View of PUBLIC SUPPORT IN AGRICULTURE – SELECTED ASPECTS

Pełen tekst

(1)Oeconomia 8 (3) 2009, 99–105. POMOC PUBLICZNA W ROLNICTWIE – WYBRANE ASPEKTY Anna Milewska Szkoa Gówna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Streszczenie. W artykule zaprezentowano zagadnienia i praktyczny wyraz pomocy publicznej realizowanej w polskich warunkach nansowych. Jest to bowiem, co do zasady, niedopuszczalna forma nansowego wsparcia przedsibiorców. Wsparcie poprzez rodki nansowe pochodzce z sektora nansów publicznych prowadzi bowiem do uprzywilejowania i preferowania podmiotu bd grupy podmiotów na rynku wewntrzwspólnotowym, burzc warunki konkurencyjnoci. Jednake prawo wspólnotowe dopuszcza wybrane dziedziny gospodarcze, m.in. sektor rolniczy, do otrzymania pomocy publicznej. W szczególnoci musi by jednak przestrzegana zasada, zgodnie z któr pomoc przyznawana benecjentowi (przez róne podmioty sektora nansów publicznych) w sektorze rolnictwa i ryboówstwa nie moe przekroczy 3 tys. euro w dowolnie okrelonym okresie, w cigu trzech lat. W polskich warunkach za dopuszczaln i najczciej stosowan pomoc publiczn w dziedzinie rolnictwa uznaje si ulgi i zwolnienia z tytuu podatku rolnego. Sowa kluczowe: Polska, budet pa stwa, pomoc publiczna, rolnictwo, ulgi podatkowe. WSTP Pojcie pomocy publicznej jest niebywale trudne do jednoznacznego zdeniowania. Próba denicji pomocy publicznej zawarta zostaa m.in. w decyzji Komisji Europejskiej nr 2064/86/EWWiS ustanawiajcej wspólnotowe regulacje dotyczce pomocy publicznej w sektorze wgla [Commission Decision No 2064/86/ECSC]. Dotyczya ona pomocy dla górnictwa wglowego. Wskazuje si w tam, e pomoc s „wszelkie rodki porednie, bd bezporednie lub wsparcie ze strony wadz pa stwowych w odniesieniu do produkcji, sprzeday lub eksportu, nawet jeli nie odnosi to skutku dla budetu pa stwa, jeli powoduje to przewag ekonomiczn przedsibiorstwa wglowego przez redukcj kosztów ponoszonych w normalnej jego dziaalnoci (…) równie rodki nansowe przyznawane przedsibiorstwu wglowemu, których angaoAdres do korespondencji – Corresponding author: Anna Milewska, Szkoa Gówna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Wydzia Nauk Ekonomicznych, Katedra Polityki Agrarnej i Marketingu, ul. Nowoursynowska 166, 02-787 Warszawa, anna_milewska1@sggw.pl.

(2) 100. A. Milewska. wanie przekracza normalne ryzyko kapitaowe okrelone standardami praktyki rynkowoekonomicznej” [Fornalczyk 1998; Commission Decision No 3484/85/ECSC; Council Directive 87/167/EEC; Postua, Werner 2006]. W literaturze przedmiotu kadzie si gównie nacisk na element uszczuplenia (bezporednio lub porednio) wpywów budetu pa stwa (bd innych podmiotów publiczno-prawnych, np. jednostek samorzdu terytorialnego). W konsekwencji fakt ten skutkuje uzyskaniem korzyci przez przedsibiorc prowadzcego dziaalno gospodarcz. Akcentowany jest take skutek, a w zasadzie efekt, jaki ma pomoc po stronie przedsibiorstwa, a wic uzyskanie korzyci nansowej. Powoduje to taki stan rzeczy, i przedsibiorstwo, które tak pomoc uzyska staje si bardziej konkurencyjne, wrcz uprzywilejowane na paszczynie konkurencji. ródowym przepisem caego systemu prawnego w zakresie pomocy publicznej jest art. 87 ust. 1 TWE, który stanowi: „z wyjtkiem sytuacji opisanych w niniejszym traktacie, wszelka pomoc udzielona przez pa stwo czonkowskie lub z uyciem zasobów pa stwowych w jakiejkolwiek formie, która zakóca lub moe zakóci konkurencj przez faworyzowanie okrelonych podmiotów lub wytwarzanie okrelonych dóbr, jest niezgodna ze wspólnym rynkiem, o ile wpywa na handel midzy pa stwami czonkowskimi”. [Pomoc… ]. Na podstawie art. 87 ust. 1 TWE przez pojcie pomocy publicznej naley rozumie wsparcie nansowe rodkami publicznymi, przekazane przedsibiorstwu, przy jednoczesnym spenieniu nastpujcych warunków: • jest przyznawane przez Pa stwo lub pochodzi ze rodków pa stwowych powodujcych przysporzenie dla podmiotu, • udzielane jest na warunkach korzystniejszych ni oferowane na rynku, • ma charakter selektywny (uprzywilejowuje okrelone przedsibiorstwo lub przedsibiorstwa albo produkcj okrelonych towarów), • grozi zakóceniem lub zakóca konkurencj oraz wpywa na wymian handlow midzy pa stwami czonkowskimi UE. Aby podj decyzj, czy dany transfer jest pomoc publiczn, instytucja zarzdzajca zobowizana jest do przeprowadzenia tzw. testu pomocy publicznej w oparciu o przesanki wystpowania pomocy publicznej zawarte w art. 87 ust. 1 Traktatu ustanawiajcego Wspólnot Europejsk (TWE).. FORMY POMOCY PUBLICZNEJ Wyrónia si dwa podstawowe rodzaje pomocy publicznej. Pierwszy z nich powoduje bezporednio ruch pieninych rodków publicznych z budetu pa stwa lub jednostek samorzdu terytorialnego, take nie bezporednio z budetów, ale od podmiotów, których dziaalno jest nansowana ze rodków publicznych (pomoc publiczna wiadczona bezporednio ze rodków publicznych). Drugi rodzaj pomocy sprowadza si do sytuacji, w której pa stwo zrzeka si egzekwowania od benecjentów pomocy rodków pieninych (pomoc publiczna uszczuplajca wpywy do budetu).. Acta Sci. Pol..

(3) Pomoc publiczna w rolnictwie – wybrane aspekty. 101. Do pierwszego typu mona zaklasykowa m.in.: dotacje pienine lub rzeczowe, preferencyjne kredyty, gwarancje i porczenia kredytów, inwestycje kapitaowe ze rodków publicznych (zakup akcji lub udziaów ze rodków publicznych), zamówienia pa stwowe, w których wystpuje uprzywilejowanie okrelonych podmiotów. Drugi rodzaj to: zwolnienia i ulgi podatkowe, rozoenie podatku na raty, odroczenia terminu jego spaty, zastosowanie przyspieszonej amortyzacji, konwersja wierzytelnoci na udziay w spóce kapitaowej, rezygnacja przez pa stwo lub podmioty publiczne z przysugujcej dywidendy w spóce kapitaowej itp. W praktyce Komisja Europejska posuguje si podziaem, który wyrónia cztery grupy form udzielania pomocy publicznej [Ninth… Fornalczyk 1998]: Grupa A Formy pomocy z tej grupy charakteryzuj si przemieszczeniem caoci udzielonej pomocy na rzecz benecjenta w taki sposób, e jej wielko jest równa transferowi pomocy. Pomoc pa stwa moe by udzielona albo bezporednio z budetu, albo te kosztem budetu. Mona wyróni w tym przypadku pomoc z budetu (A1) oraz pomoc powodujc uszczuplenia wpywów budetu (A2). Grupa B Obejmuje formy zaangaowania kapitaowego w formie udziaów pa stwa w kapitale przedsibiorstwa. Grupa C W tej paszczynie mieszcz si transfery rodków nansowych w postaci udzielania kredytu na preferencyjnych warunkach (C1) – mona zaliczy tutaj tzw. mikkie kredytowanie (preferencyjne, subsydiowane kredyty), kredyty z klauzul warunkowego umorzenia, a take udzielanie kredytu przedsibiorcom niemajcym wiarygodnoci kredytowej oraz odroczenia terminu patnoci podatków bd skadek ubezpieczeniowych, rozoenia na raty, a take przyspieszon amortyzacj (C2). Grupa D – do tej grupy zalicza si gwarancje i porczenia udzielane przez podmioty publiczne. Generalna zasada wynikajca z prawa wspólnotowego uznaje zatem, i pomoc publiczna jest niedopuszczalna. Przewidziane s jednak w traktacie wspólnotowym wyczenia spod tego nakazu, a wic sytuacje w których pomoc publiczna jest dopuszczalna i moe by stosowana. Dotyczy to m.in. • rolnictwa, • transportu publicznego, • pomocy przy zwalczaniu szkód spowodowanych katastrofami naturalnymi, • pomocy dla regionów sabo rozwinitych lub o duym bezrobociu. • pomocy udzielanej w celu realizacji wanych projektów europejskich lub sucych zapobieganiu powanym zaburzeniom gospodarki pa stwa czonkowskiego. Jedn z form pomocy publicznej uznawan za dopuszczaln w dziedzinie rolnictwa s zwolnienia i ulgi w podatku rolnym, które stanowi pomoc publiczn na realizacj inwestycji w gospodarstwach rolnych. Powinny by one jednak realizowane do wysokoci okrelonych w art. 4 rozporzdzenia (WE) nr 1857/2006 oraz podlega kumulacji z innymi formami pomocy inwestycyjnej z tytuu realizacji tej samej inwestycji. S nimi np. Oeconomia 8 (3) 2009.

(4) 102. A. Milewska. dopaty do oprocentowania kredytów inwestycyjnych udzielonych na podstawie rozporzdzenia Rady Ministrów z dnia 26 kwietnia 2007 r. w sprawie szczegóowego zakresu i kierunków dziaa Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz sposobów ich realizacji (Dz.U. 2007 Nr 77 poz. 514). Zwolnienia i ulgi uznawane za form pomocy publicznej w tym zakresie dotycz: 1) gruntów przeznaczonych na utworzenie nowego gospodarstwa rolnego lub powikszenie ju istniejcego do powierzchni nieprzekraczajcej 100 ha: a) bdcych przedmiotem prawa wasnoci lub prawa uytkowania wieczystego, nabyte w drodze umowy sprzeday, b) bdcych przedmiotem umowy o oddanie gruntów w uytkowanie wieczyste, c) wchodzcych w skad Zasobu Wasnoci Rolnej Skarbu Pa stwa, objtych w trwae zagospodarowanie; 2) gruntów gospodarstw rolnych powstaych z zagospodarowania nieuytków – na okres 5 lat, liczc od roku nastpnego po zako czeniu zagospodarowania; 3) inwestycyjna z tytuu wydatków poniesionych na: a) budow lub modernizacj budynków inwentarskich sucych do chowu, hodowli i utrzymywania zwierzt gospodarskich oraz obiektów sucych ochronie rodowiska, b) zakup i zainstalowanie: deszczowni, urzdze melioracyjnych i urzdze zaopatrzenia gospodarstwa w wod, urzdze do wykorzystywania na cele produkcyjne naturalnych róde energii (wiatru, biogazu, so ca, spadku wód) [Ustawa… 1984]. W celu zapewnienia nieprzekroczenia intensywnoci pomocy publicznej, okrelonej w art. 4 rozporzdzenia nr 1857/2006 na urzdy gmin naoony jest obowizek prowadzenia ewidencji kwot udzielonej pomocy publicznej i jej monitorowanie w zakresie zwolnie i ulg w podatku rolnym udzielonych w kadym roku podatkowym z tytuu tej samej inwestycji. Konieczno wprowadzenia przepisów w zakresie monitorowania i sprawozdawczoci pomocy publicznej w rolnictwie oraz ryboówstwie wynika z koniecznoci przedkadania corocznych sprawozda dotyczcych wielkoci udzielonej pomocy publicznej do Komisji Europejskiej, o których mowa w rozporzdzeniu Rady (WE) nr 659/1999 z dnia 22 marca 1999 r. ustanawiajcym szczegóowe zasady stosowania art. 93 Traktatu WE (Dz.Urz. WE L 83 z 27.03.1999, s. 1) oraz przepisach wykonawczych, w tym równie sprawozda dotyczcych wielkoci udzielonej pomocy de minimis w rolnictwie i ryboówstwie na podstawie rozporzdzenia Komisji (WE) nr 1860/2004 z 6 padziernika 2004 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu WE w odniesieniu do pomocy w ramach zasady de minimis dla sektora rolnego i sektora ryboówstwa (Dz.Urz. UE L 325 z 28.10.2004, s. 4). Na mocy tego rozporzdzenia pa stwo czonkowskie zobowizane jest do rejestrowania oraz opracowywania wszystkich informacji dotyczcych pomocy de minimis w rolnictwie i ryboówstwie, w szczególnoci musi przestrzega , aby pomoc przyznana jakiemukolwiek benecjentowi w sektorze rolnictwa i ryboówstwa nie przekroczya 3 tys. euro w dowolnie okrelonym okresie trzech lat, ogólnej kwoty pomocy de minimis w rolnictwie i ryboówstwie okrelonej dla Polski (w rolnictwie: 44 895 000 euro oraz w ryboówstwie: 1 652 100 euro) [Ministerstwo…].. Acta Sci. Pol..

(5) Pomoc publiczna w rolnictwie – wybrane aspekty. 103. ZAKRES I SKALA POMOCY PUBLICZNEJ UDZIELONEJ W 2006 ROKU Podzia pomocy publicznej w 2006 roku wedug instytucji, które tej pomocy udzielaj zostay zaprezentowane w tabeli 1. Do najwikszych dysponentów pomocy publicznej w 2006 roku naley zaliczy : Prezesa Pa stwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepenosprawnych – 26,8% ogólnej wartoci pomocy, Ministra Gospodarki – 26,6%, naczelników urzdów skarbowych i celnych – 14,7%.

(6) czna warto pomocy udzielonej przez te organy wyniosa 3041,1 mln PLN (68,1% ogólnej wartoci pomocy) [Raport…]. Z danych zaprezentowanych w tabeli 1, nie mona wnioskowa jednoznacznie o wysokoci pomocy publicznej kierowanej dla rolnictwa. W najwikszym zakresie pomocy dla tego sektora naley upatrywa (w odniesieniu do wczeniej zaprezentowanego katalogu ulg i zwolnie ) w grupie instytucji udzielajcej jak s jednostki samorzdu terytorialnego. W nowej perspektywie nansowej 2007–2013, w 2007 roku pomocy publicznej udzieliy wród organów samorzdu terytorialnego wszystkie 16 województw, 302 (sporód 308 powiatów) oraz 1306 gmin (sporód 2489 jednostek samorzdu gminnego). W 2007 roku subsydia podatkowe (grupa A2) ksztatoway si na poziomie 107,7 mln z, w grupie A1 czyli na dotacje samorzdy udzieliy pomocy publicznej na kwot 68,7 mln z, Grupa C2A czyli odroczenie i rozoenie na raty patnoci osigny wielko 0,3 mln z. Nowa perspektywa nansowa to take nowe moliwoci uzyskania przez benecjentów pomocy publicznej. Ze wzgldu jednak na skutki globalnego kryzysu naley upatrywa ograniczonej aktywnoci w tym zakresie. Dotyczy to bdzie take samorzdów. Ze wzgldu na ograniczone moliwoci nansowe (brak nadwyek w budetach) nie s one zainteresowane przekazywaniem wsparcia w formie dotacji dla jednostek spoza sektora nansów publicznych. Szczególn form wsparcia dla przedsibiorców odnale mona w SSE (specjalnych strefach ekonomicznych). Dotycz one jednak grypy uszczuple. wpywów podatkowych poprzez obnianie np. wysokoci podatku od nieruchomoci od gruntów czy budynków zwizanych z prowadzeniem dziaalnoci gospodarczej innej ni dziaalno rolnicza. Dotyczy to jednak prolu zwizanego z prowadzeniem dziaalnoci gospodarczej, a nie sensu stricte dziaalnoci rolniczej.. PIMIENNICTWO Fornalczyk A. (red.), 1998. Pomoc publiczna dla przedsibiorstw w Unii Europejskiej i w Polsce. Urzd Komitetu Integracji Europejskiej, Warszawa, s. 13, 32. Ninth Survey State Aid in the European Union Commission of the European Communities, Brussels, 18.7.2001, COM (2001) 403 nal, s. 94. Pomoc publiczna w programach operacyjnych 2007–2013. Poradnik dla administracji publicznej, marzec 2008 r., Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa [w:] http:// www.funduszestrukturalne.gov.pl/NR/rdonlyres/4DAB6BC0-0BC7-41D0-9D14-7706157C299F/45212/poradnik_pomoc_publiczna_280308r.pdf [23.05.2009] Postua I., Werner A., 2006. Pomoc publiczna, LexisNexis, Warszawa, s. 31. Raport o pomocy publicznej w Polsce udzielonej przedsibiorcom w 2006 roku. 2007, Urzd Ochrony Konkurencji i Konsumentów, Warszawa.. Oeconomia 8 (3) 2009.

(7) * Z wyczeniem pomocy w transporcie ródo: [Raport…]. Source: [Raport…].. Polska Agencja Rozwoju Przedsibiorczoci Organy Skarbowe i Celne Regionalne Instytucje Finansujce Ochotnicze Hufce Pracy Bank Gospodarstwa Krajowego Krajowa Struktura Wsparcia Wojewodowie Marszakowie województw Starostowie powiatów Gminy Pomoc publiczna ogóem (w mln PLN). Minister Gospodarki Minister Transportu Minister Skarbu Pa stwa Minister Edukacji Narodowej Minister Nauki i Szkolnictwa Wyszego Narodowy Fundusz Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej Wojewódzkie Fundusze Ochrony rodowiska i Gospodarki Wodnej Pa stwowy Fundusz Rehabilitacji Osób Niepenosprawnych Agencja Rozwoju Przemysu S.A.. Nazwa instytucji. 0,3. 0,6 62,7 855,7. 0,3 0,6 62,9 189,1 42,5 3 502,4. 639,5. 151,2 293,6 17,2 12,9 163,9. 1195,4 8,0. 8,0. –. 1,3 0,0 93,1. 41,2. 11,3. 13,3. 2,6. Grupa C1A Kredyty preferencyjne i warunkowo umorzone. 26,0. 0,9. 0,5. Grupa A2 Subsydia podatkowe. Grupa B2A Konwersja zaduenia na kapita. 195,9. 0,2 136,3. 1187,8 1,1. Grupa A1 Dotacje. Grupa B1A Wniesienie kapitau do spóki. Tabela 1. Instytucje udzielajce pomocy publicznej (cznie z ulgami systemowymi) w 2006 roku* Table 1. Institutions providing public support (system concessions included) in 2006. 0,0 3,6 9,2. 0,0. 0,3. 5,3. Grupa C2A Odroczenie i rozoenie na raty patnoci. –. Grupa D1A Porczenia i gwarancje kredytowe. 170,5 293,6 656,7 12,9 164,2 41,2 0,3 0,6 62,9 191,0 108,8 4 468,4. 1196,6. 15,9. 221,9. 1187,8 1,1 5,8 0,2 136,3. Warto pomocy w mln PLN. 3,8 6,6 14,7 0,3 3,7 0,9 0,0 0,0 1,4 4,3 2,4 100,0. 26,8. 0,4. 5,0. 26,6 0,0 0,1 0,0 3,1. Udzia w %.

(8) Pomoc publiczna w rolnictwie – wybrane aspekty. 105. Rozporzdzenie Rady Ministrów z dnia 26 kwietnia 2007 r. w sprawie szczegóowego zakresu i kierunków dziaa Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa oraz sposobów ich realizacji (Dz.U. 2007 Nr 77, poz. 514). Traktat Ustanawiajcy Wspólnot Europejsk (TWE) (Dz.U. C 321E z 29.12.2006), s. 327–329. Ustawa z dnia 15 listopada 1984 r. o podatku rolnym (Dz.U. 1984 Nr 52, poz. 268). Rozporzdzenie Rady (WE) nr 659/1999 z dnia 22 marca 1999 r. ustanawiajce szczegóowe zasady stosowania art. 93 Traktatu WE (Dz.Urz. WE L 83 z 27.03.1999, s. 1). Rozporzdzenie Komisji (WE) nr 1860/2004 z dnia 6 padziernika 2004 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 Traktatu WE w odniesieniu do pomocy w ramach zasady de minimis dla sektora rolnego i sektora ryboówstwa (Dz.Urz. UE L 325 z 28.10.2004, s. 4). Commission Decision No 3484/85/ECSC of 27 November 1985 establishing Community rules for aid to the steel industry (O. J. EC L 340, 18.12.1985), s. 1–4. Commission Decision No 2064/86/ECSC of 30 June 1986 establishing Community rules for State aid to the coal industry (O. J. EC L 177, 1.7.1986), s. 1–9. Council Directive 87/167/EEC of 26 January 1987 on aid to shipbuilding (O. J. EC L 69, 12.3.1987), s. 55–64. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi, www.bip.minrol.pl [18.04.2009]. PUBLIC SUPPORT IN AGRICULTURE – SELECTED ASPECTS Summary. The paper presents an issue and practical expression of the public support realized in Polish nancial conditions. It has been, in fact, an unacceptable form of entrepreneurs’ nancial support. Since, public nancial support makes an entity or a group of entities privileged and favoured on the common market, what disrupts competitiveness conditions. However, the common law allows some economic sectors receive the public support, i.e. the agricultural sector. Nevertheless, there is a rule to be obeyed, according to which the support granted to a beneciary (by different public nances sector subjects) in the agricultural and shery sector must not exceed 3 thousand EUR in three years. In Poland, permissible and the most popular public kinds of support in agriculture are tax concessions and exemptions for the agricultural tax. Key words: Poland, national budget, public support, agriculture, tax concessions. Zaakceptowano do druku – Accepted for print 25.05.2009. Oeconomia 8 (3) 2009.

(9)