OMÓWIENIA I RECENZJE 277
wiedzialnoĞci chrzeĞcijaĔskiej ludzi Ğwieckich za KoĞcióá. Dlatego teĪ mniej byáo tam klerykalizmu czy antyklerykalizmu, które prowadzą do klerykalnej deformacji KoĞcio- áa. KoĞcielne związki i stowarzyszenia, powoáywane w krajach jĊzyka niemieckiego przez duchownych lub Ğwieckich, odgrywaáy na przestrzeni XVIII-XX wieku zasadni- czą rolĊ w Īyciu koĞcielnym. ĝwieccy nie byli tylko wykonawcami wskazówek pocho- dzących od kleru. To Ğwieccy katolicy inicjowali wiele akcji, które stawaáy siĊ z upáy- wem czasu bazą dla wspóápracy miĊdzy klerem a Ğwieckimi. Dostrzegamy to przede wszystkim na páaszczyĨnie opieki nad biednymi i chorymi. Z tej formy wspóápracy wyáoni siĊ dzieáo Caritasu, Stowarzyszenie MáodzieĪy RzemieĞlniczej (bá. Adolf Kol- ping) czy Katolickie Związki Robotników (bp E.W. Ketteler) oraz praktyka spotkaĔ katolików na Katholikentage (od 1848 r.), na których omawiano sprawy religijne, spo- áeczno-ekonomiczne i polityczne. Z chrzeĞcijaĔskich podstaw wyrosáo przekonanie o odpowiedzialnoĞci Ğwieckich za wspólnotĊ parafialną na dáugo przed soborowymi wskazaniami, w poáowie XX wieku. Autorzy omawianego tomu stwierdzają, Īe na niektórych odcinkach wspóápracy miĊdzy duchownymi a Ğwieckimi dawniej byáa ona bardziej intensywna aniĪeli dzisiaj. W latach miĊdzywojennych laikat stanowiá bazĊ dla demokratycznego paĔstwa, chociaĪ i wtedy pojawiaáy siĊ starcia pomiĊdzy katolic- kimi stowarzyszeniami a organizującą siĊ Akcją Katolicką, które – jak siĊ okazaáo – nie byáy kompatybilne. Po drugiej wojnie Ğwiatowej katolicyzm polityczny maleje, nato- miast renesans przeĪywają stowarzyszenia, które przed II Soborem WatykaĔskim byáy w Niemczech bardzo aktywne.
W podsumowaniu dorobku naukowego zespoáu historyków naleĪy dodaü, Īe osiem tomów Dziejów Īycia koĞcielnego w krajach jĊzyka niemieckiego od koĔca XVIII wieku (aĪ po czasy II Soboru WatykaĔskiego) to epokowe dzieáo, napisane z potrzeby rozwi- niĊcia tego, czego czytelnik nie znajdzie w wydanych dotąd klasycznych podrĊcznikach historii KoĞcioáa. W przygotowywaniu poszczególnych tomów ks. prof. E. Gatz káadá nacisk na potrzebĊ badaĔ naukowych, które uzupeániáyby dotychczas przedstawione dzieje KoĞcioáa. PodjĊte przez wielu historyków badania stworzyáy bazĊ dla tworzenia syntetycznych opracowaĔ Īycia koĞcielnego w jego strukturze hierarchiczno- administracyjnej, róĪnorodnoĞci form Īycia duchowego i dziaáalnoĞci religijno- spoáecznej. W literaturze historycznej obszerne dzieáo jest Ğwiadectwem Īywej obecno- Ğci Jezusa Chrystusa w swoim KoĞciele. Autorzy wskazali na ogromne bogactwo Īycia religijnego KoĞcioáa. Byáo to trudne i zarazem odwaĪne zadanie przedstawienia misji KoĞcioáa w konkretach codziennego, zwyczajnego Īycia religijnego ludzi naleĪących do KoĞcioáa.
Ks. Antoni Kieábasa SDS
B
PI. D
EC,
KS. B. K
ACZOROWSKI, Misericordia et Veritas. W hoádzie Bi- skupowi Wincentemu Urbanowi w XXV-lecie Ğmierci, ĝwidnica 2008 ss.
147 [Biblioteka Diecezji ĝwidnickiej nr 22];
Bp I. Dec, Duszpasterstwo w archiprezbiteracie Īorskim w XVII wieku w Ğwietle wizytacji biskupich, Wrocáaw 2008, ss. 114 [Papieski Wydziaá Teologiczny we Wrocáawiu – Rozprawy Naukowe 70]
DOI: 10.34839/wpt.2009.17.1.277-280
278 OMÓWIENIA I RECENZJE
Dnia 13 grudnia 2008 r. KoĞcióá na Dolnym ĝląsku zatrzymaá siĊ na chwilĊ, by po- myĞleü z wdziĊcznoĞcią o zgasáym dokáadnie 25 lat wczeĞniej biskupie prof. dr. hab. W. Urbanie. Przywoáana rocznica Ğmierci zasáuĪonego wrocáawskiego biskupa pomocniczego staáa siĊ okazją do siĊgniĊcia kolejny raz po bardziej pogáĊbioną refleksjĊ naszego pokolenia nad wątkiem biograficznym tej waĪnej postaci z Īycia Ko- Ğcioáa na ĝląsku na II wojnie Ğwiatowej. Jego osoba byáa juĪ przedmiotem licznych publikacji, z obszerną monografią pióra ks. dr. Stefana Wójcika na czele (Biskup Win- centy Urban. ĩycie i dziaáalnoĞü 1911-1983, Lublin 2001, ss. 492). JednakĪe, jak uczy doĞwiadczenie, zawsze moĪna jeszcze spojrzeü z nową inspiracją, wydobyü kolejne doĞwiadczenia i Ğwiadectwa, przybliĪające omawianą Postaü, Īyjącą swoim rytmem gáĊbokiego Īycia duchowego, pasterskiego poĞwiĊcenia i umiáowania KoĞcioáa Chry- stusowego bez reszty. Wywodzący siĊ z Maáopolski Wschodniej, kapáan archidiecezji lwowskiej staá siĊ nie z wáasnej woli ĝlązakiem. Duszpasterz parafialny, organizator i kierownik Archiwum, Biblioteki i Muzeum Archidiecezjalnego we Wrocáawiu, wspa- niaáy dydaktyk, profesor, promotor i recenzent prac naukowych, wreszcie Pasterz, zna- jący swój teren, zabiegający o jednoĞü KoĞcioáa przez gáoszenie Dobrej Nowiny.
Te bogate ramy Īycia w peáni uzasadniają utrzymujące siĊ zainteresowanie sylwetką i dokonaniami W. Urbana i z tego teĪ nurtu powstaáy zasygnalizowane dwie nowe pozycje, których duchem sprawczym i w znaczącym stopniu autorem jest dáugoletni niegdyĞ rektor wrocáawskiej uczelni teologicznej, obecnie biskup Ğwidnicki prof. dr hab. Ignacy Dec.
Pierwsza ze wskazanych ksiąĪek jest publikacją wyjątkową, bowiem zbiera i zachĊ- ca do refleksji nad tekstami dwóch przedstawicieli prezbiterium archidiecezji wrocáaw- skiej. Bp I. Dec, jako redaktor, proponuje w jej pierwszej czĊĞci peáną wersjĊ pracy licencjackiej swego kolegi kursowego, ks. Bogdana Kaczorowskiego, obecnie pracują- cego w diecezji legnickiej, pt. „DziaáalnoĞü naukowo-dydaktyczna ksiĊdza biskupa Wincentego Urbana 1911-1983”, a przygotowanej w Papieskim Wydziale Teologicz- nym we Wrocáawiu pod kierunkiem ks. prof. dr. hab. Józefa Swastka w 1993 r., czyli w 10. rocznicĊ Ğmierci Biskupa Wincentego (s. 9-85). To klasyczna rozprawa osnuta na biograficznym nastĊpstwie faktów, z wydobywaniem kolejnych páaszczyzn aktywnoĞci i duchowej gáĊbi tytuáowej dla pracy Postaci z akcentem na jej dokonania naukowo- dydaktyczne. Oparcie dysertacji na Ĩródáach publikowanych i niepublikowanych, wraz z uwzglĊdnieniem istniejącej wówczas literatury daje tej pracy trwaáe walory pozycji, wzbogacającej istotnie historiograficzny dorobek w odniesieniu do wrocáawskiego Uczonego i Historyka KoĞcioáa. W tej chwili ma ona nade wszystko walor dokumenta- cyjny i nie byáoby zasadne dochodziü, czy wedáug stanu na 1983 r. wykazywaáa kom- pletnoĞü bazy bibliograficznej i czy uwzglĊdniáa wszystkie wątki biografii, bowiem mijaáoby siĊ to z zasadniczym celem, przyĞwiecającym wydaniu jej obecnie drukiem.
Przyznaü trzeba, Īe wpisuje siĊ ona jak najbardziej w odczuwanie w Ğrodowisku wro- cáawskim nieprzeciĊtnych walorów osobowoĞciowych i naukowych reprezentowanych przez naszego Biskupa.
Druga czĊĞü tej pozycji przynosi wiĊcej nowoĞci. Na s. 87-147 bp I. Dec publikuje 11 wáasnych tekstów poĞwiĊconych biskupowi Urbanowi. Publikowaá je w „Ateneum KapáaĔskim”, „Homo Dei”, „Wrocáawskich WiadomoĞciach KoĞcielnych”, „Biuletynie Papieskiego Wydziaáu Teologicznego we Wrocáawiu”, a takĪe w ksiĊgach pamiątko- wych „Niestrudzony siewca” z 1985 r. (wydanej staraniem wrocáawskiej prowincji Sióstr ElĪbietanek) oraz „Misericordia et veritas” z 1986 r., nakáadem Papieskiego Wy- dziaáu Teologicznego. àatwo sobie uzmysáowiü, Īe drobne teksty, rozproszone w róĪno-
OMÓWIENIA I RECENZJE 279
rodnych publikacjach, z pewnoĞcią nie byáy nigdy dostĊpne szerszemu gronu zaintere- sowanych osobą W. Urbana. Charakteryzują siĊ odmienną od siebie formą gatunkową – są wĞród nich 4 recenzje prac biskupa Wincentego, 3 artykuáy, 2 homilie i 2 okoliczno- Ğciowe teksty. Ukazuje siĊ w nich Autor, dla którego Osoba i dzieáo wrocáawskiego pasterza i uczonego są bardzo bliskie, który znaá Go z codziennego posáugiwania na wielu páaszczyznach i który Īywi do niego ciągle wiele pietyzmu i nieukrywanego podziwu, szczególnie wzbierającego z upáywem lat. Teksty zawarte w tej publikacji ukazują teĪ biskupa I. Deca jako áącznika pamiĊci o W. Urbanie miĊdzy przeszáoĞcią, juĪ zamkniĊtą 25 lat temu, a nowymi pokoleniami kapáanów i wiernych.
To pielĊgnowane w sercu przekonanie oĞmieliáo biskupa I. Deca do jeszcze bardziej oryginalnego kroku, który naleĪy oceniü niezwykle wysoko. Mianowicie opublikowaá drukiem swoją pracĊ magisterską, pisaną na seminarium z historii KoĞcioáa we Wro- cáawiu wáaĞnie pod kierunkiem biskupa W. Urbana blisko 40 lat temu – to druga z anonsowanych ksiąĪek. Praca dyplomowa powstaáa na seminarium naukowym we Wrocáawiu, uznana w 1971 r. jako magisterska i licencjacka, wskazywaáa bez wątpienia na uzyskanie przez jej Autora biegáoĞci w zawodzie historyka. Podziw dla swego Mi- strza wyraziá siĊ juĪ w 1986 r., kiedy pracĊ niniejszą ks. I. Dec opublikowaá na maáej poligrafii, jeszcze bardzo skromnymi Ğrodkami, ale zaznaczyá swój warsztat i obecnoĞü w badaniach, których inspiratorem byá wáaĞnie biskup Wincenty. I chociaĪ póĨniejsze losy związaáy nierozdzielnie obecnego Pasterza Ğwidnickiego z filozofią, to jednak wdziĊcznoĞü za fundamenty metody naukowej podsunĊáy po latach kolejne osiągniĊcie w formie samodzielnej ksiąĪki, wydanej niezwykle starannie nakáadem Papieskiego Wydziaáu Teologicznego. PublikacjĊ swej pracy dyplomowej bp Dec poprzedziá ob- szerniejszą Przedmową, w której uchyliá rąbka tajemnicy ze swych spotkaĔ z biskupem W. Urbanem w minionych latach, uzasadniając jakby tym samym zasadnoĞü publiko- wania drukiem tejĪe pracy. PracĊ dyplomową wzbogaciá tekstami trzech recenzji, któ- rymi podzielili siĊ o tej pracy po jej pierwszym wydaniu wybitni uczeni wrocáawscy prof. K. Matwijowski, ks. P. SroczyĔski i ks. prof. J. Swastek.
Wydanie drukiem pozycji sprzed lat w niezmienionym ksztaácie jest ze wszech miar uzasadnione. KaĪdy historyk KoĞcioáa wie, jak bardzo badania oparte na biskupich wizytacjach potrydenckich są waĪne, gdyĪ przynoszą nieprzemijające ustalenia nauko- we. O wartoĞci merytorycznej tych Ĩródeá wiedziano od dawna, ale w historiografii przewaĪaáy w minionych wiekach i dziesiĊcioleciach badania struktur KoĞcioáa wyĪ- szych szczebli i kierowaáy siĊ ku osobom najczĊĞciej zajmujących wysokie miejsce w hierarchii koĞcielnej. Zainteresowanie badaniami podstawowych struktur, czyli para- fii, zgrupowanych w dekanatach, to wáaĞciwie dokonania kilku ostatnich dziesiątków lat. Bp W. Urban naleĪaá do tych profesorów i kierowników seminarium naukowego, który nakáaniaá i zachĊcaá swoich seminarzystów do podejmowania wáaĞnie tych tema- tów. PomyĞlnie zrealizowanych zostaáo ich sporo, a praca ks. I. Deca jest tego chlub- nym przykáadem. Od prowadzącego seminarium kierowanie postĊpami studenta na tej drodze wymagaáo ustawicznej uwagi, jak i umiejĊtnoĞci aktywizowania. W tego rodzaju pracach dotyczy to szlifowania znajomoĞci jĊzyka áaciĔskiego, ustawicznego zachĊca- nia do poznawania ustroju KoĞcioáa, umiejĊtnego czytania Ĩródeá, by niczego nie pomi- nąü, a jednoczeĞnie wydobyü najcenniejsze przekazy. Archiprezbiterat Īorski, który do swych badaĔ wybraá przyszáy biskup I. Dec, wchodziá w skáad archidiakonatu opolskie- go, przeĪywaá – jak caáa diecezja wrocáawska w trudnych stuleciach XVI i XVII – na- piĊcia na tle narodowoĞciowym i wyznaniowym, stymulowane postĊpami Reformacji
280 OMÓWIENIA I RECENZJE
i nurtami dziaáaĔ przeciwstawiania siĊ jej sukcesom. Wizytacje, nakazane biskupom na Soborze Trydenckim (1545-1563) przyczyniáy siĊ do zgromadzenia obfitego mate- riaáu o stanie parafii w tym okresie i o problemach, z którymi musieli siĊ zmagaü za- równo duszpasterze na miejscu, jak i centrum diecezji z biskupami wrocáawskimi na czele. Drobiazgowe wyáuskanie informacji związanych z parafiami i miejscowo- Ğciami w ich obrĊbie, koĞcioáami parafialnymi i filialnymi, duchowieĔstwem i ich po- mocnikami (kantor, organista, rektor szkoáy, dzwonnik), o wiernych, tworzonych przez nich bractwach, trosce o ubogich, wzbogacone danymi o Īyciu sakramentalnym i natĊ- Īeniu kultu religijnego, z uwagami o katechizacji i kaznodziejstwie – to klasyczny ze- staw Ĩródáowych przekazów, których historyk KoĞcioáa nigdy nie moĪe zlekcewaĪyü.
Tego uczyáo seminarium naukowe biskupa W. Urbana. I chociaĪ takich prac powstaáo w minionym czasie wiele, i to nie tylko we Wrocáawiu, to egzemplaryczne wskazanie na poprawne, by nie powiedzieü wzorowe opracowanie okreĞlonego tematu, stanowi duĪe osiągniĊcie w zakresie historiografii. I chociaĪ pozornie niniejszą publikacjĊ bp I. Dec wzbogaciá wáasną bibliografiĊ naukowych osiągniĊü, to jednak rzeczywiĞcie wska- zaá na bogaty dorobek biskupa W. Urbana i tym samym pomnoĪyá naszą wiedzĊ o nim.
Z uznaniem naleĪy podziĊkowaü za obie publikacje i serdecznie zachĊciü Czytelni- ków do czĊstego siĊgania do nich.
Bp Jan Kopiec
O. P
IOTRP
IASECKIOMI, Medytacja chrze ĞcijaĔska. Antropologiczno- teologiczne podstawy w perspektywie duchowoĞci azjatyckiej, Wydaw- nictwo Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu, Pozna Ĕ 2008, ss.
135 [Studia i Materia áy, 114].
Medytacja chrzeĞcijaĔska, jakkolwiek ją okreĞlamy, sprowadza siĊ do przestrzeni i Ğrodowiska spotkania czáowieka z Bogiem. Jej bogata treĞü, doniosáoĞü i znaczenie to przedmiot monografii o. dra Piotra Piaseckiego OMI, teologa duchowoĞci, adiunkta w zakáadzie Teologii Moralnej i DuchowoĞci WT UAM w Poznaniu. Autor bada fenomen medytacji, która naleĪy do zjawisk ludzkich, poniewaĪ jest aktem czáowieka i do niego przynaleĪy jako do swojego podmiotu.
Punktem wyjĞcia do badaĔ autora jest zauwaĪenie faktu autentycznego pragnienia medytacji przez wspóáczesnego czáowieka zmĊczonego cywilizacyjnym postĊpem kul- tury zachodnio-atlantyckiej. Aby zintensyfikowaü doĞwiadczenie ciszy, pokoju i wewnĊtrznego áadu, niektórzy chrzeĞcijanie siĊgają do obcych kultur i religii, poszu- kując nowych metod medytacyjnych. Ten trend koniecznie domaga siĊ okreĞlenia ja- snych kryteriów doktrynalnych i duszpasterskich ewentualnego zastosowania technik medytacji azjatyckich w medytacji chrzeĞcijaĔskiej.
Autor dzieli publikacjĊ na trzy bloki zagadnieĔ. W pierwszej czĊĞci porusza szeroko problem medytacji chrzeĞcijaĔskiej. W monografii znajdziemy odpowiedĨ na pytanie, na czym polega medytacja chrzeĞcijaĔska i jakie są jej biblijne podstawy (ss. 19-20), oraz historyczne uwarunkowania w KoĞciele (ss. 20-22). Ponadto znajdziemy definicje medytacji chrzeĞcijaĔskiej wedáug licznych dokumentów KoĞcioáa (ss.26-27). Jest tam równieĪ wyczerpująca analiza medytacji w przekroju historyczno-teologicznym, dająca czytelnikowi ogląd na podstawowe pojecie chrzeĞcijaĔskiej medytacji.
