Karta pracy z języka polskiego dla uczniów gimnazjum Legendy średniowiecznej Europy
Zapoznaj się z tekstami źródłowymi, a następnie wykonaj zadania umieszczone pod nimi.
Tekst źródłowy 1
Okrągły Stół – według jednej z wersji legendy arturiańskiej, zrobiony przez Merlina w Kardaelu dla Uthera Pendragona, który dał ów stół królowi Leodegrance’owi z Kameliardu; król zaś ofiarował go jako podarunek ślubny, wraz ze stu rycerzami Arturowi, gdy ten wziął za żonę Guineverę, córkę Leodegrance’a. Stół był okrągły, aby wykluczyć wszelkie spory o pierwszeństwo miejsc między 150 rycerzami, którzy przy nim zasiadali. Na zydlu każdego z rycerzy złotymi literami wyryte było imię tego, który miał je zajmować, ale jeden zydel, zwany Niebezpiecznym Miejscem zarezerwowany był dla rycerza, któremu było przeznaczone znaleźć św. Graala. Każdemu innemu, który by tam usiadł, groziła natychmiastowa śmierć. We właściwym czasie na zydlu pojawiło się imię Galahada, syna Lancelota. Okrągły stół symbolizuje zasadę, że wszyscy rycerze mają być sobie równi, choć współzawodnictwo w ustalaniu swego prestiżu prowadziło do hierarchizacji (zróżnicowania) elity rycerskiej.
Rycerze Okrągłego Stołu – do najsławniejszych z nich należeli: Lancelot, Tristan, Lamerok – najdzielniejsi; Galahad – wzór czystości obyczaju; Gawain – najdworniejszy;
Gareth – o wielkich rękach; Palamedes – Saracen, „Nieochrzczony”; Kay – brutalny samochwał; król Marek; Mordred – zdrajca.
Władysław Kopaliński Słownik mitów i tradycji kultury 1. Wyjaśnij własnymi słowami pochodzenie okrągłego stołu.
2. Ilu rycerzy miał król Artur?
3. Dlaczego stół był okrągły, a nie np. prostokątny lub owalny?
4. Jaki przesąd wiązał się z Niebezpiecznym Miejscem?
5. Poszukaj informacji, czym był św. Graal i dlaczego rycerze go pragnęli odnaleźć?
6. *Dowiedz się, jaka legenda wiąże się z postaciami Lancelota i żony króla Artura – Guinevere. Opisz w kilkuzdaniowej wypowiedzi losy dwojga bohaterów.
7. Co symbolizuje okrągły stół?
8. Zbierz informacje na temat obrad okrągłego stołu w 1989 roku w Polsce. Czego dotyczyły te rozmowy i dlaczego toczyły się przy okrągłym stole?
Tekst źródłowy 2
Chansons de geste (fr.) [czyt. szansą de żest] – francuskie poematy epickie z XI- XIII w., opowiadające o czynach i przygodach historycznych i legendarnych bohaterów, układające się w cykle skupione wokół opiewanych postaci, wybitnych rodów lub znanych sytuacji i zdarzeń. Wśród ok. 100 zachowanych utworów (niektóre w paru wersjach) rozróżnia się kilka zasadniczych grup tematycznych: cykl królewski o czynach wojennych Karola Wielkiego; cykl o Wilhelmie Orańskim przedstawiający wojny z Saracenami w pd. Francji; cykl feudalny opowiadający o buntach baronów przeciw cesarzowi, o walkach między rodami, zajazdach, aktach zemsty etc.; cykl utworów o zdobywani świętych relikwii; cykl o wyprawach krzyżowych. Arcydziełem gatunku jest Pieśń o Rolandzie (koniec XI w.). Ch. de g. Recytowane były przez wędrownych
żonglerów i truwerów przy akompaniamencie liry na zamkach rycerskich, na odpustach i jarmarkach, w miejscach kultu i na trasach pielgrzymek.
Michał Głowiński Słownik terminów literackich
9. Sprawdź w „Słowniku terminów literackich”, co to jest poemat?
10. Co oznacza skrót etc.?
11. Czym były relikwie?
12. Wyjaśnij terminy, na które wskazują dwa odsyłacze.
13. Wymień przynajmniej cztery cykle tematyczne chansons de geste.
14. Gdzie zazwyczaj wykonywano chansons de geste i dlaczego wybierano właśnie te miejsca i okoliczności?
15. Podaj przykład arcydzieła gatunku.
16. Z jakimi obowiązkami rycerza wiązały się wyprawy krzyżowe?
17. O czym opowiadały chansons de geste?
18. W jakim gatunku literackim z okresu antycznego znajdujesz podobieństwa do chansons de geste?
19. Wymień imię antycznego bohatera, którego czyny opiewały poznane przez Ciebie utwory (np. „Iliada” lub „Odyseja”).
20. Z tekstu źródłowego 2 wypisz po jednym przykładzie imiesłowów przymiotnikowych czynnego i biernego wraz z wyrazami, które określają. Ustal ich formy gramatyczne i powiedz, jaką pełnią funkcję w zdaniu.
21. W zdaniu Chansons de geste recytowane były przez wędrownych truwerów przy akompaniamencie liry na zamkach rycerskich wskaż podmiot, orzeczenie, dopełnienie, okoliczniki i przydawki. Możesz wykonać wykres zdania.
22. Przekształć zdanie z ćwiczenia 21. z konstrukcji biernej na konstrukcję czynną.
Tekst źródłowy 3
„Pieśń o Rolandzie” jest jednym z najstarszych francuskich utworów średniowiecznych. Zachowany rękopis pochodzi z XII wieku. Nie jest jednak tekstem pierwotnym, lecz późniejszą kopią zaginionego manuskryptu. Treścią utworu jest wyprawa Karola Wielkiego (142-814) do Hiszpanii, jego walka z Saracenami i powrót do Francji.
Roland jest dowódcą dwudziestotysięcznej gwardii, która z powodu zdrady Ganelona zostaje otoczona przez armię liczącą czterysta tysięcy Saracenów. Druh Rolanda, Oliwier, brat jego narzeczonej, trzykrotnie wzywa go, aby zadął w czarodziejski róg i wezwał główne siły króla.
Roland odmawia. Dopiero gdy pod koniec walki zostaje jedynie garstka żywych, Roland decyduje się zadąć w róg. Jest jednak za późno. Gdy Karol przybywa z armią, może tylko pomścić poległych i rozgromić Saracenów.
1. Kiedy powstała „Pieśń o Rolandzie”?
2. Co to jest manuskrypt?
3. Co stanowi treść „Pieśni o Rolandzie”?
4. Kim byli Saraceni?
5. Co sprawiło, że czyny Rolanda są opiewane w pieśni?
6. Przeprowadź analizę słowotwórczą wyrazu „rękopis”.
7. Przeprowadź wywiad z jedną z postaci wymienionych w streszczeniu „Pieśni
o Rolandzie” albo postacią, którą sam wymyślisz, np. z dowódcą armii Saracenów lub zwykłym żołnierzem. Pamiętaj, aby nie zadawać pytań zamkniętych, daj się
wypowiedzieć bohaterowi wywiadu.
