi skach pt. H istoria kołka w p ło c ie : „O to nie uważam się za osobistość niezw ykłą, byłem i jestem prostym człow iekiem o nieco wyższym poziom ie intelektualnym .
Ludw ik Jaxa-B ykow sk i. 151
Zdobyłem nie tylko stanow iska, o jak ich m arzyłem i do których dążyłem , ale naw et choć krótko piastow ałem i wyższe godności, z których odszedłem z pod niesionym czołem w przekonaniu dobrze spełnionych obowiązków, choć to i ow o moi następcy w ypaczali i pom niejszali. Owszem jeśli chodzi o wyniki i karierę, to żem stanął wyżej od kolegów z gim nazjum i uniw ersytetu — naw et zdolniejszych, rokujących większe nadzieje. To będzie zachętą dla m łodych do pracy nad so b ą wedle wzniosłych i w yraźnie ustalonych ideałów, które w m iarę ich w zbogacenia niechaj się dalej rozszerzają, potęgują. Jeśli w yrobię w sobie silny i dobry charakter, osiągnę szczyty naw et nieśm iertelne. A jeśli naw et nie osiągnę w pełni zam ierzonego celu, to przecie nie przejdę bez śladu. Byle nie być bez dogm atu i m ieć chęć i siłę do pracy” .
R ozległość jeg o w iedzy i zainteresow ań naukow ych była ogrom na. W yni kała ona z głębokiego patriotyzm u, um iłow ania historii, przyrody, psychologii. Jego działalność w Stronnictw ie N arodow ym skupiała się bardziej na kwestiach w ychow aw czych i ośw iatow ych, w zw iązku z m yślą patriotyczną i katolicką, niż na kw estiach politycznych. M imo, że był przeciw nikiem władzy ludowej, to jed n ak pozostaw ał w obec nowej rzeczywistości lojalny. W yczerpany pobytem w w ięzieniu, w yniszczony przejściam i w całym swym życiu zm arł w wieku 67 lat w dniu 28 czerw ca 1948 roku. Przez długie lata Polski Ludowej był ja k zresztą w ielu skazany na zapom nienie. O becnie jed n ak w arto przyw rócić pa m ięć o tym niezw ykłym uczonym antropologu, pedagogu i przyrodniku.
152 A n d r ze j M a lin o w sk i
Bibliografia prac biologicznych L. Jaxa-Bykowskiego związanych z an
tropologią
1. Ew olucja darwinizmu, „W szechśw iat”, t. 24, nr. 19, 1905, s. 289 - 294. 2. D ziedziczność w św ietle badań i teorii w spółczesnych, Sam bor 1907.
3. P odw ójny ju b ile u sz w naukach biologicznych, „W szechśw iat”, t. 28, nr 29, 1909, s. 4 4 9 - 4 5 5 .
4. D o bó r zaw odow y i psychologiczne poradnie zaw odow e, „Przegląd P edago giczny” 1919.
5. Wstęp do teorii ew olucji, M uzeum , Lw ów 1922.
6. Badanie eksperym entalne n a d znaczeniem w spółzaw odnictw a. W arszaw a 1923, s. 1 -7 9 .
7. P rzew odnik do ćw iczeń fizjolog iczn ych, Lw ów - W arszaw a 1923. 8. M atem atyczne podstaw y biologii, Lw ów - W arszaw a 1924, s. 1 - 61.
9. M iara i liczba w naukach biologicznych, R ozpraw y biologiczne, Lw ów 1924.
10. B iom etryka w szkole średniej, M uzeum , Lw ów 1924. 11. L am arck i lamarkizm, „Przyroda i T echnika”, Lw ów 1924.
12. P rzyczynki do znajom ości ras w śród naszej m łodzieży szkolnej, „K osm os” t. 51, z. 1 - 4 , 1926, s. 935 - 940 oraz: Pam, XII Zjazdu Lekarzy i P rzyrodni ków Polskich w 1925 r., 1.1, W arszaw a 1926, s.191 - 192.
13. W łaściw ości antropologiczne a psychotechnika, Psychotechnika 1928, z. 2, nr 5, s. 8 -1 0 .
14. Stosunki rasow e w śród naszych abiturientów gim nazjalnych, „Przegląd A ntropologiczny”, t. 6, 1932, s. 33 - 64.
15. A ntropologiczne p odstaw y wychowania, Encyklopedia W ychow aw cza 1933, t. 1, nr 2, s. 1 6 5 -1 8 3 .
16. M łodzież szkolna W ielkopolski i P om orza w św ietle badań eksperym ental
nych, „Przegląd W ielkopolski”, 1946, z. 2, nr 4, s. 101-112.
17. Z rozw ażań n a d rozm ieszczeniem typów antropologicznych, „Przegląd A n tropologiczny” , t. 14, 1 9 4 6 -1 9 4 7 , s. 143 -1 4 6 . Streszczenie: Spraw ozdania PAU, t. 48, nr 3, 1947, s. 99 -1 0 0 .
18. D ybow ski Benedykt (1833 - 1930), przyrodnik, lekarz, działacz n iepo dle
L udw ik Jaxa-B yk ow sk i. 153
19. Z badań n a d p rofilem intelektualnym typów rasow ych w śró d naszej p o w o
je n n e j m łodzieży szkolnej, Spraw ozdania PA U 1947, t. 48, nr 3, s. 100 -1 0 1 .
O gólnie na dorobek naukow y L. Jaxa-B ykow skiego sk ład ają się 122 p ra ce, 21 artykułów zam ieszczonych w prasie. 19 prac dotyczy antropologii, 7 p rac zoologii, 12 z różnych działów biologii, 13 z organizacji szkolnictw a w P olsce, pozostałe zaś są z zakresu pedagogiki i psychologii.
*W opracow aniu w ykorzystano m.in. pracę m agistersk ą A. M ajew skiej, P oznań (1983) pośw ięconej życiu i działalności L. Jaxa-B ykow skiego.
S U M M A R Y
A n d r z e j M a lin o w s k i
L V O V S C H O O L A D O L E S C E N T S IN T H E L IG H T O F E X P E R I M E N T A L R E S E A R C H B Y L U D W IK J A X A -B Y K O W S K I
A fter P rofessor B y k o w sk i’s death in 1948 his scien tific w orks in the form o f materi als and manuscripts w as scattered. Part o f the materials connected with anthropology w as sent to the Departm ent o f A nthropology o f Poznan U niversity. A m ong his manuscripts, there w as also a sum mary o f his work on L v o v S c h o o l A d o le s c e n ts in th e L ig h t o f E x p e r im e n ta l R e s e a r c h and the w h ole monograph on 5 2 pages typed in the system o f 5 6 lines per page. There is no p ossib ility o f publishing the w h ole treatise now as many p roblem s and m ethods used in the research have b eco m e outdated. T he author o f this paper b eliev es, h ow ever, that a very short com pendium o f L. J a x a-B yk ow sk i’s work may p rove useful for the history o f anthropology, com parisons that he m ade in the field o f p h ysical d evelopm ent, in the field o f acceleration and for a clo ser characteristics o f the research profile o f P rofessor B yk ow sk i w hose research work w as meant to be forgotten for p olitical reasons.
