Eugenia Fijałkowska, Jerzy
Fijałkowski
Występowanie zlepieńca
miedzianogórskiego w Górach
Świętokrzyskich
Rocznik Muzeum Świętokrzyskiego 5, 337-346
EUGENIA i JERZY FIJAŁKOWSCY
WYSTĘPOWANIE ZLEPIEŃCA MIEDZIANOGÓRSKIEGO
w
g ó r a c h Ś w i ę t o k r z y s k i c h
P rac e poszukiw aw cze k o n ty nuow ane przy w spółudziale J. Czarnockiego bezpośrednio przed pierw szą w ojną św iatow ą n a zrobach stare j kopalni rud żelaznych w m iejscowości D ąbrow a koło K ielc u jaw n iły , że w rejo n ie szybu „A gricola” , czynnego jeszcze w połowie ubiegłego stulecia, na piaskow cach plakoderm ow ych dolnego dew onu udokum entow anych paleontologicznie spo czywa zlepieniec, składający się z otoczaków i b ry ł o średnicy do 1 m p ia skowca kw arcow ego kam bru, cem entow anych brudnow iśniow ym sp o iw em 1.
W zlepieńcu nie w ystępow ały elem enty skał krystalicznych, a miąższość w a r stw y w ydaw ała się być zm ienna. W stropie zlepieńca zalegały łu p k i szarogła- zowe górnego syluru, określane wówczas jako odpow iednik szarow aki niew a- chlow skiej, czyli w a rstw beyrichiow ych. Z uw agi na okoliczność, że na od cinku starych zrobów w D ąbrow ie w arstw y paleozoiczne uległy przefałdow a- niu, kolejność stratygraficzn ego n astępstw a jest odw rotn a i piaskow iec plako- derm ow y dolnego dew onu uznać należy za najm łodszy z opisanego zespołu.
W podobnym zestaw ieniu odsłania się zlepieniec kw arcytow y na Górze K aplicow ej w M iedzianej Górze oraz w opodal położonym Ław ecznie i w resz cie w kam ieniołom ie na zachodnim stoku góry Buk w Niew achlowie. P u n k ty te, aczkolw iek dystansow o nie są odległe od D ąbrow y więcej niż 6 km, tek to nicznie należą jed n ak do innej jednostk i s tru k tu ra ln e j, jaką jest w yodręb niony fałd m iedzianogórski.
Pozycja straty g ra ficzn a zlepieńca w rejo n ie M iedzianej G óry — Ław eczna jest o tyle łatw iejsza do udokum entow ania, że skała odsłania się w sposób n a tu ra ln y na obszarze w ynoszącym kilkanaście h ek taró w i udostępnienie jej, jako w arstw y i n s i t u , nie w ym aga skom plikow anych robót ziem nych, co miało m iejsce w D ąbrow ie, dostarczając bardzo niekom pletnych danych. S ytuacja ta spow odow ała n iew ątpliw ie, że om aw iana seria sk aln a uzyskała w lite ra tu rze geologicznej oficjalną nazw ę zlepieńca m iedzianogórskiego, pomimo że M iedziana Góra nie była pierw szym p unktem , w którym ustalono s tra ty g ra ficzną orien tację konglom eratu. Jeśli chodzi o w ykształcenie petrograficzne zlepieńca m iedzianogórskiego z G óry K aplicow ej i Ław eczna, to składa się
1 J. C zarnocki P r z e g l ą d s t r a t y g r a f i i i p a le o g e o g r a j ii d o ln e g o d e w o n u w G ó
rach Ś w i ę t o k r z y s k i c h , „S p raw ozd an ia P IG ”, W arszaw a 1936, t. 8, z. 4,
s. 129— 162.
338 Eugenia i J e r z y Fi j a ł k o ws c y
Rye. 1. Z lep ien iec m ied zia n o g ó rsk i w od sło n ięciu nr 1, na p o łu d n io w y m zboczu G óry K a p lico w ej 1 — d e w o n d o l n y , ż e d y n — o d ł a m k i c i e m n y c h p i a s k o w c ó w
k w a r c o w y c h k a m b r u s ł a b o o b t o c z o n e , c z ę s t o o s t r o k r a w ę - d z i s t e w l e p i s z c z u g l i n i a s t y m l a t e r y t o w y m b a r w y c e g l a s t e j
on ze słabo obtoczonych okruchów szarego, zlew nego piaskow ca kwarcowego. Średnica tych najczęściej graniastych z zaokrąglonym i narożam i odłam ków w ynosi 5—6 cm. F rak c ja ta obejm uje 70% ogólnej m asy, poza tym w ystępu ją bryły większe, osiągające w sporadycznych w ypadkach rozm iary około 30 cm średnicy i wreszcie ziarno drobne o średnicy poniżej 3 cm. Piaskow iec n a j częściej posiada w y raźne strzask an ia i w y stępu ją w nim żyłki kw arcow e. Poza otoczakam i piaskow cow ym i w zlepieńcu b ra k jest skał innych.
J. C zarnocki, dokum en tując w iek „k w arcytów ” łysogórskich, zaliczył je do kam bru środkowego na podstaw ie szczątków Paradoxides tessini, s tw ie r dzonych w otoczakach zlepieńca m iedzian og órskiego 2. W zm ianka ta nie podaje p u n k tu , gdzie dokonane zostało znalezisko, nasuw a się jed n ak suge stia, że m usiało to dotyczyć raczej D ąbrow y, a nie M iedzianej Góry i Ła- weczna, gdyż w ystępujące tu zlepieńce zaw ierają w yłącznie otoczaki p ia skowca ciem noszarego, cienkopłytow ego, k tó ry nie odpow iada w ykształceniem litologicznym „kw arcytom łysogórskim ” , zw anym niegdyś przez J. C zarnoc kiego w a w elito w y m i3, a raczej te u tw o ry z okolic M iedzianej Góry i T um - lina trak to w a n e jako k am br dolny (J. C zarnocki Mapa geologiczna odkryta.
A r k u s z Kielce, 1 : 100 000, rok 1938). Spoiwo zlepieńca z M iedzianej Góry
jest gliniaste, latery to w e i posiada barw ę ceglastą lub brudnow iśniow ą. W obrębie G óry K aplicow ej zlepieniec jest u w arstw io ny , co widoczne jest w ułożeniu otoczaków piaskow cow ych w m asie gliniastego lepiszcza. P o nadto uław icenie jest zorientow ane rów nolegle do w a rstw odsłoniętego w pobliżu
2 J. C zarnocki Geologia regionu lysogórskiego, „P race IG ”, W arszaw a 1957. 3 J. C zarnocki Stratygrafia i tektonika Gór Świętokrzyskich, „P race T o w a
W y stę p o w a n ie zlepieńca miedzianogórskiego 3 3 9
Ryc. 2. Zlepieniec miedzianogórski w odsłonięciu nr 2, na południowym stoku Góry Kaplicowej 1 — d e w o n d o l n y , ¿ e d y n — d r o b n y r u m o s z s ł a b o o b t o c z o n y c h c i e m n y c h p i a s k o w c ó w k w a r c o w y c h k a m b r u w g l i n i e l a t e r y t o w e j b r u d n o w i ś n i o w e j ( z l e p i e n i e c m i e d z i a n o g ó r s k i ) . 2 — d e w o n d o l n y , ż e d y n — g l i n a l a t e r y t o w a b r u d n o w i ś n i o w a z m a n g a n o w y m i n a l o t a m i n a p ł a s z c z y z n a c h w a r s t w . 3 — d e w o n d o l n y , e m s — p i a s k o w i e c j a s n y , k w a r c o w y , z l e w n y , l i - m o n i t y c z n i e z a ż e l a z i o n y n a s p ę k a n i a c h i p ł a s z c z y z n a c h ł a w i c .
sy lu ru i dolnego dew onu, co pozw ala sądzić, że om aw iana skała nie stanow i tu kom pleksu zaangażow anego tektonicznie odm iennie niż sąsiadujące w a r stw y. Uwaga ta dotyczy zwłaszcza okoliczności, że zlepieniec m iedzianogórski jako tak i odpow iadać może pod względem petrograficznym zlepieńcowi cech- sztyńskiem u z okolic K ajetanow a-W iśniów ki, Czerwonej G óry opatow skiej i m iasta Opatów. D latego przyjęcie w ieku cechsztyńskiego dla zlepieńca m ie dzianogórskiego jest niem ożliw e, gdyż przem aw ia za tym jego m iędzyw ar- stw ow e zaleganie pom iędzy serią plakoderm ow ą dolnego dew onu i łupkam i syluru. Tak G óra K aplicow a, jak i Ław eczno posiadają, podobnie jak w Dą brow ie, odw róconą kolejność zalegania w arstw , gdyż są one obalonym i ele m entam i odw róconego skrzydła fałdu. W tym układzie zlepieniec spoczywa tu na piaskow cach plakoderm ow ych i p rz y k ry ty jest łupkam i sylurskim i. K o n tak t pom iędzy zlepieńcem i piaskow cem kw arcow ym serii plakoderm ow ej udostępniony był autorow i w odsłonięciu podczas przebudow y szosy na zbo czu Góry K aplicow ej. Szczegółowy profil graficzny tego k o n tak tu zam iesz czony jest obok.
Na m arginesie zaznaczyć należy, że w opisanym odsłonięciu, bezpośrednio na ław icy (odwrócona kolejność w arstw ) piaskow ca kwarcowego, w ystępo w ały gliny laterytow e, w których n astęp n ie pojaw iać się zaczęły okruchy słabo obtoczone piaskow ca kw arcow ego kam bru. Ilość otoczaków w zrastała stopniowo, tak że g liny przeszły w typow y zlepieniec. W odsłonięciu nie stw ierdzono zlu strow ań i wyciśnięć sugerujących elim inacje pew nych w arstw . Szczegół ten nadm ienia się z uw agi n a specyficzne w a ru n k i tek to niczne okolicy, gdzie nasunięcia i w yciśnięcia w obrębie serii paleozoicznej, a naw et dolnotriasow ej, są nadzw yczaj pospolite i n a nich bazuje m iędzy
340 Eugenia i J e r z y F ija ł k o w s c y
R yc. 3. P rzekrój p o p rzeczn y p rzez G órę K a p lico w ą
1 — t r i a s d o l n y — p i a s k o w c e w i ś n i o w e , r ó ż o w e i ż w i r k o w e o r a z i ł o ł u p k i w i ś n i o w e i i ł o w c e . 2 — d e w o n ś r o d k o w y — d o l o m i t y . 3 — d e w o n ś r o d k o w y , ł u p k i i l a s t e i i ł y n a k o n t a k c i e p i a s k o w c ó w z d o l o m i t a m i , s ą t o w a r s t w y d ą b r o w s k i e r u d o n o ś n e , o d p o w i a d a j ą c e s t r a t y g r a f i c z n i e k u w i n o w i . 4 — d e w o n d o l n y , e m s — p i a s k o w c e k w a r c o w e p l a k o d e r m o w e i i ł y . 5 — z l e p i e n i e c m i e d z i a n o g ó r s k i s k ł a d a j ą c y s i ę z e s ł a b o o b t o c z o n y c h o d ł a m k ó w m i e j s c o w e g o p i a s k o w c a k w a r c o w e g o k a m b r u , t k w i ą c y c h w g l i n i a s t y m l a t e r y t o w y m l e p i s z c z u b a r w y c e g l a s t e j . 6 — s y l u r g ó r n y l u d l o w — ł u p k i i s z a r o g ł a z y . F e , C u — z r o b y g ó r n i c z e n a z ł o ż u k r u s z c ó w m i e d z i z l o k a l i z o w a n y m w w a r s t w a c h d ą b r o w s k i c h i p o s i a d a j ą c y c h w y d z i e l o n ą c z a p ę ż e l a z n ą , ( & ) F e — z r o b y g ó r n i c z e n a z ł o ż a c h r u d n y c h p o z i o m u d ą b r o w s k i e g o ; o d s ł . n r . — o d s ł o n i ę c i a z l e p i e ń c a m i e d z i a n o g ó r s k i e g o i i c h k o l e j n e n u m e r y .
innym i złoże kruszcow e M iedzianej G óry odległe od odkryw ki zaledw ie o 150 m.
Na podstaw ie odsłonięć i oparty ch na nich prac k artograficznych udo kum entow ano, że w rejo n ie G óry K aplicow ej bezpośrednio na zlepieńcu (odwrócona kolejność w arstw ) w ystępu ją łu p k i oliw kow e pelitow e, szarogła- zowe, rep rezen tu jące sy lu r g ó r n y 4.
W Ław ecznie uław icenie zlepieńca n ie jest czytelne. T ek ton ik a tego o d cinka oraz u w aru n k o w an a nią ko n fig u racja m orfologiczna te re n u jest id e n tyczna jak na Górze K aplicow ej, m am y tu bowiem do czynienia z przedłuże niem tego samego elem en tu tektonicznego. Zlepieniec w Ław ecznie tw orzy, podobnie jak na Górze K aplicow ej, sam odzielną grzędę, jed n ak nie jest tu w yraźnie podkreślone jego uław icenie. Pod zlepieńcem w y stęp uje in situ jasny, strzask an y piaskow iec kw arcow y dolnego dew onu. K o n tak t jest tu niew idoczny.
Powyżej zlepieńca, w pobliżu jego k o n ta k tu z w arstw am i syluru, szybik badaw czy odsłonił łup ki oliw kow e jasn e i pelitow e z pakietam i piaszczy stych szarogłazów b arw y ja sn o b ru n a tn e j. W szarogłazach tych na spękaniach w ystępow ał lim onit, on też tw orzył ru d y skorupow e rozw inięte w płaszczyz nach łupkow ych w arstw . Są to w tó rn e w ietrzeniow e zjaw iska, zw iązane z ro z padem pyłu pirytow ego, rozproszonego w skale. G órny sy lur, o d słan iający się na znacznych przestrzeniach w obrębie fałdu m iedzianogórskiego, nie był dotychczas szczegółowo rozpracow any, a to głów nie z uw agi na nieobecność
4 H. T om czyk Wenlok i ludlow w synklinie kieleckiej Gór Świętokrzyskich
W y stę p o w a n ie zlepieńca miedzianogórskiego 341
łu p k ó w graptolitow ych, obfitujących w faunę. M onotonne w ykształcenie serii szarogłazow ej ludlow u nie stw arza dogodnych w arun kó w dla ścisłego sp re cyzow ania w ieku poszczególnych w arstw . Ogólnie nadm ienić m ożna, że łupki i m ułow ce szarogłazow e na om aw ianym tere n ie posiadają często s tru k tu rę w y b itn ie pelitow ą, jak a cechuje w arstw y w ydryszow skie w obszarze łysogór- skim , gdzie b ra k jest frak cji detry ty czn ej i arkozow ej, znanej z obszaru k ie leckiego (Niewachlów, Niestachów). D etrytyczne szarogłazy N iew achlow a od ległe są zaledw ie o 2 km od M iedzianej Góry, jed n ak w iążą się one z in n ą jed n o stk ą tekto niczną niż łu pk i Ław eczna i Góry K aplicow ej. Dopiero w y stęp u jące w stro pie serii grapto litow ej szarogłazy w pro filu N iestachow a zo stały sprecyzow ane straty g raficzn ie jako poziom z Saetograptus lein tw a rd i-
nensis (H. Tomczyk, 1956).
P rzy legający od północy i zachodu do fałd u m iedzianogórskiego elem ent tektoniczn y jest przypuszczalnie zachodnim przedłużeniem a n ty k lin y łyso- górskiej. W tow arzyszących m u podrzędnych zafałdow aniach n a o dcinku Góry B ukow ej o dsłan iają się piaskow ce plakoderm ow e dew onu oraz łu pk i oliw ko w e. Podczas p rac kartog raficzny ch au to r zaskoczony został faktem , że
pia-N E S W
Ryc. 4. Profil szybika nr 14 na Górze Bukowej
1 — p l e j s t o c e n — r u m o s z z w i e t r z e l i n o w y p i a s k o w c a k w a r c o w e g o e r a s u w p i a s k u z a w i e r a j ą c y m d o m i e s z k ę m u ł k u k w a r c o w e g o . 2 — p l e j s t o c e n — g l i n a z w i e t r z e l i n o w a p y l a s t o - p i a s z c z y s t a b a r w y p ł o w e j z o k r u c h a m i b r u n a t n e g o , p i a s z c z y s t e g o s z a r o g ł a z u i ł u p k ó w o l i w k o w y c h . 3 — d e w o n d o l n y , s z a r o g ł a z c i e m n y , b r u n a t n o - r d z a w y , z w i ę z ł y , d r o b n o z i a r n i s t y , p i a s z c z y s t y , ł u p i ą c y s i ę k o s t k o w o , p r z e k ł a d a n y s z a r o g ł a z e m ł u p k o w y m . U p a d 42° N E . 4 — d e w o n d o l n y , g l i n a b a r w y s t a l o w o s z a r e j , p l a s t y c z n a z o d c i e n i e m o l i w k o w y m . 5 — łu p e k s z a r o g ł a z o w y o l i w k o w y p e l i t o w y . U p a d 42° N E .
342 Eugenia i J e r z y Fi j ał kows cy
Ryc. 5. P rzekrój p o p rzeczn y przez G órę B u k o w ą
1 — t r i a s d o l n y — i ł y w i ś n i o w e . 2 — d e w o n ś r o d k o w y , e i f e l — d o l o m i t y m a r g l i s t e . 3 — d e w o n ś r o d k o w y , k u w i n — i ł y r u d o n o ś n e , o c h r o w e . 4 — d e w o n ś r o d k o w y , k u w i n — i ł y c i e m n o s z a r e , p r z e c h o d z ą c e w łu p k i . 5 — d e w o n ś r o d k o w y , k u w i n — ł u p k i w ę g l i s t o c z a r n e , s p i r y t y z o w a n e . 6 — d e w o n d o l n y , e m s — i ł y s e l e d y n o w e z w k ł a d k a m i p i a s k o w c a k w a r c o w e g o . 7 — d e w o n d o l n y , e m s — p i a s k o w c e k w a r c o w e j a s n e . 8 — d e w o n d o l n y , e m s — s z a r o g ł a z y c z e k o l a d o w e p i a s z c z y s t e z f l o r ą h a l i s e r y t o w ą . 9 — d e w o n d o l n y , e m s — ł u p k i s z a r o g ł a z o w e o l i w k o w e . 10 — d e w o n d o l n y , e m s — p i a s k o w c e k w a r c o w e j a s n e z o s t r a k o d e r m a m i . 11 — d e w o n d o l n y , ż e d y n — z l e p i e n i e c m i e d z i a n o g ó r s k i . 12 — s y l u r g ó r n y , l u d l o w — ł u p k i s z a r o g ł a z o w e p e l i - j y c z n e . 13 — k a m b r d o l n y — p i a s k o w c e k w a r c o w e i ł u p k i i l a s t e s z a r e , n — n a s u n i ę c i e . — z r o b y g ó r n i c z e n a r u d n y m p o z i o m i e d ą b r o w s k i m k u w i n u . ( & > — ś l a d y p o s z u k i w a ń r u d ż e l a z a n a k o n t a k c i e t r i a s u d o l n e g o z k a m b r e m . k ł m — k a m i e n i o ł o m , s z y b . 14 — s z y b i k n r 14.
skow iec w m asyw ie G óry Bukow ej w ystęp u je d w u k ro tn ie, co w w y n ik u d aje nieco odm ienny obraz geologiczny tego elem entu niż na m apie J. C zarnoc kiego (1937) 5.
W w ykonanych tu szybikach pom iędzy serią plakoderm ow ą a łu p k am i oliw kow ym i odsłonięte zostały zwięzłe, kostkow o-łupkow e szarogłazy piasz czyste i d ro b noziarniste b arw y czekoladow ej z flo rą psylofitow ą. K o n ta k t szarogłazów z piaskow cam i kw arcow ym i dew onu n ie został ustalony. Na uw agę zasługuje natom iast k o n tak t spągow y szarogłazów z łup kam i oliw kow ym i, odsłonięty szybikiem , w który m w ystępow ała w arstw a g lin y szarej, przypom inającej zw ietrzelinę łupków oliw kow ych. G lina i w arstw y z nią są siadujące nie nosiły śladów w yciśnięć, nasunięć i zlustrow ań, co su geru je, że g lin y te mogą mieć c h a ra k te r syngenetyczny. Miąższość szarogłazów w re jo nie G óry Bukow ej w ynosi zaledw ie 4—6 m, czyli je st m iąższością znikom ą. W tym układzie szarogłazy raczej nie m ogą odpow iadać w arstw o m rz ep iń skim lub wyższym ogniw om górnego syluru , a w y d ają się być podrzędn ą w kładk ą w w arstw ach dolnego dew onu.
Aczkolwiek odległość pom iędzy G órą K aplicow ą z odsłonięciam i zlepieńca i G órą Bukow ą w ynosi zaledw ie 1 km , G óra B ukow a nie leży już w tej sam ej jednostce tektonicznej co G óra K aplicow a i jest od ręb n ą w sto su n k u do fa łd u M iedzianej Góry.
P race szybikowe w m asyw ie G óry B ukow ej nie dostarczyły dostatecznej ilości m ateria łu dla sprecyzow ania stanow iska m iejscow ych szarogłazów . T e
5 J. C zarnocki M a p a g eologiczn a o d k r y t a . A r k u s z K ie l c e , 1 :100 000, P IG , W ar szaw a 1937.
W y stę p o w a n ie zlepieńca miedzianogórskiego 343
m at ten w ym aga szczegółowego opracow ania, opartego na pracach ziem nych. Na m arginesie nadm ienia się jedynie, że piaszczysty szarogłaz b arw y b r u n a tn e j stw ierdzony też został podczas prac kartograficznych m iędzy w ychod niam i dolnego dew onu na grzędzie góry K am ień, zw anej daw niej P iekło, oraz n a lesistym w zgórzu Skałka. Obie w yniesione elew acje leżą w paśm ie G óry B ukow ej i są z nią ściśle pow iązane tektonicznie.
Podsum ow ując przytoczone obserw acje, stw ierdzić m ożna, co następu je. W południow ym obalonym skrzydle fałd u m iedzianogórskiego pom iędzy p ia skow cam i dolnego dew onu i łupkam i górnego sy lu ru w ystępuje w yodrębniona litologicznie w arstw a zlepieńca. Miąższość w a rstw y jest zm ienna, m aksym al nie w ynosi n aw et 40 m. W zlepieńcu w ystęp u je jednorodny m ateriał, sk ła d a jący się ze słabo obtoczonych odłam ków piaskow ca kw arcow ego m iejscowego kam bru. Piaskow iec ten przed w ejściem w skład zlepieńca był strz a skan y i użylony kw arcem . Spoiwo zlepieńca jest gliniaste, lateryto w e. W sąsiedztw ie fa łd u m iedzianogórskiego od stro n y północnej i w schodniej w ystęp u ją elem enty zachodniego przedłużenia a n ty k lin y łysogórskiej. Na tym odcinku pom iędzy piaskow cam i dew ońskim i i łupkam i sy lu ru w ystępu je cienka w kładk a szarogłazu piaszczystego b ru n a tn e g o lub czekoladowego. W arstw a ta nie jest zw iązana ciągłością sedym entacyjną z łu pkam i sy lu r- skimi.
Zlepieńce przynależne do cechsztynu w ystępu ją w M iedzianej Górze i w K ostom łotach jedynie na skałach w apiennych górnego dew onu i
przy-Ryc. 6. Przekrój poprzeczny przez wzgórze w Ławecznie
l — s y l u r g ó r n y , l u d l o w — l u p k i s z a r o g ł a z o w e o l i w k o w e , p e l i t o w e z w k ł a d a m i s z a r o g ł a z ó w p i a s z c z y s t y c h b r u n a t n y c h u ż y l o n y c h l i m o n i t e m . 2 — d e w o n d o l n y , ż e d y n — z l e p i e n i e c m i e - d z i a n o g ó r s k i s k ł a d a j ą c y s i ę z e s ł a b o o b t o c z o n y c h o d ł a m k ó w c i e m n y c h p i a s k o w c ó w k w a r c o w y c h k a m b r u c z ę s t o u ż y l o n y c h k w a r c e m l u b s t r z a s k a n y c h , t k w i ą c y c h w g l i n i a s t y m l e p i s z c z u l a t e r y t o w y m b a r w y c e g l a s t e j . 3 — d e w o n d o l n y , e m s — p i a s k o w i e c j a s n y k w a r c o w y , z l e w n y z w k ł a d k a m i i ł ó w s e l e d y n o w y c h . 4 — d e w o n ś r o d k o w y — s e r i a r u d n a k u w i n u ( p o z i o m d ą b r o w s k i ) , i ł o ł u p k i s z a r e i i ł y o c h r o w e z ż e l a z i a k i e m b r u n a t n y m . 5 — d e w o n ś r o d k o w y , e i f e l — d o l o m i t y s z a r e m a r g l i s t e . 6 — t r i a s d o l n y — i ł o ł u p k i w i ś n i o w e , i ł o w c e i p i a s k o w c e . — z r o b y g ó r n i c z e n a z ł o ż u r u d n y m d ą b r o w s k i m . ( & > — ś l a d y p o s z u k i w a ń r u d ż e l a z a n a w y c h o d n i s z a r o g ł a z ó w p i a s z c z y s t y c h g ó r n e g o s y l u r u .
344 Eugenia i J e r z y F ija łk o w s c y ■g i o SÍ í* « £ u c o ■o 'S 3 Q<
I
1-4 I a* QJ S N S N > O . ' r*i 2 ^ a; £ * £ ! S •C o *2<■
w ü M g o S 5 g ^! «> W o 2 W •c £ - .2 « 0 N >, a n _ ü «r ‘"1 c 2 « B £ g « §* S g 8 I 3 3 tí O a 3 4¡ £¡ « 5J > > £ Tí N O ? > 5 .2 y «- •* 8 ü £ .. N z w o J u u 5 o è c > > > S) o N g O I •* •5 ^ b g « c g cc í S 2 2 > <*>•>-> 0 5 o > ? Ih > .tí °* > O ' O f e 2 . o i ^ te 2 I j » o . w c 5 c ^ 1 1 1 s u.2 - a i
Sb i
2 *5 w 1! - ^ S] ,J¡ w ^ f t c ü c “ £ N C q> 5 ^5 O 0 2 ° *o -o N D< *2 o 3 L «¡ ; s S s •a a ’S -2 o ^a
>*2 f t £ o C 42 g IU
* 3s I ê i 1 5 1
S Í a « % » M f t o 2 2 £ ¡¿ O ^ p j r HH C Í 3 > k |.2
g 8 . ï ë s ♦ 0 3 - c « ~ • o a c 6 ä 5P tÚ y—s ” ^ TI £- u O ^ Ou y** CVS tiO , tí <0 S £■ a ^ E n ft 2 , c . « w ■ « ” o b X . ■ S „ « * " 8 ^ ^ O ^ o - n Ü W . W) - 73 <U O ’S ■ * - £ 8 i .5 S 3 ■¿
• * O * 1 5 O ■» 12 N ~I 2 ? o X _ I _ W ß S « ü 3 > ° »H .2 « '21 W ? «5 f t ~ n 2 o N C l o ^ *n u - Ï? " 2 3 S J ^ c H H, W g « « 2 >» n b w> - â I « « 2 I o £3 8 g I c 8? * I il a | f i
1
N
>» £ o I C O *-* •3 M e •o c g -c S i l- s •C « Ä 2 -o ’o ^ -I I I I H O «) tW ystę p o w a n ie zlepieńca m iedzianogórskiego 345
k ry te są osadam i ilasto-piaskow cow ym i tria su dolnego. Zlepieńce te b u d u ją otoczaki w yłącznie w ęglanow ych skał dew ońskich, cem entow ane lepiszczem latery to w y m w tó rn ie w zbogaconym w ęglanem w apnia.
Poza ściśle ograniczonym obszarem D ąbrow y i M iedzianej G óry-Ł aw eczna zlepieniec m iedzianogórski nie został dotychczas stw ierdzony n a k o n tak cie sy lu ru i dew onu w in nych częściach G ór Ś w iętokrzyskich, co do bitnie św iad czy o jego lokalnym i podrzędnym charak terze.
346 Eugenia i J e r z y F ijałkow scy М ЕД ЗЯ Н О ГУ РС К И Й К О Н ГЛ О М ЕРАТ В С В Е Н Т О К Ш И С К И Х Г О РА Х Работы , оп убликованны е в перв ой половине X IX век а, со д ер ж а т данны е о наличи и в средней части С вентокш иски х гор в р ай он е М едзяной Гуры, Л а - веч но, Н ев ахл ю в а и Д омбровы конглом ерата, образую щ его слой м е ж д у г р аув ак - кой вер хн его силура и н и ж н едевон ск и м и песчаникам и, относимы ми ны не к эм су. К онглом ерат, состоящ ий и з п л охо от ш ли ф ов ан н ы х обломков м естны х к ем бр и й ск и х скал и тем н о-к расн ого латеритового цем ента, бл и зок по своей ли тологи ч еск ой струк туре цехш тей н ов ы м слоям, отлож и вш им ся вбл и зи к ем б р и й ск и х м ассивов и известны м по К аетанову, В исьню вк е, Ч ервоной Гуре и О патуву. К онглом ерат, р асп ол ож ен н ы й м еж д у силуром и ниж н им девоном, вы ступ аю щ и й на пов ерхн ость в р ай он е М едзяной Гуры бы л н азв ан м ед зя н о гу р - ским конгломератом; он п р едстав л я ет собой ж еди н , относящ ийся к девон ском у седи м ен тац и он н ом у цик лу. А вторы пров ели в районе М едзя н ой Гуры к артогра ф и ч е с к и е и зем л я н ы е работы , н ап рав лен н ы е на р а зъ я сн ен и е ген ези са и страти- грачическ ого п о л о ж ен и я конглом ерата. Бы ло установлено, что есть в се осн о ван и я относить конгломерат к ж е д и н у , что конгломерат обр азует на огран и чен ном п ространстве н еоднородны й по толщ ине слой и, вероятно, в некоторы х м ест а х п рев ращ ается в граувакку. А вторы установили, что м едзя н огурск и й к он глом ерат и соответствую щ ая ем у граувакка не св я зан ы в седиментационном отнош ении с силурским циклом, а ск орее с н иж ай ш им девоном этого района. С обранны е в статье наблю ден и я являю тся вкладом в и зу ч ен и е седи м ен тац и он - н ы х и т ек тон и ч еск и х условий конц а ранней пазеологи ч еск ой эры в С венто к ш и ск и х горах.
OCC URRENC E OF TH E M IE D ZIA N O G Ó R SK I C O N G LOM ERATE IN TH E ŚW IĘ T O K R Z Y SK IE M O U N T A IN S
P u b lic a tio n s from th e fir st h a lf o f th e n in eteen th c en tu ry sig n a lled th e occu r r e n c e in th e cen tra l part of th e Ś w ię to k r z y s k ie M ou n tain s, in th e region of M ie d zia n a G óra, L aw eczn o, N ie w a c h lo w o , and D ąbrow a, o f a co n g lo m era te fo rm in g th e stra tu m b e tw e e n th e upper S ilu r ia n grey w a ck e and lo w D evon ian sa n d sto n es, n o w a d a y s ran k ed w ith th e E m sian. T he con glom erate, c o n sistin g of ro u g h ly p o lish ed c h ip s of th e lo ca l C am brian rock s and th e w in e -r e d la te r ite b in d er, co m es n ea rest in lith o lo g ic a l fo rm a tio n to Z ech stein strata w h ich w e r e d ep osited in th e v ic in ity o f C am brian m o u n ta in ra n g es and are k n o w n from K a jeta n o w o , W iśn ió w k a , C zer w o n a G óra, and O patów . T he c o n g lo m era te ap p earin g b e tw e e n th e S ilu ria n and lo w D ev o n ia n sy stem s and n a tu r a lly e x p o sed in th e reg io n of M iedziana G óra w a s c a lle d th e m ied zia n o g ó rsk i co n g lo m era te. It is said to rep r e se n t th e G ed in n ia n s y stem , a p p erta in in g to th e D ev o n ia n c y c le of sed im en ta tio n . T he p resen t authors carried o u t in th e v ic in ity o f M ied zia n a Góra cartograp h ic and earth w ork s, th eir o b je c t b e in g to e x p la in th e origin and stratigrap h ie p o sitio n of th e co n g lo m era te T h ey d em o n stra ted th a t its b ein g cla sse d w ith th e G ed in n ia n is f u lly ju stifie d , and th a t th e c o n g lo m era te form s, over a lim ited area, a stratu m v a r y in g in th ic k n e ss and lik e ly to p ass lo c a lly in to th e g rey w a ck e. It h as b een ex p la in e d th a t th e m ie d z ia n o g ó r sk i co n g lo m era te and th e corresp on d in g g r e y w a c k e are n ot to be a ss o cia ted , w ith regard to sed im en ta tio n , w ith th e S ilu ria n c y c le b u t m ore lik e ly w ith th e lo w e s t D ev o n ia n sy ste m of th is region . The p resen ted o b serv a tio n s con trib u te e s s e n tia lly to th e e x p la n a tio n of sed im en ta tio n and tecto n ic rela tio n s in th e c lo sin g sta g e s o f th e old er P a la eo zo ic era in G óry Ś w ięto k rzy sk ie.
