Polacy na frontach II wojny światowej podsumowanie

Polacy na frontach II wojny światowej – podsumowanie

Wprowadzenie Przeczytaj

Mapa interaktywna Sprawdź się Dla nauczyciela

Piloci Dywizjonu 303, polskiej eskadry lotnictwa myśliwskiego (od lewej): Mirosław Ferić, John Kent, Bogdan Grzeszczak,

Żołnierze polscy walczyli na frontach II wojny światowej od jej pierwszych do ostatnich dni. Po klęsce wojny obronnej części oddziałów udało się przedostać do Francji, gdzie rząd polski na uchodźstwie podjął próby odtworzenia wojska. Stały się one podstawą Polskich Sił Zbrojnych powstałych na zachodzie; w momencie ataku Niemiec na Francję liczyły ponad 80 tys. żołnierzy.

Twoje cele

Wymienisz miejsca, w których walczyli żołnierze polscy poza krajem.

Scharakteryzujesz formacje wojskowe tworzone z żołnierzy polskich na zachodzie i wschodzie.

Ocenisz wysiłek zbrojny Polaków na frontach II wojny światowej.

Polacy na frontach II wojny światowej – podsumowanie

Piloci Dywizjonu 303, polskiej eskadry lotnictwa myśliwskiego (od lewej): Mirosław Ferić, John Kent, Bogdan Grzeszczak, Jerzy Radomski, Jan Zumbach, Witold Łokuciewski, Zdzisław Henneberg, Jan Rogowski, Eugeniusz Szaposznikow.

Źródło: 1940, wikimedia.org, licencja: CC 0.

Przeczytaj

Dalsza walka – w innych państwach Europy

Po klęsce sił polskich w kampanii wrześniowej i kapitulacji Warszawy 28 września 1939 r. niemożliwa stała się walka regularna na terenie okupowanego państwa. Żołnierze pragnący kontynuować walkę w kraju zmuszeni byli toczyć wojnę partyzancką. Możliwość walki przeciwko III Rzeszy otwierała się na zachodzie, gdzie w stanie wojny z Niemcami znajdowały się także Francja i Wielka Brytania. W ciągu całej II wojny światowej żołnierze polscy różnych formacji walczyli na jej frontach o wolną Polskę.

Pierwsze polskie formacje poza granicami kraju zaczęły się tworzyć już we wrześniu 1939 r. we Francji. Były to cztery dywizje piechoty (1 Dywizja Grenadierów, 2 Dywizja Strzelców Pieszych, 3 Dywizja Piechoty, 4 Dywizja Piechoty), a także 10 Brygada Kawalerii Pancernej (pancerno‑motorowa), oprócz tego powstawały oddziały lotnictwa

i wsparcia. Natomiast w samych walkach we Francji na wiekszą skalę uczestniczyli żołnierze dwóch dywizji i brygady. Rekrutami byli ochotnicy, Polacy przebywający na terytorium Belgii, Holandii, Francji i Wielkiej Brytanii. Siły te liczyły w 1940 r. już ponad 80 tys. żołnierzy. W kampanii francuskiej wzięło udział ok. 50 tys. żołnierzy polskich. Po porażce i zajęciu Francji przez Niemców spora część oddziałów polskich została ewakuowana do Anglii i Palestyny, będącej w tym czasie mandatem brytyjskim, było to ok. 27 tys. żołnierzy.

Skład Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie ze względu na pochodzenie żołnierzy (dane zbiorcze z całego okresu II wojny)

Pochodzenie Liczba (w tys.) %

dezerterzy z Wehrmachtu 89,3 35,8

ewakuowani z ZSRS (1941) 83 33,7

ewakuowani z Francji (1940) 35 14

uwolnieni jeńcy wojenni 21,75 8,7

uciekinierzy z okupowanej Europy 14,21 5,7

rekruci z Francji 7 2,8

Polonia z obu Ameryk 2,29 0,9

Polonia z Wielkiej Brytanii 1,78 0,7

Razem 249

Źródło: na podstawie Polski wkład w II wojnę światową, Wikipedia.org Gen. Władysław Sikorski wśród żołnierzy we Francji w 1940 r.

Źródło: Walentyna Korpalska, Władysław Eugeniusz Sikorski. Biografia polityczna, Wrocław 1981, Wikimedia Commons, domena publiczna.

Część wojsk polskich utworzonych we Francji brała udział w kampanii norweskiej, trwającej od 9

kwietnia do 10 czerwca 1940 roku. Do obrony miasta Narwik w północnej Norwegii został przydzielony aliancki korpus ekspedycyjny, w którego skład weszła także polska Samodzielna Brygada Strzelców Podhalańskich, dowodzona przez gen. Zygmunta Bohusza‑Szyszkę. Oddział ten liczył prawie 5 tys.

żołnierzy. Pomimo zdecydowanej przewagi liczebnej i sukcesów korpusu ekspedycyjnego, któremu udało się zdobyć Narwik, operacja ostatecznie zakończyła się ewakuacją sprzymierzonych ze względu na postępy Niemców w kampanii francuskiej.

Gen. Zygmunt Bohusz-Szyszko (po prawej) z gen. Nikodemem Sulikiem.

Źródło: Prawdopodobnie Melchior Wańkowicz, Melchior Wańkowicz, Monte Cassino, Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, Warszawa 1957, s. 97, Wikimedia Commons, domena publiczna.

Na afrykańskiej ziemi

Przy francuskiej Armii Lewantu (Armée du Levant), tworzonej na francuskim terytorium mandatowym w Syrii, także postanowiono powołać jednostki polskie. Miały się one składać z żołnierzy

i ochotników ewakuowanych z Węgier i Rumunii.

Rozkaz o sformowaniu Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich w Syrii został wydany 12 kwietnia 1940 r. przez gen. Władysława Sikorskiego.

Dowódcą mianowany został płk Stanisław Kopański.

Jednostka liczyła ok. 4 tys. żołnierzy. Po kapitulacji Francji dowódca francuskiej Armii Lewantu opowiedział się za rządem Vichy, natomiast płk Kopański otrzymał rozkaz połączenia się z oddziałami brytyjskimi. W 1941 r. Samodzielna Brygada Strzelców Karpackich została skierowana do walk przeciwko Niemcom w Libii (Polacy nie byli kierowani do walk z Włochami, gdyż formalnie nie

było stanu wojny pomiędzy ich krajami), gdzie m.in. brała udział w obronie twierdzy Tobruk.

Nagranie dostępne na portalu epodreczniki.pl Żołnierze duńscy w czasie niemieckiej inwazji.

Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Załadunek żołnierzy Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich w Aleksandrii na rejs do Tobruku, 1941 rok. Zwróć uwagę na noszone przez żołnierzy okrycia głowy.

Źródło: Adam Majewski, Wojna, ludzie i medycyna, Lublin 1972, Wikimedia Commons, domena publiczna.

Nagranie dostępne na portalu epodreczniki.pl Nagranie dźwiękowe.

Z. Adrjański

Złota księga pieśni polskich: pieśni, gawędy, opowieści

Karpacka Brygada

Myśmy tutaj szli z Narwiku, Wy przez Węgry, a my z Czech.

Nas tu z Syrii jest bez liku, A was z Niemiec zwiało trzech!

My przez morza, a wy z Flandrii, My górami, wy przez las!

Teraz wszyscy do Aleksandrii, Teraz my już wszyscy wraz.

Karpacka Brygada! Daleki jest świat!

Daleki żołnierza tułaczy ślad.

Daleka jest droga w zawiejach i mgłach, Od śniegów Narwiku w libijski piach.

Maszeruje Brygada, maszeruje, Maszeruje co tchu, co tchu!

Bo z daleka jej Polska wypatruje, Wyczekuje dzień po dniu.

I wzrok na nią zwraca zza gór i zza mórz, Czy widać Brygadę, że idzie już?

Co noc słuch wytęża, przez dal i przez mrok.

Czy słychać Karpackiej Brygady krok?

Karpacka Brygada! Daleki jest świat!

Daleki żołnierza tułaczy ślad.

Daleka jest droga w zawiejach i mgłach, Od śniegów Narwiku w libijski piach.

“

Tereny działań bojowych Samodzielnej Brygady Strzelców Karpackich (kwiecień 1941 – marzec 1942 r.). Wskaż pozycje zajmowane przez tę formację wojskową.

Źródło: Contentplus.sp. z o.o. na podstawie Lonio17, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.

Po ewakuacji ze zdobytej przez Niemców Francji oddziały polskie ponownie zaczęły się formować w Wielkiej Brytanii. Powstał tam I Korpus Polski, któremu przypadła w udziale obrona wschodniego wybrzeża Szkocji. Podczas bitwy o Anglię wsławili się także polscy lotnicy z dywizjonów 302 i 303. Do 1941 r. stan liczebny Polskich Sił Zbrojnych wynosił ok. 27 tys. żołnierzy i oficerów. Problem stanowił brak źródeł uzupełnień. Kwestia ta została rozwiązana dopiero po dołączeniu Związku Socjalistycznych Republik Sowieckich (ZSRS) do wojny po stronie aliantów oraz zawarciu układu Sikorski–Majski 30 lipca 1941 roku.

Z Rosji przez Iran do Włoch

Podpisanie układu Sikorski–Majski, Londyn 30 lipca 1941 r. Od lewej: Władysław Sikorski, Anthony Eden, Winston Churchill i Iwan Majski. Dlaczego w podpisaniu polsko-sowieckiego porozumienia uczestniczyli przedstawiciele Wielkiej Brytanii?

Źródło: Z. Adrjański, Złota księga pieśni polskich: pieśni, gawędy, opowieści, Warszawa 1994, s. 305–306.

Żołnierze I Korpusu Polskiego w Szkocji, 1941 rok.

Źródło: Za naszą i waszą wolność, Polish Informa on Center, 1st Ed., New York 1941, Wikimedia Commons, domena publiczna.

Źródło: Roman Wapiński, Władysław Sikorski, Wiedza Powszechna, Warszawa 1979, s. 81, Wikimedia Commons, domena publiczna.

Po podpisaniu układu Sikorski–Majski i ponownym nawiązaniu stosunków dyplomatycznych między Polską a ZSRS możliwe stało się powołanie jednostek Polskich Sił Zbrojnych w Związku Sowieckim.

Odpowiednia umowa została zawarta 14 sierpnia 1941 roku. Na dowódcę Polskich Sił Zbrojnych w ZSRS został wyznaczony niedawny więzień NKWD, gen. Władysław Anders (stąd jednostka ta była nazywana armią Andersa). Początkowo armia ta liczyła 26 tys. żołnierzy, rekrutowanych spośród więźniów sowieckich obozów jenieckich dla żołnierzy polskich. Do kolejnych jednostek wojskowych rekrutowano więźniów łagrów i zesłańców posiadających polskie obywatelstwo.

Szybko doszło do sporów ponieważ władze sowieckie nie pozwalały przyjmować Białorusinów i Ukraińców, którym w wyniku agresji sowieckiej nadano obywatelstwo Związku Sowieckiego. W 1942 r. Związek Sowiecki wyraził zgodę na ewakuację jednostki do Iranu, okupowanego od roku przez

armie brytyjskie i sowieckie. Łącznie Związek Sowiecki opuściło ok. 80 tys. żołnierzy polskich. Poprzez Irak armia dotarła w końcu do Palestyny, już jako II Korpus Polskich Sił Zbrojnych, utworzony w 1943 roku. Jednostka ta składała się nie tylko z oddziałów ewakuowanych z ZSRS, ale także z oddziałów walczących wcześniej w Afryce, jak np. 3 Dywizja Strzelców Karpackich. Oprócz niej w skład Korpusu wchodziły również m.in. 5 Kresowa Dywizja Piechoty, 2 Samodzielna Brygada Pancerna, 2 Armijna Grupa Artylerii oraz pułki ułanów. Następnie jednostka została skierowana do walk z Niemcami na Półwyspie Apenińskim, gdzie brała udział m.in. w walkach o klasztor Monte Cassino oraz o Bolonię, w której pozostała już do końca wojny.

Walki II Korpusu Polskiego pod Monte Cassino (11–19 maja 1944 r.).

Źródło: Contentplus.pl na podstawie Lonio17 Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 3.0.

Byli więźniowie łagrów zgłaszający się do służby wojskowej w Armii Polskiej w ZSRS, 1941 rok. O czym może świadczyć ich wygląd?

Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

 



 



Po utworzeniu nowego frontu na zachodzie swój udział w walkach na nim zaznaczyli także Polacy.

I Samodzielna Brygada Spadochronowa gen. Stanisława Sosabowskiego we wrześniu 1944 r. wzięła udział w nieudanej operacji powietrznodesantowej pod Arnhem (operacja „Market‑Garden”). 1 Dywizja Pancerna gen. Stanisława Maczka brała udział w bitwie pod Falaise oraz w walkach na terenie Belgii, Holandii i północnych Niemiec.

Bitwa o Bolonię (9–21 kwietnia 1945 r.).

Źródło: Lonio17, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.

Gen. Kazimierz Sosnkowski i płk Stanisław Sosabowski podczas przeglądu żołnierzy 1 Samodzielnej Brygady Spadochronowej, 1943 rok. Wskaż obu wojskowych na zdjęciu.

Źródło: Centralne Archiwum Wojskowe, Wikimedia Commons, domena publiczna.

 



 



 



 



Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie miały swój wkład w sukcesy aliantów na frontach II wojny światowej.

W momencie podpisania kapitulacji Niemiec liczyły one ponad 200 tys. żołnierzy. Żołnierze ci, nie mogąc walczyć z okupantem we własnej ojczyźnie, występowali przeciwko niemu wszędzie, gdzie było to możliwe. Celem, jaki im przyświecał, była wolna i niepodległa ojczyzna. Żołnierze Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie duchowo związani byli z walką, jaką toczył ruch oporu w kraju. Tę łączność dobrze obrazuje odezwa gen. Maczka do walczących w powstaniu warszawskim:

Stanisław Maczek podczas dowodzenia dywizją, 1944 r.

Źródło: Centralne Archiwum Wojskowe, Wikimedia Commons, domena publiczna.

gen. Stanisław Maczek

Odezwa do walczących w powstaniu warszawskim, 1 września 1944

Mówię do Was z pola walki we Francji.

Walcząc tu u boku naszych sojuszników brytyjskich, amerykańskich, kanadyjskich z tym samym, co i Wy, wrogiem – sercem i myślami jesteśmy zawsze z Wami. […] Dzielą nas jeszcze tysiące kilometrów, ale ciosy, które tu padają, są ciosami zadawanymi tym samym Niemcom, którzy dziś niszczą i palą stolicę Polski. Pomoc dla Was idzie od Zachodu.

Jesteśmy dumni, że dane nam jest brać udział w tej błyskawicznej ofensywie armii sojuszniczych. Lecz jednocześnie przepełnieni jesteśmy najgłębszym niepokojem o Wasze losy. Największym bowiem szczęściem każdego polskiego żołnierza byłoby walczyć w Polsce, w Warszawie. Polska Dywizja Pancerna we Francji składa hołd żołnierzom i ludności cywilnej Stolicy. Ślubujemy, że

poniesione przez Was ofiary pomścimy stokrotnie.

“

z piracką flagą ukazującą liczbę zatopionych i uszkodzonych statków.

Źródło: Archiwum Fotograficzne Stefana Bałuka, Wikimedia Commons, domena publiczna.

Jednak wysiłek żołnierza polskiego nie mógł zostać postawiony przez aliantów wyżej niż wysiłek Związku Sowieckiego na froncie wschodnim. Polskie jednostki były zbyt nieliczne, aby wpłynąć na politykę sprzymierzonych i skłonić aliantów do odbudowy Polski niezależnej od ZSRS. Podział Europy na strefę wpływów sowieckich i zachodnich nie mógł oszczędzić Polski.

Ważne postacie Słownik

alianci

(fr. alliance - przymierze) w czasie II wojny światowej państwa należące do koalicji antyhitlerowskiej i sprzymierzone w walce przeciwko III Rzeszy oraz jej sojusznikom

Armia Andersa

Polskie Siły Zbrojne w ZSRS w latach 1941‑1942, armia dowodzona przez gen. Władysława Andersa, podporządkowana legalnemu rządowi Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie (w Londynie), pod względem operacyjnym podlegająca dowództwu Armii Czerwonej; ten związek operacyjny został utworzony na mocy układu polsko‑sowieckiego z 1941 r., w jego skład wchodzili m.in. deportowani obywatele Polski

Armia Berlinga

Polskie Siły Zbrojne w ZSRS w latach 1942‑1944, związek operacyjny, sformowany przez Zygmunta Berlinga, kierowany przez polskich komunistów, powstał po wyjściu z ZSRS Armii Andersa za porozumieniem Związku Patriotów Polskich i rządu sowieckiego

kapitulacja

poddanie się części lub całości wojska przeciwnikowi. Może być bezwarunkowa lub pod pewnymi wcześniej ustalonymi warunkami. Najczęściej kończy konflikt zbrojny.

Ludowe Wojsko Polskie

nieoficjalna nazwa Wojska Polskiego od 1944 r., stosowana w celach propagandowych; były to polskie siły zbrojne walczące przeciwko Niemcom u boku sowieckiej Armii Czerwonej; znajdowało się pod kontrolą rządzącej partii komunistycznej; w 1944 r. z sił Armii Berlinga utworzono 1. Armię Wojska Polskiego również dowodzoną przez Berlinga (w jej skład wchodziło 5 dywizji piechoty, samodzielna brygada kawalerii, 2 brygady artylerii haubic, brygada artylerii przeciwlotniczej, brygada artylerii przeciwpancernej, brygada artylerii ciężkiej, brygada zaporowa, pułk czołgów ciężkich, pułk artylerii pancernej, pułk moździerzy, pułk zapasowy oraz pułk łączności); 2. Armia Wojska Polskiego została utworzona w sierpniu 1944 r. pod dowództwem gen. Karola Świerczewskiego (w jej skład wchodziło 5 dywizji piechoty, samodzielny pułk czołgów ciężkich, pułk moździerzy, samodzielny zmotoryzowany batalion pontonowo‑mostowy, samodzielny batalion obrony przeciwchemicznej, brygada pancerna, służby tyłowe i łączności, brygada artylerii ciężkiej i przeciwlotniczej oraz dywizja artylerii

przeciwlotniczej), w 1945 r. ponad połowę korpusu oficerskiego armii stanowili Rosjanie; u schyłku II wojny światowej w maju 1945 Ludowe Wojsko Polskie liczyło 370 000 żołnierzy

układ Sikorski–Majski

zawarty 30 lipca 1941 r. układ między Polską a ZSRS, przywracał on stosunki dyplomatyczne pomiędzy państwami

NKWD

Źródło: gen. Stanisław Maczek, Odezwa do walczących w powstaniu warszawskim, 1 września 1944, [w:] Andrzej Kunert, Rzeczpospolita Walcząca. Powstanie Warszawskie 1944, Warszawa 1994, s. 233–234.

(skrót od ros. Narodnyj Komissariat Wnutriennich Dieł – Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych) centralny organ władz bezpieczeństwa ZSRS, istniejący w latach 1917–1946

partyzantka

(od fr. partisan - stronnik, partyzant oraz wł. partigiano - stronnik; pochodzące z łac. pars - część) forma walki zbrojnej przeciwko okupantowi, prowadzonej z ukrycia, na tyłach jego wojsk;

Słowa kluczowe

II wojna światowa, oddziały polskie, układ Sikorski–Majski, Polskie Siły Zbrojne, Władysław Anders, Stanisław Maczek

Bibliografia

C. Brzoza, Wielka Historia Polski. Polska w czasach niepodległości i II wojny światowej (1918–1945), t. 9, Kraków 2003.

Wielka historia Polski, tomy 9‑10; Oficyna Wydawnicza FOGRA, Kraków 2016.

Z. Adrjański, Złota księga pieśni polskich: pieśni, gawędy, opowieści, Warszawa 1994.

A. Kunert, Powstanie Warszawskie 1944, Warszawa 1994.

Mapa interaktywna

Polecenie 1

Zapoznaj się z poniższą mapą interaktywną, a następnie wykonaj polecenia.

Źródło: Contentplus.pl, licencja: CC BY-SA 3.0.

Polecenie 2 Polecenie 3 Polecenie 4

Sprawdź się

Ćwiczenie 1

Ułóż w kolejności chronologicznej bitwy II wojny światowej, w których udział brali Polacy. Najwcześniejsze wydarzenie umieść u góry.

Ćwiczenie 2

Do każdej z podanych bitew przyporządkuj polską formację wojskową, spośród oznaczonych literami A–D, która brała w niej udział. W każdym wierszu tabeli zaznacz właściwą literę.

Ćwiczenie 3

Zapoznaj się z podanym źródłem i wykonaj polecenie.

Pamiątkowa odznaka 2 Korpusu Polskiego

Źródło: Taurus234, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.

Ćwiczenie 4

Zapoznaj się z podanymi źródłami i wykonaj polecenia.

Źródło A

輸

輸

輸

醙

Odznaka polskiej formacji wojskowej.

Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Źródło B

Władysław Broniewski

Tułacza Armia [fragment]

[…]

Myśmy ostrym toporem Rozprawiali się z borem

Nie dla Polski, dla Rosji… dla Rosji […]

Dziś w angielskiej kantynie, […]

wspominamy, jak gdzieś na Ładodze od tyfusu, malarii

tysiącamiśmy marli

i tysiące nas padły po drodze.

Dobrze jest, że nas nie ma Tam gdzie zima, Kołyma, […],

Że przez Morze Kaspijskie I przez piaski libijskie

Wędrujemy prościutko do Polski.

Źródło: Władysław Broniewski, Tułacza Armia [fragment], dostępny w internecie: armiakrajowazgorzelec.blogspot.com.

“

Ćwiczenie 5

Zapoznaj się z tekstem źródłowym i wskaż właściwe dokończenie zdania.

Czesław Brzoza

Wielka Historia Polski. Polska w czasach niepodległości i II wojny światowej (1918–1945)

Fragment opracowania historycznego.

[…] zatopiono wówczas niszczyciel „Grom” oraz okręt podwodny „Orzeł”.

Źródło: Czesław Brzoza, Wielka Historia Polski. Polska w czasach niepodległości i II wojny światowej (1918–1945), t. 9, Kraków 2003, s.

281.

“

Ćwiczenie 6

Zapoznaj się z podanymi źródłami i wykonaj polecenia.

Źródło A

Źródło: Lonio17, Wikimedia Commons, licencja: CC BY-SA 4.0.

Źródło B

Układ pomiędzy Rzecząpospolitą Polską a ZSRR z 30 lipca 1941 (układ Sikorski-Majski) [fragment]

Art. 2

Stosunki dyplomatyczne między obu rządami będą przywrócone po podpisaniu niniejszego układu i nastąpi niezwłocznie wymiana ambasadorów.

“

醙

醙

Art. 3

Oba rządy zobowiązują się wzajemnie do udzielenia sobie wszelkiego rodzaju pomocy i poparcia w obecnej wojnie przeciwko hitlerowskim Niemcom.

[…]

Art. 5

Układ niniejszy wchodzi w życie natychmiast po jego podpisaniu i nie podlega ratyfikacji. Układ niniejszy sporządzony jest w dwóch egzemplarzach, każdy w języku polskim i rosyjskim. Oba teksty mają jednakową moc.

Do układu zostały dołączone dwa tajne protokoły o następującej treści:

Protokół I

1. Różne roszczenia o charakterze tak publicznym, jak prywatnym będą rozpatrywane w dalszych rokowaniach między obu rządami.

2. Protokół niniejszy wchodzi w życie równocześnie z układem z 30 lipca 1941 roku.

Protokół II

1. Z chwilą przywrócenia stosunków dyplomatycznych rząd […] udzieli amnes i wszystkim obywatelom polskim, którzy są obecnie pozbawieni […] bądź jako jeńcy wojenni, bądź z innych odpowiednich powodów.

2. Protokół niniejszy wchodzi w życie równocześnie z układem z 30 lipca 1941 roku.

Źródło: Układ pomiędzy Rzecząpospolitą Polską a ZSRR z 30 lipca 1941 (układ Sikorski-Majski) [fragment].

Ćwiczenie 7

Zapoznaj się z materiałem źródłowym i wykonaj polecenia.

Źródło: dostępny w internecie: enumizmatyczny.pl.

Ćwiczenie 8

Oceń wysiłek zbrojny Polaków na frontach II wojny światowej.

難

難

Dla nauczyciela

Autor: Stanisław Mrozowicz Przedmiot: Historia

Temat: Polacy na frontach II wojny światowej – podsumowanie Grupa docelowa:

III etap edukacyjny, liceum ogólnokształcące, technikum Podstawa programowa:

Zakres podstawowy

Treści nauczania – wymagania szczegółowe Zakres podstawowy

L. Działalność władz Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie i w okupowanym kraju. Uczeń:

3) przedstawia przykłady bohaterstwa żołnierzy polskich na frontach II wojny światowej, w tym: bitwę o Narvik, bitwę o Anglię, bitwę pod Tobrukiem, bitwę o Monte Cassino, bitwę pod Falaise, bitwę o Arnhem, bitwę

o Kołobrzeg, bitwę o Bredę;

Kształtowane kompetencje kluczowe:

kompetencje w zakresie rozumienia i tworzenia informacji;

kompetencje cyfrowe;

kompetencje osobiste, społeczne i w zakresie umiejętności uczenia się;

kompetencje obywatelskie.

Cele operacyjne:

Uczeń:

wymienia miejsca, w których walczyli żołnierze polscy poza krajem;

charakteryzuje formacje wojskowe tworzone z żołnierzy polskich na zachodzie i wschodzie;

ocenia wysiłek zbrojny Polaków na frontach II wojny światowej.

Strategie nauczania:

konstruktywizm;

konektywizm.

Metody i techniki nauczania:

rozmowa nauczająca z wykorzystaniem ćwiczeń interaktywnych;

analiza materiału źródłowego (porównawcza);

dyskusja.

Formy pracy:

praca indywidualna;

praca w parach;

praca w grupach;

praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne:

komputery z głośnikami, słuchawkami i dostępem do internetu;

zasoby multimedialne zawarte w e‑materiale;

tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg lekcji Faza wstępna:

1. Wyświetlenie na tablicy uczniom tematu oraz celów lekcji, a następnie określenie kryteriów sukcesu.

2. Raport z przygotowań. Zalogowany na platformie nauczyciel, przy użyciu raportu, kontroluje przygotowanie uczniów do lekcji: weryfikuje, którzy uczniowie zapoznali się z udostępnionym e‑materiałem. Uczniowie intuicyjnie tworzą mapę skojarzeń dotyczącą tematu zajęć.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel zapowiada, że podczas lekcji uczniowie sprawdzą swoją wiedzę na temat udziału Polaków na różnych frontach II wojny światowej. W pierwszym kroku poleca im, aby zapoznali się z treścią e‑materiału oraz mapą interaktywną (multimedium).

2. W kolejnym kroku prowadzący proponuje zorganizowanie quizu. Uczniowie (pracując w parach) na podstawie przeczytanego tekstu oraz informacji zawartych w multimedium układają pytania do quizu dla innych par. Nauczyciel wraz z uczniami określa zasady rywalizacji i punktowania dobrych

odpowiedzi (np. gra na czas lub na ilość poprawnych odpowiedzi). Nauczyciel wyznacza również czas na przygotowanie pytań.

3. Przeprowadzenie gry w klasie. Nauczyciel lub wybrany uczeń dba o prawidłowy przebieg quizu zgodnie z wcześniejszymi ustaleniami. Nauczyciel nagradza zwycięską parę, np. ocenami z aktywności. Jeśli pojawiają się wątpliwości, wyjaśnia je i dopowiada potrzebne informacje.

4. Nauczyciel dzieli uczniów na grupy. Każda z grup wykonuje po dwa wskazane przez prowadzącego ćwiczenia z sekcji „Sprawdź się”. Wspólnie weryfikują odpowiedzi, nauczyciel udziela uczniom informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca:

1. Omówienie ewentualnych problemów z rozwiązaniem ćwiczeń i poleceń z sekcji „Sprawdź się”.

2. Uczniowie dobierają się w pary i wymieniają poglądami, dzielą się tym, czego się nauczyli podczas omawiania lekcji pt. „Polacy na frontach II wojny światowej – podsumowanie”.

3. Na zakończenie nauczyciel dokonuje oceny pracy wylosowanej grupy oraz ustnej oceny pracy uczniów w trakcie zajęć.

Praca domowa:

„Za waszą i naszą wolność” – w jaki sposób polscy żołnierze realizowali to hasło na różnych frontach?

Przygotuj notatkę, w której opiszesz udział wybranej polskiej formacji w czasie II wojny światowej i jej udział w walkach o wolność danego narodu.

Materiały pomocnicze:

Wielka historia świata. Tomy 1‑12 (praca pod patronatem Polskiej Akademii Umiejętności); Świat Książki 2004‑2006.

Seria Historia powszechna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011‑2019.

C. Brzoza, Wielka Historia Polski. Polska w czasach niepodległości i II wojny światowej (1918–1945), t. 9, Kraków 2003.

Wielka historia Polski, tomy 9‑10; Oficyna Wydawnicza FOGRA, Kraków 2016.

Z. Adrjański, Złota księga pieśni polskich: pieśni, gawędy, opowieści, Warszawa 1994.

A. Kunert, Powstanie Warszawskie 1944, Warszawa 1994.

E. Brudnik, A. Moszyńska, B. Owczarska, Ja i mój uczeń pracujemy aktywnie. Przewodnik po metodach aktywizujących, Wydawnictwo Jedność, Kielce 2011.

Wybór tekstów źródłowych do wskazanej epoki.

Wskazówki metodyczne:

Uczniowie na podstawie sekcji „Mapa interaktywna” przygotowują prezentację multimedialną będącą podsumowaniem lekcji.