Postawa człowieka w czasie dżumy na podstawie powieści Alberta Camusa
1. Cele lekcji
a) WiadomościUczeń zna sylwetkę laureata Nagrody Nobla. Wie, na czym polega egzystencjalizm.
Uczeń zna treść powieści Dżuma, wie, czym jest motto.
b) Umiejętności
Uczeń potrafi odnajdywać w tekście ukryte znaczenia, umie wyjaśnić dosłowne i przenośne znaczenie słowa dżuma. Samodzielnie analizuje motto i dostrzega jego wagę dla właściwej interpretacji dzieła.
Uczeń potrafi przeprowadzić analizę charakterologiczną bohaterów oraz ocenić ich postawy w warunkach dżumy. Umie ocenić zachowanie człowieka w warunkach ciągłego zagrożenia życia.
2. Metoda i forma pracy
Metoda podająca: nauczyciel przedstawia sylwetkę Camusa i jego dorobek twórczy.
Uczniowie aktywnie uczestniczą w tej części lekcji poprzez odszukiwanie na mapie miejsc istotnych w biografii pisarza (Algieria, Francja) i jednoczesną prezentację swoich wiadomości na temat tychże miejsc.
Metoda impresyjna: uczniowie na podstawie zdjęć pisarza próbują scharakteryzować jego osobę.
Metoda praktyczno-problemowa: uczniowie oceniają postawy poszczególnych bohaterów, a następnie w ramach dyskusji animowanej i prowadzonej przez nauczyciela zastanawiają się nad zagadnieniem człowieczeństwa i nad ewentualną definicją tego pojęcia.
3. Środki dydaktyczne
1. Albert Camus, Dżuma.
2. Powiększone zdjęcie pisarza.
3. Mapa krajów śródziemnomorskich (cel: umiejscowienie Oranu i punktów istotnych w biografii A. Camusa).
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
Nauczyciel pyta, czym jest dżuma. Obok znaczenia dosłownego i wyjaśnienia medycznego uczniowie próbują na podstawie powieści Camusa i w oparciu o własne skojarzenia odnaleźć inne możliwe znaczenia tego słowa.
Uczniowie wraz z nauczycielem podejmują próbę interpretacji motta powieści: „Jest rzeczą równie rozsądną ukazać jakiś rodzaj uwięzienia przez inny, jak ukazać coś, co istnieje rzeczywiście, przez coś innego, co nie istnieje”. (Daniel Defoe).
b) Faza realizacyjna
Przedstawienie sylwetki i krótkie omówienie twórczości Alberta Camusa. Na podstawie fotografii Camusa i podanych wcześniej faktów z biografii pisarza, uczniowie próbują opisać charakter i psychikę laureata Nagrody Nobla (leksyka, sposób przedstawiania cech człowieka będą pomocne przy późniejszym opisie postaw bohaterów powieści).
Analiza powieści Dżuma.
1. Czas i okoliczności napisania Dżumy.
2. Wybrani uczniowie własnymi słowami opowiadają treść powieści Dżuma.
3. Zapisanie na tablicy nazwisk bohaterów powieści.
4. Przytaczanie uprzednio odnalezionych fragmentów, pozwalających określić postawę danych postaci, a następnie nazwanie i zapisywanie tych postaw.
5. Próba oceny bohaterów.
6. W oparciu o powieść, ale także własne doświadczenia i refleksje, poszukiwanie odpowiedzi na pytanie: w czym objawia się nasze człowieczeństwo i czy można to pojęcie zdefiniować?
7. Głośna lektura kazania ojca Paneloux oraz dyskusja na temat tego, gdzie odnajdujemy Boga i wiarę w konfrontacji z dżumą.
c) Faza podsumowująca
Dyskusja: do czego moglibyśmy odnieść pojęcie dżumy na początku XXI wieku? Jakich zachowań oczekiwalibyśmy od drugiego człowieka w danych sytuacjach? Jak sami
wyobrażamy sobie swoją postawę w czasie dżumy? Dyskusja ma służyć pobudzeniu refleksji uczniów.
5. Bibliografia
1. Camus A, Dżuma, przekł. J. Guze, Warszawa, PIW 1964.
2. Grzegorczyk A., Kochanek prawdy: rzecz o twórczości Alberta Camusa, Katowice, Książnica 1999.
3. Guze J., Albert Camus: Los i lekcja, Warszawa, Fundacja Zeszytów Literackich 2004.
4. Lottman Herbert R., Albert Camus, przekł. I. Szymańska, Warszawa, Oficyna Szczepan Szymański 1996.
6. Załączniki
a) Zadanie domowe
Odnalezienie w prasie lub przywołanie we własnej pamięci wydarzenia, które posłuży jako materiał do napisania wypracowania (minimum 1000 znaków) na temat: „Postawa człowieka – próba jego człowieczeństwa”.
7. Czas trwania lekcji
90 minut
8. Uwagi do scenariusza
Scenariusz przewidziany jest na dwie godziny lekcyjne. Pierwsza będzie dotyczyła sylwetki i twórczości Camusa, druga natomiast będzie poświęcona analizie powieści Dżuma.
Scenariusz ma przybliżyć uczniom sylwetkę jednego z najważniejszych pisarzy XX wieku.
Ciekawa biografia, interesujące poglądy Camusa, daleko wykraczające poza ramy literatury, pozwalają na szerokie ujecie interpretacyjne powieści Dżuma.
Lektura dzieła, a następnie jego analiza powinny stać się przyczynkiem do refleksji nad sensem życia i znaczeniem słowa człowiek.
Podsumowaniem będzie dyskusja i samodzielna praca ucznia dotycząca człowieczeństwa, moralności i znaczenia wiary lub jej braku w życiu człowieka.
