1. Liczba ludności świata i jej zmiany

(1)

1. Liczba ludności świata i jej zmiany

(2)

(3)

➢

Według różnych prognoz (ONZ, Banku Światowego) w końcu tego wieku liczba ludności świata osiągnie 7, 11 lub 15 mld osób.

➢

Istnieją również przewidywania sugerujące, że będzie ona niższa niż obecnie.

➢

Rozwój demograficzny w nadchodzących dziesięcioleciach będzie jednak mniej dynamiczny niż w minionych dekadach.

➢

W miarę wzrostu liczby ludności będzie rósł bowiem opór środowiska i zbliżał się pułap chłonności środowiska.

➢ Pułap ten należy rozumieć jako niemożność wyżywienia większej liczby ludności, a także jako narastanie niekorzystnych zmian w środowisku (perturbacji klimatycznych, degradacji ekosystemów) związanych z chęcią zaspokojenia potrzeb coraz większej liczby mieszkańców Ziemi.

(4)

➢

Według demografów obecna liczba ludności wzrasta średnio o 70 mln rocznie.

➢

Zgodnie z tym szacuje się, że najprawdopodobniej w 2070 roku na Ziemi będzie prawie 9,5 mld osób, a po roku 2100 liczba ludności na świecie przekroczy 10 mld.

WYBRANA PROGNOZA (z roku 2015) LICZBY LUDNOŚCI

(WARIANT ŚREDNI – WG PROGNOZY ONZ z 2015 roku)

Kontynenty Rok 2015

(dane) Rok 2050 Rok 2075 Rok 2100

Świat 7348 ⁹⁷²² ¹⁰⁶⁹⁹ ^{11 211}

http://esa.un.org/unpd/wpp/DVD/

(5)

➢

Od 1650 r. liczba ludności świata zwiększa się w tempie wykładniczym, czyli wynikającym z biologicznych możliwości reprodukcji.

➢

Przed 1650 r. do jej podwojenia (osiągnięcia 500 mln osób) potrzeba było kilku tysięcy lat.

➢ Kolejne podwojenie wymagało już tylko 200 lat (1650-1850).

➢ Następne - 80 lat (1850-1930).

➢ Następne - 45 lat (1930-1975).

➢

Wprawdzie po 1975 r. tempo rozwoju demograficznego nieco osłabło,

➢

niemniej prawdopodobnie już ok. 2025-2030 r. ludność świata będzie liczyła 8 mld osób, a więc dwa razy więcej niż w 1975 r.

Statystycznie co 1 minutę

na Ziemi liczba ludności

zwiększa się o około 150 osób

(6)

➢

Obecnie zdecydowanie najludniejszym kontynentem świata jest Azja (59,6% ludności świata).

➢

Na kolejnych miejscach plasują się:

➢ Afryka (16,6%), Europa (9,8%), Ameryka Południowa i Środkowa (8,6%), Ameryka Północna (4,8%).

➢

Najmniejszy odsetek ludności świata zamieszkuje Australię i Ocenię (0,54%).

2 2 2 2 6 13 31 40,5

1 2 7 26 82 171 313 363,2

12 16 24 38 74 168 527 647,6

100 106 107 111 130 228 814 1 246,5

330 502 635 809 947 1 394 3 715 4 478,3

100 163 203 276 408 549 726 739,2

545 791 978 1 262 1647 2 523 6126 7 515,3

* Dane wg Worldmeters.info; http://www.worldometers.info/world-population/population-by-region/

(7)

PROGNOZA (z roku 2017) LICZBY LUDNOŚCI WG ONZ WEDŁUG KONTYNENTÓW (W MLN OSÓB)

Kontynenty Rok 2017

(dane) Rok 2050 Rok 2075 Rok 2100

(jeden z wielu wariantów)

Azja 4 478 5 266 5 194 4 888

Afryka 1 247 2 477 3 524 4 386

Europa z Rosją 739 706 664 645

Ameryka Płd. 663 784 780 721

Ameryka Płn. 363 433 472 500

Australia z

Oceanią 41 56 65 71

Świat 7 515 9 722 10 699 11 211

http://esa.un.org/unpd/wpp/DVD/

(8)

Miejsce Państwo

Ludność (mln osób): Ludność w 2017 roku:

Prognoza ludności na rok 2100 (w mln) 1950 r. 2000 r. 2015 r. w mln osób) odsetek

ludności

roczna zmiana

1 Chiny 544 1268 1 376 1388,2 18,5% 0,43 % 1 004

2 Indie 376 1000 1 311 1342,5 17,9% 1,18 % 1 660

3 USA 158 281 322 326,5 4,3% 0,73 % 450

4 Indonezja 70 206 258 263,5 3,5% 1,12 % 313

5 Brazylia 54 170 208 211,2 2,8% 0,80 % 200

6 Pakistan 38 140 189 196,7 2,6% 2,03 % 364

7 Nigeria 38 110 182 191,8 2,6% 2,59 % 752

8 Bangladesz 38 130 161 164,8 2,2% 1,18 % 169

9 Rosja 103 147 143 143,4 1,9% -0,05 % 117

10 Meksyk 28 97 127 130,2 1,7% 1,24 % 148

11 Japonia 82 127 127 126,0 1,7% -0,22 % 83

12 Etiopia 18 77 99 104,3 1,4% 2,45 % 169

13 Filipiny 19 70 101 103,8 1,4% 1,51 % 242

14 Wietnam 25 70 93 95,4 1,3% 1,03 % 105

15 Egipt 21 68 92 95,2 1,3% 1,96 % 201

16 Dem. Rep. Kongo 12 48 77 82,2 1,1% 3,16 % 389

17 Iran 17 66 79 80,9 1,1% 1,13 % 70

18 Niemcy 70 82 81 80,6 1,1% -0,06 % 63

19 Turcja 21 63 79 80,4 1,1% 1,00% 88

20 Tajlandia 21 63 68 68,3 0,9% 0,22 % 42

37 Polska 25 38 38 38,4 0,5% -0,08% 22

(9)

➢

Dynamika zmian liczby ludności obrazuje tempo zmian liczby ludności na danym obszarze (w państwie, na kontynencie) w określonym przedziale czasowym.

➢

Obliczając dynamikę zmian, przyjmujemy wartość dla roku początkowego równą

100.

➢ Obecnie największa dynamika zmian występuje w Afryce i Ameryce Południowej oraz w Azji.

216,7 238,5 148,4

254,6 308,9 155,2

220,0 221,4 149,5

185,0 357,7 226,7

150,7 260,0 143,3

135,9 133,4 91,1

157,0 239,9 149,2

(10)

W 2000 r. w Indiach mieszkało 1,00 mld osób, zaś w 2014 roku 1,28 mld osób.

➢ Oblicz wskaźnik zmian ludności Indii (W_D).

DANE: SZUKANE:

L₂₀₀₀=1,00 mld W_D=?

L₂₀₁₅=1,28 mld

1. Obliczamy współczynnik dynamiki zmian liczby ludności Indii (W_D).

Odp.: W Indiach w okresie 2000-2014 wskaźnik dynamiki zmian wyniósł 128,0 (tym samym w okresie tym liczba ludności w tym kraju wzrosła o 28,0 %).

𝑾_𝑫 = 𝑳_{𝟐𝟎𝟏𝟓}

𝑳_{𝟐𝟎𝟎𝟎} × 𝟏𝟎𝟎 = 𝟏, 𝟐𝟖 𝒎𝒍𝒅

𝟏, 𝟎𝟎 𝒎𝒍𝒅 × 𝟏𝟎𝟎 = 𝟏𝟐𝟖, 𝟎

(11)

➢

PRZYROSTEM NATURALNYM nazywamy różnicę między liczbą urodzeń i zgonów;

➢

jest wartością bezwzględną wyrażaną liczbą osób i może być:

➢ dodatni – gdy liczba urodzeń jest wyższa od liczby zgonów,

➢ ujemny – w sytuacji odwrotnej (więcej zgonów niż urodzeń).

➢

Przyrost naturalny zmienia się w czasie, a jego poziom zależy od wielu różnorodnych czynników:

➢ demograficznych,

➢ biologicznych,

➢ kulturowych,

➢ politycznych,

➢ ekonomicznych.

➢

Posługiwanie się bezwzględnymi wartościami przyrostu jest jednak mało praktyczne, szczególnie przy porównywaniu krajów o bardzo zróżnicowanej liczbie ludności.

➢

Przyrost zaludnienia o 1 mln ma zupełnie inne znaczenie dla naszego kraju, a zupełnie inne np. dla Chin.

(12)

➢

Przy wszelkich analizach i badaniach porównawczych stosowane są więc zazwyczaj wartości względne tzn. przeliczane na 1000 mieszkańców.

➢

Są to:

➢ współczynnik (stopa) przyrostu naturalnego,

➢ współczynnik urodzeń (rodność),

➢ współczynnik zgonów (umieralność).

(13)

W 2009 r. w Polsce urodziło się 426 tys. osób (U), a zmarło 387 tys. (Z). Liczba ludności naszego kraju (L) wynosiła wtedy 38,2 mln.

➢ Oblicz współczynnik urodzeń (W_U), współczynnik zgonów (W_Z) i współczynnik przyrostu naturalnego (W_PN).

L=38 200 000 W_PN=?

U=426 000 Z=387 000

1. Obliczamy rodność, czyli współczynnik urodzeń (W_U).

W_U = (426 000 : 38 200 000) * 1000 = 11,15 ‰ 2. Obliczamy umieralność, czyli współczynnik zgonów (W_z).

W_Z = (387 000 : 38 200 000) * 1000 = 10,13 ‰ 3. Obliczamy współczynnik przyrostu naturalnego (W_PN).

W_PN= (426 000–387 000)/38 200 000) * 1000= 1,02 ‰ lub

W_PN= 11,15 - 10,13 = 1,02 ‰

Odp.: W Polsce współczynnik urodzeń wynosił 11,15‰, współczynnik zgonów 10,13‰ i współczynnik przyrostu naturalnego 1,02‰.

(14)

W 2009 r. w Norwegii urodziło się 59,05 tys. osób (U), a zmarło 42,38 tys. (Z).

Liczba ludności tego kraju (L) wynosiła wówczas 4,76 mln.

MIEJSCE NA ZAPIS MIEJSCE NA ZAPIS

MIEJSCE NA OBLICZENIA (zapisujemy wszystkie obliczenia wraz z wzorami).

Odp.: W Norwegii współczynnik urodzeń wynosił …….. , współczynnik zgonów …….., i współczynnik przyrostu naturalnego …….. .

(15)

W 2009 r. w Norwegii urodziło się 59,05 tys. osób (U), a zmarło 42,38 tys. (Z). Liczba ludności tego kraju (L) wynosiła wówczas 4,76 mln.

L=4 760 000 W_PN=?

U=59 050 Z=42 380

1. Obliczamy rodność, czyli współczynnik urodzeń (W_U).

W_U = (59 050 : 4 760 000) * 1000 = 12,4 ‰ 2. Obliczamy umieralność, czyli współczynnik zgonów (W_z).

W_Z = (42 380 : 4 760 000) * 1000 = 8,9 ‰ 3. Obliczamy współczynnik przyrostu naturalnego (W_PN).

W_PN= (59 050 – 42 380)/4 760 000) * 1000= 3,5 ‰ lub inaczej

W_PN= 12,4 - 8,9 = 3,5 ‰

Odp.: W Norwegii współczynnik urodzeń wynosił 12,4‰, współczynnik zgonów 8,9‰ i współczynnik przyrostu naturalnego 3,5‰.

(16)

➢

W początkowych etapach zaludnienie Ziemi bardzo wolno wzrastało.

➢

Jednak w miarę rozwoju kolejnych cywilizacji i kolejnych ich zdobyczy zaczęło się to zmieniać.

(17)

➢

Od ok. X w. p.n.e. rozwój demograficzny stał się bardziej dynamiczny.

➢

Większość demografów tłumaczy to

neolityczną rewolucją w rolnictwie.

➢ Zaczęto uprawiać nowe rośliny takie jak pszenica, jęczmień, owies, proso, groch czy soczewica a także zapoczątkowano hodowlę zwierząt w postaci kóz, owiec i świń.

➢ Od tego momentu zaczęto także gromadzić i przechowywać żywność.

➢ Umożliwiło to powstanie pierwszych starożytnych cywilizacji.

(18)

➢

Powoli na terenach o atrakcyjnym klimacie zaczęło brakować ziemi.

➢

Ludy wędrowały

w poszukiwaniu nowych miejsc pod uprawę i zasiedlenie.

➢ Najpierw zagospodarowano najlepsze gleby obszarów o klimacie umiarkowanym, jak czarnoziemy wschodniej Europy.

➢ Później wykarczowano lasy rosnące na innych żyznych glebach.

➢

Bardzo duży wpływ na liczebność populacji miały warunki klimatyczne i występowanie chorób.

➢

Europa początku 2 tysiąclecia przeżywała okres rozkwitu gospodarczego.

➢

W XIV w. warunki klimatyczne się pogorszyły i w Europie pojawiła się

dżuma;

➢ ludność zaczęła masowo wymierać.

➢ W niektórych rejonach liczebność zmniejszyła się o połowę.

➢

Niewątpliwie ważnym faktem były odkrycia geograficzne z XV-XIX w.,

➢

W ich wyniku nastąpiło

zasiedlenie obu Ameryk,

Oceanii i innych terenów.

(19)

➢

Od tego czasu liczba ludności zwiększa się bardzo szybko, w związku z lawinowo rosnącą produkcją środków spożywczych i artykułów przemysłowych oraz z ogólną poprawą warunków życia.

➢

W początkowych fazach industrializacji na szybki wzrost liczby ludności wpływała też

pronatalistyczna polityka demograficzna

prowadzona w wielu krajach.

➢

Wraz z erą przemysłową przyszedł postęp nauki i postęp technologiczny.

➢

W związku z

poprawą warunków bytowych

i

rozwojem medycyny

zaczęto skutecznie leczyć wiele chorób i

stosować podstawowe zasady higieny, co znacznie zmniejszyło śmiertelność (zgony).

(20)

➢

Wartość współczynnika przyrostu naturalnego zależy przede wszystkim od stopnia rozwoju gospodarczego państwa:

➢ w krajach słabo rozwiniętych

– współczynnik przyrostu naturalnego ten wciąż bardzo często utrzymuje się na wysokim poziomie.

➢ w krajach wysoko rozwiniętych oraz

np. w krajach Europy Wschodniej

– współczynnik przyrostu naturalnego

jest z reguły niski lub nawet ujemny.

(21)

1950- 1955

1955- 1960

1960- 1965

1965- 1970

1970- 1975

1975- 1980

1980- 1985

1985- 1990

1990- 1995

1995- 2000

2000- 2005

2005-

2010 2010-2015 21,2 23,4 25,1 25,9 27,2 28,4 28,9 28,2 26,2 25,1 24,9 25,6 26,0 19,1 18,8 21,1 24,6 23,0 19,9 19,7 20,2 16,8 13,7 12,4 11,7 10,7

10,3 10,7 9,4 6,9 5,4 4,2 3,5 3,0 0,3 -1,3 -1,6 -0,6 -0,3

27,1 28,0 28,7 27,0 25,8 24,6 23,0 20,9 18,7 17,3 15,6 13,3 11,9

15,1 15,5 13,1 8,6 6,4 6,2 6,7 6,9 6,8 5,6 5,4 5,5 4,3

15,1 16,0 15,6 14,6 14,7 12,4 12,4 11,9 12,0 11,2 10,7 11,3 10,4 17,7 18,0 19,2 20,6 19,6 17,8 17,8 18,0 15,4 13,2 12,4 12,2 11,8

➢

Średnie roczne tempo współczynnika przyrostu naturalnego na świecie:

➢

największe było do lat 70. XX wieku w Ameryce Południowej i Środkowej,

➢ od lat 1970-1975 jest ono największe w Afryce;

➢

najmniejsze występowało w Europie,

➢ w ciągu ostatnich kilkunastu lat jest na lekkim minusie,

➢ wzrost ogólnej liczby ludności w ciągu ostatnich lat (z 726 mln osób w 2000 roku do 739 mln osób w 2017 roku) jest tym samym głównie wynikiem imigracji ludności do tych krajów z innych kontynentów.

(22)

➢

Szczególnie wysoki współczynnik przyrost naturalny występował w krajach rozwijających się, tj. np.:

➢ Niger – od kilkunastu lat nieustannie cechuje się najwyższym poziomem przyrostu naturalnego na świecie;

➢ Gambia, Uganda, Mali, Burundi, Tanzania, Senegal, Angola, Demokratyczna, Republika Kongo, Timor Wschodni, Somalia, Czad, Malawi, Zambia, Burkina Faso – wynosi od 30,8‰ do 33,8‰,

➢ Irak, Kongo, Erytrea, Mozambik, Madagaskar, Gwinea, Benin, Afganistan, Nigeria, Togo, Komory, Liberia, Kenia, Jemen, Mauretania, Sudan, Kamerun, Etiopia, Rwanda, Tadżykistan, Sudan Południowy, Gwinea Bissau, Zimbabwe i Wyspy Salomona – gdzie wynosi od 25,0‰ do 29,8‰.

1950- 1955

1955- 1960

1960- 1965

1965- 1970

1970- 1975

1975- 1980

1980- 1985

1985- 1990

1990- 1995

1995- 2000

2000- 2005

2005-

2010 2010-2015 28,6 29,0 29,4 27,9 28,4 29,1 30,2 31,6 33,6 35,7 37,1 38,1 40,2 10,9 16,4 18,8 21,8 26,6 30,8 32,4 33,1 33,0 33,0 33,8 34,0 33,8 26,8 28,0 29,8 31,6 32,0 32,3 32,4 31,5 30,8 30,7 33,1 34,3 33,4 12,5 13,2 13,8 16,6 20,2 23,1 25,7 27,7 29,4 29,9 31,8 34,0 33,4 24,2 24,4 25,7 26,7 26,9 30,7 33,0 34,0 29,6 28,7 28,7 31,3 32,5 26,6 28,3 29,1 29,8 30,5 31,5 30,8 30,0 27,8 26,9 29,4 32,3 32,4 20,7 23,6 24,7 24,5 27,1 30,7 31,8 32,6 31,2 29,3 29,5 30,6 32,4 19,8 21,3 22,8 24,4 26,5 28,5 28,9 29,4 29,3 30,5 32,5 32,9 32,0

12,2 15,2 17,9 19,1 17,9 3,1 22,4 25,2 30,2 34,5 31,0 33,7 31,7

19,1 20,3 21,6 23,0 23,8 24,9 26,7 28,6 29,0 33,2 32,3 32,5 31,5 17,8 18,8 19,9 21,6 25,5 27,9 29,6 31,3 32,5 33,2 32,7 32,0 31,5

(23)

➢

Eksplozja demograficzna była wynikiem znacznego obniżenia się współczynnika zgonów na skutek poprawy warunków życia ludzi, przy zachowaniu wysokiego współczynnika urodzeń.

➢

Występuje ona kiedy współczynnik przyrostu naturalnego jest silnie dodatni i wynosi powyżej 20‰ (w wielu

krajach jest on często wyższy niż 30 ‰).

(24)

➢

Wysokie wartości przyrostu naturalnego w wielu krajach świata (głównie krajów Afryki) wynikają głównie z:

➢

poprawy opieki lekarskiej,

➢ a tym samym zmniejszeniem śmiertelności niemowląt,

➢ wydłużeniem średniej długości życia;

➢

dużej liczby kobiet w wieku rozrodczym;

➢

braku lub słabego dostępu do środków antykoncepcyjnych i nieumiejętności planowania rodziny;

➢

modelu kulturowego,

➢ zakłada, że o powodzeniu w życiu świadczy posiadanie dużej liczby dzieci;

➢

faktu, że dzieci w wielu krajach stanowią jedyne zabezpieczenie na „starość”:

➢ niewystarczająca opieka socjalna i prawie brak systemu emerytalnego,

➢

religii,

➢ nakazującej czasem posiadanie dużej liczby dzieci.

(25)

➢

Skutki eksplozji demograficznej można rozpatrywać:

➢ na płaszczyźnie ekonomicznej

powoduje:

➢ stagnację stopy życiowej społeczeństwa,

➢ fundusz konsumpcji w tych krajach nie przekracza często 300 dolarów na jednego mieszkańca na rok;

➢ większości ludności nie stać już na zakup dóbr wyższego rzędu.

➢ w sferze społecznej

powoduje:

➢ przeludnienie wsi, gdzie przyrost naturalny jest największy,

➢ przyczynia się do postępującego rozdrobnienia gospodarstw rolnych;

➢ wzrost bezrobocia, głównie bezrobocia agrarnego,

➢ w konsekwencji do wzmożonych migracji do miast – tworzenia tam slamsów;

➢ niemożność zaspokojenia potrzeb w zakresie oświaty i ochrony zdrowia,

➢ prowadzi do utrzymywania się analfabetyzmu, niedoboru wykwalifikowanych kadr oraz szerzenia się groźnych chorób;

➢ rozwoju różnych form patologii społecznej.

➢ w sferze demograficznej

powoduje:

➢ pogłębianie się przepaści cywilizacyjnej między KSR a krajami rozwiniętymi,

➢ powstawanie napięć politycznych i społecznych.

(26)

➢

W większości krajów średnio rozwiniętych oraz niektórych wysoko rozwiniętych średni roczny współczynnik przyrostu naturalnego w latach 2010-2015 kształtował się na średnim poziomie.

➢

W kilkunastu krajach wysoko rozwiniętych osiąga on stosunkowo dobre wartości i jest dodatni, np.:

➢ Izrael: 16,1‰ (dobra opieka socjalna i medyczna oraz względy kulturowe i religijne),

➢ Irlandia: 9,1‰ (względy religijne – wpływ katolicyzmu oraz czynniki kulturowe – wartość rodziny),

➢ Islandia: 7,3‰ (względy kulturowe, rozwój rybołówstwa, wysoki poziom opieki medycznej),

➢ Australia: 6,8‰ i Nowa Zelandia: 6,8‰ (wysoki poziom opieki medycznej, względy kulturowe – wartość rodziny, przywiązanie do tradycji i życia „w przestrzeni” oraz dobrobyt wynikający z bogactw naturalnych),

➢ USA: 4,4‰ (większa dzietność wśród ludności pochodzenia meksykańskiego oraz innych ras niż biała, tryb życia i warunki lokalowe – większość ludzi mieszka w dużym domku jednorodzinnym),

➢ Luksemburg: 3,9‰, Norwegia: 3,3% i Szwajcaria: 2,1‰ (polityka państwa i wysoki poziom opieki medycznej),

➢ Kanada: 4,2‰ (jedno z najbogatszych państw o dużych możliwościach, polityka migracyjna – blisko 4%

ludności stanowią muzułmanie, liczni są także imigranci z krajów azjatyckich, tj. Chiny, Pakistan i Indie),

➢ Francja: 3,5‰, Wielka Brytania: 3,5%, Szwecja: 2,6‰ i Holandia: 2,2‰ (znaczny odsetek imigrantów z krajów muzułmańskich – cechujących się większą dzietnością).

➢

Z krajów średnio rozwiniętych stosunkowo dobre – dodatnie wartości – zanotowano m.in. w:

➢ Meksyku: 14,5‰, Indiach: 13,0‰, Turcji: 11,5‰, Argentynie: 10,2‰, i Brazylii: 9,1‰ oraz RPA: 8,6‰;

➢ ze względu na prowadzenie do niedawna specyficznej polityki demograficznej („jednego dziecka”) stosunkowo niski przyrost demograficzny wystąpił w Chinach: 5,4‰.

➢

Wysokie współczynniki przyrostu naturalnego cechuje kraje naftowe Zatoki Perskiej, np. Katar i Kuwejt.

(27)

1950- 1955

1955- 1960

1960- 1965

1965- 1970

1970- 1975

1975- 1980

1980- 1985

1985- 1990

1990- 1995

1995- 2000

2000- 2005

2005-

2010 2010-2015 26,7 21,4 19,4 19,0 20,8 19,5 17,1 16,4 15,3 15,4 15,4 15,5 16,1

9,1 8,9 10,4 9,7 12,8 11,9 10,3 6,6 5,2 6,0 8,1 9,8 9,1

20,4 21,2 19,0 15,0 13,9 12,6 11,1 10,3 10,5 8,6 8,1 8,6 7,3

16,4 17,5 17,1 14,3 12,6 8,9 7,8 8,3 9,0 7,5 7,1 8,1 6,8

13,7 14,0 12,8 11,3 10,8 8,1 8,2 7,8 7,7 6,5 6,0 7,1 6,8

14,7 15,2 12,7 8,4 6,2 6,0 6,7 6,9 6,8 5,8 5,6 5,7 4,4

2,3 3,3 4,4 2,1 -0,6 -1,0 0,2 1,1 3,2 3,8 3,3 3,2 3,9

6,3 6,3 6,8 5,9 5,2 3,3 3,9 3,9 3,4 3,3 3,7 4,0 3,5

3,4 4,7 6,5 5,2 1,7 0,0 1,0 2,1 2,0 1,6 1,3 3,2 3,5

10,0 9,2 7,9 7,3 5,1 2,7 2,0 2,5 3,4 3,3 2,9 3,9 3,3

5,5 4,7 4,8 4,5 3,1 0,7 0,2 1,7 2,6 -0,3 0,4 1,9 2,6

30,1 30,1 35,8 42,4 42,6 36,2 32,7 22,4 17,2 21,8 18,6 20,6 18,1 24,6 26,3 28,3 30,2 33,2 34,3 35,3 32,4 28,6 24,6 20,9 19,2 17,4 16,8 18,8 20,4 21,4 22,3 22,6 22,8 21,4 19,9 18,5 16,9 15,1 13,0 26,7 26,2 25,3 24,9 25,6 24,5 23,0 19,3 16,8 16,0 14,4 12,8 11,5 16,3 15,7 14,4 13,5 14,4 16,8 14,7 13,8 13,2 11,9 11,4 10,8 10,2

28,6 29,1 29,7 26,3 24,4 23,9 22,6 18,9 15,8 15,4 13,9 10,5 9,1

23,5 24,4 24,7 23,5 24,6 24,1 24,0 22,6 19,6 15,3 10,2 7,5 8,6

19,1 14,8 18,7 26,9 22,9 15,4 14,8 18,5 12,4 6,8 5,9 5,7 5,4

(28)

➢

Implozja demograficzna jest skutkiem nakładania się wielu negatywnych czynników demograficznych.

➢ Objawia się ona występowaniem

gwałtownie malejącego współczynnika przyrostu naturalnego, osiągającego wartość bardzo niską – silnie ujemną.

➢

Występuje ona przede wszystkim w

państwach w których występuje obecnie bardzo niski poziom współczynnika

dzietności kobiet, którego najniższe wartości występują:

➢ w niektórych krajach wysoko rozwiniętych,

➢ np. Niemcy, Japonia, Włochy i Portugalia;

➢ w większości krajów byłego bloku wschodniego,

➢ np. Ukraina, Bułgaria, Serbia, Litwa, Łotwa, Węgry, Białoruś i Rosja.

(29)

➢

W większości krajów wysoko i średnio rozwiniętych (z Europy) średnie roczne tempo współczynnika przyrostu naturalnego w latach 2010-2015 kształtowało się niskim, często nawet ujemnym poziomie.

➢

W Polsce od kilkunastu lat występuje tendencja spadkowa – w całym analizowany okresie, czyli w latach 2010-2015 było on jeszcze dodatni i wynosił +0,6‰,

➢ niestety w ostatnich latach spadł on poniżej 0‰,

➢ w całym 2015 roku (licząc od stycznia do grudnia), wg danych oficjalnych GUS miał wartość -0,7‰,

➢ w całym 2016 roku, wg danych oficjalnych GUS miał wartość -0,1‰ (w drugim półroczu roku 2016 był nawet dodatni: najwyższy we wrześniu: +1,5‰, niestety w grudniu 2016 roku – osiągnął już wartość ujemną: -0,6‰),

➢ na nieco lepszy wynik wpłynął tzw. „program 500+”, który nieco złagodził występującą w ostatnim czasie tendencje spadkową oraz polepszenie się sytuacji ekonomicznej na świecie (m.in. osoby które odkładały chęć posiadania dziecka, zdecydowały się na dziecko).

➢

Lekko ujemnym współczynnik przyrostu naturalny w latach 2010-2015 wystąpił także w wielu krajach wysoko rozwiniętych:

➢ w tym Unii Europejskiej (głównie Europy Południowej): Włochy: -1,1 ‰, Grecja: -1,6‰, Portugalia: -1,8‰ i Chorwacja: -2,6‰ oraz Niemcy: -2,5‰;

➢ Japonia: -1,7 ‰ (Japończycy są bardzo pracowici, dla pracy poświęcają życie prywatne).

➢

Ujemny przyrost naturalny obserwujemy również w większości krajów postsocjalistycznych:

➢ krajów b. ZSRR: Mołdawia: -0,3‰, Rosja: -1,1‰, Estonia: -1,2‰, Białoruś: -2,5‰, Ukraina: -4,5‰, Łotwa: -4,6‰ i Litwa: -5,0‰;

➢ krajów b. Jugosławii: Bośnia i Hercegowina: -1,2‰, Serbia -2,4‰ i wspomniana powyżej Chorwacja: -2,6‰;

➢ krajów bloku wschodniego: Rumunia: -3,5‰, Węgry: -3,8‰ i Bułgaria -5,7‰..

(30)

1950- 1955

1955- 1960

1960- 1965

1965- 1970

1970- 1975

1975- 1980

1980- 1985

1985- 1990

1990- 1995

1995- 2000

2000- 2005

2005-

2010 2010-2015

18,8 18,3 12,0 8,8 9,1 9,8 9,7 6,2 3,3 0,7 -0,3 0,6 0,6

15,8 16,8 14,6 10,6 10,1 10,1 10,4 10,9 4,9 1,3 -1,5 -1,2 -0,3

8,2 7,8 8,7 7,8 6,3 3,2 1,1 0,4 -0,1 -0,7 -0,4 -0,3 -1,1

15,9 16,8 13,0 6,5 6,0 5,3 5,4 5,1 -2,4 -5,7 -6,2 -3,7 -1,1

3,8 5,2 4,8 4,3 4,5 3,0 2,9 3,5 -2,7 -4,6 -3,6 -1,3 -1,2

22,9 21,7 21,4 17,7 15,6 12,2 12,0 9,6 4,8 3,8 0,3 -0,1 -1,2

9,1 9,6 8,7 7,9 5,4 5,6 3,6 1,3 0,9 0,3 0,0 0,5 -1,6

14,4 10,1 9,8 10,9 12,4 8,9 6,6 4,8 2,9 1,9 1,0 -0,2 -1,7

11,9 12,4 12,6 11,0 9,1 7,8 4,9 2,2 0,8 0,5 0,4 -0,4 -1,8

13,4 10,1 9,5 9,4 9,6 9,3 7,8 6,2 3,9 2,6 -0,0 -2,0 -2,4

10,1 13,8 12,9 8,5 6,6 5,9 5,9 4,9 -0,2 -5,2 -6,2 -4,4 -2,5

4,4 5,1 5,7 3,8 -1,1 -2,0 -1,5 -0,8 -1,4 -1,1 -1,6 -2,1 -2,5

9,1 7,9 6,3 4,4 4,3 3,5 2,7 1,4 -0,7 -0,0 -2,2 -1,8 -2,6

14,8 12,5 8,1 11,7 10,6 9,5 6,1 5,0 -0,0 -2,0 -2,1 -2,2 -3,5

9,7 7,0 3,3 3,6 3,9 3,1 -1,2 -1,7 -2,5 -4,0 -3,8 -3,5 -3,8

13,9 14,4 9,8 6,7 6,1 4,5 3,0 1,8 -2,5 -6,4 -7,5 -6,0 -4,5

3,9 5,4 4,8 3,0 3,0 1,2 2,3 3,0 -3,1 -6,4 -5,3 -4,7 -4,6

9,4 12,3 12,0 9,4 7,7 5,5 5,0 5,3 1,7 -1,7 -3,5 -4,9 -5,0

11,0 9,6 8,5 7,1 6,4 5,3 2,6 1,0 -2,5 -6,1 -6,0 -5,1 -5,7

(31)

➢

Niskie lub ujemne wartości współczynnika przyrostu naturalnego wynikają głównie z:

➢

braku pracy, mieszkań, ułatwień socjalnych,

➢ ludzi „nie stać na dzieci", ponieważ na przykład spłacają kredyt mieszkaniowy;

➢

wzrostu aktywności zawodowej kobiet,

➢ pracodawcy niechętnie zatrudniają kobiety posiadające dzieci;

➢

strachu przed utratą pracy,

➢ kobiety nie maja pewności powrotu do pracy po urlopie macierzyńskim;

➢

konsumpcyjnego stylu życia,

➢ małżeństwa boją się obowiązków związanych z wychowywaniem dzieci;

➢

dobrej dostępności środków antykoncepcyjnych;

➢

małej i malejącej ilości małżeństw,

➢ brak stabilności w niezalegalizowanych związkach nie sprzyja posiadaniu potomstwa;

➢

późnego wieku zawierania małżeństw,

➢ kobiety po trzydziestce mogą mieć problemy z zajściem w ciążę.

Aby zachować wzrost liczebny społeczeństwa,

każda rodzina powinna statystycznie mieć 2,1 dziecka.

(32)

(33)

Przyrost rzeczywisty daje pełny obraz zmiany liczby mieszkańców danego obszaru.

Otrzymujemy go poprzez zestawienie przyrostu naturalnego ze współczynnikami migracji. Stanowi sumę wielkości przyrostu naturalnego i salda migracji.

Obliczmy go : PR = Przyrost_Naturalny + Saldo_Migracji

(34)

➢

Wielkość współczynnika przyrostu naturalnego wywiera decydujący wpływ na obecny w danym społeczeństwie rodzaj reprodukcji:

➢ reprodukcja rozszerzona

– występuje w krajach z wysokim współczynnikiem przyrostu naturalnego (zwykle w krajach słabo rozwiniętych gospodarczo),

➢ z sytuacja taką mamy do czynienia kiedy pokolenie córek będzie potencjalnie liczniejsze niż pokolenie matek,

➢ w krajach tych trwa eksplozja demograficzna – liczba ludności wzrasta powodując biologiczny rozwój społeczeństwa;

➢ reprodukcja prosta

– występuje w krajach z niskim współczynnikiem przyrostu naturalnego,

➢ z sytuacją taką mamy do czynienia kiedy to rodzi się tyle dzieci, że mogą one zastąpić jedynie rodziców;

➢ liczba ludności nie ulega większym zmianom (pozostaje mniej więcej na tym samym poziomie),

➢ reprodukcja zwężona

– występuje w krajach z bardzo niskim lub ujemnym współczynnikiem przyrostu naturalnego (współczynnik dzietności poniżej 2,1),

➢ w społeczeństwach w których ona występuje liczba ludności się zmniejsza,

➢ występuje gdy liczba dzieci jest mniejsza od liczby rodziców.

(35)

➢

Według danych Głównego Urzędu Statystycznego na początku 2017 r. Polskę zamieszkiwało 38,4 mln osób.

➢

Pod względem zaludnienia nasz kraj znajdował się wówczas na 5 miejscu w Unii Europejskiej (nie licząc Wielkiej Brytanii opuszczającej UE) i 37 miejscu na świecie,

➢ 8 miejscu w Europie, wyprzedzają nas:

➢ Rosja: 143,4 mln osób

(1 miejsce w Europie i 9 na świecie),

➢ Niemcy: 80,6 mln

➢ Wielka Brytania: 65,5 mln

➢ Francja: 65,0 mln

➢ Włochy: 59,8 mln

➢ Hiszpania: 46,1 mln

➢ Ukraina: 44,4 mln

(7 miejsce w Europie i 31 na świecie).

(36)

➢

Liczbę ludności Polski w pierwszych wiekach istnienia Polski znamy tylko na podstawie przybliżonych danych, tzw.

danych szacunkowych.

➢

Przyjmuje się, że wynosiła ona wtedy ok. 600-700 tys. osób.

➢ Za panowania Bolesława Krzywoustego – około 1,1 mln.

➢ Dla okresów późniejszych szacunki są już bardziej szczegółowe, aczkolwiek przy ich analizie musimy brać pod uwagę zmianę granic i wielkość powierzchni Polski.

➢

Na początku 2017 r., wg stosunkowo precyzyjnych danych

GUS, w Polsce mieszkało 38,4 mln osób.

(37)

Lata Powierzchnia w tys. km²

Ludność w mln Gęstość zaludnienia

(mieszk./km²)

ogółem w tym w miastach

ok. 1000 r. 250 1,0-1,2 4,5

ok. 1450 r. 270^a 2,7^a 10a

1643 r. 990 10,0 10

1800 r. 388^b 9,0^b 24^b

1850 r. 388^b 13,6^b 35^b

1900 r. 388^b 25,6^b 4,6^b 66^b

1914 r. 388^b 30,3^b 6,8^b 78^b

1920 r. 388 26,7 6,6 69

1931 r. 388 31,3 8,8 81

1939 r. 390 35,1 11,4 90

1946 r. 313 23,6 8,0 76

1950 r. 313 25,0 9,2 80

1960 r. 313 29,8 14,4 95

1970 r. 313 32,7 17,1 104

1980 r. 313 35,7 21,0 114

1990r. 313 38,1 22,0 122

2000 r. 313 38,6 22,7 124

2010 r. 313 38,5 23,5 123

2015 r. 312,7 38,48 23,23 123

2017 r. 312,7 38,43 23,15 123

(38)

➢

Na początku 2017 roku liczba ludność Polski wynosiła 38,4 tys. osób,

➢

Dynamika zmian liczby ludności ostatnich kilkunastu latach była bardzo zróżnicowana zarówno co do skali jak i kierunku tych zmian, niestety ubytek liczby ludności wynika głównie z niskiej dzietności w Polsce.

Ruch naturalny ludności w latach 1946 – 2015. Dzietność kobiet w 2015 roku.

(39)

Materiały pomocnicze do nauki

Opracowane w celach edukacyjnych (niekomercyjnych)

Opracowanie i redakcja: Sławomir Dmowski Kontakt: kontakt@geografia24.eu

WSZELKIE PRAWA ZASTRZEŻONE - KOPIOWANIE ZABRONIONE -

1. Liczba ludności świata i jej zmiany