Ks. Eugeniusz Tomaszewski : teolog i duszpasterz (1918-1978)

Ignacy Dec

Ks. Eugeniusz Tomaszewski : teolog i

duszpasterz (1918-1978)

Studia Theologica Varsaviensia 21/1, 271-279

1983

Studia Theol. Vars. 21 (1983) nr 1 IGNACY DEC KS. EUGENIUSZ TOMASZEWSKI — TEOLOG I DUSZPASTERZ (1918— 1978) W STĘP

W staro testam en taln ej K siędze S yracha natchnio ny au to r u trw a ­ lił nam następ ujące słowa: „W ychw alajm y mężów sław nych i oj­ ców naszych w edług następstw a ich 'pochodzenia ... Ci są mężowie pobożni, k tó ry ch cnoty nie zostały zapom niane ... Ciała ich w pokoju pogrzebane, a im ię ich żyje w pokoleniach” (Syr 44, 1, 10, 14).

W yznanie d w ezw anie k ry jące się w ty m tekście stało się po­ bu d k ą do przedłożenia k ilku re flek sji n ad życiem zm arłego 31 lip- ca 1978 r. ks. Eugeniusza T o m a s z e w s k i e g o . W ydaje się, że dzieło zgasłego przedw cześnie k ap łan a zasługuje n a to, b y „nie zostało zapom niane” i b y „imię jego żyło w pokoleniach”.

I. D Z IE JE ŻYGIA

Ks. Eugeniusz T o m a s z e w s k i przyszedł na św iat 28 k w iet­ nia 1918 r. w N ow otańcu koło Sanoka w w ielodzietnej rodzinie. Do szkoły uczęszczał n ajp ierw w N ow otańcu i Bukowsku. Szkołę średnią u k o ń c z y ł. w Żółkwi. Jak o uczeń gim nazjalny m ieszkał przez pew ien czas w b ursie D om inikanów , z który m i potem pod­ trzym yw ał w ięzy przyjaźni przez całe życie. S tudia teologiczne rozpoczął we Lwowie. W w yniku zaw ieruchy w ojennej znalazł się n a tere n ie diecezji przem yskiej, gdzie 4 m aja 1941 roku w B rzo­ zowie otrzym ał św ięcenia k apłańskie z rą k ówczesnego o rdy na­ riusza przem yskiego, ks. bpa F ranciszka B ardy. Jako m łody ka­ płan pracow ał n a jp ie rw w Nowotańcu. Pośw ięcał się tam tajn em u nauczaniu, organizow aniu pomocy Żydom i przeprow adzaniu n a ­ szych żołnierzy przez k arp ack ie przejścia na południe, by um ożli­ wić im skuteczniejszą w alkę o wolność ujarzm ionego N arodu. N a­ rażając się w ładzom okupacyjnym , w spółpracow ał także z Głów­ ną R adą Opiekuńczą, niosąc uciem iężonej ludności pomoc w róż­

2 7 2 I G N A C Y D E C

[ 2 J

norakich form ach. Z n astaniem wolności ks. Tom aszewski podjął n ajp ierw pracę duszpasterską w K am ieniu W ielkim, a następnie w Pantalow ieach i Bochni. W międzyczas,ie za zgodą m etropolity lwowskiego, ks. abpa Eugeniusza Baziaka, rozpoczął studia spe­ cjalistyczne na W ydziale Teologicznym K atolickiego U niw ersytetu Lubelskiego. Jego form acja naukow a w zakresie teologii fu n d a­ m entalnej kształtow ała się n ajpierw pod k ieru nk iem ks. prof. Bolesław a Radom skiego a potem pod m istrzow skim okiem ks. prof. W incentego K w iatkow skiego. S tudia teologiczne uw ieńczył w 1949 roku dok toratem z zakresu teologii fu n dam en taln ej przed­ staw iając dy sertację: „N auka M ariaw itów o K ościele”. Po uk oń ­ czeniu studiów p rzy by ł n a Ziem ie Zachodnie, k tó re wówczas z w ielkim utęsknieniem w ołały o pomoc katolickiego i polskiego kapłana. W roku 1949 rozpoczął pracę w Wyższym S em inarium D uchow nym we W rocław iu jako w ykładow ca apologetyki. N a­ stępnie w latach 1953—1957 pracow ał kolejno, jako ad m in istrato r w parafiach: K rzydlina Mała, Wińsko, M arciszów. W ro k u 1957 powrócił do pracy w S em inarium będąc równocześnie ad m in istra­ torem p arafii św. Jerzego w e W rocław iu-B rochow ie a od ro k u 1961 ad m inistratorem p arafii św. Rodziny we W rocławiu. P raća kapłańska ks. Tomaszewskiego toczyła się odtąd podw ójnym n u r­ tem : naukow ym i duszpasterskim . Owocem b ad a ń teologicznych, prow adzonych przy inten syw nej p racy duszpasterskiej, były licz­ ne publikacje teologiczne a także przew ód h ab ilitacy jn y przepro­ wadzony 10 m arca 1970 roku na ATK po przedłożeniu rozpraw y:

Geneza ty tu łu „Kyrios” w najstarszych listach św. Pawła. Z bie­

giem lat, w m iarę pow iększania się zadań duszpasterskich i n au ­ kowych, ks. Tom aszewski nosił się z zam iarem zrezygnow ania z prow adzenia p arafii i poświęcenia się całkow icie pracy naukow ej. Swego zam ierzenia nie zdążył już zrealizować. W tajem niczych planach Bożych, po k ró tk iej nieuleczalnej chorobie, został odwo­ łan y do wieczności dn ia 31 lipca 1978 roku. N abożeństwo poże­ gnalne, k tó re było w ielką, re lig ijn ą m anifestacją duchow ieństw a i w iernych, odbyło się w kościele p arafialn y m św. Rodziny we W rocław iu dnia 1 sierpnia tegoż roku. N atom iast nabożeństw o po­ grzebow e zostało odpraw ione n azajutrz, dnia 2 sierpn ia w B azy­ lice K a te d raln ej w Tarnow ie. Tam też n a Nowym C m entarzu w grobow cu rodzinnym obok m atk i spoczęło jego ciało. Na życzenie wdzięcznych p arafian w kościele św. Rodziny we W rocław iu u- mieszczono i poświęcono w dniu 24 czerwca 1979 ro k u tablicę pa­ m iątkow ą, dedykow aną zm arłem u duszpasterzowi.

[3] K S . E . T O M A S Z E W S K I — T E O L O G I D U S Z P A S T E R Z 273

2. D ZIAŁALNOŚĆ NAUKOW A

Przeglądając polską lite ra tu rę teologiczną ostatnich dziesiątków lat, n atra fiam y w niej tu i ówdzie na nazw isko ks. Eugeniusza Tom aszewskiego, w skazujące na auto ra publikacji głów nie z za­ kresu chrystologii apologetycznej. Z estaw opublikow anych a rty k u ­ łów i rozpraw nie może -być jedn ak adek w atny m w y kładnikiem całokształtu działalności naukow ej autora, gdyż w iele jego prac z różnych powodów nie zostało w ydrukow anych. Nie silm y się więc na pełną ocenę tego dorobku. P ostaw m y jedynie pod a d re­ sem ogłoszonych p rac następu jące pytanie: Co najbardziej in te re ­ sowało ks. Tom aszewskiego w dziedzinie apologety ki? Jak ie po­ dejm ow ał problem y? jak je przedstaw iał i rozw iązyw ał?

U w ażny czytelnik z łatw ością zauważy, że w zainteresow aniach naukow ych zm arłego teologa przew ijały się głównie dw a zagad­ nienia: zagadnienie stosunku Jezusa h isto rii do C hrystusa w iary 1 i złączone z nim zagadnienie zm artw ychw stania C hrystusa A A na­ lizę apologetyczną tych problem ów przeprow adzał au to r w opar­ ciu o najnow sze osiągnięcia współczesnej b iblistyk i ta k katolickiej jak i protestanckiej.

P ierw szy ze w skazanych problem ów rozw ażał ks. Tom aszewski w dyskusji z poglądam i teologów k rajó w zachodnich. A utor do­ ceniał zasługi m etody historyczno-m orfologicznej (Form geschichte) i m etody dziejów red ak cji (R edaktionsgeschichte) w dziedzinie poznaw ania kształtow ania się trad y c ji ew an g eliczn e j3. Jednakże

1 Z ag a d n ien ie sto su n k u Je zu sa h is to rii do C h ry stu sa wiiary poruszył ks. E. T om aszew ski głów nie w n a stęp u jący c h a rty k u ła c h : Jezus hi­

storyczn y a chrześcijańska wiara, Colloqiuim S alu tis — W rocław skie

S tu d ia Teologiczne, 1ί(Ι1ί969), Ii2i9—140; Z dysku sji nad problemem: Jezus

histo ryczny a Chrystus wiary, Zeszyty N aukow e KUL, 12(1969) 3, 19—

28; Początki chrześcijaństw a w św ietle dys k u sji w okół Jezusa h istory­

cznego, C olloqium S alu tis — W rocław skie S tu d ia Teologiczne, 2(1·9'70),

145— 160.

2 Z agadnieniu zm artw y c h w sta n ia C h ry stu sa pośw ięcił a u to r głów nie n a s tęp u jące p race: Zakres m e to d y h isto rycznej w badaniach nad zm a r ­

tw y c h w s ta n ie m Jezusa na tle nowoczesnej egzegezy biblijnej, S tu d ia

T heologica V arsav ien sia, 11(11973) 1, 83—1107; Historyczne elem enty w

przekazach o Wielkanocy. W: V erbum Crucis. K ardyn ałow i Bolesławo­ w i K o m in k o w i w hołdzie, W rocław 1974), 161—183; Najn owsza próba interpretacji w ia ry wielkanocnej, Coililoqtam Saluiti's — W rocław skie

S tu d ia Teologiczne, 0(1974), 169— 178; Pusty grób i chrystofanie jako

znaki zm a r tw y ch w sta n ia Jezusa z Nazaretu, C olloqium S alu tis — W ro­

cław sk ie S tu d ia Teologiczną, 10(1978), 149—162.

3 Por. Z dysku sji nad problemem... a rt. cyt., s. 21 oraz Historyczna

Praw da Ewangelii w edłu g K on sty tu cji Soboru Watykańskiego II Dei Verbum, R oczniki T eologibzno-K anoniczne, 16(1969) 2, 24.

.274 I G N A C Y D E C

[4]

nie akceptow ał w szystkich tez głoszonych przez zw olenników tych kierunków . Zdecydow anie w ystąpił przeciw ko poglądom R udolfa B ultm anna streszczających się w tw ierdzeniu, że obraz Jezusa Ew angelii jest jedynie obrazem C hrystusa w iary, a nie obrazem Jezusa historycznego i że pun k tem wyjściow ym dla chrześcijań­ stw a nie jest osoba Jezusa z N azaretu, ale w ielkanocna w iara ucz­ niów. W oparciu o k rytyczną analizę źródeł kanonicznych w yk a­ zywał, że Jezus histo rii i C hrystus w iary to nie dw ie oddzielne rzeczywistości, ale jedna. Jezus historyczny utożsam ia się z C h ry ­ stusem w iary. E w angelia Jezu sa i E w angelia o Jezusie dotyczą tego sam ego Jezusa z N azaretu, gdyż są one zarów no źródłem w iary, jak też i źródłem historii. C entrum now otestam entalnego kery g m atu jest jednocześnie h istoria i teologia 4.

Zagadnienie zm artw y chw stania C hrystusa podjął au to r głównie w drug im etapie sw ojej działalności naukow ej i przedstaw ił je najb ard ziej w yczerpująco w arty k u le: Zakres m etody historycznej w badaniach nad zm artwychwstaniem Jezusa na tle nowoczesnej

egzegezy biblijnej5. L e k tu ra tej oraz inn ych publikacji po dejm u ­

jących ten tem at w skazuje, że ich au to r znał doskonale w spół­ czesne k ieru n k i egzegezy protestanckiej i katolickiej odnośnie problem u zm artw ychw stania C hrystusa. W sw oich rozw ażaniach obkietyw nie przedstaw iał poglądy teologów zachodnich. U m iał k ry ­ tycznie je ocenić, w skazać n a zalety i b ra k i i, co w ydaje się być ważnym , um iał zasadnie form ułow ać swoje stanow isko w poszcze­ gólnych kw estiach 6.

Z innych w ażniejszych problem ów apologetycznych poruszanych w pism ach zm arłego au to ra należałoby jeszcze w ym ienić zagad­ nienie p ry m atu 7 i sukcesji apostolskiej 8.

W publikacjach ks. Tomaszewskiego znalazły także sw ój w yraz problem y teologii p asto ralnej, jako że — jak już w yżej wspo­ m niano — łączył on w sw ojej działalności kapłańskiej pracę n au ­ kową z duszpasterską. Owocem refleksji duszpasterskiej by ły 2

4 Por. Z dyskusji nad problemem... a rt. cyt., s. 26—37. 5 S tu d ia Theologica V arsa.viensia, 91(1973) 1, 83—T/07.

6 P rz y k ład e m d o jrz a łe j k r y ty k i zachodnich .autorów i zasadnego f o r ­ m ow ania sw oich poglądów m oże być a rt.: Najnowsza próba... art. cyt. A u to r oirmawiia w n im k ry ty c z n ie poglądy R u d o lfa P escha n a a n a r - twycihwstaniie ii zasadnie fo rm u łu je sw o je stanow isko w ty m w zględzie.

7 Por. a rt.: Prymat św. Piotra w nauce Soboru Watykańskiego 1, S tu d ia Theologica V arsav ien sia, 9,(1971) 2, 23—33.

8 Por. atrt.: Sukcesja apostolska w episkopacie w świetle współczes­ nych badań biblijnych i historycznych, Roczniki Teologiczno-,K anoni­ czne, 12(1.965) 2, 6—18.

{5] K S . E . T O M A S Z E W S K I — T E O L O G I D U S Z P A S T E R Z 275

a rty k u ły z zakresu problem atyki S ak ram entu P ok u ty i Eucha­ ry stii 9.

O m aw iając działalność naukow ą ks. Tomaszewskiego, nie można pom inąć faktu, iż był on przez ponad 25 la t w ykładow cą apolo­ getyki (częściowo też religioznaw stw a) w W yższym S em inarium Duchow nym we W rocław iu, a potem n a Papieskim W ydziale Teo­ logicznym we W rocławiu. Jak o w ykładow ca cieszył się w śród słu ­ chaczy do brą opinią. Był profesorem bardzo w ym agającym , ale zarazem dużo pom agającym studentom . W swoich w ykładach um iał wskazyw ać n a praktyczne, duszpasterskie im plikacje praw d teo­ logicznych.

Działalność naukow a ks. Tom aszewskiego w ykraczała swoim za­ sięgiem poza środow isko w rocław skie. W rocław ski teolog współ­ pracow ał przez w iele la t z W arszaw ską Szkołą Apologetyozną za­ łożoną przez ks. prof. W incentego Kwiatkow skiego. Uczestniczył w ielokrotnie w naukow ych posiedzeniach zespołowej k a te d ry apo­ logetyki ATK. W ram ach ty ch posiedzeń wygłosił 4 re fe ra ty (20. XI. 1967, 17. XII. 1967, 15. 02. 1971 i 24. 02. 1975) oraz b ra ł czynny udział w dyskusjach 10.

O m aw iany a u to r uczestniczył także aktyw n ie w K ongresie Teo­ logów P olskich w roku 1971 i 1976 u . Ponadto ak tyw nie b ra ł udział w posiedzeniach Polskiego T ow arzystw a Teologicznego we W rocław iu pod przew odnictw em ks. b p a prof. W incentego U rb a­ na w ygłaszając prelekcje i w łączając się żywo w d y s k u s je 12.

W reszcie w prezen tacji działalności naukow ej, trze b a podk re­ ślić, że ks. Tom aszewski m iał swój udział i w kład w dziele So­ boru W atykańskiego II przez to, że pod przew odnictw em ks abpa Bolesław a K om inka opracow yw ał w e W rocław iu schem at K o n sty ­

tucji o Kościele w świecie w spółczesnym .

9 Por. U w agi teologiczno-duszpasterskie o Sa kra m en cie P o ku ty, Ate­

neum Kapłańskie, 581(1966) 6, 369,—378 oraz: E ucharystia, Homo Del,

19(11,9150) 3, 326—3134.

10 Por. ks. W. T a b а с z y ń s к i, Sp ra w o zd a n ie z posiedzeń zespołow ej k a te d r y a p o lo g e tyk i na W yd zia le T eo lo g ic zn y m A k a d e m ii T eologii K a ­ to lic k ie j w W arszaw ie za rok ak. 1967/68 i 1968/69, Studia Theologica Varsavtenisia, 8()1<970) 1, 3Θ1—ЭЙ2 oraz te niże, Z p ro b le m a tyk i studiów a p o logetycznych w Polsce (Działalność W a rsza w skie j S z k o ły A pologe- ty c zn e j w latach 1969—1977), Częstochowskie Studiia Teologiczne, V(1977), 346—347, 351—352 oraz tamże, VI (1978), 483—484, 4814—485, 488.

11 Zob. T eologia a antropologia — K ongres Teologów P olskich 21— 23. IX . 1971, praca zbiorowa pod red. ks. M. J a w o r s k i e g o i ks. A. К u b i s i a, Kraków brw. s. 209—2U2.

12 Por. W. U r b a n , W y k ła d y T eologiczne w e W rocław iu w latach 1945—1970, Studia Theologica Varsaviensia-, 10(1972) 2, 285—286.

,276 I G N A C Y D E C _[6]

Droga kapłańskiego życia ks. Tomaszewskiego, bogata w re ­ fleksję teologiczną, była drogą specyficzną, gdyż w iodła n iem al przez cały czas przez różne placów ki duszpasterskie. Z m arły teo­ log um iał doskonale łączyć pracę naukow ą z p racą duszpaster­ ską w parafii. Dobrze w iedział o tym , że nowoczesne duszpaster­ stwo, zwłaszcza w ośrodkach w ielkom iejskich, m usi być przeni­ knięte pogłębioną reflek sją teologiczną. W ydaje się, że b ad a n ia teologiczne prow adzone przez byłego proboszcza p arafii św. Ro­ dziny we W rocław iu, nie tylko nie przynosiły żadnego uszczerbku

pracy duszpasterskiej, ale w ydatnie przyczyniały się do w ypraco­ w yw ania coraz to now szych i bardziej skutecznych form dusz- pasterzow ania.

Dane m i było przez dw a ostatnie la ta życia ks. Tom aszewskiego dzielić z nim tru d duszpasterski w p arafii św. Rodziny we W ro­ cławiu. Muszę powiedzieć, że były to lata bogate w doświadcze­ nia duszpasterskie i dla m nie osobiście bardzo instruujące.

W czym w yrażały się specyficzne rysy duszpasterzow ania b y łe­ go proboszcza p arafii św. Rodziny we W rocławiu?

Z m arły ks. Proboszcz był przede w szystkim w y trw ały m siewcą słowa Bożego. W iedział bowiem , że słowo Boże rodzi w iarę i po­ głębia życie w ew nętrzne, w m yśl zaw ołania św. P aw ła: „Fides ex a u d itu ” (Rz 10, 17). P rzez w iele la t w każdą niedzielę w ygłaszał trzy homilie. B yły one zawsze dobrze opracow ane i napisane. Za­ sadzały się na dobrych podstaw ach teologicznych i pokazyw ały sposoby realizacji Ew angelii w k o n k retnych w aru n k ach życia. W hom iliach i kazaniach słuchacz otrzym yw ał niezw ykle przekony­ w ającą arg u m en tację za życiową w artością chrześcijaństw a. Jako teolog fu n d am entalista skutecznie w ykazyw ał, że życie bez Boga jest puste, beznadziejne i bezsensowne.

Szczególną trosk ą kaznodziejską i pasterską otaczał ks. p ro ­ boszcz dzieci, młodzież i rodzinę. R egularnie urządzał spotkania dyskusyjne ze swoim i księżm i w spółpracow nikam i i katech izu ją- cym personelem świeckim . W spólnie z gronem nauczającym zasta­ naw iał się nad nowym i, b ard ziej skutecznym i form am i przepow ia­ dania Ew angelii. N iektóre problem y konsultow ał także ze świec­ kim i parafianam i. P o trafił w ciągu la t swej kapłańskiej posługi stworzyć z ak tyw u parafialnego grupę katechetyczno-apostolską, k tó ra oddaw ała i nadal oddaje duże usługi w różnych form ach całej wspólnocie parafialnej.

W ram ach przygotow ania do pierw szej Spowiedzi i K om unii św. odbyw ał regu larn ie — co miesiąc — spotkania z rodzicam i i dzieć­ mi. P rzedkładał im zasady chrześcijańskiego w ychow ania, daw ał

[7] K S . E . T O M A S Z E W S K I — T E O L O G I D U S Z P A S T E R Z 27 7

prak tyczne w skazów ki dotyczące naśladow ania C hrystusa dziś. W ostatnich latach ciągle udoskonalał katechezę m łodzieży przed Sa­ kram en tem B ierzm ow ania i przed S akram entem M ałżeństw a. J e d ­

nym słowem zabiegał o to, by Ew angelia była przepow iadana i

p rak tyk ow an a w całej rodzinie p arafialn ej.

T roska o solidne przepow iadanie Ew angelii łączyła się u ks. Tomaszewskiego z tro sk ą o rozbudzanie życia sakram entalnego w śród swoich parafian. Duży nacisk k ład ł zm arły duszpasterz na w łaściwe, pogłębione uczestnictw o w niedzielnej E ucharystii. Z da­ wał sobie spraw ę z tego, że dobrze spraw ow ana litu rg ia pogłębia i um acnia w spólnotę lu d u Bożego p arafii i u trw a la kom unię z Bo­ giem i z braćm i. W ierni otrzym ali fachow ą in terp re tację odnowio­ nego obrzędu Mszy św. i innych sakram entów św. Byli zachęcani do pełnego uczestnictw a w E ucharystii przez przyjm ow anie K o­ m unii św. W ram ach tro sk i o głębszy udział w N ajśw iętszej O fie­ rze prow adzono w parafii pracę nad podniesieniem poziomu śpie­ wu liturgicznego. Dzięki tem u Msza św. z niedzieli na niedzielę staw ała się coraz b ardziej św iętą akcją całego zgrom adzenia litu r­ gicznego.

W szafarstw ie sakram entów św. dużo troski duszpasterskiej w kładał też były ks. proboszcz we właściw e rozum ienie S ak ra­ m entu Pokuty. Problem y zw iązane z tym sakram entem poruszał przede w szystkim w okresie A dw entu i W ielkiego Postu oraz n a spotkaniach duszpasterskich z rodzicami.

Inną w yróżniającą się stroną duszpasterzow ania ks. Tom aszew­ skiego by ła w ielka troska o ludzi chorych i biednych. Chorzy — n a życzenie — byli obsługiw ani reg u larn ie w każdy pierw szy pią­ tek miesiąca. Biedni, przy ofiarnej w spółpracy m iejscow ych sióstr zakonnych i osób świeckich, otrzym yw ali regu larn ie zapomogi, przy czym było to zawsze czynione w d y sk retn y sposób.

Mocną stro ną duszpasterzow ania ks. Tom aszewskiego było ta k ­ że sk ru p u latn e przestrzeganie obow iązku rezydencji. K siądz pro­ boszcz duszpasterzow ał sw oją obecnością. B yw ał z ludźmi, rozm a­ wiał z nim i. Poza w ypadkam i koniecznym i nie opuszczał sw ojej rodziny parafialnej. Był wszędzie tam , gdzie się coś ważnego w jego p arafii działo. W tak im też duchu w ychow yw ał m łodych k a ­ płanów w M etropolitalnym Wyższym S em inarium D uchow nym i w swojej parafii. Był dla kapłanów i w iernych bardzo w ym aga­ jący, n iekiedy naw et ostry w słowach, ale w tych w ym aganiach i w tak im podejściu, k ry ła się zawsze ogrom na miłość do człowie­ ka i troska o dobro Kościoła.

2 7 8 I G N A C Y D E C 4. TESTAM ENT

Ludzie odchodzący z tego św iata zostaw iają dla żyjących jakiś testam ent. Nie m yślę w tej chw ili tylko o testam encie spisanym czy w yrażonym ustnie, ale o testam encie w ynikającym z całości życia. O ta k i testam en t pytam y: Co przekazuje nam i czego n au ­ cza nas swoim życiem człowiek, któ ry odchodzi do Boga?

P ostaw m y — na koniec — to py tan ie pod adresem życia ks. Eugeniusza Tom aszewskiego. Czego On nauczył nas swoim ży­ ciem?

Myślę, że każdy w spółuczestnik i w spółobserw ator jego życia może ze m ną sform ułow ać tak ie oto w nioski:

— T rzeba być w życiu gorliw ym i w y trw ały m siewcą Bożego słowa.

— Należy duszpasterzow anie łączyć z pogłębioną reflek sją teo­ logiczną.

— Należy w szystkie siły i aktyw ności swojego życia poświęcić człowiekowi w perspektyw ie Boga.

5. W YKAZ P U B L IK A C JI KS. E. T O M A S Z E W S K I E G O 1.950

1. E ucharystia, „Hom o D el”, 19(1950) 3, 326—3'34. 1952

2. F o rm izm a pro b lem C h rystologiczny, „R uch B ib lijn y i L itu rg ic z n y ”, 5(11952) 423—435.

1954

3. Rec.: C ullm an O, P etrus. Jü n g er — A p o ste l — M ärtyrer, Z w ingli- -V erlag, Z ü rich 19512, „R uch B ib lijn y i L itu rg ic z n y ”, 7(1954) l·—6. 220—227.

1957

4. M yśli o w sp ó łcze sn ym ka p ła ń stw ie, „„Homo D ei”, 26(1957) 4, 508— 512.

1959

5. P ro b le m a tyk a chrystologiczna w e w sp ó łczesn ej apologetyce, „Col­ le cta n ea T heologica”, 30;(1959) ,li—4, 43^—>66.

1960

6. Rec.: M illar B u rro w s, M ore L ig h t on th e D ead Sea Scrolls, London, S eeker et W a rb u rg 11958 s. X IV + 434, 1 taibl., „Ruch B ib lijn y i L i­ tu rg ic zn y ” , 1S(1960) 1—6, 179—132.

4961

7. Rec.: G ae ch te r P., P etrus u n d seine Z eit, N eu te sta m en tlic h e S tu ­ dien, T y ro lia V erlag, Innsbruck,, W ien, M ünchen 1(958, „Roczniki Teologiiczno-K anoniczne”, 8(196Ш) 1, 106—114.

1962

8. K azanie z o ka zji sió d m e j rocznicy ko n se k ra c ji ks. B isk u p a O rd y­

nariusza B olesław a K o m in k a , „W rocław skie W iadom ości K ościelne” ,

17(4962) 1, 54-Æ6.

1965

[91 K S . E . T O M A S Z E W S K I — T E O L O G I D U S Z P A S T E R Z 279

b ib lijn yc h i h isto ryc zn yc h , „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne”, 121(19615) 2, 6—18.

'1966

10. U wagi teolo g iczn o -d u szp a sterskie o S a kra m e n cie P o ku ty, „Ateneum Kapłańskie”, 58(1.966) 6, 3Θ9—3(78.

1(969

11. H isto ryczn a praw da E w angelii w e d łu g K o n s ty tu c ji Soboru W a ty ­

kańskiego I I Dei V erbum , „Roczniki Teologiczno-Kanoniczne”, 16(1969) 2, 21—39.

12. Jezus h isto ry c zn y a ch rześcija ń ska w iara, „Colloq.ium Salutis — Wrocławskie Studia Teologiczne”, 1(01969), 12®—1|40.

13. Z d y s k u s ji nad p roblem em : Jezus h isto ry c zn y a C h rystu s w ia ry,

,„Zeszyty Naukowe KUL”, 121(19.69) 3, i®—28. 1970

14. G eneza ty tu łu «Kyrios» w listach św . P aw ła, „Studia Theologica Varsaviemsia”, 8(1970) 1, 267—284.

115. P oczątki ch rześc ija ń stw a w św ietle d y s k u s ji w okół Jezusa h isto ­ rycznego, „Colloqium Salutis — Wrocławskie Studia Teologiczne”, 2(1970), 145—160.

1971

16. P ry m a t św. P iotra w nauce Sob o ru W a tyk a ń skieg o I, „Studia Theo­ logica Varsaviensia”, 9(1971) 2, 23—83.

17. W yp o w ie d ź na K ongresie Teologów P olskich, W: Teologia a a n tro ­ pologia ■—- K ongres T eologów P olskich 21—23. IX . 1971. Praca zbio­ rowa pod red. ks. M. J a w o r s k i e g o i ks. А. К u b i s i a., Kra­ ków brw„ 209—012.

1973

18. K ościół a ateizm , „Ateneum Kapłańskie”, 65(1973) 3, 367—379. 19. Z a kre s m e to d y h isto ryc zn ej w badaniach nad zm a rtw y c h w sta n ie m

Jezusa na tle no w o czesn ej egzegezy bib lijn ej, „Studia Theologica Varsaviensia” , 1·1<!1®73) 1„ 83—(107.

1974

20. H istoryczne e le m e n ty w p rzeka za ch o W ielka n o cy, W: V erb u m Crucis. K a rd yn a ło w i B olesław ow i K o m in k o w i w hołdzie, Wrocław 1974, 161—1813.

2:li N a jn o w sza próba in te rp re ta c ji w ia ry w ielk a n o cn e j, „Colloqium Sa­ lutis — Wrocławskie Studia Teologiczne”, 6(1974), 159—478.

1,977

22. Z badań nad u zd ro w ien ia m i n a d zw y c z a jn y m i w C hrześcija ń stw ie,

„Studiia Theologica Varsaviensia”, 15:01977) 1, 255—·2ι6ι0. 1978

23. P u sty grób i c h rysto fa n ie ja k o zn a k i zm a rtw y c h w sta n ia Jezusa

z N azaretu, „Colloqium Salutis —■Wrocławskie Studia Teologicz­ ne”, 10(11978), 149—1162.