Ludność Miasta Dzierżoniowa

(1)

Wojewódzki Urząd Statystyczny w Wałbrzychu

Ludność Miasta Dzierżoniowa

Wałbrzych

1390

(2)

Autor i Prune la sit* HA GOB

Projekt okładki i Krsyeetof JgDBZSJBO

ZWS.Zam.664/90-100

(3)

Ludność

Miasta

Dzierżoniowa

(4)

Publikacja ■ zawiała. W«tÄ» titZoiwtojl dotyczących eytuaejt deeogyaflozaej Dzierż onio** * latach 1944 * 1969» Stan, »tzuktnrg eras rach naturalny 1 **drdako*y ludności zaprezentowano e fosnle tekstowo-tabelarycznej 1 graficznej.

W zależności Cd dnetspneśSl danych do oeówlenia poszczególnych sagadnled zaatoao- retroapekeję.

Ze względu na ebanUcter publikacji pominięte * alej wyjaśniania metodologiome.

Zofia Baatlok

Wojewódzkiego Urzędu Statystycznego

Wałbrzych, październik

(5)

przejecie władzy,

własnej konstrukcji "Pionier", - Dolnośląskiej Pstryki Krosien, - 4 zakładów bawełnianych, z połączenia których w

$o odbior

powstaję I licet« Ogólnokształcące, powstaje Oddział HBF,

uruchomienie Zakładów Mechaniczno-Odlewniczych "Zelmet", produkują-

oddanie do użytku nowej szkoły podstawowej;

uruchomiony zostaje Zakład Dziewiarski "Dolana";

rozpoczyna działalność Biuro Podróży "Orbis";

powstaje Spółdzielnia Inwalidów "Kłektromet";

utworzony zostaje Oddział Międzywojewódzkiej Spółdzielni inwalidów

rozpoczyna działalność Bank Spółdzielczy;

ikazanie władzom polskim przez radziecką jednostkę wojskową Pud

rowych Zakładów Zbożowych;

- powstaje Zawodowa Straż Pożarna;

- rozpoczyna działalność lokatorska Spółdzielnia Mieszkaniowa, - oddanie do ttiytktt oczyszczalni ścieków,

- otwarcie Dorna Kultury Dzieci * Młodzieży;

(6)

oddana zostaje do użytku Szkoła Podstawowa - Pomnik Tysiąclecia;

powstaje Spółdzielnia dziewiarska "Dzianitex";

rozpoczyna działalność Liceum Medyczne;

otwarcie Domu Pomocy Społecznej;

otwarcie pierwszej na Dolnym Śląsku Poradni Akupunktury;

oddanie do użytku nowej centrali telefonicznej typu "Pentaoonta";

oddany zostaje do użytku Dom Rzemiosła.

(7)

BISTOBXOZHX

k podaje publikacja Głównego Urzędu Statystycznego pt. "Statystyka tach 1945 - 1965" - prawa miejskie Dzierżoniów nabył w roku 1250.

Pierwotną swą nazwę Keichenbach, która przetrwała aż <

jednemu z członków rodziny rycen słowiańskiej dokonał lokalizacji

J podnóża Gór Sowich, na południowy zachód od Wrocławia w dolinie rzeki Piławy /dopły- Bystrzyoy/ na powierzchni 20 km2 rozciąga się miasto Dzierżoniów.

ilikacja Głównego Urzędu Statystycznego pt. "Statystyka miast 1 osiedli Dzierżoniów nabył w roku 1250.

'a przetrwała aż do roku 1946, n sklej, który w roku 1290 na terenie istniejącej o . miasta. Po wojnie nazwę Belchenbach spolszczono na rchbach, a następnie w roku 1946,dla upamiętnienia zasług pszczelarza księdza Dzierżonia

nazwę Dzierżoniów.

Bychbach, a następnie w roi w walce o polskość Śląska,

Obszar tego średniowiecznego

ni wybudowanymi w roku 1291 przez ludność z kamienia polnego na zlecenie Piasta Śląski go - Bolka I. Mury te przetrwały do dzisiaj. W środku miasta usytuowano prostokątny ry

nek, a jego cztery ściany o zwartej zabudowie, podzielono głównymi ulicami wiodącymi do rech Bram: Świdnickiej, Wrocławskiej, Ząbkowickiej i Wodopojowej, w późniejszych

łbasztami. Od nazw bram, po których dzisiaj śladu nd las ta posiada kształt owalny zakreślony «aurami obronny- z ludnośó z kamienia polnego na zlecenie Piasta ś

udku miasta u

clonych b

a się nazwa głównych ciągów ulicznych, noczaśnie a b besztani i półbaszt , zachowała się nazwa g Centrum rynku i jednocz

oku 1203, przebudowany jednak w obecnym kształcie rej wieży i tarczy zegarowej.

y północnej de ratusza przylegały sukiennice - obszerne j ae w roku 1268 przez płócienników i

wybudowany z

3 przez płócienni! postrzygaczy, w sąsiad

s pierwszy kościół paraf i

i całkowicie przebudowany na murowany w kształcie bazyliki.

, włączone w system fortyfikacji, wznosiły się di , wybudowany przy Branie Świdnickiej, na którego słono w Dzierżoniowie p

w okresie późniejszym całkowicie przebudowany n Ha przeciwległych pobrzeżaoh miasta, w zamki. Jeden to zamek Księcia Bolka I, w ruinach w roku 1798 wybudowano kościół e kościół najświętszej Marii Panny, nu meblowego.

Po drugim zamku usytuowanym za Bramą Ząbkowicką, który c powstał i dłużej istniał, dzisiaj już nie ma śladu.

ff roku 1298 miasto posiadało kaplicę pogrzebową na cmentarzu oraz kościół Św. Grobu i Św. Barbary wzniesiony tuż za Bramą Świdnicką, a także klasztor i szpital przed Bramą

i 1340 miastu przybywa następny kościół z klasztorem p adowany przy Bramie Świdnickiej, ewangelicki. Obecnie w miejscu tym wzi

0 lat temu po pożarze byłej u książęcego ir

nej, po wojnie nieczynny, obecnie odnowiony i poświęcony Hajśw. Sakramentowi, w wieku irv Dzierżoniów był miastem ludnym i bogatym. Produkcja i zysku. Dalsze ożywi

XV. Bada miejska nadaje kuśnil zbytu spowodowało rozwój płóe:

granicą /Buś, Półwysep Bałkański/

inie życia gospodarcs

/ przynosiły mieszi loniowie notuje się

handel suknem izezaństwu znaczne

(8)

rtaniowsfcU poniosło i prawie zostaje wylud- i trzydziestoletnia /I6I8-I6W, w 01 ósme straty, a miasto na długi okres iny rozwój tta i XIX wieku i na początku XX Dzierżoniów staje się widownią wielu wydarzeń <

. Dopiero w końcu XVIII wieku następuje kolejny rozwój tkactwa dzierżoniowskiego.

wstają tu pierwsze manufaktury, które pod ko fabrykom. V tym okresie Dzierżoniów staje

u międzynarodowym. 1 roku 1790 - Kongres Heichenbachski, w wyniku którego podpisano

»kiego Aleks:

ojsk napoleoi Kongresu Wiedeński

Szystowie w Bułgarii.

rosyjskiego Aleksandra I, króla pruskiego Wilhelna U, a także nia wojsk na]S podpisanych układach u

filhelna U, idniono wytyczne zmierzające

0 przynosi miasi

lżenia nowego ładu w Buropie. Były one zadatkiem lotkania w Dzierżoniowie o

Lematów z Anglii i Au- eałkowitego rozgromie-

, wprawdzie nie tak żywiołowy jak w dużych od

mie istnieją tu tkalnie, drukarnia, i

miczny - łącznie pracują tu 33 fabryki.

Szkolnictwo reprezentowały cztery szkoły powszechne i dwie średnie, a jedną z ła Szkoła Realna wybudowana w roku 1868, natomiast w roku 1882 przemianowana na skie Gimnazjum Realne dla Chłopców; obecnie jest to liceum Ogólnokształcące im. Jędrzeja Śniadeckiego. Była też jedna szkoła handlowa i jedna rzeaieślniozi jedna szkoła

w mieście 13 z

zjonowało w nieście 13 zajazdów i gospód, a wśród nich "Zajazd po Czarnym /obecnie w budynku tym znajduje się siedziba Oddziału Terenowego TOS/ oraz "Za- d Czerwonym Jeleniem" /aktualnie kawiarnia "Magnolia"/.

a wydarzeniem dla miasta było w roku 1855 otwarcie pierwszej linii kolejowej ł Dzierżoniów ze Świdnicą, którą w roku 1858 przedłużono do Ząbkowic Śląskich.

1891 wybudowano następne połączenie kolejowe Dzierżoniów-Pieszyce-Bielawa-Sre

roku 1863. W tym też roku wprowadzono oświet- o do użytku mieszkańcom Dzierżoniowa w roku 1885, a kanalizacyjne w roku .1896. W mieście była też elektryczność, działały ekipy dba-

1 STRUKTURA. LUDHOŚCI

izę po wyzwoli

» się 300 Po3 Administraoja polska w Dzierżoniowie przejęła władzę j Odbyło się to

obozów niemieckich na tym terenie. Od tego dnia rozpoczęła się akcja osiedlania ludnoś

ci polskiej. Do miasta zasiedlonego przez ludność niemiecką przybywali osadnicy, głównie wojskowi i przesiedleńcy z województw wschodnich Polski przedwojennej: tarnopolskiego,

(9)

w latach 1946 i 1947 przeprowadzono akoję wysiedl mieszkało w Dzierżoniowie 16646 osdb narodowości mi

Stan ludności -

2 i wyniosła 37908 o

(10)

?lcx-i 1 5 lat i -wi^oejl

(11)

Przyrost ludności następował nierównomiernie, najwyższy był w pis:

5185 osób. W ostatnich piętnastu latach tempo i następował

latach po wojnie. Od roku 1946 ilatoe 1975 - 1980 liczba mieszkańców już tylko o 243 osoby. W pięciu przypadkach, 985 1 1988 liczba ludności, zmniejszyła się w porównani;

Wraz ze wzrostem ludności święta o 1895 osób aa 1 ka2 w 1989 r./.

950. przybyło 3601 osób, w latach nich piętnastu latach tempo pr:

zwiększyła się o adkach, tj. w lal

1950 - 1955 ludność przyrostu ludności osłab-

. Dzierżoniów jest jednym z najgęściej zaludnionych stanowiła 5,1 % liczby mieszkańców województwa wałbrzyskiego.

Przewaga liczebna kobiet nad mężczyznami utrzymuje się w Dzierżoniowie od zakończenia działań wojennych przybierając tendencję spadkową. ■

Z dostępnych danych wynika, że współczynnik leminizaoji wyrażający liczbę kobiet przy- : padających na 100 mężczyzn przybierał wysokie wartości w końcu lat pięćdziesiątych, kie

dy dominował w mieście przemysł bawełniany, zatrudniający głównie kobiety. W miarę roz

woju innyoh gałęzi przemysłu różnica między liczbą kobiet i mężczyzn zmniejszała się.

Współczynnik ieminizacji w Dzierżoniowie był wyższy niż W województwie wałbrzyskim.

W latach spisów powszechnych wynosił on:

iwie wzrósł do 1

Przewaga liczebna kobiet nad mężczyznami jest zmienna w poszczególnych grupach wieku i występuje óoraz wyraźniej w rocznikach starszych, natomiast w dziecięcych i młodzieżo

wych rocznikach, tj. do 24 lat,sytuacja jest odwrotna, liczba mężczyzn przewyższa lioz- W strukturze ludności według wieku następowały zmiany polegające na zmniejszaniu się liczebności młodzieży i wzroście ludności w starszych grupach wieku. Znacznie wzrósł udział ludności w wieku poprodukcyjnym /60 lat i więcej/ - od 1970 rokuprzeszło dwukrot

nie, co świadczy o szybko postępującym procesie starzenia się ludności.

Sabl. 2. Struktura ludności według wieku

27|9 M.9

(12)

o Dzierżoniowa, wyższym: w 1970 roku mlałi Tabl. 3. Ludność w

kolejnych spisdw powszechnych wskazują na znaczny wzrost poziomu wy

żowego nie miał przeszło co 5 Podobnie było z wykształceniem osoba, a w 1988 roku oo 17.

■at i więcej według poziomu wykształcenia

»ości. W 1970 roku wykształcenia podsti roku Już tylko

KIKS ZTAŁCKHIE

Bez wykształcenia

BUCH HATOBAim LUDNOŚCI

naturalny ludności

(13)

ogółem niemowląt

2;

298 2

małżeństw w latach sześćdziesiątych L siedemdziesiątych utrzymywa-

* latach osiemdziesiątych współczynnik zawierania małżeństw malał, hy w 1988 roku osiąg

nąć najniższy poziom - 6,5.

"sSsss:“

^LAIA

"SS3?

^LATA

*ÄSS“

f latach 1963 - 1989 o w Dzierżoniowie 14771 i Srstkich tych latach liczba urodzeń przewyższała liczbę zgonów. 1 okresie tyra najwyższy współczynnik

ł 19,4 urodzenia na

» latach ostatnich: w 1987 i 1989 r ,eń przewyższała liczbę zgonów. W okresie tyra n

>ń wystąpił w 1963 roku, wyniósł 19,4 urodzenia na 1ÖOO ludności. Sajniźszy współ- -ki zanotowano w latach ostatni

:udności, tj. 61,3 Ä urodzeń z 1963 i

a było tylko 11,9 urodzeń na

(14)

(15)

Liii

"ssr*

^Liii

"sssr1

^IAEA

Ii::::: § s...

jg::::: 1

Współczynnik urodzeń

“SSÄS"

»dziesiątych

itrowanych w latach 1963-1989 wyrażona współczynnikiem n W latach sześćdziesiątych nie przekraczała 6 :a się od 5,8 do 6,8, a w ostatnio dziesięcioleciu w Inoźci /w 1985 r. - 8,7/.

Liczba zgonów

LA2A Współc^k LAEA Mli

W 8 pÄnik

:::::::

1975 ...

6*5 IW---

iS

...

!w

...

(16)

Wärest umieralności niemowląt zmniejszała się tx

służby zdrowia i poprawą św:riadczonych usług lekarskich.

Współczynnik LATA

•■'2;srk

... 5 1!

zestawieniu powyższym uw ica wysoki wskaźnik umieralności niemowląt w 19S9 ro ku, w porównaniu do roku poprzedniego jest to wzrost o 139.8 %,

Hatężenie umieralności w Dzierżoniowie jest nieco niższe niż'w miastach województwa wałbrzyskiego ogółem, przy wspólnej tendencji wzrostowej.

LATA'

“ssÄir*

Dzierżoniów

Różnicę między liczbą w liczbach bezwzględnych W Dzierżoniowie, podobnie W analizowanym okresie prz;

urodzeń i egom jak w całym kra;

yrost obniżył aj :h latach prze ju, natężenie pi

yroat natural»;

datawiony zost<

1000 ludności w f. Przyroat ten ił » tablicy 4.

lego maleje.

1963 roku do

(17)

Ruch naturalny ludności w latach 1963-1989.

1970

izrraäÄ

Urodzenia

(18)

WgDBÖWKOWr LUDNOŚCI

przemieszczenia ludności, którym towarzyszy pobytu czasowego,

trzydziestoleciu 1960 - 1989 saldo migrac;

* poszczególnych dziesięcioleciach

;racji było do stałtowało się

I960 - 1969 1980 - 1989

i wyjechało o 469 osób więcej z

Tabl. 11. Migracje ludności

— OZ'

wai

22- r

£... !

396 461

I

447 550

E

(19)

St 1982 . .

1985 . .

sS

^sä

^ISPS ES

ⁱ

^S

^ä

^: 3

«tt Sir;

(20)

(21)

BU3LI0GBAJ1A

1. Sa Zi**i Bł^erioaŁoesklej, Zowąd Powiatowy Tow&reyatwa Hełwoju Złeo Zachodnie*,

3. B. Kwiatkowski, riooiowsfeU Towarzystwo «iłośnikdw fitiwrtoniowa,

3. DSlerżonióa * łO-łeeia fBl, Towarzystwo moinikćw EŁtarżoaiowe, Bziorionićw, 1585.

4. T. Czoeher. : olnośląakie Towarzystwo Społscamo-tul.

5. Dzierżoniów, Towarzystwo KitoSnifców Dzierżoniowa, Dzierżoniów, 1966.

6, A. Krayweäalta, Śląsk * zabytkach »»tuki. Dzierżoniów, Oseolineun, 1984.

?. Dslerżcwiów, praca «Morowa, Dzierżoniów, 1979.

8. Wyniki narodowych spisów powweeehnyah.

9. Materiały etatystyczna Wojewódzkiego Orzędu Statystycznego w Wałbrzychu.

(22)