Kompetencje techniczno-medialne w społeczeństwie współczesnym

Dominika Czajkowska-Ziobrowska

Kompetencje techniczno-medialne w

społeczeństwie współczesnym

Problemy Profesjologii nr 1, 69-78

2009

U N IW ER SY TE T Z IE L O N O G Ó R S K I • PO LSK IE T O W A R Z Y S T W O P R O F E S JO L O G IC Z N E P r o b lem y P r o fe s jo lo g ii 1 /2 0 0 9 D o m in ik a C z a jk o w s k a -Z io b r o w s k a 1

KOMPETENCJE TECHNICZNO-MEDIALNE

W SPOŁECZEŃSTWIE WSPÓŁCZESNYM

Artykuł dotyczy kompetencji techniczno-m edialnych w społeczeństwie współczesnym. W artykule pow ołano się na antropologiczno-kulturow ą koncepcję M argareth Mead. Koncepcja ta przedstawia odm ienną pozycję człow ieka dorosłego oraz dziecka w zależności od opisyw a­ nego czasu w historii. Pozycja ta je st uwarunkowana między innymi posiadanymi kom peten­ cjami techniczno-m edialnym i człowieka. W społeczeństwie współczesnym dorośli bardzo czę­ sto posiadają mniejsze kom petencje techniczno-m edialne. Dorośli uczą się od dzieci.

T H E T E C H N IC A L -M E D IA C O M P E T E N C E S IN T H E P R E S E N T S O C IE T Y S u m m a ry

The Article concerns the technical-m edia com petences in the present society. It was quoted in the article on the anthropological-cultural conception M argareth Mead. This conception represents different position o f an adult man and child in dependence from the de­ scribed time history. His position is conditioned among others possessed by the man technical- media competences. A dults possesses sm aller technical-m edia competences in the present soci­ ety. Adults learn from the children.

W prow adzenie

W sp o łe c z e ń stw ie w sp ó łc z e sn y m ż y c ie c z ło w ie k a p a ra d o k sa ln ie nie je s t p roste. R z e c z y w i­ sto ść c z ło w ie k a je s t „ ro z b ita ” p o m ię d z y tra d y c y jn y m i w arto ściam i, p rz e k a z y w a n y m i z p o k o le n ia na p o k o le n ie (p rz e k a z y w a n y m i p rz e z sz k o łę i do m ro d zin n y ), a „ n o w o c z e s n y m i” lan so w an y m i p rz e z m e d ia i k u ltu rę p o p u larn ą. O b e c n ie „ w sp ó łc z e s n y p rz e c ię tn y c z ło w ie k d y sp o n u je m o ż liw o śc ia m i ży c io w y m i, k tó re n ie g d y ś z a re z e rw o w a n e b y ły je d y n ie d la m n ie j­ szości sto jący ch na n ajw y ż sz y c h szcz e b la c h h ierarch ii sp o łe c z n e j” 2. D zisiaj „ m a s y k o rz y s ta ją [ ...] zaró w n o z p rz y je m n o śc i, ja k i a k c e so rió w w y m y ślo n y c h n ieg d y ś p rzez g ru p y w y b ra n e i ty lk o im w ła śc iw y c h , na ich w y łą c z n y użytek. C h a ra k te ry sty c z n e d la o b ecn y ch m a s a p e ty ty i p o trzeb y u zn aw an e n ie g d y ś z a o b ja w w y ra fin o w a n ia , p o n ie w a ż by ły w ła s n o ś c ią n ie w ie lu ” 3. W sp ó łczesn y c z ło w ie k m a m o ż liw o śc i p raw ie n ie o g ra n ic z o n e . „ P ra w ie ” , p o n ie w a ż b ard zo c zęsto d o ch o d zi do sy tu a c ji, w której b ęd ąc w p o sia d a n iu p rz e d m io tó w tak ich ja k lap to p , o d ­ tw a rz a c z D V D , p ro je k to r m u ltim e d ia ln y , sp rzęt m u zy cz n y - nie m o żem y z nich sk o rz y sta ć , p o n ie w a ż nie p o sia d a m y ku tem u o d p o w ie d n ic h k o m p eten cji. N ie sta n o w iło b y to b y ć m o że

1 Dom inika C zajkow ska-Z iobrow ska. dr. W yższa Szkoła Pedagogiki i A dm inistracji w Poznaniu. 2 J. O rtega Y G asset, B u m m as, W arszaw a 1995, s. 21.

w ię k sz e g o p ro b le m u , g d y b y d o ty c z y ł on ty lk o ż y c ia p ry w a tn e g o , to w a rz y s k ie g o , p o n ie w a ż o sta te c z n ie z re z y g n o w a lib y śm y z p e w n e g o ty p u sp ę d z a n ia c zasu w o ln eg o . N ie ste ty , co raz częściej o k re ślo n e u m ie ję tn o śc i te c h n ic z n e s ą n iezb ę d n e w re a liz o w a n iu ż y c ia sz k o ln e g o , czy z a w o d o w e g o . K o m p e te n c je te c h n ic z n o -m e d ia ln e s ą k o n ie c z n e do p e łn e g o fu n k c jo n o w a n ia w sp o łe c z e ń stw ie w sp ó łc z e s n y m . D la z o b ra z o w a n ia p ro b le m u p o słu ż ę się so c jo lo g ic z n ą k o n ­ c e p c ją d o ty c z ą c ą m ło d z ie ż y M a rg a re th M ead.

A ntropologiczno-kulturow a koncepcja M argareth M ead

K o n c e p c ja a n tro p o lo g ic z n o -k u ltu ro w a M a rg a re th M ead , ja k sa m a n a z w a w sk a z u je , w y w o d z i się z a n tro p o lo g ii k u ltu ro w e j. D la k u ltu ra listó w : „ sp o łe c z e ń stw o w ła śc iw e je s t c h a ra k te ry z o ­ w an e p rz e z w ła sn ą k u ltu rę i p rz e z w ła s n ą p ro d u k c ję m a te ria ln ą ” , u w a ż a ją o n i, że „ k u ltu ra je s t d e fin io w a n a p rzez w sp ó ln e c e c h y k u ltu ro w e ” , przy czym „ w sp ó ln e c e c h y k u ltu ro w e nie s ą u z e w n ę trz n ia n e p rz e z o s o b n ik ó w ” 4.

M arg areth M ead w p ro w a d z a ro z ró ż n ie n ia na k u ltu ry p o s tfig u r a ty w n e - w k tó ry ch dziec i u c z ą się g łó w n ie od sw o ic h ro d z ic ó w , kofiguratyw ne - w któ ry ch z a ró w n o d ziec i, ja k

i d o ro śli u c z ą się o d sw o ic h ró w ie ś n ik ó w o ra z p r e fig u r a ty w n e - w k tó ry c h d o ro śli u c z ą się ró w n ie ż od sw y ch d ziec i. A u to rk a k o n c e p c ji zaz n a c z a , ze sp o łe c z e ń stw o p re fig u ra ty w n e ,j e s t o d b iciem c zasu , w k tó ry m ż y je m y .” W e d łu g niej „ sp o łe c z e ń stw a p ry m ity w n e , w ąsk ie g ru p y re lig ijn e i id e o lo g ic z n e e n k la w y s ą g łó w n ie p o stfig u ra ty w n e - o p ie ra ją się na au to ry te c ie p o ­ ch o d zący m z p rzeszło ści. W ielk ie c y w iliz a c je , któ re z k o n iecz n o ści w y p ra c o w a ły so b ie te c h ­ niki p rz y sw a ja n ia z m ia n y , m u s ia ły te ż w p ew ien sp o só b w y k o rz y sta ć u cz e n ie k o fig u ra ty w n e , tz n . od ró w ie śn ik ó w , od o só b , k tó re sta n o w iły ich o to c z e n ie w c z a sie z a b a w y , n au k i cz y w y ­ k o n y w a n ia zaw o d u . T e ra z [p o d k re śla M . M ead] w c h o d z im y w o k re s nie z n an y d o tąd w h is to ­ rii, w któ ry m m łodzi z y sk u ją so b ie u n ik a ln y a u to ry te t w sw ym p re fig u ra ty w n y m zro z u m ie n iu nie zn an ej je s z c z e n ik o m u p rz y s z ło ś c i” 5. A n alizu jąc w sp ó łc z e sn e sp o łe c z e ń stw o p o d k re śla je g o u n ik a to w o ść w y n ik a ją c ą z teg o , iż „ w sz y sc y ludzie na ziem i stali się c z ę ś c ią w zajem z a z ę b ia ją c e g o się s y s te m u p o łą c z e ń i p rzep ły w u in fo rm ac ji, o p a rte g o na w y n a la z k a c h e le k ­ tro n ic z n y c h , m ło d z i lu d zie w k a ż d e j cz ę śc i ś w ia ta s ta ja p rzed sy tu a c ją , z k tó ry ch n ik t ze sta r­ szy ch nie sp o tk a ł się d o tąd i n ig d y się nie sp o tk a. 1 o d w ro tn ie , sta rsz e p o k o le n ie nie m o ż e ju ż a b so lu tn ie liczyć na to, że w ży c iu ich dziec i p o w tó rz y się ich w łasn e, n ie zn a n e n ik o m u d o ­ ś w ia d c z e n ie sto p n io w o u ja w n ia ją c e j się z m ia n y ” 6.

D la w sp ó łczesn ej m ło d z ie ż y p o d sta w o w y m p ro b lem em je s t k o n stru o w a n ie w łasnej to ż ­ sa m o śc i, p ro b lem ten nie istn iał d la c z ło n k ó w p ie rw o tn y c h , stab iln y ch k u ltu r7, „ p o n ie w a ż istn iały tam trw a le w z o rc e o rie n ta c ji i o b ie k ty id en ty fik acji. R z e c z y w isto ść d o św ia d c z a n a b y ła ja k o n ie z m ie n n a i q u a si-n a tu ra ln a , istn ie ją c e g o stan u rzeczy n ik t n ie k w e stio n o w a ł ani nie p ró b o w a ł z m ie n ia ć ” . M ło d y c z ło w ie k „ b y ł lub sta w a ł się ty m , czym byli ju ż p rz o d k o w ie ” . Je g o z a k o rz e n ie n ie w e w s p ó ln o c ie ro d z in y i rodu by ło m o cn e, „ z n a l Swe p rz y sz łe p rz e z n a ­ c z e n ie i re sp e k to w a ł o c z e k iw a n ia in n y ch ” . Z kolei o b e c n ie , starsi tr a c ą na z n aczen iu :

4 J-P. D urand, R W eil, Sociologie contem poraine, Paris 1994, s. 5 ! 5-5 16.

M. M ead. K ultura i tożsam ość. Stu d iu m d ystansu m iędzypokoleniow ego. W arszaw a 1978, s. 25.

('Ib id e m , s. 104-105.

Kompetencje techniczno-medialne.. 71

„ w p ra w d z ie je s z c z e d o m in u ją , ale p u n k tem o d n ie s ie n ia d la m ło d eg o p o k o le n ia c o ra z w y ra ź ­ niej s ta ją się ró w ie ś n ic y . T w o r z ą się su b k u ltu ry m ło d z ie ż o w e . O rie n ta c ja na ró w ie śn ik ó w z w ię k sz a d y stan s w o b e c p o k o le n ia ro d zicó w , co k o ń c z y się w y o b c o w a n ie m . N a p o rz ą d k u d zien n y m staje się k o n flik t p o k o le ń ” . N ie p e w n o ść i d e z o rie n ta c ja p o w o d u ją , że p rz y sz ło ść rysuje się ja k o m g listy h o ry z o n t, o k re ś le n ie w łasn ej to ż s a m o śc i staje się co ra z tru d n ie jsz e . Istotny d la k o n cep cji M ead je s t fakt, ż e „ sto su n ek m ło d y ch ludzi do danej o ta c z a ją c e j ich i o d cisk ającej sw e p iętn o k u ltu ry d e c y d u je o tym , ja k w ielk ie s ą p ro b lem y to ż s a m o śc i (p rz y ­ n a le ż n o śc i) w w iek u m ło d z ie ń c z y m . K u ltu ro w o ty p o w e d la o b ecn ej e p o k i, k tó rą M ead u zn aje za p rz e jśc io w ą od k o fig u ra ty w n e j do p re fig u ra ty w n e j fo rm y ży cia , s ą k o n flik ty m ię d z y p o k o ­ leniam i. M ło d o ść z aś je s t o k re se m w ży ciu , k ie d y k o n flik ty p o k o le n io w e p rz e ż y w a się sz c z e ­ g ó ln ie m o cn o , k ie d y p a n u ją n ie p e w n o ść , b rak w ięzi i d e z o rie n ta c ja . P rz y czy n ę te g o z ja w is k a w idzi M arg areth M ead w g w a łto w n y c h zm ia n a c h sp o łe c z n o -k u ltu ro w y c h u ru c h o m io n y c h przez p o stęp n a u k o w o -te c h n ic z n y : k u ltu ra staje się d la m ło d z ie ń c z y c h sp o so b ó w z a c h o w a n ia w a rto ś c ią z m ie n n ą i w y m a g a ją c ą w y ja śn ie n ia ” 8. K o n c e p c ja M arg areth M ead u k a z u je , iż d la w sp ó łc z e sn e g o p o k o le n ia n a sto la tk ó w p u n k tem o d n ie s ie n ia s ta ją się ró w ie śn ic y (m im o , iż w p ew n y ch sferach n ad al d o m in u ją d o ro śli), tw o rz ą c je d n o c z e ś n ie d y stan s w o b e c ro d z ic ó w , w k o n sek w en cji o w o c u ją c y z ja w is k ie m k o n flik tu po k o leń .

U o g ó ln iając, w k u ltu ra c h p re fig u ra ty w n y c h d o ro śli (ro d z ic e ) z m ie n ia ją s w o ją p o zy cję w sp o łe c z e ń stw ie p o p rz e z n a b y w a n ie od d zieci k o m p eten cji k u ltu ro w y ch , n ie zb ę d n y ch do fu n k c jo n o w a n ia w s p o łe c z e ń stw ie w sp ó łc z e sn y m . N a le ż ą d o nich na przy k ład k o m p e te n c je te c h n ic z n o -m e d ia ln e , ta k ie ja k o b słu g a k o m p u te ra , In tern etu , czy te le fo n u k o m ó rk o w e g o . D och o d zi do sy tu a c ji, w k tó rej to d o ro sły c z ło w ie k z a k u p u ją c k o m p u te r czy d ru k a rk ę , w d o ­ m u p rz e k a z u je j ą sy n o w i c z y có rc e w celu p o d łą c z e n ia , sp ra w d z e n ia fu n k c jo n a ln o śc i n o w eg o u rzą d z e n ia po cz y m , z a c z e rp n ię c ia od dzieci w ie d z y o je g o u ży tk o w an iu . C o ra z czę śc ie j ro ­ d z ic e k o rz y s ta ją z w ie d z y i u m ie ję tn o śc i te c h n ic z n o -m e d ia ln y c h dzieci.

K om petencje techniczno-m edialne w spółczesnego człowieka

P o jęcie k o m p eten cji w lite ra tu rz e n ie je s t je d n o z n a c z n ie o k reślo n e. „W u ję c iu lin g w isty c z ­ nym k o m p e te n c je w ja k ie jś d z ie d z in ie to zd o ln o ść d o p raw id ło w e g o w y p e łn ia n ia o b o w ią z ­ ków i p o d e jm o w a n ia w ła śc iw y c h d e c y z ji, w y n ik a ją c a z w ie d z y i d o św ia d c z e n ia d an ej o so b y (od łac. c o m p e te n tia - o d p o w ie d z ia ln o ść , zg o d n o ść , u p ra w n ie n ie d o d z ia ła n ia )9. W acław S try k o w sk i c h a ra k te ry z u je k o m p e te n c je ja k o „ z d o ln o ś ć i g o to w o ść do w y k o n y w a n ia za d a ń na o k reślo n y m p o z io m ie ” (z a O .H Je n k in se m ), „ w y u c z a n a u m ie ję tn o ść ro b ie n ia rz e c z y d o b rz e , sp raw n o ści n ie z b ę d n e d o ra d z e n ia so b ie z p ro b le m a m i” (w g D. F o n tan y ), o raz „ s z c z e g ó ln ą w łaściw o ść w y ra ż a ją c a się w d e m o n s tro w a n iu na w y z n a c z o n y m p o p rzez sp o łe c z n e s ta n d a rd y p o zio m ie, u m ie ję tn o śc i a d e k w a tn e g o z a c h o w a n ia ” (z a M . C z e re p a n ia k -W a lc z a k ). D alej p o d ­ kreśla, że „ c h a ra k te ry s ty c z n ą c e c h ą k o m p eten cji je s t je j p o d m io to w y ch arak ter. K o m p e te n c je s ą w ła sn o ś c ią o k re ślo n e j o so b y . S z czeg ó ln y m z aś atry b u tem k o m p eten cji je s t d y n a m ik a

* Ibidem , s. 59-60.

'J E. M usiał, K om petencje n auczyciela w e-learningu. [w:) E dukacja ju tr a , tom 2, (red.) K. D enek, K. Zatoń, A. Kw aśna, W rocław 2008, s. 259.

u ja w n ia ją c a się w d z ia ła n iu , w relacji c z ło w ie k a z rz e c z y w is to śc ią ” 10. Z a p re z e n to w a n e ro z u ­ m ien ie k o m p e te n c ji z w ią z a n e j e s t z k a te g o r ią p o d m io to w y c h d y sp o z y c ji, sp ra w n o śc i, u m ie ­ ję tn o ś c i c z y te ż z d o ln o ś c i, k tó re p o d d a w a n e s ą o p e ra c jo n a liz a c ji, p o p rz e z s p ro w a d z a n ie ich d o p o staci o b se rw o w a ln y c h i m ie rz a ln y c h d y sp o z y c ji c z ło w ie k a 11. W św ie tle p o w y ższy ch sfo rm u ło w a ń k ażd y c z ło w ie k m o ż e n ab y ć o k re ślo n e k o m p e te n c je - w ty m ró w n ie ż k o m p e ­ te n c je te c h n ic z n o -m e d ia ln e . N ie ste ty , w św ie tle teorii so c jo lo g ic z n y c h p ra w d a w y g lą d a ina­ czej. Z a p e w n e w ię k sz o śc i z n as zn a n e s ą k la sy c z n e te o rie re p ro d u k c ji k u ltu ro w ej P ie rre ’a B o u rd ieu , P a u la W illisa c z y B a sila B e rn ste in a , są d z ę w ię c iż d la p o trz e b arty k u łu w y sta rc z y n ie w ie lk a w zm ian k a .

W k o n cep cji P ie rre a B o u rd ie u k a p ita ł k u ltu ro w y d e te rm in u je ż y c ie je d n o s tk i. O k ap itale ku ltu ro w y m p isze, ja k o o su m ie „ m o ż liw o śc i, rzeczy w isty ch lub m o g ący c h zaistn ieć, któ re p rz y p a d a ją w u d ziale je d n o s tc e lub g ru p ie z ty tu łu p o sia d a n ia trw a łe j sieci relacji [s p o łe c z ­ n y c h ]” . Z d an iem P ie rre ’a B o u rd ie, k a p ita ł ten m o że p rzy b ierać z ró ż n ic o w a n e form y. Z je d n e j stro n y , k a p ita ł k u ltu ro w y je s t „ in s tru m e n te m k o m u n ik a c ji” , z d ru g iej -„ in s tr u m e n te m d o m i­ n a c ji” . D la P ie rre ’a B o u rd ie u is to tn ą ro lę w re p ro d u k cji, z a ró w n o w b io lo g ic z n e j, ja k i s p o ­ łecz n ej o d g ry w a ro d zin a. J e s t o n a m iejscem g ro m a d z e n ia k ap itału i m ie jsc e m je g o tra n sm isji m ięd zy p o k o le n ia m i. Isto tn y m m iejscem rep ro d u k cji k ap itału k u ltu ro w e g o je s t szk o ła, przy c zy m p o d k reśla, że p o w o d z e n ie s z k o ln e je s t siln ie z w ią z a n e z p o zio m em ed u k acji ro d z ic ó w 12. Paul W illis, z kolei, w sw o im m o d elu te o re ty c z n y m je s t sz c z e g ó ln ie z a in te re s o w a n y fo rm am i o p o zy cji dzieci ro b o tn ik ó w w sz k o le . D o k o n a ł p o ró w n a n ia z a c h o w a ń ty ch dzieci ro b o tn i­ c zy ch , k tó re w y s tę p u ją w o p o z y c ji do d o m in u ją c e j k u ltu ry sz k o ły , z ty m i k tó re by ły w o b e c niej k o n fo rm isty c z n e . W w y n ik u d ia lo g u sz k o ły z u c z n ie m , d o c h o d z i do z ja w is k a sam o w y - k lu cza n ia, m ło d z ie ż P a u la W illisa o d n o si p y rru so w e zw y c ię stw o , p o w ie la statu s sw o ic h ro ­ d z ic ó w i p o d e jm u ję p ra c ę fiz y c z n ą , k tó ra je s t z re s z tą p rz e z nich św ia d o m ie g lo ry fik o w a n a 1’. B asil B ern stein b a d an ia m i o b ją ł d w ie z a s a d n ic z e k lasy s p o łe c z e ń stw a m iejsk ieg o : k lasę śre d ­ n ią (m id d le clas) i k lasę n ie w y k w a lifik o w a n y c h ro b o tn ik ó w (w o rk in g class). W sw o ich b a d a ­ niach a n a liz u je on z ja w is k o b rak u a w a n su k u ltu ra ln e g o i m a te ria ln e g o n isk o p o ło żo n y ch w h ierarch ii g ru p sp o łe c z n y c h - tru d n o śc i w n a u c e p o w o d u ją c e b ard zo w c z e sn e p rz e ry w a n ie n au k i, w k o n se k w e n c ji cz e g o słu c h a c z a m i sz k ó ł w y ższy ch z o s ta ją w w ię k sz o śc i m ło d zi lu­ d z ie p o ch o d z ą c y z k la sy śre d n ie j. S o c jo lin g w is ty c z n a te o ria B asila B ern stein a, u k azu je , że k ap itał k u ltu ro w y , s z c z e g ó ln ie ro z w in ię ty k a p ita ł ję z y k o w y o trz y m a n y w d o m u ro d zin n y m m o ż e zap e w n ić a w a n s k u ltu ro w y je d n o s tc e , z kolei o g ra n ic z o n y k a p ita ł ję z y k o w y p o w o d u je n ie p e w n o ść k u ltu ro w ą o w o c u ją c a b rak iem k u ltu ro w eg o b e z p ie c z e ń s tw a 14.

10 W. S trykow ski, K om petencje w spółczesnego nauczyciela, „N eodidagm ata” 2005, nr 27/28, s. 15. 11 E. B aron-Polańczyk, D esygnaty kom petencji zaw odow ych nauczycieli. „Problem y P rofesjologii" 2007, nr 2, s. 85-100.

12 T eorię reprodukcji kapitału kulturow ego P ierre'a Bourdieu opisano szerzej w: D. C zajkow ska, R eproduk­

cja kapitału szkolnego n a p o zio m ie szko łn ich ra w yższego - egzem plifikacje fra n c u sk ie , „N eodidagm ata". 2005,

nr 27/28, s. 120-124.

13 T eorię reprodukcji kulturow ej w u jęciu Paula W illisa opisano szerzej w: D. C zajkow ska, M łodzież, kapi­

tał kulturow y i sukces życiow y, czyli o kilku p a ra d o k sa ch nierów ności społecznej, [w:] M łodzież w obec niego­ ścinnej przyszłości. (red.) R. Leppert, B. W ojtasik, Z. M elosik, W rocław 2005, s. 81-83.

14 S ocjolingw istyczną teorię B asila B ernsteina opisano szerzej w: D. C zajkow ska-Z iobrow ska. P om iędzy

dialogiem a przem o cą ir szkole. R ola dialogu i p rzem o cy »' reprodukow aniu kapitału szkolnego, [w:] B ezpieczna szkolą. B ezpieczny uczeń. E dukacja w obec za grożeń szkolnych, (red.) D. C zajkow ska-Z iobrow ska, A. Z duniak

Kompetencje techniczno-medialne. 73

T e o rie te p o z w a la ją w y ja śn ić p rz y c z y n y a w a n su je d n y c h i n ie p o w o d z e ń k u ltu ro w y c h in ­ nych g ru p sp o łe c z n y c h . U k a z u ją , że k a p ita ł k u ltu ro w y o d z ie d z ic z o n y po ro d zicach n ie z w y k le c zęsto d e te rm in u je ż y c ie je d n o s tk i. U o g ó ln iając, z a k ła d a ją o n e, ż e m ło d e p o k o le n ie sk a z a n e je s t na p o w ie la n ie sta tu su sp o łe c z n e g o sw o ich ro d zicó w . W sp o łe c z e ń stw ie w sp ó łc z e s n y m , d z ie d z ic z o n a z n a jo m o ść sy m b o li i p rak ty k k u ltu ro w y c h w sp o łe c z e ń stw ie w sp ó łc z e sn y m p o ­ w in n a z o stać u z u p e łn io n a o p rak ty k i i sy m b o le c h a ra k te ry sty c z n e d la w sp ó łc z e sn e j kultury. N ie ste ty w św ie tle p o w y ż sz y c h te o rii, z d o b y c ie o w y ch p ra k ty k staje się c z a sa m i w rę c z n ie ­ m o żliw e ze w z g lę d u n a b a rie rę k u ltu ro w ą c z y e k o n o m ic z n ą (ró w n ie ż n ie ro z e rw a ln ą z d z ie ­ d z icz o n y m k a p ita łe m k u ltu ro w y m ). O k a z u je się b o w iem c zęsto , że z aró w n o sta rsz e ja k i m ło d sz e p o k o le n ie n ie k o rz y s ta z m o ż liw o śc i k sz ta łc e n ia , k o rz y sta n ia z k u ltu ry (b ard ziej czy m niej w y su b lim o w a n e j), n ie z aw sze d lateg o , iż nie o d c z u w a takiej p o trzeb y , a d la te g o iż ze w zg lęd ó w e k o n o m ic z n y c h nie m o ż e so b ie na to p o z w o lić . Z d a rz a się, że z a ró w n o ro d zice ja k i dziec i n ie c h o d z ą do k in a, p o n ie w a ż b ilet do k in a p rz e k ra c z a ich m o ż liw o śc i fin an so w e. N ie p o s łu g u ją się k o m p u te re m , o d tw a rz a c z e m D V D , te le fo n a m i k o m ó rk o w y m i, k a rta m i p ła t­ niczy m i czy b a n k o m a to w y m i, p o n ie w a ż ich n ie p o sia d a ją . Z a ró w n o n ie p o s ia d a n ie ja k i n ie ­ u m ie ję tn o ść p o słu g iw a n ia się w y m ie n io n y m i p o w y żej a try b u ta m i d z isie jsz e g o sp o łe c z e ń stw a , p o w o d u je brak p o c z u c ia b e z p ie c z e ń s tw a w p o ru szan iu się w e w sp ó łc z e sn y m św iecie.

S p o łe c z e ń stw o w s p ó łc z e s n e z ro d z iło p o trzeb ę w y o d rę b n ie n ia w n au k ach p ed a g o g ic z n y c h - P e d a g o g ik i m ed ia ln ej. E d u k a c ja m e d ia ln a je s t k sz ta łc e n ie m z m ie rzający m do „ w y p o sa ż e n ia d ziec i, m ło d z ie ż y i o só b d o ro s ły c h w o k re ś lo n ą w ie d z ę i u m ie ję tn o śc i, p o z w a la ją c e n a św ia ­ d o m y i k ry ty c z n y o d b ió r p rz e k a z ó w m e d ialn y ch , w sz c z e g ó ln o śc i k o m u n ik a tó w p rz e k a z y w a ­ nych p rz e z m ass m e d ia, a ta k ż e na p o słu g iw a n ie się m ed iam i ja k o n a rzęd ziam i o p is y w a n ia św iata, ro zw o ju in te le k tu a ln e g o i k o m u n ik o w a n ia się w z a je m n e g o ” 15. C zy te ż ja k o k re ś la R en ata K o zieł za B. S ie m ie n ie c k im e d u k a c ja m e d ia ln a „ m a do sp e łn ie n ia n a stę p u ją c e cele: w y ra b ia n ie d y sta n su in te le k tu a ln e g o do d o sta rc z a n y c h p rz e z m e d ia in fo rm ac ji; tw o rz e n ie u o d b io rc y u m ie ję tn o śc i a n a liz y ty ch in fo rm ac ji; n ab y c ie u m ie ję tn o śc i a n a liz y ty c h in fo rm a ­ cji; n ab y cie u m ie ję tn o śc i p o ru s z a n ia się w śró d o g ro m u in fo rm ac ji, tra fn e g o w y d o b y w a n ia w ia d o m o śc i p o trz e b n y c h p rz y p o d e jm o w a n iu d e c y z ji; p o z n a n ie w ie d z y o m ed iach , ich ję z y ­ ku, w a rsz ta c ie tw o rz e n ia k o m u n ik a tu m e d ialn eg o ; n ab y cie k o m p eten cji ro z p o z n a w a n ia profili id eo w eg o m e d ió w , ich g e n e z y , p o w sta n ia i ro z w o ju , a ta k ż e stru k tu ry w ła śc ic ie lsk ie j; n a b y c ie u m iejętn o ści u trz y m a n ia w łasn ej to ż s a m o śc i i k o n tro li n ad sw o im i p o c z y n a n ia m i w s ie c i” 16. T ak w ięc, k o m p e te n c ja m e d ia ln a to „ u m ie ję tn o ść k o rz y s ta n ia z p rz e k a z ó w m e d ia ln y c h w y ­ m a g a ją c a d e k o d o w a n ia k o m u n ik a tó w ” 17. „ P o p rz e z k sz ta łc e n ie i w y c h o w a n ie m e d ia ln e , n a le ­ ży p rz y g o to w a ć całe p o k o le n ia do ra c jo n a ln e g o k o rz y s ta n ia z n o w y ch te c h n o lo g ii, n arz ę d z i i in fo rm ac ji” 18. L. M a ste rm a n n p o d aje p rz y c z y n y d la k tó ry ch n ależ y k ształcić w d z ie d z in ie m ed ió w . Ja k o p ie rw s z ą p o d a je „ w y s o k ą k o n su m p c ję m ed ió w i w y sy cen ie m ed iam i w sp ó łc z e ­ snych s p o łe c z e ń stw ” , k o le jn ą „ w a ż n o ść id e o lo g ic z n ą m ed ió w i ich w p ły w na k sz ta łto w a n ie

15 J. Skrzypczak (red ). P opularna encyklopedia M ass M ediów , Poznań 1999, s. 117.

If’ R. K ozieł, E dukacja m edialna w o p in ii rodziców uczniów klas I-III Szkoły P odstaw ow ej, [w:] Edukacja

dla bezpieczeństwa. B ezpieczeństw o R egionalne. W yzw ania ed u ka cy jn e, (red.) D. C zajkow ska-Z iobrow ska,

A. Z duniak. Poznań 2008.

17 P opularna en cyk lo p e d ia m ass m ediów , (red.) J. Skrzypczak, Poznań. 1999, s. 249.

18 1 Rudnicka. W ykorzystanie m ultim edialnych p o m o c y dydaktycznych ii' nauczaniu p rzed m io tó w

hum anistycznych, [w:] E dukacyjne zag ro żen ia i w yzw ania m łodego p o kolenia, tom 1, (red.) D. C zajkow ska-

się p rz e m y słu ” , o raz „ w z ro s t z n a c z e n ia m e d ió w w z a rz ą d z a n iu i tw o rz e n iu in fo rm ac ji o raz ich sz e rz e n ie przez m e d ia ” p o n a d to „ w z ra s ta ją c ą p e n e tra c ję m e d ió w w c o d z ie n n e ż y c ie c z ło ­ w ie k a ” , ja k ró w n ie ż „ w z ra s ta ją c ą w a ż n o ść k o m u n ik a c ji i in fo rm ac ji w iz u a ln e j w e w sz y stk ic h d zie d z in a c h ż y c ia ” , o ra z „ w a ż n o ść e d u k a c ji w za k re sie m ed ió w , k tó ra m a z a zad a n ie sp ro sta ć w y m a g a n io m p rz y s z ło śc i” i w re sz c ie „ sz y b k o n a ra s ta ją c e n a ro d o w e i m ię d z y n a ro d o w e n a c i­ ski n a u p rz e m y sło w ie n ie in fo rm a c ji” 19. Z k o lei te rm in „ m e d ia w e d u k a c ji” W a c ła w S try k o w ­ ski c h a ra k te ry z u je ja k o „ ró ż n e g o ro d z a ju p rz e d m io ty , u rz ą d z e n ia i m a te ria ły , a ta k ż e in sty tu ­ cje (rad io , te le w iz ja , In te rn e t), k tó re u m o ż liw ia ją z d o b y w a n ie in fo rm ac ji lub p rz e k a z u ją in ­ fo rm a c je od n ad aw cy do o d b io rc y w fo rm ie k o m u n ik a tó w sk o n s tru o w a n y c h ze słó w , o b ra z ó w i d źw ięk ó w . ( . . . ) Z g o d n ie z tą d e fin ic ją d o m ed ió w z a lic z a m y w ięc: w sz e lk ie m a te ria ły d ru ­ k o w a n e i o b ra z o w e , m o d e le , p rz e ź ro c z a , fo lio g ra m y , n a g ra n ia m a g n e to fo n o w e , p ro g ra m y te le w iz y jn e , a u d y c je ra d io w e , p ro g ra m y w id e o , p ro g ra m y k o m p u te ro w e , p ro g ra m y m u ltim e ­ d ialn e, z a so b y In te rn e tu ” 20.

D o ed u k acji m e d ialn ej d o c h o d z i je s z c z e k o n ie c z n o ść n a b y c ia e d u k a c ji te c h n ic z n e j. S ło ­ w o te c h n ik a , z gr. te c h n e , sz tu k a , u m ie ję tn o ść . P o jęcie e d u k a c ja te c h n ic z n a m o żem y w y tłu ­ m acz y ć w ięc ja k o n a b y w a n ie p e w n y ch u m ie ję tn o śc i, ze sz c z e g ó ln y m z a a k c e n to w a n ie m um iejętn o ści w y tw a rz a n ia d ó b r m a te ria ln y c h . W d zisiejszy m sp o łe c z e ń stw ie p o jęcie tech n ik i w ią z a n e je s t z ro z w o je m (b u d o w ą m a s z y n , k o n stru o w a n ie m c o ra z to n o w sz y c h sa m o c h o d ó w , d o m a m i p a sy w n y m i, in fo rm a ty k ą cz y ro z w o je m m ed ió w : T V , te le fo n ii k o m ó rk o w e j, In te rn e ­ tu). E d u k a c ja te c h n ic z n a o d g ry w a is to tn ą ro lę w św ie c ie p o p rz e z stw o rz e n ie w y k w a lifik o w a ­ nej z je d n e j stro n y siły ro b o c z e j, z w ię k sz a n ie w y d ajn o ści p rz e m y sło w e j, z d ru g iej, p o p raw ę ja k o ś c i ży cia. E d u k acja te c h n ic z n a o b e jm u je kursy i p ro g ram y w d z ie d z in ie in ży n ierii, te c h ­

n o lo g ii, z a rz ą d z a n ia , a rc h ite k tu ry , u rb a n isty k i, farm acji, h o te la rstw o i g a s tro n o m ia te c h n o lo ­ gii. W y k sz ta łc e n ie te c h n ic z n e o d g ry w a is to tn ą ro lę w ro zw o ju sp o łe c z n y m i g o sp o d a rc z y m kraju i św iata.

E d u k acja te c h n ic z n o -m e d ia ln a m a w ięc, słu ży ć k o rz y s ta n iu z m e d ió w p o p rz e z ro z u m ie ­ nie p rz e k a z u m e d ia ln e g o , n a p rz y k ła d re k la m y te le w iz y jn e j, ja k ró w n ie ż - w y p o sa ż y ć w te c h n ic z n e u m ie ję tn o śc i k o rz y s ta n ia p rz y k ła d o w o z n o w o c z e sn e g o o d b io rn ik a T V , D V D , czy te le fo n u k o m ó rk o w e g o . W p o w y ż sz y m k o n te k śc ie , n ależ y p o d k re ślić , że m e d ia p o d le g a ją n ieu stan n y m z m ia n o m . „ M e d ia a u d ia ln e i a u d io w iz u a ln e z m ie n ia ją c się, d o s to s o w u ją się do p o trzeb o d b io rc ó w , a le ta k ż e p o s z u k u ją n o w y ch o b sz a ró w , k tó re c z y n ią j e b ard ziej a tra k c y j­ ny m i. W k ra c z a ją w te n sp o s ó b p o z a z a m k n ię tą fo rm u łę n a d a w c ó w tre śc i, o tw ie ra ją się na k o n tak t z o d b io rc ą i s ta ra ją się by ć b a rd ziej in te ra k ty w n e ” 21. M ło d zi ludzie, je ż e li m a ją stw o ­ rzo n e ku tem u w a ru n k i, b ard zo s z y b k o p o tra fią w y ło n ić te zm ian y . W sy tu a c ji, k ied y z o sta ją p o z b a w ie n i m o ż liw o śc i b ie ż ą c e g o z d o b y w a n ia k o m p eten cji te c h n ic z n o -m e d ia ln y c h d o z n a ją w p ew n y m se n sie w y k lu c z e n ia . P a ra d o k s a ln ie „ w d o b ie tzw . „ c z w a rte j re w o lu c ji” te c h n ik a d a je m o ż liw o ść z n ie s ie n ia p rz e k o n a n ia o e litarn o ści n au k i, g d y ż u su w a d o ty c h c z a so w e b a rie ­ ry, o tw ie ra m o ż liw o śc i m a s o w e g o k o rz y s ta n ia z in fo rm a c ji, tym sam y m u re a ln ia się e d u k a c ja 1' J. Ław niczak. E dukacja m edialna u’ szko ln ych prog ra m a ch nauczania w A n g lii i Niem czech, „N eodidag-

m ata" 2005. nr 27/28. s. 132.

2,1 W. Strykow ski, M edia w yznacznikiem zm ian w edukacji, „N eodidagm ata” , 2003, nr 25/26, s. 28. 21 k . B ogusz-Żebrow ska, M ożliw ości d ia lo g u w p rzestrze n i m edialnej na p rzykła d zie sp ołecznego zn a c ze­

nia nekrologów p ra so w ych , [w:] P ed a g o g ika dialogu. D ialog w arunkiem ro zw o ju o sobow ego i społecznego,

Kompetencje techniczno-medialne. 75

p rz e z całe ży cie je d n o c z e ś n ie p o z w a la ją c n a in d y w id u a liz a c ję d o c h o d z e n ia do w ie d z y i k o ­ rz y sta n ia z n ie j” 22. N ie ste ty n a d a l, ja k z a u w a ż a B e a ta S tach o w iak , .je d n y m ze ź ró d e ł p o d z ia ­ łów w e w sp ó łc z e sn y m ś w ie c ie je s t d o stę p do te c h n o lo g ii in fo rm a c y jn o -k o m u n ik a c y jn y c h ” 23.

P ro b lem m o ż e p o ja w ić się b ard zo w c z e śn ie - ju ż n a eta p ie ży cia sz k o ln e g o , p o n ie w a ż rozw ój te c h n o lo g ii n ie o m ija ró w n ie ż ed u k acji. Ja k p is z e W acław S try k o w sk i, „ is to tn y m w y ­ z n a c z n ik ie m zm ian o rg a n iz a c ji p ro c e su k sz ta łc e n ia , a ty m sam y m p o d n ie s ie n ia je g o e fe k ty w ­ n o ści, je s t z a sto so w a n ie w rea liz a c ji p ro c e su tra d y c y jn y c h i n o w o c z e sn y c h śro d k ó w d y d a k ­ ty czn y c h , zw an y ch d z isia j c o ra z p o w szech n iej m e d ia m i” . O w ą p o trzeb ę a rg u m e n tu je fak tem , że „ m e d ia , z w ła sz c z a m u ltim e d ia in terak ty w n e, s ą d la dziec i w sp ó łc z e sn y c h (tzw . D zieci m e ­ d ió w ) a tra k c y jn y m i ź ró d ła m i in fo rm ac ji, a ta k ż e w y m u s z a ją n o w ą o rg a n iz a c ję p ro c e s u n a ­ u c z a n ia i u c z e n ia się, o p a r tą n a sa m o d z ie ln y m p o sz u k iw a n iu in fo rm ac ji p rz e z u c z n ió w ” 24. T e c h n o lo g ie w p ro w a d z a n e do e d u k a c ji m a ją w ię c za d n ie w sp o m a g a ją c e p ro ces n a u c z a n ia i w y ch o w an ia. N a jc z ę śc ie j d o te c h n o lo g ii e d u k acy jn y ch z a lic z a się te c h n o lo g ie in fo rm a ty c z ­ ne w e d u k a c ji, te c h n o lo g ie in fo rm ac y jn e w e d u k a c ji, te c h n o lo g ie k o m u n ik a c y jn e w ed u k acji o raz te c h n o lo g ie m u ltim e d ia ln e w e d u k a c ji. Z n ajcz ęściej sto so w an y ch te c h n o lo g ii e d u k a c y j­ n ych, sto so w a n y c h w e d u k a c ji, m o ż e m y w sk a z a ć sp rz ę t k o m p u te ro w y i te c h n o lo g ie in fo rm a ­ ty czn e , p ro g ra m y u ż y tk o w e , p re z e n ta c je , g ra fik ę , prasę, rad io , te le w iz ję , In tern et, k siążk i, e le k tro n ic z n e za so b y b ib lio te k , film y , p ły ty e d u k a c y jn e , ta b lic e in fo rm ac y jn e, b ilb o rd y , p la ­ katy. Z je d n e j stro n y p e łn ią o n e n ie z a p rz e c z a ln ie p o z y ty w n ą rolę: p o z n a w c z o -k sz ta łc ą c ą , e m o c jo n a ln o -m o ty w a c y jn ą , d z ia ła n io w o -in te ra k c y jn ą 25. Z d ru g iej m o g ą sta n o w ić p o w a ż n y p roblem i b arierę e d u k a c y jn ą d la u c z n ió w , k tó rzy nie p o tra fią z nich k o rzy stać. N ie p o tra fią , p o n ie w a ż nie p o s ia d a ją o d p o w ie d n ic h ku tem u k o m p e te n c ji. Z za ło ż e n ia „ n a stę p u je w p ra k ty ­ ce szk o ln ej z m ia n a p a ra d y g m a tu e d u k a c y jn e g o : n a u c z a n ie p o d a ją c e u stę p u je p o la n au c z a n iu p o sz u k u ją c e m u i m u ltim e d ia ln e m u . U czeń sta je się ak ty w n y m i sa m o d zieln y m p o d m io te m , k tóry w celu ro z w ią z a n ia z a d a n ia lub p ro b le m u k o rz y sta z całe g o k o m p lek su ź ró d e ł w ied zy , czyli m ed ió w e d u k a c y jn y c h ” 26. Z m ia n a o w eg o p ara d y g m a tu nie p rzez w szy stk ich p o s trz e g a ­ na je s t k o rzy stn ie: z a ró w n o n au czy cieli ja k i u czn ió w . D zieje się tak , b o w iem , p a ra d o k sa ln ie , w sk o m p u te ry z o w a n y m s p o łe c z e ń stw ie , n ajc z ę śc ie j d u ży m p ro b le m e m je s t o b słu g a k o m p u te ­ ra z aró w n o d la ty c h , k tó rz y p o s ia d a ją sp rz ę t k o m p u te ro w y w d o m u , ja k i ty ch , k tó rz y go nie p o siad ają. D zieci o ra z m ło d z ie ż n ie je d n o k ro tn ie p o b ija ją k o lejn e re k o rd y g ra ją c w g ry k o m ­ p u tero w e a n ie s te ty n ie p o tra fią e d y to w a ć n a jp ro stsz e g o tek stu . B ardzo c zęsto k o rz y sta ją c z Internetu d o sk o n a le w ie d z ą na ja k ic h stro n ach z n a jd ą n a jn o w sze plotki na te m a t g w iazd p o p -k u ltu ry , a n ie p o tra fią k o rz y sta ć z sło w n ik ó w in tern eto w y ch czy c zaso p ism te m a ty c z ­ nych. W arto w ty m m iejscu w sp o m n ie ć , że „ e k sp a n s ja m ed ió w to w a rz y s z ą c a p ro ceso m te c h ­ n o lo g iczn eg o p o stę p u , n ie s ie z e s o b ą n ie ty lk o o p ty m a liz a c ję p ro cesó w k o m u n ik o w a n ia i d o ­ s k o n a le n ia n a rz ę d z i p racy c z ło w ie k a , ale ró w n ie ż o g ro m n e zag ro żen ie, z w ła sz c z a w sfe rz e

22 T. K łosińska, M iejsce te ch n o lo g ii inform acyjnej ir ed u ka cji w czesnoszkolnej, [w:] E dukacyjne za g ro że n ia

i w yzw ania m łodego p o k o le n ia , tom 1, (red.) D. C ząjkow ska-Z iobrow ska, A. Z duniak, Poznań 2009, s. 193.

2:1 B. Stachow iak, M łodzież w obec w ykluczenia cyfrow ego, [w:] E dukacyjne zagrożenia i w yzw ania m łodego

pokolenia, tom 1, D. C ząjkow ska-Z iobrow ska, A. Z duniak, Poznań 2009, s. 168.

24 W. S trykow ski, M edia w yznacznikiem zm ian w edukacji, „N eodidagm ata” , 2003, n r 25/26, s. 25. 25 M. Sniadkow ski, N ow o czesn e technologie edukacyjne - szanse i zag ro żen ia w p ersp ektyw ie ed u ka cji j u ­

tra, [w:] E dukacja ju tr a , tom 1, (red.) K. D enek, T. K oszczyc, W. W iesner, W rocław 2008, s. 379-380.

k sz ta łto w a n ia p o staw ludzi i s p o łe c z n e g o o d d z ia ły w a n ia śro d k ó w m a s o w e g o p rz e k a z u ” 27. D zieje się tak , p o n ie w a ż k o rz y s ta ją c ze śro d k ó w m aso w e g o p rz e k a z u z a ró w n o m ło d y c z ło ­ w iek ja k i d o ro sły p o w in ie n p a m ię ta ć , ż e w tło k u n ad m iaru in fo rm ac ji, „ is to tn e je s t w y ło n ie ­ nie in fo rm ac ji, z k tó ry m i k o n ie c z n ie n a le ż y się z a p o zn ać, in fo rm ac ji z k tó ry m i w e d łu g u z n a ­ n ia m o ż n a się za p o z n a ć , in fo rm ac ji, k tó re m o g ą p o m ó c p o z y ty w n ie się w y ró ż n ić i in fo rm ac ji, k tó re nie s ą nam p o trz e b n e ” 28. N ie ste ty c z ę sto się o tym z a p o m in a i p rz y k ła d o w o w ch o d z ą c na stro n ę in te rn e to w ą w celu o d sz u k a n ia k o n k retn ej in fo rm ac ji p rz e s k a k u je m y ze stro n y na stro n ę z a p o m in a ją c , co b y ło p o w o d e m o d w ie d z e n ia stro n w w w .

W arto ró w n ie ż d o d ać, że p o m im o iż „ k o n c e p c ja k sz ta łc e n ia m u ltim e d ia ln e g o sta ła się o b e c n ie w io d ący m p a ra d y g m a te m i sy m b o le m w sp ó łc z e sn e j sz k o ły ” nie z a w sz e s ą sp e łn io n e o d p o w ie d n ie ku tem u w aru n k i. W e fe k ty w n o ś c i k sz ta łc e n ia m u ltim e d ia ln e g o o g ro m n ą rolę o d g ry w a o d p o w ie d n ie w y p o sa ż e n ie i u rz ą d z e n ie p o m ieszczeń d y d a k ty c z n y c h o ra z n a u c z y c ie ­ li o o d p o w ie d n ic h k o m p e te n c ja c h z a ró w n o m e d ia ln y c h ja k i te c h n ic z n y c h 29.

P o jaw ia się je s z c z e je d e n k o n te k s t a n a liz o w a n e g o p ro b lem u . O tó ż, w sp o łe c z e ń stw ie in­ fo rm a c y jn y m , c o ra z c z ęściej k s z ta łc e n ie p o d e jm u ją n ie ty lk o dziec i ale i lu d zie d o ro śli. M ó ­ w iąc o k ształcen iu m am n a m y śli z a ró w n o k sz ta łc e n ie a k a d e m ic k ie ja k i te m a ty c z n e ku rsy d o k sz ta łc a ją c e . W y c h o d z ą c z z a ło ż e n ia , że „ w y k o rz y sty w a n y w s p o s ó b ro z w a ż n y In tern et m o ż e być w y g o d n y m n a rz ę d z ie m w z b o g a c a ją c y m tra d y c y jn ą d y d a k ty k ę sz k o ln ą i a k a d e m ic ­ k ą ” , co ra z częściej tw o rz y się s y s te m y e -le a rn in g o w e czy k u rsy o n lin e ’0. W y k o rz y sty w a n ie tech n o lo g ii in fo rm a c y jn y c h w e w s p ó łc z e s n e j szk o le, ży ciu z a w o d o w y m c z y ży ciu c o d z ie n ­ nym je s t co ra z c z ę s ts z e , n ie s te ty , d la d o ro s ły c h c z ę sto k o rz y sta n ie z m u ltim e d ió w je s t isto t­ nym p ro b lem em . P ra c o w n ic y w ie lu firm z o b o w ią z a n i z o s ta ją p rz e z p ra c o d a w c ę do k o rz y s ta ­ n ia z p o w y ższeg o sp o s o b u d o k sz ta łc a n ia . N a p o rz ą d k u d zien n y m sta je się ró w n ie ż k o rz y s ta ­ n ie w pracy ju ż nie ty lk o z k o m p u te ra , ale i Internetu. D la w ielu o só b s k o m p u te ry z o w a n e sta ­ n o w isk o pracy ró w n e je s t - z u tra tą pracy. W ielu d o ro sły ch nie p o trafi p rz e s ta w ić się na n o ­ w o c z e sn e sta n o w isk o p racy - p ra c a z a m ia st ulec p rz y sp ie sz e n iu i u ła tw ie n iu , w ich o d c zu ciu z o sta ła u tru d n io n a n o w o c z e sn y m i te c h n o lo g ia m i, k tó ry m i n ie ste ty n ie p o tra fią się p o słu g i­ w ać.

Podsum ow anie

K o n cep cja M arg areth M ead u k a z u je , w ja k i sp o só b w k u ltu rach p re fig u ra ty w n y c h ro d z ic e p rz y jm u ją od dziec i w ie d z ę , k o m p o n e n ty k u ltu ro w e p o m a g a ją c e w b ard ziej p la sty c z n y m fu n k c jo n o w a n iu w św ie c ie i m n iej lub b ard ziej b e z p o śred n io z w ią z a n e z p o p k u ltu rą np. o b ­ słu g a k o m p u te ra , In tern etu , czy te le fo n u k o m ó rk o w e g o . P o k o len ie, k tó re na św ia t p rz y sz ło po

~7 B. Jakubczak. Eryka i sp o łe czn a o d pow iedzialność u w ykorzystaniu m ediów w edukacji, [w:] E dukacyjne

zagrożenia i w yzw ania m łodego p o kolenia, tom I. (red ) D. C zajkow ska-Z iobrow ska, A. Z duniak, Poznań 2009,

s. 187.

28 P. Z iobrow ski, Inform atyczne sy ste m y za rzą d za n ia i ich bezpieczeństw o, [w:] S p o so b y budow ania p rz e ­

wagi konkurencyjnen p rzed się b io rstw a ..Zeszyty N aukow e G nieźnieńskiej W yższej S zkoły H um anistyczno-

M enedżerskiej „M ilenium ” . 2009, nr 1(3), s. 118.

29 W. Strykow ski. M edia w yznacznikiem zm ia n ... . op. cit., s. 32-33.

511 I. Pulak. E -generacja im plikacje edukacyjne, [w:] E dukacja ju tra , tom I, (red.) K. D enek. T. K oszyc,

Kompetencje techniczno-medialne. 77

roku 1980, d o ra s ta ją c e w św ie c ie k o m p u te ró w i In tern etu w literatu rze o k re śla n e j e s t te r m i­ nem e-g e n e ra c ja , N e t G e n e ra tio n (p o k o le n ie sie c i), G e n e ra c ja Y , M ille n n ia K id s, In tern et G en eratio n (ig en ), c z y p o k o le n ie m S M S -ó w 31. W sp ó łc z e sn y c zło w ie k d la p e łn e g o u c z e stn ic ­ tw a w życiu sp o łe c z n y m , z a w o d o w y m i k u ltu ro w y m z o b o w ią z a n y je s t p o siąść ta jn ik i e d u k a ­ cji m ed ialn ej, g d y ż „ e d u k a c ja m e d ia ln a m a za za d a n ie p rz y g o to w a n ie do w ła śc iw e g o i k ry ­ ty czn e g o o d b io ru m e d ió w ja k o n arzęd zi p rzek azu in fo rm ac ji o ra z k sz ta łto w a n ie p o sta w i w a r­ tości, p rz y g o to w y w a n ie się d o p o słu g iw a n ia się m ed iam i ja k o narzęd ziam i p racy in te le k tu a l­ nej i p racy z a w o d o w e j” 32. D o ch o d zi do teg o k o n ie c z n o ść n a b y w a n ia u m ie ję tn o śc i te c h n ic z ­ nych p o m o cn y ch w o b słu d z e k o m p u tera, In tern etu , n ag ry w a rk i D V D cz y te le fo n u k o m ó rk o ­ w ego. K o m p eten c je te c h n ic z n o -m e d ia ln e łatw iej n a b y w a ją dzieci niż d o ro śli. D o ch o d zi o b e c ­ nie do sy tu acji, k ied y to dziec i u c z ą sw o ich ro d z ic ó w (a nie o d w ro tn ie - ja k by ło d a w n ie j) p o słu g iw an ia się n a rz ę d z ia m i w p o staci p ilo ta te le w iz y jn e g o , lap to p a czy P en D riv e. P o sia d a ­ nie w ied zy i u m ie ję tn o śc i te c h n ic z n o -m e d ia ln e j je s t k o n ie c z n e d la p o c z u c ia b e z p ie c z e ń stw a d n ia co d z ie n n e g o z a ró w n o D o ro sły ch ja k i d z ie c i, p o n ie w a ż n ie m o ż liw y m staje się fu n k c jo ­ n o w an ie w sp o łe c z e ń stw ie b e z u m ie ję tn o śc i o b słu g i b an k o m a tu (k ie d y k a ż d y p ra c o w n ik je s t ju ż z o b o w ią z a n y d o p o sia d a n ia k o n ta b an k o w e g o ), ob słu g i k o m p u te ra (n ie ty lk o k o n iecz n ej b ard zo często w ży ciu z a w o d o w y m , a le i p ry w atn y m - p rzy k ła d o w o w celu s k o rz y sta n ia z katalo g u b ib lio te c z n e g o ) czy Internetu (k ie d y to n au c z y c ie le bard zo c z ę sto z o b o w ią z u ją u czn ió w d o p o sz u k iw a n ia k o n ie c z n y c h in fo rm ac ji na stro n ach in tern eto w y ch ). C z ło w ie k , który nie p o sia d a k o m p e te n c ji te c h n ic z n o -m e d ia ln y c h b a rd z o c z ę sto czu je się z a g u b io n y w e w sp ó łczesn y m św iecie.

B ib l i o g r a f i a

Baron-Polańczyk E., D esygnaty kom petencji zawodowych nauczycieli, „Problemy Profesjologii” 2007, nr 2.

Bogusz-Żebrowska K„ M ożliwości dialogu w przestrzeni medialnej na przykładzie społecznego zna­

czenia nekrologów prasowych, [w:] Pedagogika dialogu. Dialog warunkiem rozwoju osobowego i społecznego, (red.) E. Dąbrowska. D. Jankowska. W arszawa 2008.

Czajkowska D.. Reprodukcja kapitału szkolnego na poziom ie szkolnictwa wyższego - egzem ptifikacje

francuskie. „Neodidagm ata". 2005. nr 27/28.

Czajkowska D., Młodzież, kapitał kulturowy i sukces życiowy, czyli o kilku paradoksach nierówności

społecznej, [w:] M łodzież wobec niegościnnej przyszłości, (red.) R. Leppert, B. Wojtasik, Z. Melo-

sik (red.), W rocław 2005.

Cząjkow ska-Ziobrowska D„ Pomiędzy dialogiem a przem ocą w szkole. Rola dialogu i przem ocy w

reprodukowaniu kapitału szkolnego, [w:] Bezpieczna szkoła. Bezpieczny uczeń. Edukacja wobec zagrożeń szkolnych, (red.) D. Cząjkow ska-Ziobrowska. A. Zduniak (red.),. Poznań 2007.

Durand J-P., R. Weil. Sociologie contemporaine. Paris 1994. Gasset J.O.Y. Bunt mas. W arszawa 1995.

Griese H.M., Socjologiczne teorie młodzieży. Wprowadzenie, Kraków 1996.

Jakubczak B., Etyka i społeczna odpowiedzialność w wykorzystaniu mediów w edukacji, [w:] Eduka­

cyjne zagrożenia i w yzwania m łodego pokolenia, tom 1. (red.) D. Cząjkow ska-Ziobrowska,

A. Zduniak. Poznań 2009.

31 Ibidem, s. 373-374. 32 J. Ław niczak, op. cii., s. 131.

Kozieł R., Edukacja m edialna w opinii rodziców uczniów klas I-III Szkoły Podstawowej, [w:] Eduka­

cja dla bezpieczeństwa. Bezpieczeństwo Regionalne. Wyzwania edukacyjne, (red.) D. Cząjkow ska-Ziobrowska., A. Zduniak, Poznań 2008.

Kłosińska T., M iejsce technologii inform acyjnej w edukacji wczesnoszkolnej, [w:] Edukacyjne zagro­

żenia i wyzwania m łodego pokolenia, tom 1, (red.) D. Cząjkow ska-Ziobrowska, A. Zduniak,

Poznań 2009.

Ławniczak ]., Edukacja medialna w szkolnych program ach nauczania w A nglii i Niemczech, „Neodi- dagm ata” 2005, nr 27/28.

Mead M., Kultura i tożsamość, Studium dystansu m iędzypokoleniowego. W arszawa 1978.

Musiał E., Kompetencje nauczyciela w e-learningu, [w:] Edukacja ju tra , tom 2, (red.) K. Denek, K. Zatoń, A. K w aśna (red.), W rocław 2008.

Popularna encyklopedia mass mediów, (red.) Skrzypczak J., Poznań 1999.

Pulak I., E-generacja - im plikacje edukacyjne, [w:] Edukacja ju tra , tom 1, K. Denek, T. Koszyc, W. W iesner (red), W rocław 2008.

Rudnicka 1., Wykorzystanie m ultim edialnych pom ocy dydaktycznych w nauczaniu przedm iotów hum a­

nistycznych, [w:] Edukacyjne zagrożenia i wyzwania m łodego pokolenia, (red.) D. Cząjkowska-

Ziobrowska, A. Zduniak. tom 1, Poznań 2009.

Stachow iak B., M łodzież wobec wykluczenia cyfrowego, [w:] Edukacyjne zagrożenia i wyzwania m ło­

dego pokolenia, tom 1, (red.) D. Cząjkow ska-Ziobrowska, A. Zduniak, Poznań 2009.

Strykowski W., Kompetencje w spółczesnego nauczyciela, „N eodidagm ata” 2005, nr 27/28. Strykowski W., M edia wyznacznikiem zm ian w edukacji, „N eodidagm ata” 2003, nr 25/26. Skrzypczak J. (red.), Popularna encyklopedia Mass Mediów, Poznań 1999.

Sniadkowski M., Nowoczesne technologie edukacyjne - szanse i zagrożenia w perspektyw ie edukacji

jutra, [w:] Edukacja jutra, tom 1, (red.) K. Denek, T. Koszczyc, W. W iesner, Wrocław 2008.

Ziobrowski P., Informatyczne system y zarządzania i ich bezpieczeństwo, [w:] Sposoby budowania

przew agi konkurencyjnej przedsiębiorstwa „Zeszyty Naukowe Gnieźnieńskiej W yższej Szkoły

H um anistyczno-M enedżerskiej „M ilenium ” , 2009, nr 1(3).