OBSZAR METROPOLITALNY WARSZAWY W 2016 R.

URZĄD STATYSTYCZNY W WARSZAWIE 02-134 Warszawa, ul. 1 Sierpnia 21

tel. 22 464 23 15, 22 464 23 12, faks 22 846 76 67 e-mail: sekretariatUSWAW@stat.gov.pl

http://warszawa.stat.gov.pl

OBSZAR METROPOLITALNY WARSZAWY W 2016 R.

WARSZAWA, 2017 r.

WYDAWCA

Urząd Statystyczny w Warszawie Mazowiecki Ośrodek Badań Regionalnych

http://warszawa.stat.gov.pl

PUBLIKACJĘ PRZYGOTOWAŁ Zespół pod kierunkiem

Tomasza Zegara w składzie:

Małgorzata Bieńkowska Anna Cacko Anna Cięciel Aneta Czyżkowska Edyta Kaźmierczak

Teresa Kwiecień Justyna Kotowoda Halina Kołakowska

Michał Maksimik Joanna Podolska

TŁUMACZENIA Agnieszka Gromek-Żukowska

PROJEKT OKŁADKI Anna Cacko

ISSN 2543-6945

PRZEDMOWA

Urząd Statystyczny w Warszawie przekazuje Państwu ostatnią już edycję publikacji obrazującej Obszar Metropolitalny Warszawy (OMW).

W tym roku oraz kolejnych latach wydana zostanie publikacja o podobnym charakterze dotycząca nowej jednostki terytorialnej zawierającej w sobie dużą część gmin OMW. Z uwagi na zmieniający się od 1 stycznia 2018 r. podział jednostek statystycznych Unii Europejskiej na poziomie NUTS 2 nowa publikacja poświęcona będzie regionowi warszawskiemu stołecznemu.

Wzorem ubiegłego roku w niniejszej publikacji pokazano grupowania wszystkich wskaźników dla Warszawskiego Obszaru Funkcjonalnego, do którego należą gminy objęte Zintegrowanym Instrumentem Terytorialnym.

Obszar Metropolitalny Warszawy nie jest jedynym tego typu obszarem w Polsce. W zaktualizowanej Koncepcji Przestrzennego Zagospodarowania Kraju wskazano ich 10. Dla 9 z nich, na podstawie badań i analiz różnych instytucji, określono szczegółowo granice, a ich zasięgi usankcjonowano w planach, uchwałach zarządów województw lub porozumieniach. Porównania tych obszarów znajdą Państwo w ostatnim rozdziale niniejszej publikacji.

Zachęcamy również do zapoznania się z rozdziałem „Wyniki badań – synteza”, gdzie obok opisu najważniejszych procesów, zamieszczono wykresy, które umożliwią obserwację zmian wybranych wskaź- ników społeczno-gospodarczych zachodzących w latach 2010—2016 w odniesieniu do województwa i m.st. Warszawy.

Przy opracowywaniu poszczególnych działów korzystano z wyników badań statystycznych statystyki publicznej oraz danych Urzędu Marszałkowskiego Województwa Mazowieckiego w Warszawie w zakre- sie powierzchni geodezyjnej i kierunków wykorzystania.

Mam nadzieję, że dziewięć wydanych dotychczas edycji publikacji na temat Obszaru Metropolitalne- go Warszawy będzie źródłem interesujących informacji i danych statystycznych.

Warszawa, grudzień 2017 r.

Dyrektor Urzędu Statystycznego

w Warszawie

Zofia Kozłowska

PREFACE

The Statistical Office in Warsaw is pleased to present you the last edition of the publication descri- bing the Warsaw Metropolitan Area.

In this year and in the subsequent years, a similar publication concerning new territorial unit con- taining a large part of gminas of the Warsaw Metropolitan Area, shall be published. Due to changing, since 1 January 2018, the division of statistical units of the European Union on NUTS 2 level, a new publication shall be devoted to the Region of the Capital City of Warsaw.

The publication, just as its previous edition, contains groupings of all indicators concerning the Warsaw Functional Area, which consists of gminas covered by the Integrated Territorial Instrument.

The Warsaw Metropolitan Area is not the only area of this kind in Poland. In the updated National Spatial Management Policy, 10 were indicated. For 9 of them, the boundaries were determined on the basis of studies and analyzes of various institutions, and their scope was sanctioned in the plans, reso- lutions of voivodship administrations or agreements. The comparisons of these areas may be found in the last chapter of the publication.

We also encourage you to familiarize yourself with the chapter “Results of surveys – synthesis”, where, alongside the description of the most important processes, there are graphs that allow you to observe changes of selected socio-economic indicators in the years 2010—2016 in the voivodship and the capital city of Warsaw.

Each chapter has been produced on the basis of the results of statistical surveys conducted by official statistics as well as on the basis of the data of the Marshall Office of Mazowieckie Voivodship in Warsaw in terms of geodetic area and directions of use.

I hope that the nine previous editions of the publication shall be a source of interesting information and statistical data on the Warsaw Metropolitan Area.

Warsaw, December 2017

Zofia Kozłowska

Director of the Statistical Office

in Warsaw

SPIS TREŚCI CONTENS

 7DEOLFD

Table

6WURQD Page

  

3U]HGPRZD Preface ... [ 

8ZDJLRJyOQH General notes ... [ 

:\QLNLEDGDĔ±V\QWH]D Results of surveys – synthesis ... [ 





 



63,67$%/,&:<.5(6Ï:0$3 LIST OF TABLES, CHARTS, MAPS  

  

'\QDPLNDOXGQRĞFLZZLHNXQLHSURGXNF\M

Q\PQDRVyEZZLHNXSURGXNF\MQ\P

Dynamics of non-working age popula- tion per 100 persons of working age ...

Z\NUHV

chart 

3U]\URVWQDWXUDOQ\QDOXGQRĞFL Natural increase per 1000 population

Z\NUHV

chart 

'\QDPLNDOLF]E\SUDFXMąF\FK

Dynamics of the number of employed persons ...

Z\NUHV

chart 

'\QDPLNDOLF]E\EH]URERWQ\FK

Dynamics of the number of unemployed persons ...

Z\NUHV

chart 

5RF]Q\SU]\URVWĞFLHĪHNURZHURZ\FKZNP Annual increase of cycling paths (in km) ...

Z\NUHV

chart 

0LHV]NDQLDZEXGRZQLFWZLHLQG\ZLGXDOQ\P

ZRJyáXPLHV]NDĔRGGDQ\FKGRXĪ\W

NRZDQLD

Dwellings in private construction in % of total completed dwellings ...

Z\NUHV

chart 

'\QDPLNDOLF]E\SU]HGV]NROL

Dynamics of the number of nursery schools ...

Z\NUHV

chart 

'\QDPLNDOLF]E\XF]QLyZV]NyáSRG

VWDZRZ\FK

Dynamics of the number of pupils in primary schools ...

Z\NUHV

chart 

'\QDPLNDOLF]E\XF]QLyZJLPQD]MyZ

Dynamics of number students in lower secondary schools ...

Z\NUHV

chart 

0LHV]NDĔF\SODFyZHNSRPRF\VSRáHF]QHM

QDOXGQRĞFL

Residents of social welfare establish- ments per 1000 population ...

Z\NUHV

chart 

8G]LDáRVyEEH]GRPQ\FKZRJyOH

PLHV]NDĔFyZSODFyZHNSRPRF\VSRáHF

]QHM

Share of homeless persons in the total number of residents of social welfare establishments ...

Z\NUHV

chart 

'RFKRG\EXGĪHWyZJPLQQDPLHV]NDĔFD

Revenues of the gmina budget per 1 resident ...

Z\NUHV

chart 

:\GDWNLEXGĪHWyZJPLQQDPLHV]NDĔFD

Expenditure of the gmina budget per 1 resident ...

Z\NUHV

chart 

'\QDPLNDOLF]E\SRGPLRWyZRJyáHPLQRZR

]DUHMHVWURZDQ\FKZ20:

Dynamics of the total number and newly registered entities in Warsaw Metro- politan Area ...

Z\NUHV

chart 

2EV]DU0HWURSROLWDOQ\:DUV]DZ\ZU Warsaw Metropolitan Area in 2016 ...

PDSD

map 

*PLQ\ZFKRG]ąFHZVNáDG20:ZU

Gminas of Warsaw Metropolitan Area in 2016 ...

PDS\

maps 

   

7DEOLFHSU]HJOąGRZH Review tables  

2EV]DU0HWURSROLWDOQ\:DUV]DZ\ZODWDFK

² Warsaw Metropolitan Area in 2010—2016 ... , 

:DUV]DZVNL2EV]DU)XQNFMRQDOQ\ZODWDFK

Tablica

Table Strona Page Powierzchnia. Ludność. Ruch naturalny Area. Population. Vital statistics

Powierzchnia gmin według kierunków wyko-

rzystania w 2017 r. ... Area in gminas by directions of land use

in 2017 ... 1 56 Struktura powierzchni według kierunków

wykorzystania w 2017 r. ... Structure of area by land use in 2017 ... wykres chart 62 Udział użytków rolnych w gminach wcho-

dzących w skład OMW w 2017 r. ... Share of agricultural land in gminas of

Warsaw Metropolitan Area in 2017 ... mapa

map 62

Struktura gruntów zabudowanych i zurbani-

zowanych w 2017 r. ... Structure of built-up and urban areas in

2017 ... wykres chart 63 Udział gruntów zabudowanych i zurbanizo-

wanych w gminach wchodzących w skład OMW w 2017 r. ...

Share of built-up and urban areas in total area of gmina, in gminas of

Warsaw Metropolitan Area in 2017 ... mapa

map 63

Udział dróg wchodzących w skład gruntów zabudowanych i zurbanizowanych w gmi- nach wchodzących w skład OMW w 2017 r.

Share of roads in built-up and urban areas in total area of gmina, in gminas of

Warsaw Metropolitan Area in 2017 ... mapa

map 64

Udział gruntów leśnych oraz zadrzewionych i zakrzewionych w gminach wchodzących w skład OMW w 2017 r. ...

Share of forest land as well as woody and bushy land in gminas of Warsaw Met-

ropolitan Area in 2017 ... mapa

map 64

Powierzchnia i ludność w 2016 r. ... Area and population in 2016 ... 2 65 Ruch naturalny ludności w 2016 r. ... Vital statistics in 2016 ... 3 67 Migracje wewnętrzne i zagraniczne ludności

w 2016 r. ... Internal and intenational migration of

population in 2016 ... 4 69 Ludność na 1 km

²

w gminach wchodzących

w skład OMW w 2016 r. ... Population per 1 km

²

in gminas of Warsaw

Metropolitan Area in 2016 ... mapa

map 71

Zmiana liczby ludności w latach 2010—2016 ... Population change in 2010—2016 ... mapa

map 71

Struktura ludności według płci i wskaźnik

feminizacji w 2016 r. ... Structure of population by sex and femi-

ninity ratio in 2016 ... wykres chart 72 Przyrost naturalny na 1000 ludności w gminach

wchodzących w skład OMW w 2016 r. ...

Natural increase per 1000 population in gminas of Warsaw Metropolitan Area

in 2016 ... mapa

map 72

Saldo migracji stałej na 1000 ludności w gmi- nach wchodzących w skład OMW

w 2016 r. ...

Net permanent migration per 1000 popu- lation in gminas of Warsaw Metro-

politan Area in 2016 ... mapa

map 73

Typy rozwoju ludnościowego gmin wcho- dzących w skład OMW według metody Webba w 2016 r. ...

Demographic types of gminas of Warsaw Metropolitan Area according to the

Webb’s method in 2016 ... mapa

map 73

Struktura ludności według ekonomicznych

grup wieku w 2016 r. ... Structure of population by economic age

groups in 2016 ... wykres chart 74 Współczynnik obciążenia demograficznego

w gminach wchodzących w skład OMW

w 2016 r. ... Age dependency ratio in gminas of War-

saw Metropolitan Area in 2016 ... mapa

map 74

Struktura ludności według biologicznych

grup wieku w 2016 r. ... Structure of population by biological age

groups in 2016 ... wykres chart 75 Udział ludności w wieku poprodukcyjnym

w ludności ogółem w gminach wchodzą- cych w skład OMW w 2016 r. ...

Share of population of post-working age in total population in gminas of War-

saw Metropolitan Area in 2016 ... mapa

map 75

Struktura ludności według edukacyjnych

grup wieku w 2016 r. ... Structure of population by educational age

groups in 2016 ... wykres chart 76 Relacja osób starszych do dzieci w gminach

wchodzących w skład OMW w 2016 r. ... Ratio of elderly persons to children in gminas

of Warsaw Metropolitan Area in 2016 ... mapa

map 76

Tablica

Table Strona Page

Rynek pracy Labour market

Pracujący w 2016 r. ... Employed persons in 2016 ... 1(5) 78 Bezrobotni zarejestrowani w 2016 r. ... Registered unemployed persons in 2016 .... 2(6) 80 Pracujący na 1000 ludności w gminach

wchodzących w skład OMW w 2016 r. ...

Employed persons per 1000 populations in gminas of Warsaw Metropolitan Area

in 2016 ... mapa

map 82

Udział kobiet w ogólnej liczbie pracujących

na danym obszarze w 2016 r. ... Share of females in total number of em-

ployed persons in 2016 ... wykres chart 82 Bezrobotni zarejestrowani na 1000 ludności

w wieku produkcyjnym w gminach wcho- dzących w skład OMW w 2016 r. ...

Registered unemployed persons per 1000 working age population in gminas of

Warsaw Metropolitan Area in 2016 ... mapa

map 82

Udział zarejestrowanych bezrobotnych

w liczbie ludności ogółem w 2016 r. ... Share of registered unemployed persons

in total population in 2016 ... wykres chart 82 Infrastruktura komunalna. Mieszkania Municipal infrastructure. Dwellings

Wodociągi i kanalizacja w 2016 r. ... Water supply and sewage systems in 2016 ... 1(7) 84 Zużycie wody z wodociągów w gospodar-

stwach domowych na 1 mieszkańca w gminach wchodzących w skład OMW w 2016 r. ...

Water consumption from water supply systems in households per capita in gminas of Warsaw Metropolitan Area in

2016 ... mapa

map 86

Ludność korzystająca z sieci w % ogółu ludno- ści w gminach wchodzących w skład OMW w 2016 r. ...

Population using sewage and water supply systems in % total population in gminas of Warsaw Metropolitan Area

in 2016 ... mapa

map 86

Długość ścieżek rowerowych w 2016 r. ... Length of cycle paths in 2016 ... wykres chart 87 Ścieżki rowerowe na 100 km

²

w gminach

wchodzących w skład OMW w 2016 r. ... Cycle paths per 100 km

²

in gminas of War-

saw Metropolitan Area in 2016 ... mapa

map 87

Odpady komunalne w 2016 r. ... Municipal waste in 2016 ... 2(8) 88 Zasoby mieszkaniowe w 2016 r. ... Dwelling stocks in 2016 ... 3(9) 90 Mieszkania oddane do użytkowania w 2016 r. Dwellings completed in 2016 ... 4(10) 92 Mieszkania oddane do użytkowania na 1000

ludności w gminach wchodzących w skład OMW w 2016 r. ...

Dwellings completed per 1000 popula- tion in gminas of Warsaw Metropolitan

Area in 2016 ... mapa

map 94

Mieszkania oddane do użytkowania na 1000 zawartych małżeństw w gminach wcho- dzących w skład OMW w 2016 r. ...

Dwellings completed per 1000 marriages in gminas of Warsaw Metropolitan Area

in 2016 ... mapa

map 94

Edukacja i wychowanie Education

Ludność według edukacyjnych grup wieku

w 2016 r. ... Population by educational age groups in

2016 ... 1(11) 96 Wychowanie przedszkolne w roku szkolnym

2016/2017 ... Pre-primary education in 2016/2017

school year ... 2(12) 98

Szkoły podstawowe oraz gimnazja dla dzieci i młodzieży w roku szkolnym 2016/2017 ....

Primary schools and lower secondary schools for children and youth in

2016/2017 school year ... 3(13) 100 Współczynnik skolaryzacji brutto w gminach

wchodzących w skład OMW w 2016 r. ... Gross enrolment rate in gminas of Warsaw

Metropolitan Area in 2016 ... mapa

map 102

Tablica

Table Strona Page Edukacja i wychowanie (dok.) Education (cont.)

Uczniowie przypadający na 1 oddział w gmi- nach wchodzących w skład OMW w roku szkolnym 2016/2017 ...

Students per section in gminas of Warsaw Metropolitan Area in 2016/2017 school

year ... mapa

map 103

Szkolnictwo ponadgimnazjalne w roku

szkolnym 2016/2017 ... Upper secondary education in 2016/2017

school year ... wykres chart 104 Absolwenci szkół ponadgimnazjalnych

z roku szkolnego 2015/2016 ... Graduates of upper secondary schools in

2015/2016 school year ... wykres chart 104 Odsetek uczniów szkół podstawowych i

gimnazjów uczących się języków obcych w ramach zajęć dodatkowych w roku szkolnym 2016/2017 ...

Percentage of pupils in primary and lower secondary schools learning foreign languages as additional sub-

ject in 2016/2017 school year ... wykres chart 105 Średnie wyniki (w %) sprawdzianu uczniów

kończących szkołę podstawową w gminach wchodzących w skład OMW w 2016 r. ...

Average results (in %) of final exams in primary schools in gminas of Warsaw

Metropolitan Area in 2016 ... mapa

map 105

Średnie wyniki egzaminu uczniów kończą- cych gimnazja w gminach wchodzących w skład OMW w 2016 r. ...

Average results of final exams in lower secondary schools in gminas of War-

saw Metropolitan Area in 2016 ... wykres chart 106 Wychowanie przedszkolne w roku szkolnym

2016/2017 ... Pre-primary education in 2016/2017

school year ... wykres chart 107 Dzieci w przedszkolach w gminach wchodzą-

cych w skład OMW w roku szkolnym 2016/2017 ...

Children in pre-primary education in gminas of Warsaw Metropolitan Area in

2016/2017 school year ... mapa

map 107

Wydatki budżetu gminy na oświatę w gmi- nach wchodzących w skład OMW

w 2016 r. ...

Expenditure of gmina budgets on educa- tion in gminas of Warsaw Metropolitan

Area in 2016 ... mapa

map 108

Ochrona zdrowia i pomoc społeczna Health care and social welfare

Ochrona zdrowia w 2016 r. ... Health care in 2016 ... 1(14) 110 Placówki sprawujące opiekę nad dziećmi do

lat 3 w 2016 r. ... Establishments providing care for chil-

dren up to 3 years of age in 2016 ... 2(15) 112 Placówki stacjonarne pomocy społecznej

w 2016 r. ... Establishments of stationary social wel-

fare in 2016 ... 3(16) 114 Ludność na 1 obiekt infrastruktury zdrowot-

nej w 2016 r. ... Population per 1 establishment of health

infrastructure in 2016 ... wykres chart 116 Porady lekarskie ambulatoryjne na 1 miesz-

kańca w gminach wchodzących w skład OMW w 2016 r. ...

Medical consultations per capita in out- patient health care in gminas of War-

saw Metropolitan Area in 2016 ... mapa

map 116

Dzieci w wieku do lat 3 w placówkach spra- wujących opiekę nad dziećmi w gminach wchodzących w skład OMW w 2016 r. ...

Children up to 3 years in establishments providing care for children in gminas of

Warsaw Metropolitan Area in 2016 ... mapa

map 117

Struktura dzieci według wieku w placówkach sprawujących opiekę nad dziećmi do lat 3 w 2016 r. ...

Structure of children by age in establishments providing care for children up to 3 years

in 2016 ... wykres chart 117 Udział wydatków budżetu gminy na ochronę

zdrowia w gminach wchodzących w skład OMW w 2016 r. ...

Share of expenditure of the gmina bud- get on health care in gminas of Warsaw

Metropolitan Area in 2016 ... mapa

map 118

Tablica

Table Strona Page Ochrona zdrowia i pomoc społeczna (dok.) Health care and social welfare (cont.)

Udział wydatków budżetu gminy na pomoc społeczną w gminach wchodzących w skład OMW w 2016 r. ...

Share of expenditure of the gmina bud- get on social welfare in gminas of War-

saw Metropolitan Area in 2016 ... mapa

map 118

Kultura Culture

Biblioteki publiczne (z filiami) w 2016 r. ... Public libraries (with branches) in 2016 .... 1(17) 120 Wybrane informacje o działalności centrów

kultury, domów i ośrodków kultury, klu- bów i świetlic w 2016 r. ...

Selected information on activity of centers of culture, cultural centres and establish- ments, clubs and community centres in

2016 ... 2(18) 122 Udział wydatków budżetu gminy na kulturę

i ochronę dziedzictwa narodowego w gmi- nach wchodzących w skład OMW

w 2016 r. ...

Share of expenditure of the gmina bud- get on culture and protection of na- tional heritage in gminas of Warsaw

Metropolitan Area in 2016 ... mapa

map 124

Biblioteki z Internetem bezprzewodowym w % ogółu bibliotek w gminach wcho- dzących w skład OMW w 2016 r. ...

Libraries with wireless internet in % of total number of libraries in gminas of Warsaw

Metropolitan Area in 2016 ... mapa

map 124

Leśnictwo Forestry

Powierzchnia lasów w 2016 r. ... Forest areas in 2016 ... 1(19) 126 Struktura powierzchni lasów według form

własności leśnej w 2016 r. ... Structure of forest areas by ownership

forms in 2016 ... wykres

chart 128 Lesistość w gminach wchodzących w skład

OMW w 2016 r. ... Forest cover in gminas of Warsaw Met-

ropolitan Area in 2016 ... mapa

map 128

Finanse publiczne Public finance

Dochody i wydatki budżetów gmin w 2016 r. .. Revenue and expenditure of gmina budg-

ets in 2016 ... 1(20) 130 Dochody budżetów gmin na 1 mieszkańca

w gminach wchodzących w skład OMW w 2016 r. ...

Revenue of gmina budgets per capita in gminas of Warsaw Metropolitan Area

in 2016 ... mapa

map 134

Wydatki budżetów gmin na 1 mieszkańca w gminach wchodzących w skład OMW w 2016 r. ...

Expenditure of gmina budgets per capita in gminas of Warsaw Metropolitan

Area in 2016 ... mapa

map 134

Podmioty gospodarki narodowej Entities of the national economy

Podmioty gospodarki narodowej w 2016 r. ... Entities of the national economy in 2016 ... 1(21) 136 Osoby fizyczne prowadzące działalność

gospodarczą według wybranych sekcji

w 2016 r. ... Natural persons conducting economic

activity by selected sections in 2016 ... 2(22) 138 Podmioty gospodarki narodowej na 10 tys.

ludności w gminach wchodzących w skład OMW w 2016 r.. ...

Entities of the national economy per 10 thous. population in gminas of Warsaw Metropolitan Area in 2016 ...

mapa

map 140

Struktura podmiotów gospodarki narodowej

według sekcji w 2016 r ... Structure of entities of the national econ-

omy by sections in 2016 ... wykres

chart 140 Osoby fizyczne prowadzące działalność

gospodarczą na 100 osób w wieku pro- dukcyjnym w gminach wchodzących w skład OMW w 2016 r. ...

Natural persons conducting economic activity per 100 persons of working age in gminas of Warsaw Metropoli- tan Area in 2016 ...

mapa

map 141

Tablica

Table Strona Page Podmioty gospodarki narodowej (dok.) Entities of the national economy (cont.)

Struktura osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą według sekcji

w 2016 r. ... Structure of persons conducting econom-

ic activity by sections in 2016 ... wykres

chart 141 Podmioty gospodarki narodowej według klas

wielkości na 10 tys. ludności w wieku produkcyjnym w gminach wchodzących w skład OMW w 2016 r. ...

Entities of the national economy by size class per 10 thous. population of working age in gminas of Warsaw Metropolitan Area in 2016 ...

mapa

map 142

Porównanie obszarów metropolitalnych Metropolitan areas comparison

Powierzchnia i ludność (2015, 2016) ... Area and population (2015, 2016)...

mapa

map 144

Przyrost naturalny na 1000 ludności

(2015, 2016) ... Natural increase per 1000 population

(2015, 2016) ... wykres

chart 144 Struktura ludności według ekonomicznych

grup wieku (2015, 2016) ... Structure of population by economic age

groups (2015, 2016) ... wykres

chart 145 Ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100

osób w wieku produkcyjnym (2015, 2016) ... Non-working age population per 100

persons in working age (2015, 2016) .... wykres

chart 145 Pracujący na 1000 ludności (2015, 2016) ... Employed persons per 1000 population

(2015, 2016) ...

mapa

map 146

Bezrobotni zarejestrowani na 100 osób w wieku produkcyjnym (2015, 2016) ...

Registered unemployed persons per 100 population in working age (2015,

2016) ... wykres

chart 146 Mieszkania oddane do użytkowania na 10 tys.

ludności (2015, 2016) ... Dwellings completed per 10 thous. popu-

lation (2015, 2016) ... wykres

chart 147 Dzieci objęte wychowaniem przedszkolnym

na 1000 dzieci w wieku 3—5 lat (2015/16, 2016/17) ...

Children in pre-primary education per 1000 children aged 3—5 (2015/16, 2016/17)...

mapa

map 147

Dochody i wydatki budżetów gmin na 1 mie-

szkańca (2015, 2016) ... Revenue and expenditure of gmina budg-

ets per capita (2015, 2016) ... wykres

chart 148 Podmioty gospodarki narodowej na 1000

ludności (2015, 2016) ... Entities of the national economy per

1000 population (2015, 2016) ... mapa

map 148

W wersji angielskiej: przedmowa, spis treści.

In English version: preface, contents.

Uwagi ogólne

DELIMITACJA OMW

Delimitacja obszaru przeprowadzona przez Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego w War- szawie odbyła się na podstawie badań przeprowadzonych w 7 grupach zagadnień, do których zaliczono:

• przestrzeń,

• środowisko,

• społeczeństwo,

• gospodarka,

• transport,

• infrastruktura techniczna,

• inwestycje.

W skład OMW weszły gminy, na terenie których wystąpiły najwyższe wartości wskaźników analizy ekonomicznej oraz największe nasilenie powiązań funkcjonalno-przestrzennych.

¹

Delimitację Obszaru Metropolitalnego Warszawy zatwierdziły: Wojewódzka Komisja Urbanistycz- no–Architektoniczna (w dniu 10 października 2005 r.), Komisja Strategii Rozwoju Regionalnego i Zago- spodarowania Przestrzennego (w dniach 10 października i 30 listopada 2005 r.) oraz Zarząd Wojewódz- twa Mazowieckiego (w dniu 24 stycznia 2006 r.).

W związku ze wzrostem znaczenia miejskich obszarów funkcjonalnych w polityce krajowej i Unii Europejskiej oraz działań podejmowanych na rzecz zintegrowanego rozwoju metropolii warszawskiej opracowany został projekt Strategii Zintegrowanych Inwestycji Terytorialnych (ZIT) dla Warszaw- skiego Obszaru Funkcjonalnego 2014—2020+. Strategia zawiera działania stawiane przed jednost- kami samorządu terytorialnego w ramach rozwoju miejskich obszarów funkcjonalnych. Ich realizacja oparta jest na środkach unijnych przeznaczonych bezpośrednio na instrument ZIT służący koncentracji polityki spójności UE na obszarach funkcjonalnych.

1 Więcej informacji na ten temat można znaleźć w „Studium Planu Zagospodarowania Przestrzennego Obszaru Metropo- litalnego Warszawy”, z 2011 r. opracowane przez Mazowieckie Biuro Planowania Regionalnego w Warszawie.

Warszawski Obszar Funkcjonalny (WOF) tworzą sygnatariusze Porozumienia gmin Warszawskie- go Obszaru Funkcjonalnego o współpracy w zakresie realizacji Zintegrowanych Inwestycji Terytorial- nych w perspektywie finansowej UE 2014—2020.

Podstawowym aktem prawnym regulującym kwestie wdrażania ZIT w Polsce jest ustawa z dnia 11 lipca 2014 r. o zasadach realizacji programów w zakresie polityki spójności finansowanych w perspekty- wie 2014—2020. Warunkiem formalnym uruchomienia instrumentu ZIT było podpisanie porozumienia przez gminy wchodzące w skład Warszawskiego Obszaru Funkcjonalnego w zakresie realizacji Zintegro- wanych Inwestycji Terytorialnych w perspektywie finansowej UE 2014—2020.

W skład Warszawskiego Obszaru Funkcjonalnego wchodzą gminy zaprezentowane na mapie poniżej.

Warszawski Obszar Funkcjonalny (WOF) w 2016 r.

Stan w dniu 1 I

PODZIAŁ TERYTORIALNY I POWIERZCHNIA

Z dniem 1 I 1999 r. (na mocy ustawy z dnia 24 VII 1998 r., Dz. U. Nr 96, poz. 603) wprowadzo- no zasadniczy trójstopniowy podział terytorialny państwa, którego jednostkami są: gminy, powiaty i województwa.

Gmina jest podstawową jednostką terytorialnego podziału kraju. Jednostkami pomocniczymi w gminach są m.in. sołectwa, których organizację i zakres działania określa właściwa rada gminy od- rębnym statutem.

Z dniem 27 X 2002 r. (na mocy ustawy o ustroju miasta stołecznego Warszawy z dnia 15 III 2002 r., Dz. U. Nr 41, poz. 361, z póź. zm.) zniesiony został dotychczasowy powiat warszawski oraz gminy warszawskie i dzielnice w gminie Warszawa-Centrum. M.st. Warszawa stanowi obecnie jedną gminę, mającą jednocześnie status miasta na prawach powiatu, podzieloną na 18 dzielnic.

Informacje o stanie geodezyjnym i kierunkach wykorzystania powierzchni przedstawione są na stan 1 I 2017 r., w oparciu o ewidencję gruntów wprowadzoną rozporządzeniem Ministra Rozwoju Regionalnego i Budownictwa z dnia 29 III 2001 r. w sprawie ewidencji gruntów i budynków (Dz. U. Nr 38, poz. 454).

Ewidencja ta wprowadziła od 2002 r. zmiany polegające głównie na włączeniu do użytków rolnych:

gruntów rolnych zabudowanych (poprzednio ujmowanych w pozycji grunty zabudowane i zurbanizo- wane), gruntów pod stawami (ujmowanych w pozycji wody śródlądowe stojące) oraz rowów (które stanowiły odrębną pozycję).

LUDNOŚĆ. RUCH NATURALNY

Informacje o ludności opracowano na podstawie:

1) bilansów stanu i struktury ludności na terenie gminy. Bilanse ludności sporządza się dla okresów międzyspisowych w oparciu o wyniki ostatniego spisu powszechnego przy uwzględnieniu:

a) zmian w danym okresie spowodowanych ruchem naturalnym (urodzenia, zgony) i migracjami ludności (zameldowania i wymeldowania z innych gmin i z zagranicy na pobyt stały oraz czaso- wy), a także przesunięciami adresowymi ludności z tytułu zmian administracyjnych,

b) różnicy między liczbą osób, które czasowo wyjechały z gminy na ponad 3 miesiące do innego

miejsca w kraju a liczbą osób przybyłych z innego miejsca w kraju na okres ponad 3 miesiące.

2) sprawozdawczości urzędów stanu cywilnego – o zarejestrowanych małżeństwach, urodzeniach i zgo- nach,

3) rejestrów Ministerstwa Cyfryzacji — o migracjach wewnętrznych i zagranicznych ludności na pobyt stały i czasowy;

Dane o ludności oraz współczynniki demograficzne, a także przeliczenia na 1 mieszkańca (1000 lud- ności itp.) opracowano w oparciu o wyniki Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań z dnia 31 III 2011 r.

Dane o stanie ludności zaprezentowano również według ekonomicznych grup wieku:

• wiek przedprodukcyjny — mężczyźni i kobiety w wieku 0—17 lat,

• wiek produkcyjny — mężczyźni w wieku 18—64 lata, kobiety w wieku 18—59 lat (ludność w wieku zdolności do pracy),

• wiek poprodukcyjny — mężczyźni w wieku 65 lat i więcej oraz kobiety w wieku 60 lat i więcej.

Przez ludność w wieku nieprodukcyjnym rozumie się ludność w wieku przedprodukcyjnym oraz ludność w wieku poprodukcyjnym.

Dane o ruchu naturalnym ludności w podziale terytorialnym opracowano:

• małżeństwa — według miejsca zamieszkania męża przed ślubem (w przypadku, gdy mąż przed ślubem mieszkał za granicą, przyjmuje się miejsce zamieszkania żony przed ślubem),

• urodzenia — według miejsca zamieszkania matki noworodka,

• zgony — według miejsca zamieszkania osoby zmarłej.

Przyrost naturalny ludności stanowi różnicę między liczbą urodzeń żywych i zgonów w danym okresie.

Przez niemowlęta rozumie się dzieci w wieku poniżej 1 roku życia.

Dane o urodzeniach i zgonach (w tym zgonach niemowląt) prezentowane są według kryteriów defi- nicji urodzenia i zgonu noworodka rekomendowanej przez Światową Organizację Zdrowia.

Współczynniki dotyczące ruchu naturalnego i migracji ludności obliczono jako iloraz liczby faktów określonego rodzaju i liczby ludności według stanu w dniu 30 VI.

Metoda Webba polega na zakwalifikowaniu badanej jednostki terytorialnej (gminy, powiatu) do jednego

z ośmiu typów rozwoju ludności w zależności od znaku i wartości bezwzględnej przyrostu naturalnego

i salda migracji na pobyt stały w przeliczeniu na 1000 ludności. Klasyfikacja Webba wyróżnia:

— cztery typy odnoszące się do jednostek zaludniających się w wyniku:

A — przewagi przyrostu naturalnego nad ubytkiem migracyjnym (+PN > –SM), B — przyrostu migracyjnego i jeszcze wyższego przyrostu naturalnego (+PN > +SM), C — przyrostu naturalnego i jeszcze wyższego przyrostu migracyjnego (+PN < +SM), D — przewagi przyrostu migracyjnego nad ubytkiem naturalnym (–PN < +SM),

— cztery typy odnoszące się do jednostek wyludniających się w wyniku:

E — przewagi ubytku naturalnego nad przyrostem migracyjnym (–PN > +SM), F — ubytku migracyjnego i jeszcze większego ubytku naturalnego (–PN > –SM), G — ubytku naturalnego i jeszcze większego ubytku migracyjnego (–PN < –SM), H — przewagi ubytku migracyjnego nad przyrostem naturalnym (+PN < –SM).

W przypadku, gdy wartości bezwzględne współczynnika przyrostu naturalnego i współczynnika sal- da migracji stałej są równe lub gdy wartość jednego ze współczynników wynosi zero wprowadza się dodatkowe typy (przejściowe).

Typ badanej jednostki określa się odczytując relację obu zmiennych przy wykorzystaniu układu współrzędnych (oraz dodatkowo wprowadzonych przekątnych), w którym oś rzędnych odpowiada war- tościom współczynnika przyrostu naturalnego, a oś odciętych wartościom współczynnika salda migracji stałej w badanym okresie.

RYNEK PRACY

Dane o pracujących dotyczą osób wykonujących pracę przynoszącą im zarobek lub dochód; do pra- cujących zaliczono:

1) osoby zatrudnione na podstawie stosunku pracy (umowa o pracę, powołanie, mianowanie, wybór lub

stosunek służbowy);

2) pracodawców i pracujących na własny rachunek, a mianowicie:

a) właścicieli i współwłaścicieli (łącznie z pomagającymi członkami ich rodzin; z wyłączeniem wspól- ników spółek, którzy nie pracują w spółce) podmiotów prowadzących działalność gospodarczą, b) inne osoby pracujące na własny rachunek, np. osoby wykonujące wolne zawody;

3) osoby wykonujące pracę nakładczą;

4) agentów (łącznie z pomagającymi członkami ich rodzin oraz osobami zatrudnionymi przez agen- tów);

5) członków spółdzielni produkcji rolniczej (rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni po- wstałych na ich bazie oraz spółdzielni kółek rolniczych).

Dane o pracujących dotyczą faktycznego miejsca pracy i rodzaju działalności; bez podmiotów gospodarczych o liczbie pracujących do 9 osób oraz pracujących w gospodarstwach indywidualnych w rolnictwie.

Pod pojęciem bezrobotnego (ustawa z dnia 20 IV 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, obowiązująca od 1 VI 2004 r. — tekst jednolity: Dz. U. z 2016 r. poz. 645, z późn. zm.) należy rozumieć osobę niezatrudnioną i niewykonującą innej pracy zarobkowej, zdolną i gotową do podjęcia zatrudnienia w pełnym wymiarze czasu pracy (bądź jeśli jest to osoba niepełnosprawna – zdolna i gotowa do podjęcia zatrudnienia co najmniej w połowie tego wymiaru czasu pracy), nieuczącą się w szkole, z wyjątkiem szkół dla dorosłych (lub przystępującą do egzaminu eksternistycznego z zakresu tej szkoły) lub szkół wyższych w systemie studiów niestacjonarnych, zarejestrowaną we właściwym dla miejsca zameldowania (stałe- go lub czasowego) powiatowym urzędzie pracy oraz poszukującą zatrudnienia lub innej pracy zarob- kowej, jeżeli m.in.:

1) ukończyła 18 lat i nie osiągnęła wieku emerytalnego;

2) nie nabyła prawa do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy, renty szkoleniowej, renty socjal- nej, renty rodzinnej w wysokości przekraczającej połowę minimalnego wynagrodzenia za pracę albo po ustaniu zatrudnienia, innej pracy zarobkowej, zaprzestaniu prowadzenia pozarolniczej działalności, nie pobiera nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, nie pobiera: świadczenia lub zasiłku przedeme- rytalnego, świadczenia rehabilitacyjnego, zasiłku chorobowego, macierzyńskiego lub zasiłku w wysoko- ści zasiłku macierzyńskiego;

3) nie jest właścicielem lub posiadaczem (samoistnym lub zależnym) nieruchomości rolnej o po-

wierzchni użytków rolnych powyżej 2 ha przeliczeniowych, nie podlega ubezpieczeniu emerytalne-

mu i rentowemu z tytułu stałej pracy jako współmałżonek lub domownik w gospodarstwie rolnym o powierzchni użytków rolnych przekraczającej 2 ha przeliczeniowe;

4) nie złożyła wniosku do ewidencji działalności gospodarczej albo po złożeniu wniosku o wpis zgłosi- ła do ewidencji działalności gospodarczej wniosek o zawieszenie wykonywania działalności gospo- darczej i okres zawieszenia jeszcze nie upłynął albo nie upłynął jeszcze okres do — określonego we wniosku o wpis do ewidencji działalności gospodarczej — dnia podjęcia działalności gospodarczej;

5) nie jest tymczasowo aresztowana lub nie odbywa kary pozbawienia wolności, z wyjątkiem kary po- zbawienia wolności odbywanej poza zakładem karnym w systemie dozoru elektronicznego;

6) nie uzyskuje miesięcznie przychodu w wysokości przekraczającej połowę minimalnego wynagro- dzenia za pracę, z wyłączeniem przychodów uzyskanych z tytułu odsetek lub innych przychodów od środków pieniężnych zgromadzonych na rachunkach bankowych;

7) nie pobiera, na podstawie przepisów o pomocy społecznej, zasiłku stałego;

8) nie pobiera, na podstawie przepisów o świadczeniach rodzinnych, świadczenia pielęgnacyjnego lub dodatku do zasiłku rodzinnego z tytułu samotnego wychowywania dziecka i utraty prawa do zasiłku dla bezrobotnych na skutek upływu ustawowego okresu jego pobierania;

9) nie pobiera po ustaniu zatrudnienia świadczenia szkoleniowego.

INFRASTRUKTURA KOMUNALNA. MIESZKANIA

Dane o urządzeniach komunalnych dotyczą urządzeń czynnych.

Informacje o długości sieci wodociągowej dotyczą sieci rozdzielczej bez przyłączy prowadzących do budynków mieszkalnych i innych obiektów.

Dane o długości sieci kanalizacyjnej, oprócz przewodów ulicznych, uwzględniają kolektory, tj. przewody odbierające ścieki z sieci ulicznej; nie uwzględniono natomiast kanałów przeznaczonych wyłącznie do odprowadzania wód opadowych.

Przez przyłącza wodociągowe i kanalizacyjne prowadzące do budynków mieszkalnych (łącznie

z budynkami zbiorowego zamieszkania, jak np.: hotele pracownicze, domy studenckie i internaty, domy

opieki społecznej) rozumie się odgałęzienia łączące poszczególne budynki z siecią rozdzielczą lub

w przypadku kanalizacji — z siecią ogólnospławną.

Dane o zużyciu wody z wodociągów w gospodarstwach domowych obejmują ilość wody pobranej z sieci wodociągowej za pomocą urządzeń zainstalowanych w budynku. Do przeliczenia zużycia wody na 1 mieszkańca przyjęto ludność według stanu w dniu 30 VI.

Dane o ludności korzystającej z wodociągu i kanalizacji obejmują również ludność w budynkach zbiorowego zamieszkania.

Dane o odpadach komunalnych dotyczą odpadów odpadów powstających w gospodarstwach do- mowych, z wyłączeniem pojazdów wycofanych z eksploatacji, a także u innych wytwórców odpadów (bez odpadów niebezpiecznych), które ze względu na swój charakter lub skład są podobne do odpadów powstających w gospodarstwach domowych.

Informacje o odpadach komunalnych podaje się zgodnie z rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 27 IX 2001 r. w sprawie katalogu odpadów (Dz. U. Nr 112, poz. 1206).

Ścieżka rowerowa (droga dla rowerów) — droga lub jej część przeznaczona dla ruchu rowerów jednośladowych, oznaczona odpowiednimi znakami drogowymi. Droga dla rowerów jest oddzielona od innych dróg lub jezdni tej samej drogi konstrukcyjnie lub za pomocą urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego. Za długość ścieżek rowerowych należy uważać długość dróg dla rowerów przebiegających w jednym kierunku. Długość ścieżek położonych po dwóch stronach drogi jest liczona odrębnie. Ujęto ścieżki rowerowe służące głównie do celów komunikacyjnych, a nie turystycznych, tzw. szlaków rowe- rowych (np. położonych w lesie).

Informacje o zasobach mieszkaniowych i mieszkaniach oddanych do użytkowania dotyczą mieszkań, a także izb i powierzchni użytkowej w tych mieszkaniach, znajdujących się w budynkach mieszkalnych i niemieszkalnych. Dane nie obejmują lokali zbiorowego zamieszkania (hoteli pracowni- czych, domów studenckich i internatów, domów opieki społecznej i in.) i pomieszczeń nieprzeznaczo- nych na cele mieszkalne, a z różnych względów zamieszkanych (pomieszczeń inwentarskich, barako- wozów, statków, wagonów i in.).

Dane o zasobach mieszkaniowych opracowano na podstawie bilansu zasobów mieszkaniowych —

według stanu w dniu 31 XII, w każdorazowym podziale administracyjnym. Bilanse zasobów mieszkanio-

wych sporządza się dla okresów międzyspisowych w oparciu o wyniki ostatniego spisu powszechnego

przyjmując za podstawę mieszkania zamieszkane i niezamieszkane oraz uwzględniając przyrosty i ubytki

zasobów mieszkaniowych.

Mieszkanie jest to lokal składający się z jednej lub kilku izb łącznie z pomieszczeniami pomocni- czymi, wybudowany lub przebudowany dla celów mieszkalnych, konstrukcyjnie wydzielony (trwałymi ścianami) w obrębie budynku, do którego to lokalu prowadzi niezależne wejście z klatki schodowej, ogólnego korytarza, wspólnej sieni bądź bezpośrednio z ulicy, podwórza lub ogrodu.

Izba jest to pomieszczenie w mieszkaniu oddzielone od innych pomieszczeń stałymi ścianami, o po- wierzchni co najmniej 4 m

²

, z bezpośrednim oświetleniem dziennym, tj. oknem lub oszklonymi drzwia- mi w ścianie zewnętrznej budynku. Za izbę uważa się zarówno pokój, jak i kuchnię — jeśli odpowiada warunkom określonym w definicji.

Powierzchnia użytkowa mieszkania jest to łączna powierzchnia pokoi, kuchni, przedpokoi, łazie- nek i wszystkich innych pomieszczeń wchodzących w skład mieszkania.

Informacje o mieszkaniach, powierzchni użytkowej mieszkań oraz o izbach oddanych do użytko- wania dotyczą mieszkań w budynkach nowo wybudowanych i rozbudowanych (w części stanowiącej rozbudowę) oraz uzyskanych w wyniku przebudowy pomieszczeń niemieszkalnych.

Informacje o efektach budownictwa indywidualnego dotyczą mieszkań oddanych do użytkowa- nia przez osoby fizyczne (prowadzące i nieprowadzące działalności gospodarczej), fundacje, kościoły i związki wyznaniowe, z przeznaczeniem na użytek własny inwestora lub na sprzedaż i wynajem.

W zasobach mieszkaniowych za podstawę obliczenia przeciętnej liczby osób na mieszkanie i na izbę przyjęto ogólną liczbę ludności według stanu w dniu 31 XII.

Do przeliczenia efektów budownictwa mieszkaniowego na 1000 ludności przyjęto dane o liczbie ludności według stanu w dniu 30 VI, natomiast przy przeliczeniu na 1000 zawartych małżeństw — według stanu w dniu 31 XII.

EDUKACJA I WYCHOWANIE

Informacje zawarte w publikacji prezentowane są według stanu organizacyjnego ustroju szkolnego re- gulowanego przez przepisy ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jednolity: Dz. U.

z 2016 r. poz. 1943, z późn. zm.). Przedstawione informacje opracowano na podstawie danych pochodzących z Systemu Informacji Oświatowej administrowanego przez Ministerstwo Edukacji Narodowej.

Wśród szkół objętych systemem oświaty funkcjonują:

• od roku szkolnego 1999/2000 6-letnie szkoły podstawowe oraz 3-letnie gimnazja, w których nauka jest obowiązkowa;

• od roku szkolnego 2002/03 szkoły ponadgimnazjalne, tj. 2–3-letnie zasadnicze szkoły zawodowe dla młodzieży, 3-letnie licea ogólnokształcące dla młodzieży i dla dorosłych, 4-letnie technika dla młodzieży oraz od roku szkolnego 2004/05 3-letnie szkoły specjalne przysposabiające do pracy; do szkół ponadgimnazjalnych zalicza się również szkoły artystyczne dające uprawnienia zawodowe oraz szkoły policealne; ponadto do roku szkolnego 2013/14 funkcjonowały 3-letnie licea profilo- wane dla młodzieży, 2-letnie uzupełniające licea ogólnokształcące i 3-letnie technika uzupełniające dla młodzieży oraz 2-letnie uzupełniające licea ogólnokształcące dla dorosłych, do roku szkolnego 2014/15 — 2-3 letnie zasadnicze szkoły zawodowe dla dorosłych oraz 3-letnie licea profilowane dla dorosłych, a do roku szkolnego 2015/16 — 4-letnie technika i 3-letnie technika uzupełniające dla dorosłych. Szkoły te, w efekcie zmian do ustawy o systemie oświaty, uległy likwidacji.

W publikacji informacje dotyczące szkół artystycznych dających uprawnienia zawodowe dotyczą ogólnokształcących szkół artystycznych, które prezentuje się z wyłączeniem szkół realizujących wy- łącznie kształcenie artystyczne.

Placówki wychowania przedszkolnego są to placówki przeznaczone dla dzieci w wieku od lat 3 do rozpoczęcia przez nie nauki w szkole podstawowej, zapewniające dzieciom opiekę oraz mające na celu przygotowanie ich do nauki w szkole. Do placówek tych zaliczono: przedszkola, oddziały przedszkolne w szkołach podstawowych, a od roku szkolnego 2008/09 również zespoły wychowania przedszkolnego i punkty przedszkolne.

Od roku szkolnego 2004/05 wprowadzono obowiązek odbycia rocznego przygotowania przedszkol- nego przez dzieci w wieku 6 lat (w latach szkolnych 2011/12—2015/16 dotyczyło to dzieci 5-letnich) w placówkach wychowania przedszkolnego. Ponadto w latach szkolnych 2009/10—2013/14 oraz w roku szkolnym 2016/17 dzieci 6-letnie na wniosek rodziców mogły rozpocząć naukę w I klasie szkoły podstawowej, w roku szkolnym 2014/15 obowiązkiem szkolnym zostały objęte dzieci 6-letnie urodzone w pierwszej połowie 2008 r., a w roku szkolnym 2015/16 — dzieci 6-letnie urodzone w 2009 r. oraz dzieci 7-letnie urodzone w drugiej połowie 2008 r.

Dzieci urodzone w 2009 r., które w roku szkolnym 2015/16 rozpoczęły naukę w I klasie szkoły pod-

stawowej, w roku szkolnym 2016/17 mogły kontynuować naukę w I klasie. W roku szkolnym 2016/17

obowiązkiem szkolnym objęto dzieci 7-letnie.

Prezentowane w publikacji dane dotyczą wychowania przedszkolnego, szkół podstawowych i gimnazjalnych dla dzieci i młodzieży oraz szkół ponadgimnazjalnych (łącznie ze specjalnymi).

Dane obejmują szkoły i placówki prowadzone przez jednostki administracji centralnej (rządowej), jed- nostki samorządu terytorialnego (gminy, powiaty i województwa) oraz inne osoby prawne i fizyczne.

Dane dotyczące wychowania przedszkolnego oraz szkół podano według stanu na początku roku szkolnego; dane o absolwentach — na koniec roku szkolnego.

OCHRONA ZDROWIA I POMOC SPOŁECZNA

Dane o ochronie zdrowia od 2012 r. podaje się łącznie z danymi o placówkach podległych resortom obrony narodowej, spraw wewnętrznych i administracji oraz do 2011 r. — Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego; z wyłączeniem ochrony zdrowia w zakładach karnych.

Działalność aptek ogólnodostępnych unormowana jest ustawą z dnia 6 IX 2001 r. prawo farmaceu- tyczne (tekst jednolity: Dz. U. z 2008 r. Nr 45 poz. 271, z późn. zm). Dane o aptekach ogólnodostępnych nie obejmują aptek działających w strukturze i na potrzeby szpitali.

Punkty apteczne są to ogólnodostępne punkty sprzedaży leków gotowych, których asortyment jest ściśle określony i są usytuowane głównie na terenach wiejskich.

Przychodnia jest to przedsiębiorstwo podmiotu leczniczego, w którym udziela się ambulatoryjnych świadczeń zdrowotnych podstawowej lub specjalistycznej opieki zdrowotnej oraz świadczeń z zakresu rehabilitacji leczniczej.

Porady lekarskie w zakresie ambulatoryjnej opieki zdrowotnej (dotyczą porad w podstawowej i specjalistycznej opiece zdrowotnej) podano łącznie z badaniami profilaktycznymi i orzeczeniami woj- skowych komisji lekarskich, bez porad udzielonych w izbach przyjęć szpitali ogólnych.

Dane o opiece nad dziećmi do 3 lat prezentowane są zgodnie z ustawą z dnia 4 II 2011 r. (tekst jed- nolity: Dz. U. z 2016 r. poz. 157), na podstawie której opieka może być organizowana w formie żłobka oraz od 2011 r. — klubu dziecięcego albo sprawowana przez dziennego opiekuna lub nianię.

Dane o domach i zakładach pomocy społecznej dotyczą placówek, dla których organami pro-

wadzącymi są: jednostki samorządu terytorialnego, stowarzyszenia, organizacje społeczne, kościoły

i związki wyznaniowe, fundacje, osoby fizyczne i prawne.

Mieszkańcy domów i zakładów pomocy społecznej to osoby wymagające całodobowej opieki z powodu wieku, choroby lub niepełnosprawności, niemogące samodzielnie funkcjonować w codzien- nym życiu, którym nie można zapewnić niezbędnej pomocy w formie usług opiekuńczych.

KULTURA

Biblioteka jest to jednostka posiadająca uporządkowany (zinwentaryzowany) zbiór książek, czasopism i innych materiałów piśmienniczych, liczący co najmniej 300 jednostek inwentarzowych, udostępniany czytelnikom w sposób kontrolowany.

Jednostką obliczeniową księgozbioru jest wolumin, czyli tom (zawartość jednej okładki) zareje- strowany w księdze inwentarzowej. W przypadku periodyków za wolumin uważa się zbiór (zazwyczaj roczny) numerów jednego tytułu gazety lub czasopisma stanowiący jedną pozycję inwentarzową.

Dane o czytelnikach dotyczą osób korzystających z wypożyczalni, tzn. otrzymujących materiały biblioteczne do wykorzystania poza terenem biblioteki. Podstawowym dokumentem służącym do gro- madzenia danych o czytelnikach w bibliotece jest aktualna karta wypożyczeń (karta czytelnika) lub inny dokument służący do rejestracji. Za czytelnika uważa się osobę, która w ciągu roku sprawozdawczego została zarejestrowanaw bibliotece i dokonała co najmniej jednego wypożyczenia.

Dane o wydatkach publicznych na kulturę i ochronę dziedzictwa narodowego opracowano zgodnie z klasyfikacją dochodów i wydatków publicznych, wprowadzoną Rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 2 marca 2010 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozcho- dów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2014 r. poz. 1053).

LEŚNICTWO

Informacje w zakresie leśnictwa dotyczą:

1) lasów publicznych stanowiących własność:

a) Skarbu Państwa — zarządzanych oraz użytkowanych czasowo lub wieczyście przez:

— Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe (w skrócie Lasy Państwowe), nadzorowane przez Ministra Środowiska,

— jednostki ochrony przyrody (parki narodowe),

— jednostki organizacyjne innych ministrów, wojewodów, gmin lub związków komunalnych

i Agencję Nieruchomości Rolnych,

b) gmin (w tym gmin mających również status miasta na prawach powiatu);

c) innych jednostek publicznych np. szkół wyższych, instytucji naukowych itp.

2) lasów prywatnych stanowiących własność:

a) osób fizycznych,

b) wspólnot gruntowych będących własnością wszystkich lub części mieszkańców wsi, c) spółdzielni produkcji rolniczej,

d) innych osób prawnych.

Do powierzchni lasów zalicza się grunty o zwartej powierzchni co najmniej 0,1 ha pokryte ro- ślinnością leśną (powierzchnia zalesiona) lub przejściowo jej pozbawione (zręby, halizny, płazowiny, plantacje choinek i krzewów oraz poletka łowieckie). Są to grunty przeznaczone do produkcji leśnej lub wchodzące w skład rezerwatów przyrody i parków narodowych lub wpisane do rejestrów zabytków.

Lesistość (wskaźnik lesistości) jest to stosunek procentowy powierzchni lasów do ogólnej po- wierzchni geograficznej kraju (danej jednostki terytorialnej: województwa, powiatu, gminy).

FINANSE PUBLICZNE

Podstawę prawną określającą procesy związane z gromadzeniem i rozdysponowaniem środków pu- blicznych stanowi ustawa z dnia 27 VIII 2009 r. o finansach publicznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2016 r. poz. 1870, z późn. zm.) i przepisy wprowadzające ustawę o finansach publicznych (Dz. U. z 2009 r.

Nr 157, poz. 1241, z późn. zm.).

Podstawę prawną gospodarki finansowej jednostek samorządu terytorialnego stanowią również: ustawa z dnia 8 III 1990 r. o samorządzie gminnym, ustawa z dnia 5 VI 1998 r. o samorządzie powiatowym, ustawa z dnia 5 VI 1998 r. o samorządzie województwa (tekst jednolity: Dz. U. z 2016 r. poz. 446, 814 i 486, z późn. zm.) oraz ustawa z dnia 13 XI 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (tekst jednolity: Dz. U. z 2016 r. poz. 198, z późn. zm.).

Dochody i wydatki budżetów gmin, miast na prawach powiatu, powiatów i województwa są okre-

ślane w uchwale budżetowej przez właściwe organy stanowiące na rok kalendarzowy (budżetowy),

w terminach i na zasadach określonych w ustawach ustrojowych oraz ustawie o finansach publicznych.

Miasto na prawach powiatu realizuje jednocześnie zadania z zakresu działania gminy oraz powiatu i sporządza jeden budżet, w którym określone są poszczególne dochody z uwzględnieniem źródeł do- chodów gminy i powiatu oraz wydatki realizowane łącznie przez gminę i powiat.

Dochody i wydatki budżetów jednostek samorządu terytorialnego grupuje się zgodnie z zasadami określonymi w ustawie o finansach publicznych, tj. w podziale na działy i rozdziały – określające ro- dzaj działalności oraz paragrafy – określające rodzaj dochodu, przychodu lub wydatku. Prezentowane w dziale dane opracowano zgodnie z rozporządzeniem Ministra Finansów z dnia 2 III 2010 r. w sprawie szczegółowej klasyfikacji dochodów, wydatków, przychodów i rozchodów oraz środków pochodzących ze źródeł zagranicznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2014 r. poz. 1053).

Prezentowane dane w zakresie wydatków według działów obejmują wszystkie paragrafy wydatkowe zrealizowane w danym dziale.

PODMIOTY GOSPODARKI NARODOWEJ

Prezentowane w tablicach dane dotyczą podmiotów gospodarki narodowej wpisanych do rejestru REGON. Krajowy rejestr urzędowy podmiotów gospodarki narodowej, zwany rejestrem REGON, jest rejestrem administracyjnym prowadzonym przez Prezesa GUS.

Zasady prowadzenia rejestru REGON określają przepisy ustawy z dnia 29 VI 1995 r. o statysty- ce publicznej (Dz. U. z 2016 r. poz. 1068 z późn. zm.) oraz przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 30 XI 2015 r. (Dz. U. poz. 2009 z późn. zm.) w sprawie sposobu i metodologii prowadzenia i aktualizacji krajowego rejestru urzędowego podmiotów gospodarki narodowej, wzorów wniosków, ankiet i zaświadczeń.

Do rejestru REGON wpisywane są podmioty gospodarki narodowej, zwane dalej jednostkami praw- nymi, czyli osoby prawne, jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, osoby fizyczne pro- wadzące działalność gospodarczą oraz zgłoszone przez jednostkę prawną jednostki lokalne.

Prezentowane dane obejmują podmioty gospodarki narodowej bez względu na charakter własności, tj. zaliczane do sektora publicznego i prywatnego.

Aktualność bazy określona jest na dzień 31 XII 2016 r. Informacje udostępniane z rejestru REGON

tworzone są bezpośrednio na podstawie danych zgłaszanych do rejestru przez podmioty, na których cią-

ży obowiązek ich aktualizacji. Dane te w zakresie udostępnionych informacji nie podlegają dodatkowej

weryfikacji.

WYNIKI BADAŃ —

SYNTEZA

Obszar Metropolitalny Warszawy skupiał na swoim terenie prawie 59% ludności województwa ma- zowieckiego. Większość gmin wchodzących w jego skład zaludniała się. Było to konsekwencją do- datniego salda migracji jak również dodatniego przyrostu naturalnego, którego natężenie było ponad dwukrotnie większe niż w województwie mazowieckim.

We wszystkich analizowanych obszarach dominowały osoby w wieku produkcyjnym. Współczyn- nik obciążenia demograficznego na terenie Obszaru Metropolitalnego Warszawy od kilku lat utrzymuje się na zbliżonym poziomie (67 w 2016 r.).

OMW skupiał na swoim terenie 76,1% pracujących województwa mazowieckiego oraz 37,5% ogółu bezrobotnych, których liczba systematycznie spada od 2013 r. W strukturze podmiotów dominowały sekcje – handel; naprawa pojazdów samochodowych oraz działalność profesjonalna, naukowa i tech- niczna.

W 2016 r. odnotowano wzrost liczby mieszkań oddanych do użytkowania przy jednoczesnym spad- ku ich przeciętnej powierzchni użytkowej. Spadł udział budownictwa indywidualnego w procencie ogó- łu mieszkań oddanych do użytkowania.

Obserwowany jest stały rozwoju infrastruktury społecznej i komunalnej. Wzrosła liczba szkół i pla- cówek wychowania przedszkolnego, jak również liczba przychodni, aptek i punktów aptecznych, które stanowią 60% wszystkich placówek w województwie mazowieckim. Wynikiem tego był łatwiejszy dostęp do obiektów infrastruktury — spadła liczba ludności przypadająca na 1 obiekt.

2016 r. był kolejnym, kiedy odnotowano wzrost infrastruktury rowerowej. Od roku 2012 długości ścieżek rowerowych wzrosła o ponad 350 km. Obecnie stanowią one prawie 62% długości ścieżek ca- łego województwa mazowieckiego.

Rozwojowi Obszaru Metropolitalnego Warszawy towarzyszył wzrost dochodów i wydatków budże-

tów gmin przypadających na 1 mieszkańca. W wydatkach największy udział miały wydatki przeznaczo-

ne na oświatę i wychowanie (prawie 27%) oraz na transport i łączność (23%).

PODZIAŁ TERYTORIALNY I POWIERZCHNIA

Obszar Metropolitalny Warszawy wyznaczony został w granicach administracyjnych obowiązują- cych na mocy ustawy z dnia 24 VII 1998 r. wprowadzającej trójstopniowy podział terytorialny państwa.

Za podstawową jednostkę administracyjną podziału przyjęto gminę.

W skład Obszaru Metropolitalnego Warszawy (OMW) wchodzi 71 gmin i 1 miasto na prawach powiatu. Zajmuje on powierzchnię 6206 km

²

, (tj. 17,5% ogólnej powierzchni woje-wództwa mazo- wieckiego) z czego powierzchnia m.st. Warszawy stanowi 8,3% ogólnej powierzchni wyznaczonego obszaru. Warszawski Obszar Funkcjonalny (WOF) obejmuje 40 gmin i zajmuje powierzchnię 2932 km

²

, tj. 47,2% powierzchni OMW oraz 8,2% powierzchni województwa mazowieckiego.

LUDNOŚĆ. RUCH NATURALNY

Ludność Obszaru Metropolitalnego Warszawy w 2016 r. wynosiła 3147,4 tys. osób, co stanowiło 58,7% ludności województwa mazowieckiego. W Warszawskim Obszarze Funkcjonalnym zamieszki- wało 2753,2 tys. osób, tj. 51,3% ogółu ludności województwa mazowieckiego i 87,5% ludności Obsza- ru Metropolitalnego Warszawy. W stosunku do 2010 r. nastąpił wzrost liczby ludności w województwie o 1,9%, w OMW o 4,3%, a w Warszawie o 3,2%.

Gęstość zaludnienia, tj. liczba osób przypadająca na 1 km

²

na Obszarze Metropolitalnym Warsza- wyw 2016 r., wyniosła 507 osób wobec 938 osób w Warszawskim Obszarze Funkcjonalnym i 151 osób w województwie. Największą gęstością zaludnienia charakteryzowały się gminy: miejska Legionowo (3998 osób/km

²

), miejska Piastów (3946 osób) oraz m.st. Warszawa (3391 osób). Spośród gmin OMW najniższa gęstość zaludnienia wystąpiła w gminach wiejskich: Leoncin, Brochów i Pniewy (odpowied- nio: 35, 36 i 46 osób/km

²

).

Wśród ludności obszaru metropolitalnego w 2016 r. przeważały kobiety, które stanowiły 53,1%

mieszkańców. Współczynnik feminizacji ukształtował się na poziomie 113 i był wyższy niż w woje- wództwie (109) oraz niższy niż w Warszawskim Obszarze Funkcjonalnym (115).

W strukturze mieszkańców według ekonomicznych grup wieku w województwie, na obszarze me-

tropolitalnym, w Warszawskim Obszarze Funkcjonalnym oraz w m.st. Warszawie przeważały osoby

w wieku produkcyjnym (stanowiąc odpowiednio: 60,7%, 59,9%, 59,7% i 59,1%).

Dynamika ludności w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym (rok poprzedni = 100)

województwo mazowieckie m.st. Warszawa OMW 98

100 102 104 106

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

100,0

101,8

101,7 101,7

101,7

103,3 103,2

103,6 103,5 103,4

101,6

103,2

104,7

103,0 103,6

101,8 101,7

103,4 103,3

103,2 103,1

W województwie mazowieckim współczynnik małżeństw (liczba zawartych małżeństw na 1000 ludności) ukształtował się na poziomie 4,98. Niższy współczynnik odnotowano w OMW (4,86) i WOF (4,85).

W 2016 r. w omawianych czterech układach odniesienia zanotowano dodatni przyrost naturalny.

Jego natężenie liczone na 1000 ludności na Obszarze Metropolitalnym Warszawy wyniosło 1,93 i było mniejsze niż w Warszawskim Obszarze Funkcjonalnym (1,97), a większe niż w województwie (0,88) oraz w m.st. Warszawie (1,41). Spośród 72 jednostek terytorialnych OMW 19 cechowała ujemna war- tość tego współczynnika. W stosunku do 2010 r. współczynnik przyrostu naturalnego w województwie był niższy o 0,52 pkt, w OMW — o 0,13 pkt, a w Warszawie wyższy o 0,22 pkt.

W 2016 r. w OMW, województwie mazowieckim, WOF i w m.st. Warszawie roczny napływ ludno- ści przekroczył wielkość odpływu, co spowodowało, że saldo migracji było dodatnie. Przy czym w 10 gminach obszaru metropolitalnego zanotowano ujemne saldo migracji.

W 2016 r. współczynnik obciążenia demograficznego w OMW oraz Warszawskim Obszarze Funk-

cjonalnym wyniósł odpowiednio 67 i 68. W województwie mazowieckim na 100 osób w wieku pro-

dukcyjnym przypadało 65 osób w wieku nieprodukcyjnym, a w m.st. Warszawie 69. W porównaniu

z 2010 r. współczynnik ten był wyższy w województwie o 8 pkt, w OMW o 10 pkt, a w Warszawie

o 12 pkt. Najwyższy współczynnik obciążenia demograficznego wystąpił w gminie miejskiej Podkowa

Leśna, gdzie na każde 100 osób w wieku produkcyjnym przypadało 81 osób w wieku nieprodukcyjnym.

OMW województwo mazowieckie m.st. Warszawa

Przyrost naturalny na 1000 ludności

-0,17 -0,5

0,0 0,5 1,0 1,5 2,0 2,5

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

1,40

0,79

0,53

0,21

0,68

0,45

0,88 1,19

0,75

0,20

0,90

0,75

1,41 2,06

1,46

1,17

0,83

1,40 1,35

1,93

Na podstawie analizy rozwoju demograficznego (metodą Webba) poszczególnych gmin wchodzących w skład OMW ustalono, że 66 spośród 72 gmin było aktywnych demograficznie (zaludniało się).

Aktywność ta w poszczególnych gminach w głównej mierze wynikała z dodatniego przyrostu natural- nego, jak i dodatniego salda migracji.

Zmniejszająca się liczba ludności niektórych gmin spowodowana była: ujemnym przyrostem natu- ralnym i jednocześnie ujemnym saldem migracji (w 5 gminach) oraz przewagą ubytku naturalnego nad przyrostem migracyjnym (w 1).

RYNEK PRACY

W 2016 r. na terenie Obszaru Metropolitalnego Warszawy pracowało 1205,1 tys. osób, tj. o 12,2%

więcej niż w 2010 r. Stanowiły one 76,1% ogólnej liczby pracujących w województwie. Udział pracują- cych na terenie m.st. Warszawy w ogólnej liczbie pracujących w OMW ukształtował się na podobnym poziomie i wyniósł 74,4%.

Największą liczbą pracujących na 1000 ludności charakteryzowało się m.st. Warszawa (511), a naj- mniejszą województwo (295). W Warszawskim Obszarze Funkcjonalnym na 1000 ludności przypadało 410 pracujących, a na terenie Obszaru Metropolitalnego Warszawy — 383 osoby.

Udział kobiet w ogólnej liczbie pracujących w m.st. Warszawie (53,0%) był nieznacznie wyższy