Projekt budowy pomnika Adama Mickiewicza w Nowogródku w 1860 roku

Eugenia L. Brawier

Projekt budowy pomnika Adama

Mickiewicza w Nowogródku w 1860

roku

Rocznik Towarzystwa Literackiego imienia Adama Mickiewicza 7, 117-120

PROJEKT BUDOWY POMNIKA ADAMA MICKIEWICZA W NOWOGRÓDKU W 1860 R.

Imię Adama M io k iew ioza, t a k ja k Imiona innyoh sław nych u - o zonych, poetów i kompozytorów p o l s k i c h - K o p e rn ik a , C h o p in a , S k ło d o w s k ie j- C u r i e - p r z y jm u je s i ą od dawna ja k o u o s o b i e n i e w k ład u , k t ó r y w n io s ła P o ls k a do s k a r b c a k u l t u r y ś w i a to w e j. W R o s j i i B i a ł o r u s i poznano i pokoohano M iokiewioza p raw ie pół­ t o r a w ieku temu. M iokiew ioz, w y stę p u ją o ja k o i n i o j a t o r rew o­ lu c y j n e g o romantyzmu w p o e z j i p o l s k i e j , w ykorzystyw ał tw ó rc z o d o ro b ek p o e z j i lu d o w e j, w y ra ż a ł w sp ó ło z u o ie d l a o i e r p i e ń i dą­ żeń u o is k a n y c h mas ludowyoh, s t a ł s i ą piewoą p r z y j a ź n i n a r o ­ dów.

S z o z e g ó ln ie d r o g i j e s t w i e l k i p o e t a p o l s k i narodow i b i a ­ ło r u s k i e m u , n a k t ó r e g o z ie m i u r o d z i ł s i ą , p r z e ż y ł swoje d z i e ­ c i ń s t w o i l a t a m ło d z ie ń o z e . Pamięć p o e ty o h o ian o u w ie c z n ić n a B i a ł o r u s i j e s z o z e w o k r e s i e p rzed rew o lu c y jn y m .

W C entralnym Państwowym Arohiwum H isto ry czny m BSSR w Miń­ sk u przeohowywane są dokumenty o tym, j a k mieszkańoy p o w ia tu now ogródzkiego i m. Nowogródka w 1860 r . , w 5 r o c z n i o ę ś m ie r ­ c i Adama M iok iew io za, z w r ó o i l i s i ą do r z ą d u z p r o ś b ą o zezwo­ l e n i e n a p rz e p ro w a d z e n ie z b i ó r k i środków n a w z n i e s i e n i e pom­ n i k a p o e ty w Nowogródku. J e d n a k ż e , w o k r e s i e przedrewolucyjnym, ż y c z e n i a n a ro d u b i a ł o r u s k i e g o o k a z a ły s i ą niem ożliw e do u r z e ­ c z y w i s t n i e n i a .

Obecnie w Nowogródku w z n ie s io n y z o s t a ł pomnik p o l s k i e g o p o e t y Adama M io k ie w io za, k tó r e g o d z i e ł a o i e s z ą s i ę powszechną

118

-m i ł o ś c i ą n i e t y l k o w P o l s k i e j R z e c z y p o s p o l i t e j Ludowej, l e c z i d a le k o poza j e j g r a n i c a m i .

P o n iż e j p rzed sta w iam y C zy teln iko m o r y g i n a l n e dokumenty, zw iąz an e z n ie u d a n ą pró b ą budowy pomnika p o ety w Nowogródku w l a t a c h 1860-1861.

№

.

1860 r . l i s t o p a d a 16. - P o d an ie nowogródzkiego po­ wiatowego m a r s z a łk a s z l a c h t y do m iń skieg o g u b e r n i a l - nego m a r s z a łk a s z l a c h t y w s p ra w ie ż y c z e n ia m ie s z k a ń ­

ców m. Nowogródka i p o w ia tu now ogródzkiego w z n i e s i e ­ n i a pomnika Adama M ickiew ioza w m. Nowogródku.

Obywatele ziemscy p o w iatu now ogródzkiego i mieszkańoy m. Nowogródka, p rag n ąc u w ie c z n ić pamięć swojego r o d a k a , znanego d z i ę k i swojemu g e n iu s z o w i w l i t e r a t u r z e e u r o p e j s k i e j,Adama Mio- k i e w i c z a , p r o s z ą o moje s t a r a n i e w c e l u u z y s k a n ia z e z w o le n ia w ład z na w z n i e s i e n i e w Nowogródku ( m i e js c u u r o d z e n i a M io k ie w i- c z a ) pomnika na je g o o z e ś ć i o tw a r o ie s u b s k r y p o j i p u b l i o z n e j d l a dobrowolnych s k ła d e k n a t e n c e l .

B io r ą c pod uwagę, i ż według n a j m i ł o ś o i w s z e j zgody zezw o lo ­ no na wydanie d z i e ł M ick iew icza, uważam za swój obow iązek przed­ s t a w i ć ż y cz en ie o b y w a te l i zie m s k ic h p o w ia tu now ogródzkiego i m ieszkańców m. Nowogródka do łaskaw ego r o z p a t r z e n i a p r z e z Wa­

s z ą E k s c e l e n c j ę z n a j p o k o r n i e j s z ą p r o ś b ą , aby za Pańskim przed­ s ta w ie n ie m g d z ie n a l e ż y drogą służbową u z y sk ać z e z w o le n ie n a r e a l i z a o j ę te g o p r o j e k t u . M arszałe k s z l a c h t y W. P r o o h o c k ij C .P.A.H; BSÇR w Mińsku. P. 320, op. I , d. 374. O r y g in a ł. R ę k o p is. N— 2. 1860 r . l i s t o p a d a 26. P o d an ie m iń sk ieg o g u b e r n i a l - nego m a r s z a łk a s z l a o h t y do m iń sk ieg o cy w ilneg o g u b e r ­ n a t o r a w s p ra w ie ż y c z e n ia mieszkańców m.Nowogródka i p o w ia tu nowogródzkiego d o ty c z ą c e g o z e z w o le n ia n a zbdór- kę dobrowolnych środków na w z n i e s i e n i e pomnika Adama M iokiew icza.

Nowogródzki powiatowy m a rs z a łe k s z l a o h t y odwołaniem z 16 l i s t o p a d a 1860 r . pod n r 1032 p o in fo rm o w ał, i ż o b y w atele z ie m

-soy p o w ia tu now ogródzkiego o r a z mieszkańoy m .N owogródka,prag­ n ą c u w ie o z n ić pam ięć swojego r o d a k a , znanego d z i ę k i swojemu g e n iu s z o w i w l i t e r a t u r z e e u r o p e j s k i e j , p o e ty Adama M ic k ie w i- o z a , p r o s z ą o je g o w staw ien n io tw o w s p r a w ie prośby o z e z w o le ­ n i e w ładz n a w z n i e s i e n i e w m. Nowogródku (m ie js o u u r o d z e n i a M io k iew io za) pomnika n a je g o o z e ś ć i o tw a r c i e d l a dob ro w o l­ nych o f i a r na t e n c e l p u b l i c z n e j s u b s k r y p c j i ; p ( a n )n o w o g ró d z - k i powiatowy m a r s z a łe k s z l a o h t y p r o s i ł o w staw ien n ic tw o g u - b e r n i a l n e g o m a r s z a ł k a , w o e l u w y je d n a n ia z e z w o le n ia n a r e a l i ­ z a c j ę te g o p r o j e k t u .

Mając n a uwadze, i ż d z i ę k i n a j m i ł o ś o i w s z e j z g o d zie zezwo­ l o n o na wydanie d z i e ł M iokiew ioza, mam z a s z o z y t n a j p o k o r n i e j p r o s i ć Waszą E k s c e le n o ję . o p r z y j ę c i e n a s i e b i e s t a r a ń p rz y wy­

j e d n a n i u oczekiw anego p r z e z ziem ia ń stw o p o w ia tu n o w o g ró d z k ie ­ go i mieszkańców m. Nowogródka z e z w o l e n ia .

F. 320, op. I , d. 374, 1. 2. K opia. R ę k o p is .

N— 3.

1861 r . s t y c z n i a 24. - Zawiadomienie m iń sk ie g o g u b e r n a t o r a do m iń sk ieg o g u b e r n i a l n e g o marszałka æ l a — o h ty o w s t a w ie n n ic tw ie do m i n i s t r a spraw wewnętrznych w s p ra w ie z b i ó r k i dobrowolnyoh środków na pomnik Ada­ ma M iokiew ioza w m. Nowogródku.

Na pismo p e ł n i ą o e g o o bow iązki Waszej E k s c e l e n o j i z 2 6 . l i s ­ t o p a d a 1860 r . pod N— 908, mam z a s z o z y t zawiadomić, i ż sprawę z e z w o l e n ia na w z n i e s i e n i e pomnika p o e ty M iokiewioza w m. No­ wogródku i w s p ra w ie o t w a r o i a d o b ro w oln ej na t e n cel s u b s k r y p -o j i — je d n o c z e ś n ie z n i n i e j s z y m pismem - p r z e d ło ż y łe m p ( a n u ) m i n i s t r o w i spraw wew nętrznyoh.

Cywilny g u b e r n a t o r g r a f K e l l e r V i c e - g u b e r n a t o r Ł u o z i n s k i j

(F. 320, op. I , d. 374, 1 . 3. O r y g i n a ł . R ę k o p i s . )

N— 4.

1861 r . marca 16. - Zawiadomienie m iń sk ieg o gu­ b e r n a t o r a do m iń sk ieg o g u b e r n i a l n e g o m a r s z a łk a

120

-s z l a c h t y o odmowie m i n i -s t r a -spraw wewnętrznych w nie­ s i e n i a p ro śb y do o a r a w s p raw ie budowy pomnika Adama M ick iew icza.

P (a n ) m i n i s t e r spraw wewnętrznych z 8 l u t e g o za N—389 po­ w iad o m ił p ( a n a ) n a o z e l n i k a g u b e r n i i , i ż Jeg o E k s o e l e n c j a u z n a ł z a n ie s to s o w n e p r z e d s t a w i e n i e sprawy o ze z w o le n ie o t w a r c i a p u - b l i o z n e j s u b s k r y p o j i n a w z n i e s i e n i e w m. Nowogródku pomnika p o e t y M iokiew ioza.

0 takim z l e c e n i u mam z a s z o z y t powiadomić Waszę E k s o e l e n o ję w u z u p e ł n i e n i u pism a z 21 s t y c z n i a za N— 312.

Za oyw ilnego g u b e r n a t o r a v i o e - g u b e r n a t o r Ł u c z i n s k i j