269
I I z a w ie r a p a r a le ln e teologu m en a j u d e o c h r z e ś c ij a ń s k ie , a le bez g n o s ty c k ie g o n a lo t u . Z t e j r a c j i n a le ż y uznać AJ I I za ź r ó d ło b a r d z ie j p ie r w o tn e w sto su n k u do KP i datow ać j e na 2 . p o ł . I I w. / s . 2 5 4 / .
W ięk szo ść u s t a le ń G .S tr e c k e r a wydaja s i ę być gru n tow n ie u z a sa d n io n a , in n e z p ew n o ścią z w e r y fik u ją d a ls z e b a d a n ia . Moż na u f a ć , ż e pozw olą one wydobyć z dokumentów d a ls z e w iadom ości o j u d e o c h r z e ś c ij a ń s t w ie , k tó r e w c ią ż j e s z c z e j e s t z b y t mało p r z e z nas pozn an e. D la k a ż d e g o , k to pod ejm ie t ę p r a c ę , d z i e ł o G .S te c k e r a b ę d z ie s ł u ż y ł o ja k o n ie o c e n io n a pomoc.
k s . F r a n o isz e k S z u lc
3.' K s.W o jciech K an ia, Św iadkow ie T r a d y c j i. Rys p a t r y s t y c z n y , Tarnów 1982, Nakładem a u to r a , s . l l l
Wydana o s t a t n i o k s ią ż k a k s .d r a hab. W ojciech a K ani, w ie l o l e t n i e g o wykładowcy p a t r o l o g i i w Seminarium Duchownym w Tar n o w ie , w y r o sła n i e t y lk o z d ł u g o l e t n i e j p r a k ty k i d y d a k ty c z n e j, l e c z przed e w szystk im z g o r ą c e g o um iłow ania m y ś li p a t r y s t y c z nej i p e łn e g o p ietyzm u sto su n k u j e j A utora do Ojców K o ś c io ła .
"dys p a tr y s ty c z n y " k s.W .K a n i, oprócz "Przedmowy" / s . i - 5 / i "Wstępu" / s . 7 - 9 / s k ła d a s i ę z p i ę c i u r o z d z ia łó w , "Zakończe n ia " / s . 9 2 - 9 4 / , indeksów : b i b l i j n e g o , im io n , g e o g r a fic z n e g o i rzeczow ego / s . 9 5 - 1 0 4 / ora z z e s t a w ie n ia p o ls k ic h s e r i i tłum a czen iow ych d z i e ł Ojców K o ś c io ła i podstawowych a n t o l o g i i pa tr y s ty c z n y c h oraz podręczników / s . 1 0 5 - 1 0 9 /. C a ło ść zam knięta z o s t a ł a wykazem skrótów i sp ise m t r e ś c i .
W "Przedmowie" u z a sa d n ia Autor n ie w ie lk ą o b j ę t o ś ć sw ej pracy; ma ona s łu ż y ć g łó w n ie ja k o pomoc d la ty c h , k tó r z y pragną k o r z y s t a ć z b e z p o ś r e d n ie j le k t u r y d z i e ł Ojców. Aby te k stó w pa tr y s ty c z n y c h n ie p r z e s ła n ia ć o z y te ln ik o w i obszernym wstępem , K sią d z P r o fe s o r zdecydow ał s i ę j e d y n ie na "rys p a tr y s ty c z n y " , by o z y t e l n i k , n ie zmęozony olbrzym im i wstępam i i kom entarzam i, m iał j e s z c z e o c h o tę i s i ł ę na s i ę g n i ę c i e do te k stó w Ojców Koś c i o ł a , I zam ysł t e n - tr z e b a t o od razu p o w ie d z ie ć - r e a l i z u j e
270
-Autor w sp osób zn aitom ity. Po p r z e c z y ta n iu bowiem n ie k tó r y c h s y lw e te k Ojców K o ś c io ła p ió r a ks.W .K ani - nawet j e ś l i są t o s y lw e t k i Ojców w ie lo k r o t n ie ju ż p rzed sta w ia n y c h w p o lsk im p i ś m ie n n ic tw ie /c h o c ia ż b y t y lk o w tłum aczonych praoach H. von Cam -]
penhausena czy A.Hammana/ - w y ła n ia ją s i ę nowe p o s t a c i e "gwiad-i ków T r a d y c ji" , s k ła n ia j ą c e c z y t e ln ik a do z a in te r e s o w a n ia s i ę ic h te k sta m i na nowo.
W r o z d z . I "Ojcowie A p o sto lsc y " / s . 1 0 - 2 0 / a u to r omawia " A p o sto lsk i symbol w ia r y " , "D idache", " L ist do K oryntian" św. Klem ensa R zym skiego, " L isty " św .Ig n a c e g o A n tio c h e ń s k ie g o , " L ist do F ilip ia n " św .P o lik a r p a ora z d a je k i l k a uwag na tem at tw ór c z o ś c i ś w .P a p ia sz a z i i i e r a p o l i s . W ą tp liw o śo i b u d z ić może je d y n ie u m ie sz c z e n ie w tym r o z d z ia le w p ,7 l i t e r a t u r y a p o k r y f io z - s n e j . Autor jed n a k że p o w y lic z e n iu je d y n ie a p o k r y fic z n y c h ewan g e l i i i d z ie jó w , s z e r z e j n ie c o omawia " L ist Barnaby" i " P asterza Hermasa. Z godnie z ty tu łe m "Świadkowie T r a d y c ji" pom ija Autor z u p e łn ie l i t e r a t u r ę g n o s ty c k ą . h y m le n ia ją c jodnukże n ie k t ó r e ap ok ryfy dobrze byłoby p rzyn ajm n iej z a z n a c z y ć , i ż poohodzą one z e środ ow isk g n o s ty n k ic h . L e p ie j byłoby może p o ś w ię c ić l i t e r a tu r z e a p o k r y fic z n e j osobny r o z d z ia ł n iż u m ie sz c z a ć j ą w r o z d z ia ło o O jcach A p o s to ls k ic h .
R o z d z ia ł I I " it y s u ..." to " A p ologeci i p o le m iś c i" / s . 2 1 - 2 8 / . Jak p is z o a u to r : "Pisma je d n y c h i d r u g ic h w y sz ły z o g n ia zmagań K o ś c io ła z pogaństwem, żydostwem 1 h e r e z ją " / s . 2 1 / . Po k rótk im p r z e d s ta w ie n iu ów czesnych h e r e z j i /g n o sty c y z m u , monar- ohianizm u i m ontanizm u/, omawia K siąd z P r o fe s o r p iśm ie n n ic tw o "Pierw szych obrońców wiary" /A r y s ty d e s a z A ten , T e o f i l a A n tio c h e ń sk ie g o oraz " L ist do D io g n e ta " /, a n a s t ę p n ie , by p r z y to o z y ć sform u łow an ia A u tora, p r z e d sta w io n y z o s t a j o " F ilo z o f i męozennik - św .J u sty n " oraz "Teolog i m ęczennik - ś w .I r e n e u s z " .
R o z d z ia ł I I I n o s i t y t u ł "Twórcy c h r z e ś c ij a ń s k ic h ośrodków naukowych" / s . 2 9 - 4 5 / , wśród k tó r y c h to centrów p o d k r e śla Autor g łó w n ie z n a o z e n ie A le k s a n d r ii, K artagin y i Rzymu. I n t e r e s u j ą o e s ą ju ż same t y t u ł y p o d ro zd zia łó w : "1. P ierw szy uczony K o ś o lo ła - Klemens A le k s a n d r y js k i" , "2. R eniusz I t y t a n pracy - Orygenes" "3. D z ie ln y obrońca sprawy w k tó r ą w ie r z y - T e r t u lia n " , " 4 .M erli wy p a s te r z - św .C yp rian " , "5. C h r z e ś c ija ń s k i Cycero - M inuojusz
271
F e l i k s " , "6. R zeczn ik w czesnego ln tegryzm u - ś w .H ip o lit " . Nie w ie d z ie ć ćzemu w r o z d z ia ło tym u m ieszczon o n a to m ia st ja k o pod r o z d z i a ł siódmy "Akta m ęczenników". Wśród "Świadków T r a d y o ji" odgryw ają o n i r o l ę tak s z c z e g ó ln ą , że n ie d z iw iłb y chyba osobny r o z d z ia ł im p o św ię c o n y .
W r o z d z ia le IV "W ielcy d o k to ro w ie z ł o t e g o wieku" m a te r ia ł w nim zaw arty z o s t a ł u j ę t y w dwu grupach: "Wschód" / s . 4 7 - 6 6 / 1 "Zachód" / s . 6 6 - 8 3 / , w k tó r y c h p r z e d sta w io n e z o s t a ł o p iś m ie n n ic tw o ośm iu w schodnich i s z e ś c i u z a ch o d n ich Ojców 2 . p o ł . IV 1 1 . p o ł . V w iek u .
R o z d z ia ł V n o s i t y t u ł " O sta tn i Ojoowio" / s . 8 4 - 9 1 / . Za w a r to ść te g o r o z d z ia łu od d ają o r y g in a ln e sfo rm u ło w a n ia pod r o z d z ia łó w : "1. N a j p ię k n ie j s z y c z ło w ie k młodego K o ś c io ła - św .G rzeg o rz W ie lk i" , "2. D oktor W nleb ow zięoia - św .Jan Damasceń s k i " , "3.* W ram ionach M atki - dwa Hymny M a r y jn e " ,/" A k a th isto s" o ra z "Hymn ku c z c i M aryi" - św.Bedy C z c ig o d n e g o /.
W "Zakończeniu" / s . 9 3 - 9 4 / p o d k r e ś la Autor z n a c z e n ie O j- oów ora z p od aje podstawowe wskazówki d la u m ie ję tn e g o k o r z y s t a n ia z d z i e ł Ojców K o ś c io ła . "Indeks b ib lij n y " / s . 9 5 / w skazuje ja k b ogato t e k s t K się d z a P r o fe s o r a o Ojcach K o ś c io ła nasycony j e s t o y ta ta m i b i b l i j n y m i . Pewne z d z iw ie n ie może b u d z ić n a s tę p ny in d e k s , w którym , c h o c ia ż nazywa s i ę '.'Indeksem im ion " , przy nazw isk ach now ożytnyoh p o m in ię te z o s t a ł y w ła ś n ie im io n a . N ie k tó r e nazwy g e o g r a f ic z n e otrzym ały formę u tr u d n ia ją c ą w ł a ś c i w ie ic h o d n a le z ie n ie , n p .: A nnesoi - A nnizy / s . 4 9 / , H ie r a p o lls - H ie r a p o l / s . 1 7 / , N i s i b i s - N izyba / s . 0 3 / . P ozytyw nie odnotować tr z o b a o p a t r z e n ie c a ł o ś c i indeksem rzeczowym oraz wskazówkami b ib lio g r a f ic z n y m i. Szkoda t y l k o , że n ie k t ó r e s ą b łę d n e , jak np. p r z y p is na s . 9 4 / j e s t t o om ówienie a n ie tłu m a c z e n ie " L is tu" Jana Paw ła I I / , lu b p o m in ię c ie na s . i 0 8 "Wyznań" św .A ugus ty n a w p r z e k ła d z ie Z.K ubiaka.
K sią ż k a ks.W .K ani p r z e d sta w ia s i ę jednak jak o c a ł o ś ć o dobrze p rzem y śla n ej 1 z r e a liz o w a n e j k o n c e p o ji, zbudowanej wo k ó ł o k r e ś le n ia "świadkowie T r a d y c ji" . D z ię k i temu p o s ia d a ona w ew nętrzną je d n ó ś ć i s p ó j n o ś ć , co j e s t d o sy ć trudne przy p r z e d s ta w ia n iu ż y o ia i tw ó r c z o ś c i p o sz c z e g ó ln y c h Ojców, ja k św ia d czą o tym oh ooiażb y t y lk o praoe M. von Compenhausena i A.Hammana.
Uroku k s ią ż o e d od ają w ła ś c iw o ś c i s t y l u k s.W .K an i, d z i ę k i k t ó remu m a te r ia ł w n ie j zaw arty od b ieran y j e s t z dużym z a i n t e r e sow aniem . N ie k tó r e jednak porów nania s ą może z b y t o z ę s t o pow ta r z a n e , n p .: /" D id a c h e " / - " p e r ł a w czesn ego p iś m ie n n ic twa" / s . 1 3 / , " L ist do D io g n e ta t o p e r ł a w l i t e r a t u r z e m łodego K o śc io ła " / s . 2 4 / , "O m o d litw ie " - p e r ł a wśród d z i e ł w ie lk ie g o a le k sa n d r y jc z y k a " / s . 3 3 / . Sw iadozą one jednak o zaoh w ycie A utora nad l i t e r a t u r ą p a t r y s t y c z n ą . P r z y b liż a j ą nam j ą rów n ież b e z p o śr e d n ie o d n i e s i e n i a do h i s t o r i i i l i t e r a tu r y p o l s k i e j : J.K ochanow skiego / s . 4 i / , A .M io k iew io za / s . 5 2 / , J .D łu g o s z a i b ł.J a d w ig i K rólow ej P o ls k i / s . 9 3 / .
W "Przedmowie" od w ołu je s i ę K siąd z P r o fe s o r do sw ej s e r i i "Głos T r a d y c ji" o k r e ś la j ą o j ą ja k o wybrane z P a t r o l o g i i "perły" / s . 5 / . P o łą c z e n ie "Głosu T r a d y c ji" i "świadków T r a d y c ji" dałoby p o l s k i e "portrety* Ojców K o ś c io ła " ilu s tr o w a n e w łasnym i p r z e k ła dami ic h a u to r a . Ze w zg lęd u na n i e w i e l k i n akład zarówno "Głosu T r a d y c ji" , ja k i" Ś w ia d k ó w ..." , a p rzed e w sz y stk im ze w zględu na ic h w a r to ś ć , u z a sa d n io n e byłob y ic h nowe opracow anie oraz wyda n ie w n a k ła d z ie , k tó r y by u m o ż liw ia ł ic h o s i ą g n i ę c i e w szystkim zain teresow an ym . Nakład bowiem iOO ozy 400 egzem plarzy o zyn i j e trudno dostępnym i "perłam i" w p o lsk im p iś m ie n n ic tw ie p a t r y s tycznym .
C zesław Mazur 272
-4 . G łos T r a d y o ji, Tłum, i op rą o , k s , W ojoieoh K an ia, I - V I I I , Tarnów 1 9 8 0 -1 9 8 3 , Nakładem a u to r a .
J e s t t o s e r i a b r o sz u r / 1 0 x l 4 / z tłum aczonym i te k s ta m i p a t r y sty c z n y m i, wydawana na wzór w ło s k io h " f i o r e t t l p a t r i s t i c i y a n g ie ls k io h " pook etb ook s" , ozy fr a n o u s k ic h " l i v r e s de poohe" . Każda z n ic h p o s ia d a od p ow iad ającą t r e ś o i ilu s tr o w a n ą o k ła d k ę , k r ó t k i w stęp i s p i s r z e c z y , co w sum ie b u d zi z a in te r e s o w a n ie oraz z a c h ę c a do n i e d ł u g i e j i n ie n u ż ą o e j le k t u r y . Twóroą te g o o r y g in a ln e g o p r z e d s ię w z ię c ia j e s t k s .d r h ah . W o jciech K an ia,
