Tomasz Saryusz-Wolski, Agnieszka Jaranowska
Suplement do dyplomu - klucz do uznawalności wykształcenia
Integracja Polski z Unią Europejską wymagała będzie od Polski spełnienia warunków politycznych i ekonomicznych koniecznych do uzyskania członkostwa. Warunki te obejmują osiągnięcie przez państwo kandydujące stabilności instytucji gwarantujących demokrację, praworządność, respektowanie praw człowieka oraz poszanowanie i ochronę praw mniejszości narodowych, a także zdolność do wywiązywania się ze zobowiązań wynikających z członkostwa, szczególnie zaś realizacji celów Unii Politycznej, Gospodarczej i Walutowej. W kształtowaniu polityki edukacyjnej pozostawiono krajom wchodzącym w skład Wspólnoty swobodę. Jednak w Traktacie z Maastricht1 zawarto normy prawne odnoszące się do zapewnienia obywatelom państw członkowskich jednakowego dostępu do edukacji na wszystkich szczeblach oraz stosowania wypracowanych mechanizmów uznawania nabytych kwalifikacji. Państwa członkowskie podjęły inicjatywy zmierzające do stworzenia wspólnej przestrzeni edukacyjnej, a także wspólnego rynku pracy.
Koniecznością stało się wytworzenie narzędzia skutecznego rozpoznawania nabytego wykształcenia. Krokiem do przodu w tym procesie będzie wprowadzenie suplementu do dyplomu.
Suplement ma być dokumentem uzupełniającym zawarte w dyplomach informacje o przebiegu studiów, posiadanym wykształceniu, nabytych kwalifikacjach, a także o ukończonej uczelni, jej miejscu w strukturze edukacyjnej danego kraju. Powinien być dołączany do oryginalnego dokumentu potwierdzającego posiadane wykształcenie.
Dokument ten pomoże w stworzeniu szerszych możliwości zatrudniania młodych ludzi, da potencjalnemu pracodawcy szansę na dokładne rozpoznanie nabytych przez absolwenta umiejętności i kompetencji oraz efektywne ich wykorzystanie. Będzie odpowiedzią szkolnictwa wyższego na potrzeby zmieniającego się w Europie rynku pracy.
Żeby zwiększyć elastyczność systemów kształcenia, a także pełną uznawalność wykształcenia zdobytego poza uczelnią macierzystą konieczne było przyjęcie wspólnego kompatybilnego z innymi, systemu pozwalającego na uproszczenie procedur transferu zdobywanych punktów kredytowych. Takim narzędziem jest Europejski System Transferu
1 Traktat o Unii Europejskiej (Traktat z Maastricht) przyjęty na konferencji międzyrządowej w Maastricht w grudniu 1991 roku, podpisany 7 lutego 1992 roku.
Punktów Kredytowych (ECTS). System ten ułatwia międzynarodową wymianę studentów, a także pomaga w uznawaniu okresów studiów w uczelni zagranicznej.
Europejski System Transferu Punktów zawiera informacje o uzyskanych wynikach kształcenia w trakcie studiów. Suplement do dyplomu informuje natomiast o całym przebiegu studiów, po ich zakończeniu. Narzędzia te wzajemnie się uzupełniają i stanowią całość dającą spójny obraz przebiegu nauki studenta. Ich stosowanie przyczynić się może do zapewnienia konkurencyjności i atrakcyjności europejskiego szkolnictwa wyższego oraz do przyspieszenia procesu tworzenia wspólnej przestrzeni edukacyjnej.
W 1996 roku z inicjatywy Komisji Europejskiej, Rady Europy oraz UNESCO/CEPES powołana została grupa robocza, której celem było opracowanie wzoru suplementu do dyplomu, mającego ułatwić międzynarodowe uznawanie wykształcenia oraz kwalifikacji zawodowych i akademickich. Eksperci przygotowali wzór dokumentu na podstawie wersji wypracowanej wcześniej przez UNESCO i Radę Europy. Drugim etapem działań grupy roboczej było przeprowadzenie projektu pilotażowego (od września 1997 roku do maja 1998 roku).Udział w nim wzięły wybrane uczelnie z różnych krajów Europy.
Prace nad suplementem do dyplomu zakończyły się opublikowaniem raportu końcowego w grudniu 1998r., w którym zaleca się wprowadzenie suplementu jako ważnego narzędzia w realizacji zobowiązań sygnatariuszy Konwencji Lizbońskiej. Polska podpisała Konwencję Lizbońską w kwietniu 1997 roku. Zgodnie z nią zobowiązała się do propagowania wśród polskich uczelni idei suplementu do dyplomu. Konieczność wprowadzenia suplementu do dyplomu podkreślono także w Deklaracji Bolońskiej - Wspólnej Deklaracji Europejskich Ministrów Edukacji zebranych w Bolonii w dniu 19 czerwca 1999 roku. Polska również czynnie uczestniczy w procesie bolońskim poprzez udział przedstawicieli Rady Głównej Szkolnictwa Wyższego oraz komisji akredytacyjnych w seminariach organizowanych w krajach-sygnatariuszach Deklaracji a także poprzez przygotowywanie w Polsce gruntu do wprowadzenia dokumentu.
Europejskie instytucje edukacyjne przyjęły wyzwanie budowy wspólnego obszaru szkolnictwa wyższego. By całe przedsięwzięcie się udało należy "przyjąć system łatwo czytelnych i porównywalnych systemów oceniania, również poprzez wdrożenie suplementu do dyplomu, w celu promowania możliwości zatrudnienia obywateli europejskich oraz międzynarodowej konkurencyjności europejskiego systemu szkolnictwa wyższego"2
2 Deklaracja Bolońska
W kraju projekt wprowadzenia suplementu do dyplomu koordynuje Biuro Uznawalności Wykształcenia i Wymiany Międzynarodowej Ministerstwa Edukacji Narodowej i Sportu. MENiS określiło wymagania odnośnie zakresu informacji, jakie muszą być zamieszczone w dyplomie. Są to jednak tylko dane podające nazwę kierunku studiów, ewentualnie uzyskaną specjalizację. Nie wynika z nich, jaką drogę kształcenia przeszedł absolwent w trakcie studiów. Tradycyjny dyplom jest mało czytelny dla osoby nie znającej polskiego systemu edukacyjnego, czy zakresu studiów. Pod nazwami kierunków niejednokrotnie kryją się różne treści programowe. W suplemencie do dyplomu te informacje są dokładne jasne i zrozumiałe. Aby dokument mógł spełnić swoje zadanie powinien:
1. Być przydatny w kraju i za granicą 2. Mieć jasną i przejrzystą strukturę 3. Stanowić uzupełnienie dyplomu
4. Być obiektywnym dokumentem pozbawionym ocen wartościujących 5. Pozwalać na rozpoznawanie nabytych kompetencji, uprawnień i kwalifikacji
6. Być pomocą dla lepszej klasyfikacji dyplomów, stopni, świadectw w kraju i za granicą
7. Być wykorzystywany przez środowisko akademickie, jak również przez pracodawców w podejmowaniu decyzji odnośnie przyjęcia na studia lub zatrudnieniu na właściwym stanowisku 8. Przyczynić się do podniesienia atrakcyjności zdobywanych kwalifikacji
Centrum Badań i Rozwoju Kształcenia wypracowało wzór suplementu do dyplomu na potrzeby Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej, wykorzystując ogólne wytyczne z wersji zaproponowanej przez UNESCO/CEPES i Radę Europy, a także wskazówki zawarte w projekcie nadzorowanym przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Sportu. W trakcie prac nad projektem staraliśmy się unikać zamieszczania w dokumencie nadmiaru informacji i przedstawiać je w sposób możliwie zwięzły, tak jednak, aby zawierał on wskazówki mogące pomóc potencjalnemu pracodawcy w dokonaniu oceny posiadanego przez absolwenta wykształcenia.
Ponieważ suplement umożliwić ma swobodny przepływ osób, także na poziomie międzynarodowym przygotowany został do wydawania w dwóch wersjach językowych:
w języku polskim oraz w języku angielskim. Wydanie dokumentu tylko w języku polskim stanowiłoby zaprzepaszczenie szansy, jaką stwarza to narzędzie absolwentowi WSHE dla lepszego odnalezienia się na międzynarodowym rynku pracy. Nazwa instytucji, która go nadała, system stopni i tytułów naukowych podane zostały w języku polskim. Tłumaczenie tych nazw wiąże się z ryzykiem dokonywania oceny danego wykształcenia i próbami określania jego równoważności. Do obcojęzycznej wersji dokumentu ze względu na specyfikę
języka fachowego tłumaczenia nazw przedmiotów i specjalności powinni dokonać specjaliści prowadzący zajęcia z danego przedmiotu
Suplement będzie dokumentem pozwalającym czytającej go osobie na wyrobienie sobie własnej opinii dotyczącej sylwetki absolwenta. Aby zmniejszyć prawdopodobieństwo wystąpienia różnic w zwartości i przyjętych przez uczelnię rozwiązaniach w projekcie dokumentu przyjęto formularz zalecany przez MENiS. Zostały zaproponowane wszelkie działania mające na celu zminimalizowanie możliwości fałszowania wydawanych suplementów poprzez stosowanie odpowiednio zabezpieczonego papieru (znak wodny (logo) uczelni) czy pieczęci. Suplement do dyplomu składa się z ośmiu części, należy wypełniać je wszystkie. Jeśli któryś punkt pozostaje niewypełniony należy uzasadnić, dlaczego. Dokument rozpoczyna preambuła – taka sama dla wszystkich suplementów wydawanych w Polsce. Jest to polskie tłumaczenie jednolitej wersji obowiązującej we wszystkich krajach Europy.
Pierwsza część dokumentu zawiera informacje o posiadaczu dyplomu. Zamieszczono w niej dane osobowe studenta (nazwisko, wszystkie imiona, dzień, miesiąc i rok urodzenia), a także numer pozwalający na identyfikację osoby jako studenta konkretnego programu studiów (może to być np. numer albumu).
Druga część obejmuje informacje o dyplomie. Przy jej wypełnianiu podano pełną nazwę określającą posiadane wykształcenie (tytuł zawodowy, stopień naukowy) w oryginalnym brzmieniu językowym (np. inżynier, magister). Potem określono kierunek studiów i specjalizację. W trzecim podpunkcie podano nazwę i status instytucji, która wydała dyplom. Zaznaczono, że Wyższa Szkoła Humanistyczno-Ekomoniczna jest uczelnią niepaństwową oraz że, MENiS przyznało jej prawo do kształcenia na poziomie wyższym, a także określono gdzie uczelnia mieści się w krajowym systemie szkolnictwa (szkoła wyższa). W kolejnym podpunkcie umieszczono wskazówki dotyczące organu prowadzącego studia. Czasami może być on różny od instytucji przyznającej kwalifikacje. Jeśli się tak zdarza umieszcza się informacje o statusie instytucji prowadzącej studia, czy jest uznana przez państwo oraz gdzie mieści się w krajowym systemie szkolnictwa. W ostatnim podpunkcie podano języki wykładowe oraz języki, w których odbywały się egzaminy.
Trzecia cześć suplementu mieści w sobie informacje o poziomie wykształcenia.
Określony został tutaj poziom posiadanego wykształcenia oraz jego miejsce w krajowym systemie stopni i tytułów (umieszczono je w ramach krajowego systemu szkolnictwa, studia licencjackie, inżynierskie, jednolite studia magisterskie). W kolejnym podpunkcie przedstawiono czas trwania studiów według programu w tygodniach, latach oraz faktyczną liczbę godzin (liczbę godzin potraktowano jako całkowity nakład pracy studenta: wykłady,
ćwiczenia, samodzielna praca. Może on być wyrażony jako ilość godzin tygodniowo x ilość tygodni.). W trzecim podpunkcie wymieniono świadectwa, ewentualnie dyplomy uprawniające do wstępu na dany rodzaj studiów i czas potrzebny do ich zdobycia. Jest to szczególnie istotne, gdy wcześniejsze studia warunkują możliwość kontynuacji nauki.
Czwarta część dokumentu zawiera informacje o treści studiów i osiągniętych wynikach. W opracowanym projekcie zawarto informację o trybie, w jakim odbywała się nauka (studia dzienne, zaoczne itd.). Dalej określono ustalone minimum wymagane do zdobycia wykształcenia na danym poziomie (wymienia się obowiązkowe elementy kształcenia praktycznego, prace dyplomowe oraz zakres ich obrony). Precyzyjnie opisano szczegóły dotyczące umiejętności, kompetencji. Informacje te są bardzo ważne dla pracodawców. W następnym podpunkcie wymienione zostały osiągnięcia i oceny uzyskane z każdego elementu programu. Dane te powinny być kompletne, obejmować oceniane egzaminy, studiowane dziedziny nauki, pracę dyplomową (z zaznaczeniem czy była broniona). Dokumentacja ma formę wyciągu z indeksu. Ponieważ w Wyższej Szkole Humianistyczno-Ekonomicznej obowiązuje system punktowy zgodny z Europejskim Systemem Transferu Punktów Kredytowych obok ocen podane zostały punkty uzyskane z poszczególnych elementów programu. W kolejnym podpunkcie przedstawiono system ocen oraz oceny dające zaliczenie w odniesieniu do uzyskanego wykształcenia. W piątym podpunkcie znalazła się ogólna ocena wyników kształcenia (w oryginalnym brzmieniu językowym np. dostateczny, dyplom z wyróżnieniem itd.).
W piątej części podano wszelkie informacje o tym czy zdobyty dyplom zapewnia możliwość kontynuacji studiów akademickich, prowadzących do uzyskania szczególnych kwalifikacji lub wyższego poziomu wykształcenia (np. wstęp na studia doktoranckie).
W drugim podpunkcie umieszczono dane dotyczące prawa do prowadzenia praktyki zawodowej przyznanego posiadaczowi dyplomu.
Szósta część dokumentu zawiera wszystkie dodatkowe informacje mogące pomóc w określeniu poziomu, rodzaju i zastosowania posiadanego wykształcenia (np. w trakcie studiów absolwent odbył praktyki w konkretnej instytucji). W następnym podpunkcie podano źródła informacji, w których można znaleźć więcej detali o nabytych kwalifikacjach (strona internetowa uczelni, wydział, krajowe ośrodki informacji o uznawalności wykształcenia w Unii Europejskiej (NARIC), europejskie ośrodki informacji na temat mobilności akademickiej powołane przez Radę Europy oraz UNESCO (ENIC)).
Siódma cześć stanowi poświadczenie dokumentu, zawiera datę jego wydania, podpis osoby poświadczającej suplement, jej stanowisko oraz oficjalny stempel instytucji, która potwierdza autentyczność dokumentu.
Ósma część dokumentu obejmuje informacje o systemie szkolnictwa w kraju. Powinna być ograniczona do dwóch stron. Wzór opisu polskiego systemu edukacji opracowany został przez Ministerstwo Edukacji Narodowej i Biuro Uznawalności Wykształcenia i Wymiany Międzynarodowej (jest to ujednolicony tekst dla wszystkich suplementów wydawanych w kraju w dwóch wersjach językowych: polskiej i angielskiej). W ten sposób wypełniony dokument spełnia standardy MENiS i jednocześnie zawiera wystarczającą ilość obiektywnych informacji pozwalających pracodawcy na dokonanie właściwej oceny uzyskanego wykształcenia.
SUPLEMENT DO DYPLOMU będzie ważnym elementem w procesie powstawania zintegrowanej Europy bez granic, a także kluczem do pełnej uznawalności zdobytego wykształcenia. Realizacja projektu w Wyższej Szkole Humanistyczno-Ekonomicznej wymagać będzie zaangażowania różnych działów w następujące działania: graficzne opracowanie dokumentu, przygotowanie programu komputerowego umożliwiającego drukowanie dokumentów, merytoryczne sprawdzenie angielskiej wersji dokumentu, tłumaczenie wszystkich przedmiotów i specjalizacji na język angielski. Po zakończeniu realizacji projektu każdy absolwent Wyższej Szkoły Humanistyczno-Ekonomicznej otrzyma nowoczesne narzędzie mające pomóc mu w lepszym odnalezieniu się na europejskim rynku pracy.
