Agata Mirończuk, Anna Maria Rak

(1)

Agata Mirończuk, Anna Maria Rak

INFORMATYZACJA POLSKIEJ WSI CZYNNIKIEM ROZWOJU OBSZARÓW WIEJSKICH

INTRODUCING INFORMATION TECHNOLOGIES ON RURAL AREAS IN POLAND AS A FACTOR

OF DEVELOPMENT

Słowa kluczowe: informatyzacja, społeczeństwo, obszary wiejskie, Internet.

Key words: information technologies, society, rural areas, Internet.

Synopsis: Mając na uwadze rozwój społeczno-ekonomiczny obszarów wiej- skich należy rozwijać działania w dziedzinie przyspieszenia procesu infor- macyjnej aktywizacji społeczności wiejskich. W Polsce obserwuje się duże zróżnicowanie w zakresie wyposażenia gospodarstw domowych w urządze- nia umożliwiające dostępu do Internetu. Stopniowo rozszerza się obszar wykorzystania nowoczesnych technologii nie tylko w dużych miastach, ale także na obszarach wiejskich, w agrobiznesie, produkcji rolniczej i gospodarstwach rolniczych. Należy zatem podjąć budowę wiejskich centrów teleinformatycznych, których działalność informacyjne przyczyni się do pobudzenia przed- siębiorczości i rozwoju cywilizacyjnego środowisk lokalnych.

1. Wstęp

Początek XXI wieku dla Polski to czas budowania nowego społeczeństwa, opartego na wiedzy, w którym główną rolę odgrywa informacja oraz technologie informacyjne i komunikacyjne. Proces ten powinien obejmować wszystkie grupy społeczne, zawodowe oraz w miarę możliwości wiekowe tak, aby jak najmniej osób doświadczało wykluczenia cyfrowego. Jednakże reali- zowane dotychczas w Polsce projekty skierowane były przede wszystkim do dzieci i młodzieży, natomiast pewnymi grupami w ogóle się nie zajmowano.

Są nimi mieszkańcy wsi, którzy w Polsce stanowią 37% populacji, czyli ponad 1/3 społeczeństwa polskiego. Nasuwa się w związku z tym szereg pytań. Czy

(2)

polska wieś i jej mieszkańcy są gotowi do życia w społeczeństwie informacyjnym? Czy są przygotowani do stosowania e-technologii w życiu codziennym?

Czy mają koncepcję wykorzystania nowych rozwiązań informacyjno-komunikacyjnych w swoim gospodarstwie? Nawet pobieżna obserwacja wskazuje na negatywną odpowiedź. Powodów takiego stanu rzeczy jest kilka. Po pierwsze, niedostateczna oferta usług telekomunikacyjnych dla mieszkańców wsi i małych miasteczek. Po drugie, wiejskie gospodarstwa domowe są rzadziej wyposażone w komputery niż ma to miejsce w mieście. Po trzecie, poziom wykształcenia mieszkańców wsi jest niższy niż na obszarach miejskich. Za- chodzi zatem potrzeba stworzenia i zorganizowania programu dla mieszkań- ców wsi, ze szczególnym uwzględnieniem rolników indywidualnych, którego głównym celem byłoby przygotowanie mieszkańców wsi do aktywnego wykorzystania możliwości, jakie niesie ze sobą społeczeństwo informacyjne.

Celem niniejszego opracowania jest próba zdiagnozowania stanu wyposa- żenia obszarów wiejskich Polski w technologie informacyjne i komunikacyjne, stwarzające podłoże do rozwoju społeczeństwa opartego na wiedzy.

Poruszony w niniejszej pracy temat jest jedynie częścią tego rozbudowa- nego mechanizmu, ale jednocześnie jest na tyle obszerny, że nie sposób go dokładnie omówić i przeanalizować. Starano się zatem zasygnalizować nowe pojawiające się możliwości, jakie stawia przed użytkownikami ogromy postęp i rozwój Internetu.

Jako materiał badawczy wykorzystano dane opublikowane przez Główny Urząd Statystyczny za lata 2004–2007. W badaniach GUS przyjęto, iż jest to społeczeństwo znajdujące się na takim etapie rozwoju techniczno-organiza- cyjnego, że osiągnięty poziom zaawansowania technologii informacyjno-telekomunikacyjnych stwarza warunki techniczne, ekonomiczne, edukacyjne i inne do powszechnego wykorzystania informacji w produkcji wyrobów i świadczeniu usług. Społeczeństwo takie zapewnia obywatelom powszechny dostęp i umiejętność korzystania z technologii teleinformatycznych w ich działalności zawodowej i społecznej, w celu podnoszenia i aktualizacji wiedzy, korzystania ze zdobyczy kultury, ochrony zdrowia oraz spędzania wolne- go czasu i innych usług mających wpływ na wyższą jakość życia.

2. Kilka słów z historii Internetu

Odpowiedź na pytanie skąd wziął się Internet i jaka jest jego historia musi być poprzedzona odpowiedzią na pytanie, „czym jest Internet?”. Samo słowo

(3)

Internet (łac. inter między, ang. net sieć, dosłownie międzysieć) pierwszy raz pojawiło się w 1974 r. w opracowaniu badawczym Vintona Cerfa później za swoje zasługi nazwanego jednym z ojców Internetu. Istnieje wiele definicji tego pojęcia. Wiele z nich jest skomplikowanych i opartych na technologicznych aspektach działania sieci, ale do celów niniejszej pracy wybrano defi- nicję, która według autorów jest odpowiednia dla przeciętnego użytkowni- ka sieci. Internet to środowisko technologiczne umożliwiające komunikację miliardom ludzi, zamieszkujących naszą planetę, komunikację specyficzną, mającą wpływ na tradycyjne formy porozumiewania się ludzi, poszerzającą dotychczasowe pojęcia społeczności, grupy, metod uprawiania polityki, funkcjonowania gospodarki¹.

Historia Internetu zaczęła się w końcu lat 60. w USA od projektu badawcze- go realizowanego przez agencję ARPA (Advanced Research Projects Agency).

Projekt ten miał na celu stworzenie sieci komunikacyjnej do celów wojsko- wych. Sieć, która wówczas powstała nosiła nazwę ARPAnet i była bezpośred- nim poprzednikiem dzisiejszego Internetu. Pierwszy węzeł sieci znajdował się na Uniwersytecie Kalifornijskim w Los Angeles, ale już dwa lata później łą- czył 15 instytucji rządowych i akademickich. Sieć ta była wykorzystywana do komunikacji między naukowcami i wspólnej pracy nad projektami. W 1970 r.

powstały w Internecie pierwsze biblioteki programów i dokumentów, a w 1971 r. Ray Tomlinson stworzył początki poczty elektronicznej. W 1973 r. zostały dołączone pierwsze instytucje spoza USA, a mianowicie University College of London w Wielkiej Brytanii i Royal Radar w Norwegii. Właściwy Internet po- wstał w 1983 roku po odłączeniu się od ARPAnet części wojskowej. Pierwsza domena komercyjna – symbolice.com została zarejestrowana w 1985 r. Mimo że w 1989 r. formalnie przestała istnieć ARPAnet Internet dalej się rozwijał.

Momentem przełomowym było stworzenie w 1990 r. przez Tima Berners-Lee najpopularniejszej dzisiaj usługi World Wide Web czyli stron WWW. Od tej pory Internet zaczął się rozwijać w zawrotnym tempie. W 1991 r. powstała pierwsza wyszukiwarka internetowa Archie, a w 1993 r. pierwsza graficzna przeglądarka www – „mosaic”, na bazie której powstała popularna obecnie w Polsce przeglądarka Internet Explorer, co powodowało znaczny wzrost po- pularności Internetu i stron www. W 1998 r. powstała wyszukiwarka Google, która jest najbardziej popularną wyszukiwarką na świecie (w Polsce ponad 11 mln użytkowników).

1 A. Leśniewska, Reklama Internetowa, Gliwice 2006.

(4)

W Polsce za początek Internetu uznaje się 1991 rok, kiedy to Polska poprzez Kopenhagę została podłączona do sieci europejskiej, a następnie do sieci w USA. W 1993 r. został uruchomiony pierwszy polski serwer IRC (Internet Relay Chat) umożliwiający rozmowy w czasie rzeczywistym, oraz pierwszy serwer www. W 1995 r. powstał pierwszy polski portal: wirtualna polska dalej cie- szący się popularnością wśród użytkowników (ponad 8 mln użytkowników).

W 1996 r. TP S.A uruchomiła usługę anonimowego dostępu, a firma Po- lbox pierwsze w Polsce darmowe konta e-mail, a następnie www, powstał tak- że portal Onet.pl, obecnie najpopularniejszy portal w Polsce (ponad 9,5 mln użytkowników). W 1999 r. powstał pierwszy polski komunikator internetowy gadu-gadu (ponad 5,5 mln użytkowników), oraz kolejne popularne portale:

Interia.pl i o2.pl. Usługi te zapewniły niemal każdemu dostęp do podstawo- wych funkcji Internetu i spowodowały jeszcze szybszy jego rozwój.

Niezaprzeczalne zalety spowodowały, że Internet stał się medium po- wszechnej komunikacji wyróżniającym się spośród środków masowego prze- kazu cechami przedstawionymi na rysunku 1.

Rysunek 1. Cechy Internetu

Źródło: M. Polasik, Bankowość elektroniczna, Warszawa 2007.

2. Informatyzacja a rozwój społeczno-ekonomiczny obszarów wiejskich

Problem informatyzacji społeczeństwa wiejskiego, to problem wprowadzenia nowoczesnych narzędzi techniki teleinformatycznej do użytku mieszkańców obszarów o niskim stopniu urbanizacji, a w szczególności obszarów wiejskich.

(5)

Ważne jest aby mieszkańców tych obszarów wyposażyć w środki techniczne i metody umożliwiające oraz ułatwiające rozwój i prowadzenie przedsiębior- czości, poszerzanie możliwości edukacyjnych, podniesienie jakości życia, w tym likwidację barier tworzonych przez czas i odległość w dostępie do zasobów informacji, wiedzy i kultury. Chodzi o to, aby wyrównać w tym zakresie możliwości dostępu do informacji do takiego poziomu, jaki mają mieszkańcy aglomeracji miejskich. Ze względu na istniejące bariery w dostępie do różnych źródeł wiedzy, istotne znaczenie ma wyposażenie ośrodków szkolnych w pracownie internetowe i umożliwienie dzieciom oraz młodzieży nieograniczonego dostępu do nich. Dla wielu bowiem uczniów ze środowisk wiejskich, szkoła jest jedynym miejscem, w którym mogą nauczyć się obsługi komputera i korzystania z Internetu.

Budowa systemu szkoleniowego dla polskiej wsi pociągnie za sobą koszty, jednak należy tego typu rozwiązanie rozpatrywać w kategorii inwestycji, która przyniesie korzyści. Takie twierdzenie jest uzasadnione, gdyż analizy nauko- we dowodzą tego, iż istnieje ścisły związek między nasyceniem infrastruktury telekomunikacyjnej i teleinformatycznej, a poziomem rozwoju społeczno- -ekonomicznego danego regionu. Oczywiście, aby ta zależność zachodziła, niezbędne są inwestycje telekomunikacyjne oraz przygotowanie obywateli do wykorzystywania możliwości, jakie niosą ze sobą współczesne rozwiązania technologiczne.

Obecnie, ale przede wszystkim w niedalekiej już przyszłości mieszkańcy obszarów wiejskich (i nie tylko) e-technologie będą mogli stosować w wielu sytuacjach. Korzystając z administracji online przy załatwianiu spraw urzę- dowych oszczędzać będą mogli czas związany z wyjazdem do miasta powia- towego czy też gminnego. Sieć Internet powinna stać się miejscem dla promocji gospodarstw agroturystycznych i nawiązywania kontaktów z innymi rolnikami czy sposobem sprzedaży produktów rolnych na tworzących się giełdach. Ponadto część mieszkańców wsi mogłaby zostać telepracownikami – co prawda telepraca obecnie w Polsce stanowi zjawisko marginalne, ale nie można zapominać o tym, iż już w 1999 roku w krajach Unii Europejskiej było około 9 mln telepracowników. Stosowanie e-technologii to także dostęp do e-bankowości, baz danych np. z zakresu weterynarii, bibliotek, wirtualnych muzeów, możliwość kształcenia na odległość. Powszechny dostęp do technologii informacyjnych i komunikacyjnych pomógłby także wielu osobom niepełnosprawnym. Aby przygotować mieszkańców wsi do pełnego życia w społeczeństwie informacyjnym należy stworzyć i wdrożyć program, który powinien nazywać się e-Rolnik.

(6)

E-Rolnik to wieloetapowy i wielopłaszczyznowy program skierowany do mieszkańców wsi, a także małych miasteczek. Jest tak skonstruowany, aby w każdym momencie, jeżeli będzie wymagała tego potrzeba chwili, uzupełnić go o nowy element. Składa się z następujących modułów:

1) Agroturystyka – stworzenie zintegrowanego systemu informacji o agro- turystyce w Polsce, promocja gospodarstw agroturystycznych, zwięk- szenie pozarolniczych miejsc pracy na wsi.

2) Produkcja ekologiczna – promocja produktów ekologicznych na rynku polskim i Unii Europejskiej, stworzenie zalążka internetowej giełdy żywności ekologicznej, wchłonięcie nadwyżki „rąk do pracy” poprzez zatrudnienie przy produkcji ekologicznej.

3) Edukacja – zapoznanie mieszkańców z e-technologiami, przygotowanie mieszkańców wsi do życia w społeczeństwie informacyjnym, przeciw- działanie zjawisku wykluczenia mieszkańców wsi ze społeczeństwa informacyjnego, stworzenie możliwości telepracy.

4) Giełda produktów rolnych – dostarczenie producentom żywności plat- formy, na której będą mogli oferować swoje produkty. Umożliwi to drobnym producentom wyjście poza ograniczony, lokalny rynek.

Funkcjonowanie modułu Edukacja zapewniłoby realizację postulatów i celów zawartych w wielu dokumentach sygnowanych przez Parlament oraz Rząd RP. Oto niektóre z nich.

przygotowanie Polaków do przemian technologicznych, społecznych – i gospodarczych związanych z tworzeniem społeczeństwa informacyj-

nego;

przygotowanie Polaków do wykonywania telepracy;

– przygotowanie obywateli Polski do korzystania z rozwiązań typu admi- – nistracja online;

zapoznanie z istniejącymi już rozwiązania typu medycyna online, – zapobieganie wykluczeniu ze społeczeństwa informacyjnego;

– zwiększenie liczby obywateli Polski legitymujących się tzw. „piśmienno- – ścią informatyczną”.

W opublikowanym przez Ministerstwo Gospodarki raporcie ePolska,

„Plan działań na rzecz rozwoju społeczeństwa informacyjnego w Polsce na lata 2001–2006”, sformułowano cel, który hasłowo został ujęty jako „Telein- formatyka na obszarach wiejskich”. Obejmował on między innymi: budowa- nie sieci stałego dostępu do Internetu dla szkół oraz tworzenie ośrodków mul-

(7)

timedialnych w gminach tzw. telecentrów. Gminne telecentra multimedialne miałyby zgodnie z zapisami w dokumencie ePolska zapewniać nie tylko do- stęp do komputerów i Internetu, ale także i informacji z zakresu edukacji, rol- nictwa, zdrowia, kultury, rynku pracy i o Unii Europejskiej. Planuje się także, aby telecentra pełniły rolę biur pośrednictwa pracy, ośrodków szkoleniowych, doradztwa podatkowego, promocji turystycznej czy też miejsca integracji środowiska wiejskiego. Efektywność działania telecentrów będzie zależeć nie tylko od wyposażenia w sprzęt i oprogramowanie, programu szkoleń dla rol- ników indywidualnych, ale przede wszystkim od działalności pracowników telecentrów.

Moduł Edukacja obejmowałby nie tylko szkolenie pracowników telecen- trów, w przyszłości rolników indywidualnych czy też wdrażanie oprogramo- wania skierowanego do rolników indywidualnych, ale także nawiązywanie kontaktów międzynarodowych. Wydaje się, iż najbardziej sensownym roz- wiązaniem organizacyjnym byłoby przeszkolenie pracowników telecentrów w ramach studiów podyplomowych. Celem interdyscyplinarnego studium podyplomowego byłoby przygotowanie pracowników telecentrów do wypeł- niania następujących zadań:

prowadzenie konsultacji dla rolników indywidualnych np. w ramach – tworzenia elektronicznej giełdy towarów rolniczych;

organizowanie szkoleń dla rolników indywidualnych;

– pomoc przy tworzeniu biznesplanów dla rolników poszukujących do- – datkowych, pozarolniczych źródeł dochodu;

organizowanie prelekcji dla społeczności wiejskiej;

– podnoszenie swoich kwalifikacji w zakresie korzystania z oprogramo- – wania wspierającego rolników;

współpraca w tworzeniu Zintegrowanego Systemu Rolniczej Informacji – Rynkowej;

wspomaganie rolników, czy też grup producenckich w działaniach np.

– sprzedaży towarów ekologicznych;

budowa prezentacji multimedialnych, serwisów internetowych;

– integrowanie lokalnych środowisk;

– współpraca z organizacjami z UE.

–Ważne dla powodzenia projektu jest to, aby pracownicy telecentrów nie tylko przyjmowali zainteresowanych w swojej siedzibie, ale także, aby wycho- dzili na zewnątrz, do społeczności wiejskich z informacją na temat funkcjonowania społeczeństwa informacyjnego. Przy organizacji pogadanek i prelekcji

(8)

można wykorzystać działające na terenach wiejskich organizacje: koła gospo- dyń wiejskich, OSP i inne. Forma prelekcji wspartej multimedialnym poka- zem zakończona pytaniami do prowadzącego pogadankę byłaby efektywną formą prowadzenia zajęć. Organizacja odczytów byłaby tylko jedną z form przygotowania mieszkańców wsi, pracownicy telecentrów powinni organizo- wać kursy dla zainteresowanych tą tematyką rolników; wydaje się, że w fazie początkowej szkolenia powinny obejmować kursy obsługi komputera. W dru- giej fazie problematyka szkoleń powinna dotyczyć usług dla obywateli, które są fundamentalne dla funkcjonowania społeczeństwa informacyjnego. Kursy dla rolników indywidualnych powinny zostać zorganizowane w szkolnych pracowniach internetowych, chociażby tych utworzonych w ramach projektu

„Pracownia internetowa w każdej gminie”. Ważnym partnerem może być tak- że w tym projekcie Poczta Polska, która tworzy w niektórych województwach Centra Komunikacji Społecznej, które także mogą pełnić rolę telecentrów, oczywiście po odpowiednim przeszkoleniu pracowników.

Jako podsumowanie można przytoczyć fragment z raportu Bangemanna:

„Kraje, które pierwsze wejdą w erę społeczeństwa informacji, zbiorą najwięk- sze żniwo. To one wyznaczą drogę dla innych. Natomiast te kraje, które będą zwlekać lub podejmą działania połowiczne, mogą w czasie krótszym od dzie- sięciolecia stanąć w obliczu załamania się inwestycji i kryzysu na rynku pracy”. Słowa te w pełni potwierdzają ogromne znaczenie procesów przechodze- nia do społeczeństwa informacyjnego oraz wagę zmian zachodzących w tej nowej formacji społecznej. Polska oczywiście nie wejdzie w erę społeczeń- stwa informacyjnego jako pierwsza, ale należy dopilnować, aby nie weszła jako ostatnia. Proces wchodzenia w społeczeństwo informacyjne nie może ominąć wsi, stąd powstanie i funkcjonowanie modułu Edukacja jest w pełni uzasadnione. Należy zaznaczyć, iż program Edukacja jest jednym z wielu ele- mentów powstającego projektu dotyczącego polskiej wsi o nazwie e-Rolnik.

Głównym celem tej koncepcji jest przygotowanie mieszkańców polskiej wsi do aktywnego wykorzystywania możliwości, jakie niesie ze sobą społeczeń- stwo informacyjne.

3. Stan informatyzacji społeczeństwa na obszarach wiejskich Polski

Po raz pierwszy termin społeczeństwo informacyjne (johoka shakai) został użyty przez japońskiego socjologa Tadao Umesao w 1963 r., a następnie spo-

(9)

pularyzowany przez innego japońskiego naukowca Keinichi Koyama w pra- cy Introduction to Information Theory. Jedną z bardziej popularnych definicji w USA opublikowano w raporcie IBM Community Development Founda- tion. Wedle niego społeczeństwo informacyjne charakteryzuje się:

wysokim stopniem korzystania z informacji w życiu codziennym przez – większość obywateli i organizacji;

użytkowaniem jednorodnej lub kompatybilnej technologii informacyj- – nej na użytek własny, społeczny, edukacji i działalności zawodowej;

umiejętnością przekazywania, odbierania, a także szybkiej wymiany da- – nych cyfrowych bez względu na odległość.

W Europie często wykorzystuje się definicję Martina Bangemanna z raportu „Europe and the Global Information Society, Recommendations of the Bangemann Group to the European Council”. Brzmi ona: Społeczeństwo informacyjne charakteryzuje się przygotowaniem i zdolnością do użytkowa- nia systemów informatycznych i wykorzystuje usługi telekomunikacyjne do przekazywania i zdalnego przetwarzania informacji.

W polskiej literaturze naukowej funkcjonuje podejście uznające społe- czeństwo informacyjne za takie, które określone informacje: wytwarza, prze- chowuje, przekazuje, pobiera i wykorzystuje². W literaturze spotkać można pięć rodzajów kryteriów określania społeczeństwa informacyjnego: techniczne, ekonomiczne, zawodowe, przestrzenne i kulturowe³.

Współcześnie przyjmuje się, że jedną z miar rozwoju społeczeństwa informacyjnego jest dostęp do Internetu. W 2007 roku Internet w Polsce stał się medium tak popularnym jak telewizja i wciąż rozwija się dynamicznie.

Mimo to istnieją dysproporcje na terenie kraju. Nie zawsze mają one charak- ter wyłącznie ekonomiczny, wynikają często z braku umiejętności korzystania z sieci.

W Polsce obserwuje się duże zróżnicowanie w zakresie wyposażenia gospodarstw domowych w urządzenia umożliwiające dostęp do Internetu. Stop- niowo rozszerza się obszar wykorzystania nowoczesnych technologii nie tylko w dużych miastach, ale także na obszarach wiejskich, w agrobiznesie, produkcji rolniczej i gospodarstwach rolniczych. Przykładem może być chociażby

2 J. Mączyński, Globalne społeczeństwo informacyjne. Wybrane kwestie adaptacyjne, [w:] Rewolucja informacyjna i społeczeństwo. Niektóre trendy, zjawiska i kontrowersje, red.

L.W. Zacher, Warszawa 1997.

3 T. Goban-Klas, Społeczeństwo informacyjne i jego teoretycy, [w:] W drodze do społeczeń- stwa informacyjnego, red. J. Lubicz, Warszawa 1999.

(10)

wykorzystanie systemów nawigacji satelitarnej GPS w pojazdach i maszynach rolniczych, transponderów coraz nowszych generacji zintegrowanych z kom- puterowymi systemami zarządzania stadem krów. W dalszym ciągu w warun- kach polskiej wsi mieszkańcy małych miast i wsi pozbawieni są możliwości kształcenia, podnoszenia kwalifikacji zawodowych czy poznawania nowoczesnych systemów produkcji lub technologii. Z roku na rok przybywa gospodarstw domowych wyposażonych w komputery (tabela 1).

Tabela 1. Wyposażenie gospodarstw domowych w komputery (w %)

L.p. Miejsce zamieszkania 2004 2005 2006 2007

1. Ogółem 36 40 45 54

2. Duże miasta 44 49 53 60

3. Mniejsze miasta 39 40 46 55

4. Obszary wiejskie 25 30 36 46

Źródło: opracowanie własne na podstawie: Społeczeństwo informacyjne w Polsce. Wy- niki badań statystycznych z lat 2004–2007, Warszawa 2008.

Udział gospodarstw domowych wyposażonych w komputery wśród wszyst- kich gospodarstw z przynajmniej jedną osobą w wieku 16–74 lata, wynoszący w Polsce 54%, był o 10 punktów procentowych niższy niż średnia dla 27 krajów UE (64%). Niższe wskaźniki miały Bułgaria, Rumunia i Serbia, a najwyższe kraje skandynawskie i Holandia.

Na przestrzeni lat 2004–2007 dało się zaobserwować rosnącą liczbę osób regularnie korzystających z komputerów. Dotyczyło to mieszkańców dużych i mniejszych miast, jak również obszarów wiejskich (tabela 2).

Tabela 2. Osoby regularnie korzystające z komputera (w %)

1. Ogółem 35 40 43 46

2. Duże miasta 47 53 55 58

Na wsi i w mniejszych miastach w ciągu czterech lat odsetki mieszkań- ców co najmniej raz w tygodniu korzystających z globalnej sieci zwiększyły

(11)

się odpowiednio o 15 i 16%, a w dużych miastach – o 20%. Mimo że liczba internautów regularnie korzystających z sieci na wsi zwiększyła się w latach 2004–2007 o 145%, a w dużych miastach – o 63% w stosunku do poziomu z 2004 r., to różnica między mieszkańcami dużych miast i obszarów wiejskich pogłębiła się.

Najczęstsza przyczyną korzystania z komputerów było komunikowanie się przez e-mail, komunikatory internetowe, sprzedaż internetowa, zakupy.rozmowy telefoniczne, udział w forach dyskusyjnych i czatach. W ciągu czterech badanych lat odsetek mieszkańców obszarów wiejskich regularnie korzystają- cych z komputerów wzrósł z 21% w 2004 r. do 35% w 2007 roku.

Szybko zwiększa się udział gospodarstw domowych posiadających dostęp do Internetu. Od 2004 r. przybyło 1,9 mln gospodarstw domowych mających możliwość korzystania z tej sieci, a łączna liczba takich gospodarstw w 2007 r.

przekroczyła 5,1 mln. W Polsce w 2007 r. odsetek gospodarstw domowych, w których przynajmniej jedna osoba rzeczywiście korzystała z globalnej sieci (38%) był o 3 punkty procentowe niższy niż odsetek gospodarstw mających dostęp do Internetu (41%) (tabela 3).

Tabela 3. Gospodarstwa domowe posiadające dostęp do Internetu w domu (w %)

1. Ogółem 26 30 36 41

2. Duże miasta 34 40 46 50

Podobnie jak w przypadku wyposażenia w telefony komórkowe i komputery, dostęp do Internetu jest znacznie zróżnicowany w zależności od miejsca zamieszkania oraz pomiędzy gospodarstwami z dziećmi poniżej 16 roku życia i bez dzieci. W dużych miastach w 2007 r. co drugie gospodarstwo posiadało dostęp do Internetu, podczas gdy na obszarach wiejskich wskaźnik ten (29%) nie osiągnął poziomu wyjściowego dla dużych miast z 2004 r. (34%). Pomimo bardzo wysokiej dynamiki tego wskaźnika na obszarach wiejskich w latach 2004–2007 (wzrost o 91% w stosunku do poziomu z 2004 r.), dystans dzielący gospodarstwa domowe ze wsi i dużych miast powiększył się. Istotne różnice można także zaobserwować pomiędzy gospodarstwami z dziećmi do 16 roku

(12)

życia (53% z nich miało dostęp do globalnej sieci w 2007 r.), a gospodarstwami bez dzieci 35%.

Chociaż w latach 2004–2007 odsetek gospodarstw z dostępem szerokopasmowym na terenach wiejskich wzrósł ponaddwunastokrotnie (o 1286%) w stosunku do poziomu z 2004 r., a w dużych miastach niemal dwukrotnie (o 194%), to różnica pomiędzy tymi dwoma grupami gospodarstw domowych jest nadal istotna (tabela 4).

Tabela 4. Gospodarstwa domowe posiadające szerokopasmowy dostęp do Internetu w domu (w %)

1. Ogółem 8 16 22 30

2. Duże miasta 14 26 31 40

W 2007 r. 16% gospodarstw domowych na wsi posiadało Internet szerokopasmowy, niemal co trzecie w miastach o liczbie mieszkańców poniżej 100 tys. i 40% w dużych miastach. Łącza szerokopasmowe posiadało 665 tys.

gospodarstw domowych wiejskich i ponad dwa i pół razy więcej w dużych miastach. Podobnie jak w przypadku dostępu do Internetu, wskaźnik dostę- pu szerokopasmowego w 2007 r. był w Polsce niższy od średniej dla UE o 12 punktów procentowych. Różnice pomiędzy krajami są jednak w tym przypadku znacznie większe niż w przypadku dostępu do Internetu.

Od 2004 r. odsetek gospodarstw korzystających z łączy szerokopasmowych zwiększył się o 28% w UE, podczas gdy w naszym kraju o 22%. Rekordowo wysoki wzrost odnotowała Finlandia i Luksemburg – o 42%. W latach 2004–

–2007 bardzo szybko przybywało także gospodarstw domowych z dostępem szerokopasmowym w Norwegii – o 37%, w Danii – o 34% i w Niemczech – o 32%.

Wnioski

Analiza stanu informatyzacji społeczeństwa na obszarach wiejskich Polski wskazuje, iż należy podjąć następujące działania:

(13)

1. W celu urzeczywistnienia wyzwań społeczeństwa informacyjnego, należy zapewnić znaczące finansowanie prac badawczo-rozwojowych w dziedzinie zastosowań technik informacyjnych sieci komputerowych.

2. Konieczne jest przyspieszenie procesu informatyzacji obszarów wiejskich, wynikające zarówno z powodów społecznych, jak i ekonomicz- nych. Jest to podstawowy warunek włączenia polskiego rolnika oraz przedsiębiorcę wiejskiego w struktury gospodarcze wspólnego rynku europejskiego i wyrównania szans życiowych społeczności wiejskiej, zwłaszcza młodzieży.

3. Zachodzi potrzeba zorganizowania programu dla mieszkańców wsi, ze szczególnym uwzględnieniem rolników indywidualnych, którego głów- nym celem byłoby przygotowanie mieszkańców wsi do aktywnego wykorzystania możliwości, jakie niesie ze sobą społeczeństwo informacyj- 4. Upowszechnienie wykorzystania technik informacyjnych stwarza moż-ne.

liwości powszechnego dostępu i wymiany informacji, ze względu na potrzeby kształcenia i aktywnego uczestnictwa mieszkańców obszarów wiejskich w życiu społecznym i politycznym.

Summary

Views on essence of information society and describing him parameters economical-social they aren’t uniform however the general agreement is preva- iling that comprehended information technologies are posing contemporary society’s inherent element extensively.

Creating conditions to development economical-social requires country areas to create the suitable back-end in the discipline of applications of information technologies and computer networks.

And therefore the need is occurring also of organizing the application for countryman’s, with individual farmers’ special consideration, of whom countryman’s preparation would be the chief objective to the active usage of the possibility information society is carrying which with itself.

Big diversity is being watched in Poland in the field of the equipment of households to making it possible devices of the access to Internet. The area of the usage of modern technologies is being widened gradually in big towns,

(14)

but also in country areas, in agribusiness, agricultural production and agricultural households.

They assume today that the access is one of measures of information society’s development to Internet. In 2007 of year Internet became the so popular medium like the television in Poland and he is developed still dynamically.

Despite disproportion is existing in the area of the country. No they often, re- sult failing the ability to use the network they always have the only economic character. The alignment of chances of this part of society which is living in the country is becoming one of the most important challenges of the present day in this connection.