Rodzina wobec prawa
Akty prawne regulujące funkcjonowanie rodziny
Regulacje dotyczące funkcjonowania rodziny znajdują się w następujących aktach prawnych:
Konstytucja RP
Określono w niej małżeństwo jako związek mężczyzny i kobiety oraz zadeklarowane, iż jako takie - obok rodziny, macierzyństwa i rodzicielstwa znajduje się ono pod ochroną RP (art. 18).
W kwestii relacji rodzice - dzieci postanowiono, że: „Rodzice mają prawo do wychowania dzieci zgodnie z własnymi przekonaniami. Wychowanie to powinno uwzględniać stopień dojrzałości dziecka, a także wolność sumienia i wyznania oraz jego przekonania” (art. 48 ust. l). Dyrektywę tę Konstytucja odnosi w szczególności do realizacji przez rodziców ich prawa do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego, a także religijnego (art. 53 ust. 3). Ograniczenie lub pozbawienie rodziców władzy rodzicielskiej może nastąpić „tylko w przypadkach określonych w ustawie i tylko na podstawie prawomocnego orzeczenia sądu” (art. 48 ust. 2). Konstytucyjnej rangi doczekała się też ochrona praw dzieci. Poza utworzeniem urzędu Rzecznika Praw Dziecka, Konstytucja stanowi m.in., iż: „Każdy ma prawo żądać od organów Władzy publicznej ochrony dziecka przed przemocą, okrucieństwem, wyzyskiem i demoralizacją”, zaś „Dziecko pozbawione opieki rodzicielskiej ma prawo do opieki i pomocy władz publicznych” (art. 72).
Ustawy zwykłe
Największe znaczenie ma tu Kodeks rodzinny i opiekuńczy z 1964 roku (wielokrotnie nowelizowany), a spośród pozostałych wymienić należy ustawy o wspieraniu rodziny i systemie pieczy zastępczej, o pomocy społecznej, o pomocy osobom uprawnionym do alimentów, o postępowaniu w sprawach nieletnich, Kodeks karny, Kodeks postępowania cywilnego i inne.
Umowy międzynarodowe ratyfikowane przez Polskę
Zgodnie z art. 91 ust. 1 Konstytucji RP: „Ratyfikowana umową międzynarodowa (...) stanowi część krajowego porządku prawnego i jest bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy”.
W dokumentach międzynarodowych dotyczących praw człowieka, takich jak Powszechna Deklaracja Praw Człowieka czy Pakty Praw Człowieka przyjętych przez Organizację Narodów Zjednoczonych w 1966 roku, wyrażono m.in. tak ważkie idee, jak: prymat rodziny w wychowaniu dzieci, autonomia rodziny, potrzebę wspierania rodziny przez państwo (lecz niezastępowania jej w wypełnianiu funkcji). Pod względem szczegółowości uregulowań dotyczących rodziny szczególny charakter ma uchwalona W 1989 roku przez ONZ Konwencja o Prawach Dziecka i ogłoszona W 1982 roku przez Stolicę Apostolską Karta Praw Rodziny, która wbrew swej nazwie nie jest jednak dokumentem prawnym.
Rozporządzenia wykonawcze do ustaw
Przykładowo warto wymienić rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Społecznej w sprawie rodzin zastępczych czy też w sprawie placówek opiekuńczo-wychowawczych.
