Biuletyn Informacyjny Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Opolu 2019, nr 1.

(1)

B ^iuletyn I nformacyjny

WOJEWOOZKI URZĄD PRACY WOPOLU

Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Opolu

_{NR 1/2019}

127 DEKRET

o organizacji państwowych urzędów pośrednictwa pracy i opieki nad wychodźcami.

Na wniosek Rady Ministrów stanowię:

Rrt. 1. W celu ułatwienia wyszukiwania pracy oraz w celu opieki nad wychodźcami polskimi tworzą się państwowe urzędy pośrednictwa pracy i opieki nad wychodźcami, które podlegają Ministerstwu Pracy i Opieki Społecznej. Urzędy te powstać mają zależnie od decyzji Ministra Pracy i Opieki SpoWczneJwmlastach powiatowych, punktach pogranicznych

WARSZAWA 4 lutego 1919

Dekret o organizacji państwowych urzędów pośrednictwa pracy i opieki nad wychodźcami ...

Dekret w przedmiocie poboru jednorazowej pań twowej daniny od nieruchomości i majątku w kapitale ...

Dekret o skarbie narodowym, powstałym z ofiar prywatnych . Dekret w sprawie uregulowania pjjpdukcji spirytusu . . . Treść: 127.

128.

PAŃSTWA POLSKIEGO.

1

■

129.

130.

Publicznych Służb Zatrudnienia

1919-2019 io: -lecie

(2)

|| W numerze

|| Rozwiń swoje skrzydła – projekt w ramach programu Erasmus +...12

|| Wprowadzenie... 3

|| Wyzwania dla opolskiego rynku pracy – w kręgu polityk publicznych...16

|| Wzmacniamy współpracę pomiędzy pracodawcami a urzędami pracy – Europejskie Dni Pracodawcy...10

|| Ogólnopolski Tydzień Kariery na Opolszczyźnie – reportaż...14

|| Stulecie Publicznych Służb Zatrudnienia ...4

|| Barometr zawodów – edycja 2018...5

|| Partnerstwo na rzecz zachowania dziedzictwa kulturowego Opolszczyzny...20

WOJEWÓDZKI URZĄD PRACY W OPOLU ul. Głogowska 25c, 45-315 Opole tel.: 77 44 16 701, fax: 77 44 16 702 Biuletyn redaguje Obserwatorium Rynku Pracy Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Opolu ADRES REDAKCJI: Wojewódzki Urząd Pracy w Opolu ul. Oleska 127 ^• 45–231 Opole tel.: 77 44 17 509 ^• e-mail: wup@wup.opole.pl © 2018 Wojewódzki Urząd Pracy w Opolu Wszelkie prawa zastrzeżone ^• All rights reserved Drukowano w Polsce ^• Printed in Poland Skład, projekt graficzny i druk: INFOPAKT s.j. tel.: (32) 423 85 90 ^• www.infopakt.pl || Sytuacja na rynku pracy województwa opolskiego na koniec roku 2018...24

(3)

|| Wprowadzenie

Szanowni Państwo,

W roku 2019 przypada setna rocznica powołania do życia państwowych urzędów pośrednictwa pracy i opieki nad wychodźcami. Dekret z 1919 roku podpisany przez marszałka Józefa Piłsudskiego to kamień węgielny współczesnych publicznych służb zatrudnienia. Dokument ten w pięciu zwięzłych paragrafach wyznaczył główne cele i zadania, z jakimi miały zmierzyć się nowe instytucje. Od tego czasu zmieniło się bardzo wiele, łącznie z ustrojem politycznym i sojuszami militarnymi, jednak ogólne ramy działania pozostały te same. Dziś publiczne służby zatrudnienia kontynuują zapoczątkowaną wtedy pracę, dostosowując ją do bieżącej sytuacji i aktualnych problemów społecznych.

Od kilkunastu lat w istotny sposób na gospodarkę regionu i kraju wpływa unijne wsparcie, dostępne m.in. dla przedsiębiorców. W trwającej obecnie unijnej perspektywie, rozpisanej na lata 2014-2020, na blisko 950 mln euro, które do wykorzystania w sumie ma nasz region, na wsparcie przedsiębiorstw i lokalnego biznesu zarezerwowaliśmy ponad 160 mln euro. Te pieniądze w znaczący sposób wpływają na rozwój przedsiębiorstw z województwa opolskiego, a przez to również opolskiej gospodarki i na regionalny rynek pracy.

Poziom bezrobocia w województwie opolskim w ciągu ostatnich 15 lat zmniejszył się z niemal 20 do 6,3%. Ponad 9 tysięcy nowych miejsc pracy stworzyły opolskie firmy w ostatnich dziesięciu latach.

Stoją za tym zarówno unijne pieniądze, ale także dobre relacje wielu stron – samorządu województwa i samorządów lokalnych, instytucji otoczenia biznesu, przedsiębiorców oraz urzędów pracy, zarówno w regionie, jak i powiatach. W swoich działaniach stawiamy i nadal będziemy stawiać na taki dialog, bo w tym tkwi jedna z głównych przyczyn osiąganych sukcesów.

Szanowni Państwo,

Mam przyjemność zaprosić Państwa do lektury najnowszego, jubileuszowego numeru Biuletynu Informacyjnego Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Opolu. Znajdziecie Państwo tu nie tylko krótką lekcję historii poświęconą działalności urzędów pracy, ale także serię artykułów, które najpełniej obrazują specyfikę i wyjątkowość działań publicznych służb zatrudnienia w naszym regionie.

Działalność urzędów pracy to zarówno praca analityczna, ale także inicjatywy, które w dłuższym czasie wpływają korzystnie na sytuację społeczno- gospodarczą regionu. Słowem, które w najlepszy sposób oddaje ich sens, jest partnerstwo, gdyż zawsze odbywają się we współpracy z instytucjami z obszaru edukacji czy otoczenia rynku pracy. I za to partnerstwo wszystkim instytucjom bardzo dziękuję.

Andrzej Buła Marszałek Województwa Opolskiego

(4)

|| Stulecie Publicznych Służb Zatrudnienia

W bieżącym roku przypada rocznica 100-lecia Publicznych Służb Zatrudnienia. W dniu 27 stycznia 1919 roku Naczelnik Państwa Polskiego Józef Piłsudski podpisał „Dekret o organizacji państwowych urzędów pośrednictwa pracy i opiece nad wychodźcami”.

W II Rzeczypospolitej był to ważny instrument walki z bezrobociem, a Polska - jako jeden z pierwszych krajów europejskich - powołała do życia państwowe służby zatrudnienia. Nowe służby podlegały Ministerstwu Pracy i Opieki Społecznej. Do ich głównych zadań należało prowadzenie pośrednictwa pracy dla wszystkich osób poszukujących pracy w kraju i za granicą, udzielanie porad przy wyborze i zmianie zawodu, a także kontrolowanie zapisów umów zawieranych z pracownikami sezonowymi.

W latach 20. priorytetem służb zatrudnienia było zapewnienie bezrobotnym bezpieczeństwa socjalnego.

W tym celu powstały Fundusz Bezrobocia i Zakład Ubezpieczeń Pracowników Umysłowych. W roku 1933 powołano do istnienia Fundusz Pracy. Zaczęto także korzystać z aktywnych form przeciwdziałania bezrobociu, przede wszystkim z robót publicznych.

Po drugiej wojnie światowej państwo uzyskało monopol na prowadzenie pośrednictwa pracy.

Zapewnienie pełnego zatrudnienia stało się jednym z głównych elementów polityki PRL, czego świadectwem był Artykuł 14 jego konstytucji gwarantujący każdemu obywatelowi prawo oraz obowiązek pracy. Realizacją tego zadania zajęło się 14 urzędów zatrudnienia wraz z 41 podlegającymi im oddziałami. Ministerstwo Pracy czuwało nad wyrównywaniem popytu i podaży w różnych regionach kraju, organizując pośrednictwo pracy na poziomie krajowym. System ten był jednak nieefektywny, w dużej mierze ze względu na niedobory mieszkaniowe dla przyjezdnych pracowników. Do roku 1956 obowiązywał także system nakazów pracy dla absolwentów, który następnie został zniesiony.

W latach 70. publiczne służby zatrudnienia zostały oparte na wydziałach zatrudnienia i spraw socjalnych, które prowadziły politykę zatrudnienia na poziomie województw i powiatów. Początkowo podlegały administracji państwowej, później zaś stały się jednostkami organizacyjnymi urzędów wojewódzkich i miejskich. Dynamiczny rozwój służb zatrudnienia nastąpił po roku 1989. Na bazie dotychczasowych

wydziałów zatrudnienia i spraw socjalnych utworzono wojewódzkie i rejonowe biura pracy, później przechrzczone na urzędy pracy. Były one częścią administracji rządowej pod nadzorem Krajowego Urzędu Pracy. Początkowo ich głównym zadaniem było łagodzenie skutków bardzo wysokiego bezrobocia poprzez wypłatę zasiłku. Stopniowo starano się zmieniać akcenty, kładąc coraz większy nacisk na aktywizację bezrobotnych, m.in. poprzez roboty publiczne i pożyczki z Funduszu Pracy na zakładanie działalności gospodarczej.

Ostatnia zmiana o charakterze strukturalnym miała miejsce w roku 2000, kiedy nadzór nad urzędami pracy przekazano administracji samorządowej – województwom i powiatom. Obecnie odgrywają one ważną rolę w zwiększaniu szans na zatrudnienie osób bezrobotnych i poszukujących pracy, a także wspierają pracodawców w rozwoju kadr i tworzeniu miejsc pracy. Po wejściu Polski do Unii Europejskiej publiczne służby zatrudnienia stały się członkiem sieci Europejskich Służb Zatrudnienia. Zwiększyły się także ich możliwości aktywnego przeciwdziałania bezrobociu dzięki dostępowi do środków Europejskiego Funduszu Społecznego.

(5)

panelu w powiecie oleskim można było liczyć na doświadczenie eksperta z branży lekarskiej - Dyrektora Zakładu Opieki Zdrowotnej oraz przedstawicieli firm:

Nestro (urządzenia filtracyjne w przemyśle meblarskim, drzewnym, papierniczym oraz sortowanie odpadów), ORAS (produkcja armatury sanitarnej) i PSS Społem (usługi masarskie, piekarskie, cukiernicze). Z kolei w panelu w powiecie nyskim uczestniczył przedstawiciel Urzędu Miasta.

Analizując wyniki Barometru zawodów na przestrzeni lat jego realizacji, zauważyć można sukcesywne zmniejszanie się udziału zawodów ocenianych jako nadwyżkowe. W prognozie na rok 2016 stanowiły 8,5% ogółu ocenianych zawodów, w 2017 było to 4,9%, w 2018 3%, natomiast na rok 2019 już tylko 0,6%.

Podobnie jak w ubiegłych latach, w grupie zawodów nadwyżkowych na 2019 rok znaleźli się ekonomiści.

Przyglądając się ocenom specjalistów, przyczyny tej nadwyżki należy szukać w ciągle zbyt dużej liczbie absolwentów kończących zarówno studia wyższe, jak i technika. Absolwenci tych kierunków, nie mając odpowiedniego doświadczenia, nie są „wchłaniani”

przez regionalny rynek pracy i najczęściej muszą szukać zatrudnienia poza wyuczonym zawodem. Szansę na pracę w zawodzie mają najlepsi eksperci z wieloma specjalizacjami i praktyką.

Mapa 1. Relacja między dostępnymi pracownikami a zapotrzebowaniem pracodawców na ekonomistów w 2019 roku

Źródło: barometrzawodów.pl

|| Barometr zawodów – edycja 2018

Barometr zawodów jest jednoroczną prognozą zapotrzebowania na pracowników. Analiza wyników dla województwa opiera się na uogólnieniu danych powiatowych. Celem analizy jest wyszczególnienie zjawisk, które występują na wojewódzkim rynku pracy oraz porównanie wyników z poprzednimi edycjami.

W roku 2018 badanie Barometr zawodów przeprowadzono w województwie opolskim po raz czwarty.

Zaletą przeprowadzonego badania jest przede wszystkim wynik oddający prawdopodobną sytuację na rynku pracy. W związku z planowaną nowelizacją Ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy Barometr zawodów ma szanse zostać wpisany na stałe w wachlarz narzędzi, dzięki którym możemy diagnozować sytuację na regionalnym rynku pracy.

Pozwala on na uchwycenie uwarunkowań i tendencji, które nie są zauważalne w statystykach. Jest to niezwykle ważne w szczególności w sytuacji, kiedy realnym problemem społecznym nie jest już duża liczba osób pozostających w rejestrach powiatowych urzędów pracy, a pogłębiające się niedopasowanie struktury popytowo-podażowej.

Od pewnego czasu można zauważyć poprawę sytuacji na opolskim rynku pracy. Wzrosła liczba pracujących, podmiotów gospodarczych oraz ofert pracy, a stopa bezrobocia spadła do najniższego poziomu od dziesięciu lat - 6%. Wraz z rozwojem przedsiębiorstw i powstawaniem nowych firm wzrasta zapotrzebowanie na pracowników. Coraz więcej branż ma niestety problem z obsadzeniem wolnych miejsc pracy. Przyczyn można dopatrywać się w niedopasowaniu kwalifikacji i doświadczenia do oferowanych stanowisk. Wyniki Barometru zawodów jasno wskazują, iż 2019 rok będzie kolejnym, w którym zawody deficytowe będą przeważać nad nadwyżkowymi. Branże szczególnie narażone na deficyt w regionie to branża medyczna, transportowa i przetwórstwo przemysłowe.

Specjalistami, którzy podjęli się oceny poszczególnych zawodów, byli pracownicy powiatowych urzędów pracy posiadający ogromną wiedzę i praktykę zdobytą podczas pracy jako doradcy klienta indywidualnego i instytucjonalnego, specjaliści zajmujący się szkoleniami i udzielaniem dotacji. Dodatkowo podczas realizacji panelu eksperckiego dla Miasta Opola i powiatu opolskiego mogliśmy liczyć na doświadczenie Opolskiej Wojewódzkiej Komendy OHP, agencji zatrudnienia APN Polska, agencji zatrudnienia Paretti oraz Opolskiej Izby Gospodarczej. Wsparcia w postaci przygotowanych informacji o zapotrzebowaniu na zawody w branżach udzieliły nam również Opolska Wojewódzka Komenda Policji w Opolu oraz Izba Lekarska. Z kolei informacje z zakresu planowanych nowych inwestycji w Wałbrzyskiej Specjalnej Strefie Ekonomicznej, która zasięgiem obejmuje również region opolski, otrzymaliśmy od Opolskiego Centrum Rozwoju Gospodarki. Podczas

Opole

pow. pow.

kluczborski

oleskipow.

pow.

strzelecki opolskipow.

brzeskipow.

krapkowickipow.

prudnickipow.

pow.

nyskipow.

duża nadwyżka

poszukujących pracy deficyt

poszukujących pracy nadwyżka

poszukujących pracy duży deficyt poszukujących pracy równowaga

poszukujących pracy brak danych

(6)

W prognozie na 2019 rok pojawiły się nowe grupy zawodów deficytowych, m.in.: betoniarze i zbrojarze, lakiernicy, nauczyciele języków obcych i lektorzy, pracownicy ds. rachunkowości i księgowości, pracownicy robót wykończeniowych w budownictwie oraz pracownicy służb mundurowych. Wobec zawodów deficytowych z 2018 roku zniknęły takie grupy jak: operatorzy maszyn do produkcji wyrobów z gumy i tworzyw sztucznych, przedstawiciele handlowi, specjaliści ds. PR, spedytorzy, szefowie kuchni oraz zaopatrzeniowcy. Wymienione zawody trafiły do grupy zawodów w równowadze.

Jednym z najbardziej deficytowych zawodów jest od trzech lat niezmiennie kierowca samochodów ciężarowych i ciągników siodłowych. Zawód ten obarczony jest dużą odpowiedzialnością za przewożony ładunek, presją czasu, a przede wszystkim jest to praca poza granicami kraju. Kierowcy często zmieniają pracę na lepiej płatną oraz stabilniejszą. Deficyt kierowców występuje zarówno w województwie opolskim, jak i w całym kraju.

Mapy 2-4. Relacja między dostępnymi pracownikami a zapotrzebowaniem pracodawców na kierowców samochodów ciężarowych i ciągników siodłowych w latach 2017-2019.

2018

2017

2019

Opole

pow. pow.

kluczborski

pow.

oleski

pow.

strzelecki pow.

opolski pow.

brzeski

pow.

krapkowicki pow.

prudnicki

pow.

nyski

Opole

pow. pow.

kluczborski

oleskipow.

strzeleckipow.

pow.

opolski brzeskipow.

krapkowickipow.

pow.

prudnicki

pow.

nyski

duża nadwyżka

Opole

pow. pow.

kluczborski

pow.

oleski

pow.

strzelecki pow.

opolski pow.

brzeski

pow.

krapkowicki pow.

prudnicki

pow.

nyski

duża nadwyżka

(7)

2018 2019

Opole

pow. pow.

kluczborski pow.

oleski

pow.

strzelecki pow.

opolski pow.

brzeski

pow.

krapkowicki pow.

prudnicki

pow.

nyski

Opole

pow. pow.

kluczborski pow.

oleski

pow.

strzelecki pow.

opolski pow.

brzeski

pow.

krapkowicki pow.

prudnicki

pow.

nyski

Mapy 5-6. Relacja między dostępnymi pracownikami a zapotrzebowaniem pracodawców na spawaczy w okresie 2018-2019

Niedobór pracowników wśród spawaczy zauważyć można w całym województwie opolskim, z czego w ośmiu powiatach w stopniu dużym (to o jeden powiat więcej w porównaniu do roku ubiegłego). Jako przyczyny takiego stanu rzeczy wymieniano brak wymaganych umiejętności i doświadczenia wśród zarejestrowanych bezrobotnych, którzy mogliby ewentualnie podjąć pracę w zawodzie. Część spawaczy pozostających w rejestrach powiatowych urzędów pracy posiada

długą przerwę w zatrudnieniu, są oddaleni od rynku pracy i nie chcą wracać do wykonywania wyuczonego zawodu. Poza tym w ocenie ekspertów oferowane wynagrodzenie często jest zbyt niskie. Podobnie jak w przypadku ślusarzy i pracowników fizycznych w produkcji i pracach prostych, pracodawcy próbują sobie poradzić z brakiem „rąk do pracy”, oferując zatrudnienie pracownikom z Europy Wschodniej.

Poniższe zestawienie obrazuje, jak zmieniało się zapotrzebowanie na pracowników służb mundurowych na przestrzeni lat 2017-2019.

W 2017 roku był to jeszcze zawód nadwyżkowy.

W kolejnym roku wystąpił jego deficyt w trzech powiatach, a w 2019 roku prognozowane zapotrzebowania występuje we wszystkich powiatach oprócz prudnickiego. W omawianej grupie jednym

z zawodów są policjanci. Z informacji przekazanych od Komendy Wojewódzkiej Policji w Opolu wynika, że zapotrzebowanie na funkcjonariuszy policji według stanu na lipiec 2018 wynosiło 95 miejsc. Jedną z przyczyn niedoboru pracowników jest wieloetapowość postępowania kwalifikacyjnego, w trakcie którego odpada znaczna część kandydatów.

Mapy 7-9. Relacja między dostępnymi pracownikami a zapotrzebowaniem na pracowników służb mundurowych w okresie 2017-2019

Opole

pow. pow.

kluczborski pow.

oleski

pow.

strzelecki pow.

opolski pow.

brzeski

pow.

krapkowicki pow.

prudnicki

pow.

nyski

2017 2018

Opole

pow. pow.

kluczborski pow.

oleski

pow.

strzelecki pow.

opolski pow.

brzeski

pow.

krapkowicki pow.

prudnicki

pow.

nyski

2019

Opole

pow. pow.

kluczborski pow.

oleski

pow.

strzelecki pow.

opolski pow.

brzeski

pow.

krapkowicki pow.

prudnicki

pow.

nyski

(8)

specjaliści elektroniki, automatyki i robotyki

elektrycy, elektromechanicy i elektromonterzy

Mapy 10-11. Relacja między dostępnymi pracownikami a zapotrzebowaniem pracodawców na specjalistów elektroniki, automatyki i robotyki oraz elektryków, elektromechaników i elektromonterów w 2019 roku

Opole

pow. pow.

kluczborski pow.

oleski

pow.

strzelecki pow.

opolski pow.

brzeski

pow.

krapkowicki pow.

prudnicki

pow.

nyski Opole

pow. pow.

kluczborski pow.

oleski

pow.

strzelecki pow.

opolski pow.

brzeski

pow.

krapkowicki pow.

prudnicki

pow.

nyski

duża nadwyżka

poszukujących pracy duży deficyt

poszukujących pracy równowaga

W regionie cały czas brakuje specjalistów elektroniki, automatyki i robotyki (w szczególności operatorów zautomatyzowanej linii produkcyjnej), do których dodatkowo dołączyli elektrycy, elektromechanicy i elektromonterzy, Potrzebne są osoby z aktualnymi

uprawnieniami, a w rejestrach przeważają bezrobotni, którzy zdobyli zawód wiele lat temu i posiadają zdezaktualizowane umiejętności. Deficyt dodatkowo potęguje rozwijająca się branża automotive, w szczególności w Opolu i powiecie strzeleckim.

Zwiększony deficyt na przestrzeni lat odnotowano wśród operatorów sprzętu do robót ziemnych.

W 2019 roku prawie we wszystkich powiatach prognozowane jest zwiększone zapotrzebowanie na ten zawód.

Od kilku lat nasz region zmaga się również z problemem pozyskania pracowników do opieki osób starszych. Pomimo licznych kursów, jakie

przeprowadzają powiatowe urzędy pracy wśród bezrobotnych, duża część osób decyduje się na pracę za granicą. Oczywiście aspektem decydującym jest wyższe wynagrodzenie. Z poniższych map wynika, iż najsilniejszy deficyt opiekunów w 2019 roku prognozowany będzie w Opolu oraz w powiecie opolskim.

Mapy 12-14. Relacja między dostępnymi pracownikami a zapotrzebowaniem pracodawców na opiekunów osób starszych w 2019 roku

2017

Opole

pow. pow.

kluczborski pow.

oleski

pow.

strzelecki pow.

opolski pow.

brzeski

pow.

krapkowicki pow.

prudnicki

pow.

nyski

2018

Opole

pow. pow.

kluczborski pow.

oleski

pow.

strzelecki pow.

opolski pow.

brzeski

pow.

krapkowicki pow.

prudnicki

pow.

nyski

Opole

pow. pow.

kluczborski pow.

oleski

pow.

strzelecki pow.

opolski pow.

brzeski

pow.

krapkowicki pow.

prudnicki

pow.

nyski

2019

2017

(9)

krawcy i pracownicy produkcji odzieży

Mapy 15-16. Relacja między dostępnymi pracownikami a zapotrzebowaniem pracodawców na krawców i tapicerów w 2019 roku

tapicerzy

Opole

pow. pow.

kluczborski

pow.

oleski

pow.

brzeski

pow.

krapkowicki prudnickipow.

pow.

nyskipow.

Opole

pow. pow.

kluczborski

pow.

oleski

pow.

brzeski

pow.

krapkowicki prudnickipow.

pow.

nyskipow.

duża nadwyżka

Zarówno przedstawiciele powiatowych urzędów pracy, jak i agencji zatrudnienia podczas realizacji badania zwracali uwagę na bardzo duże trudności w pozyskaniu na terenie Opolszczyzny pracowników fizycznych w produkcji i pracach prostych. Jako przyczyny wskazywali przede wszystkim zbyt niskie zarobki oferowane przez pracodawców i trudne warunki pracy. W prognozach na 2019 rok deficyt utrzymał się jedynie w powiecie krapkowickim, opolskim, jak i samym Opolu. Podczas oceny tego zawodu bardzo często pojawiały się uwagi dotyczące kierowania ofert pracy dla pracowników z Europy Wschodniej, szczególnie z Ukrainy. To może tłumaczyć, w jaki sposób pracodawcy poradzili sobie z niemożnością obsadzenia stanowisk pracy dla najmniej wykwalifikowanych kadr. Część powiatów nie zgłosiło tej grupy do zawodów deficytowych, uzasadniając to brakiem zgody potencjalnych pracowników na oferowane wynagrodzenia przez pracodawców.

Marzena Ciepiela W sześciu powiatach pracodawcy w dalszym ciągu

mogą mieć problemy z zatrudnieniem tapicerów.

W powiecie oleskim i namysłowskim, gdzie występuje zdecydowane zapotrzebowanie na tego typu fachowców i zawód ten został zakwalifikowany jako mocno deficytowy, coraz częściej siła robocza poszukiwana jest wśród pracowników z Europy Wschodniej. Zdecydowany deficyt utrzymuje się też wśród krawców i pracowników produkcji odzieży – w szczególności w powiatach oleskim i nyskim. Osoby zarejestrowane jako bezrobotne bardzo często nie chcą podejmować pracy w wyuczonym bądź wykonywanym wcześniej zawodzie ze względu na zły stan zdrowia lub brak umiejętności szycia na nowoczesnych maszynach.

To istotne, tym bardziej że popyt zgłaszany jest przede wszystkim na szwaczki do tzw. szycia ciężkiego, np. w przemyśle meblowym.

Mimo iż na 2019 rok prognozowane jest mniejsze zapotrzebowanie na pracowników z branży stolarskiej w porównaniu do prognozy z 2018 roku, i tak jest to grupa deficytowa. W związku z silnie rozwiniętą w powiecie oleskim branżą stolarską i meblową, odnotowuje się

zwiększenie zapotrzebowania na stolarzy, tapicerów i krawców. Z kolei w powiecie namysłowskim deficyt stolarzy wynika z dużej ilości ofert składanych przez firmy z powiatu kępińskiego.

(10)

Po raz trzeci Europejskie Publiczne Służby Zatrudnienia zainicjowały Europejskie Dni Pracodawcy.

W całej Europie w dniach od 5 do 16 listopada 2018r.

urzędy pracy i ich partnerzy organizowali setki wydarzeń skierowanych do pracodawców.

Na poziomie europejskim Europejskie Dni Pracodawcy zostały włączone w Europejski Tydzień Umiejętności Zawodowych, który ma na celu promocję kształcenia i szkoleń zawodowych. W Polsce przedsięwzięcie poświęcone wspieraniu współpracy pomiędzy pracodawcami i publicznymi służbami zatrudnienia realizowane było przez wszystkie wojewódzkie urzędy pracy oraz 180 powiatowych urzędów pracy z całego kraju. Ponadto Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej zorganizowało śniadanie dla pracodawców, w którym wzięli udział przedstawiciele organizacji pracodawców i Publicznych Służb Zatrudnienia.

W województwie opolskim do inicjatywy przystąpiło pięć urzędów, tj. Wojewódzki Urząd Pracy w Opolu oraz powiatowe urzędy pracy w Kędzierzynie-Koźlu, Krapkowicach, Nysie i Opolu. Poszczególne instytucje przygotowały różnorodne oferty dla pracodawców m.in. seminarium, spotkanie informacyjne, giełdy pracy czy spotkania rekrutacyjne w ramach tygodnia branży produkcyjnej.

Głównym celem Europejskich Dni Pracodawcy jest wspieranie współpracy pomiędzy pracodawcami i publicznymi służbami zatrudnienia, zwiększenie wiedzy pracodawców na temat usług oferowanych przez urzędy pracy oraz pomoc pracodawcom w znalezieniu odpowiednich kandydatów na wolne miejsca pracy.

Usługi EURES, oferta OHP dla pracodawców, kontrole Państwowej Inspekcji Pracy czy legalność zatrudnienia i pobytu cudzoziemców to zagadnienia poruszane w trakcie Seminarium dla polskich pracodawców zorganizowanego przez Wojewódzki Urząd Pracy w Opolu. Wydarzenie realizowane w ramach Europejskich Dni Pracodawcy odbyło się w dniu 9 listopada 2018 r. w Opolu i zgromadziło przedstawicieli 30 firm oraz jednej organizacji zrzeszającej przedsiębiorców. Na zaproszenie Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Opolu odpowiedziały:

Opolska Wojewódzka Komenda OHP, Państwowa Inspekcja Pracy, Straż Graniczna oraz Powiatowy Urząd Pracy w Opolu, których przedstawiciele wygłosili prezentacje oraz służyli uczestnikom pomocą w trakcie indywidualnych konsultacji.

W ubiegłym roku, podobnie jak w tym, Europejskie Dni Pracodawcy odbyły się w listopadzie. Cykl wydarzeń dedykowanych pracodawcom miał miejsce w dniach od 13 do 24 listopada 2017r. pod hasłem:

„Porozmawiajmy o umiejętnościach, odkryjmy wszystkie talenty”. Hasło to miało podkreślić kluczową rolę publicznych służb zatrudnienia w dostosowywaniu kwalifikacji osób bezrobotnych i poszukujących pracy do potrzeb rynku pracy.

Do udziału w Europejskich Dniach Pracodawcy realizowanych w 2017 r. przystąpiły cztery urzędy pracy woj. opolskiego tj.: Wojewódzki Urząd Pracy w Opolu oraz powiatowe urzędy pracy w Kędzierzynie- Koźlu, Opolu i Nysie.

|| Wzmacniamy współpracę pomiędzy pracodawcami a urzędami pracy - Europejskie Dni Pracodawcy

WUP w Opolu przygotował kampanię informacyjną skierowaną do pracodawców w województwie opolskim wykorzystując m.in.: prasę, radio, portale internetowe oraz media społecznościowe.

Radio Opole wyemitowało 75 spotów radiowych, opublikowało tekst informacyjny na swojej stronie internetowej pt. „Porozmawiajmy o umiejętnościach odkryjmy wszystkie talenty” a w dniu 13 listopada przeprowadziło wywiad radiowy z Dyrektorem WUP w Opolu. Ponadto Radio Opole objęło wydarzenie patronatem medialnym.

(11)

W ramach kampanii informacyjnej WUP w Opolu poprzez portal Opole24, przesłał informację dotyczącą Europejskich Dni Pracodawcy do 9500 pracodawców zarejestrowanych w bazie Opole24.

Na stronie internetowej Nowej Trybuny Opolskiej w dniach od 13 do 24 listopada ukazał się animowany baner reklamujący wydarzenie, który wyemitowano ponad 24 tys. razy (wyświetleń).

Dodatkowo do 20 polskich pracodawców wysłano przesyłki drogą pocztową zawierające pismo informujące o Europejskich Dniach Pracodawcy wraz z ulotkami na temat usług urzędów pracy.

Do prowadzenia kampanii informacyjnej o EDP wykorzystano także stronę internetową WUP w Opolu oraz portal społecznościowy Facebook w zakładce prowadzonej przez Centrum Informacji i Planowania Kariery Zawodowej.

W ramach środków własnych wojewódzkie i powiatowe urzędy pracy organizowały m.in.: targi pracy, dni informacyjne, spotkania z pracodawcami, konferencje, seminaria, panele dyskusyjne, warsztaty, indywidualne konsultacje dla pracodawców, kampanie informacyjne w mediach czy wizyty w siedzibie pracodawców.

Europejskie Dni Pracodawcy w liczbach:

Na poziomie krajowym wydarzenia organizowane przez wojewódzkie i powiatowe urzędy pracy promowano na stronach internetowych:

www.mrpips.gov.pl oraz http://epsz.zielonalinia.gov.pl.

Sebastian Krajewski Na poziomie europejskim zorganizowano:

2700 wydarzeń,

w których wzięło udział

116 000

uczestników, w tym

63 000

pracodawców!

zorganizowanych

417

wydarzeń

1 129

włączonych w realizację EDP pracowników

urzędów pracy zaangażowanych

172

urzędów pracy

Na poziomie krajowym:

24 067

pracodawców, z którymi nawiązano kontakt

(12)

|| Rozwiń swoje skrzydła – projekt w ramach programu Erasmus+

Wojewódzki Urząd Pracy w Opolu wraz z Powiatowym Urzędem Pracy w Brzegu oraz Powiatowym Urzędem Pracy w Opolu, odpowiadając na aktualne potrzeby podnoszenia kwalifikacji zawodowych swoich pracowników w kontekście zmian na rynku pracy, przystąpił do realizacji projektu „Rozwiń swoje skrzydła”

(Spread your wings) w ramach programu Erasmus+.

Erasmus+ to program Unii Europejskiej realizowany w ramach perspektywy finansowej na lata 2014-2020. Obejmuje wymianę doświadczeń m.in.

w dziedzinach edukacji młodzieży i osób dorosłych.

Erasmus+ opiera się na osiągnięciach europejskich programów edukacyjnych, które funkcjonują od 25 lat i jest wynikiem połączenia następujących europejskich inicjatyw realizowanych przez Komisję Europejską w latach 2007-2013: programu „Uczenie się przez całe życie”, programu „Młodzież w działaniu”, Erasmus Mundus, Tempus, Alfa, Edulink oraz programów współpracy z krajami uprzemysłowionymi w dziedzinie szkolnictwa wyższego.

Erasmus + daje możliwość podnoszenia kwalifikacji w różnych krajach Unii Europejskiej. Oprócz walorów merytorycznych daje to szansę wymiany doświadczeń i wzbogacania wiedzy uczestników na temat kultury i historii danego kraju. Biorąc pod uwagę coraz większą skalę mobilności społecznej, jest to nieocenioną wartością. Erasmus+ został opracowany tak, aby wspierać kraje uczestniczące w programie w zakresie efektywnego wykorzystywania potencjału kapitału społecznego oraz promowania idei uczenia się przez całe życie. Erasmus+ to również odpowiedź na potrzeby współczesnej Europy oraz wyzwania, które przed nią stoją.

Projekt „Rozwiń swoje skrzydła” realizowany jest w okresie od lipca 2018 roku do czerwca 2020. Głównym celem projektu jest zwiększenie kompetencji pracowników urzędów pracy w zakresie pracy z klientem defaworyzowanym (motywowanie, diagnozowanie, zapewnianie oferty dostosowanej do potrzeb danego klienta, zapewnienie uznania nowo nabytych kwalifikacji).

Spodziewane efekty projektu:

• poprawa jakości usług świadczonych przez urzędników na rzecz osób bezrobotnych, w tym w szczególności osób z grup defaworyzowanych, poprzez doskonalenie kompetencji miękkich (pozazawodowych). Zakłada się zwiększenie umiejętności radzenia sobie ze stresem, poprawę komunikacji, wzrost samoświadomości, lepsze zarządzanie emocjami, zwiększenie empatii, poznanie technik coachingowych, kształtowanie postawy przedsiębiorczej, właściwe zarządzanie czasem i inne.

• zmotywowanie uczestników do edukacji przez całe życie

• poprawa umiejętności porozumiewania się w językach obcych

• otwarcie się urzędów (partnerów konsorcjum) na współpracę z partnerami zagranicznymi celem wymiany doświadczeń, nauki, dostosowania standardów polskich do standardów europejskich, inspirowania do zmian, itp.

(13)

Uczestnicy projektu to pracownicy konsorcjum będący edukatorami, zaangażowanymi w pracę w obszarze edukacji, w tym uczenia się przez całe życie, zbierania i upowszechniania informacji w zakresie kształcenia ustawicznego i rozwoju kariery zawodowej oraz kadra zarządzająca mająca wpływ na kształtowanie strategii rozwoju usług rynku pracy na terenie województwa opolskiego, m.in.: doradcy zawodowi, pośrednicy pracy, specjaliści od spraw programów, specjaliści ds. aktywizacji, doradcy i asystenci EURES, specjaliści ds. kadr i szkoleń oraz kadra zarządzająca.

W ramach projektu zostaną zorganizowane 4 wyjazdy szkoleniowe:

1. Szkolenie pn.„Emotionaly Wise Educators - Dealing with stress and difficult emotions”: stres, konsekwencje stresu, techniki radzenia sobie ze stresem, inteligencja emocjonalna, komunikacja, rozpoznawanie przekazu, tworzenie nowych strategii, itp.

2. Szkolenie pn.„Mindfullness: Living Life with Attenction and Intention”: oddech, percepcja, myśli a doświadczanie, emocje, mechanizmy stresu i radzenie sobie z nim, uważna komunikacja, uważność w pracy z bezrobotnymi - korzystanie z nowych narzędzi i technik, itp.

3. Szkolenie pn. „Enterpreneurship as a key competence for lifelong learning”: postawa przedsiębiorcza, pozytywne myślenie, SWOT, ryzyko i okazje, czas jako kapitał, nawyki i ich podatność na zmiany, skuteczność a efektywność, itp.

4. Szkolenie pn.: More than Teaching: Coaching Skills for Educators: model GROW, projektowanie zadań, uważne słuchanie, narzędzia rozwijające kreatywność, podnoszące motywację, itp.

Pierwsza mobilność odbyła się na Cyprze i obejmowała swoim zakresem tematykę związaną z inteligencją emocjonalną, stresem i emocjami. Zajęcia miały charakter wykładów, na których omawiane były m.in. zagadnienia dotyczące stresu, jego symptomów i czynników go wywołujących, jak również różnych reakcji na stres, jego wpływu na różne aspekty naszego życia i sposobów radzenia z nim przy wykorzystaniu technik relaksacyjnych. Część praktyczna polegała na zgłębieniu różnorodnych technik relaksacyjnych.

Każdy z uczestników mógł przekonać się, która z nich najbardziej mu odpowiada. Stres jest jedną z reakcji towarzyszącą nam przez większość życia już od najmłodszych lat, dlatego też tak istotna jest nasza samoświadomość polegająca na umiejętności rozpoznawania i definiowania swoich emocji i emocji innych osób oraz świadome zarządzanie tymi emocjami.

Ćwiczenia rozszerzające samoświadomość objęły drugą część warsztatów. W ich trakcie uczestnicy mogli poznać wyjątkowe narzędzie, jakim jest Enneagram. Jest to test psychologiczny pozwalający scharakteryzować ludzkie rodzaje osobowości oraz związki pomiędzy nimi.

Dzieli ludzkie charaktery na 9 podstawowych typów.

Każdy z nich posiada swoje własne motywy działania, własne obawy oraz własne sposoby rozwiązywania problemów. Narzędzie to pozwala lepiej zrozumieć relacje międzyludzkie, co stanowi jedną z umiejętności tworzenia związków z innymi w sposób, który tworzy atmosferę wzajemnego zaufania i zrozumienia tak ważną w budowaniu dobrych relacji.

Podczas wyjazdu osoby uczestniczące w projekcie miały również okazję poznać historię i kulturę Cypru, odkryć malownicze miejsca. Niezapomniana pozostanie smakowita kuchnia cypryjska, z królującą na stołach musaką czy meze. Wartością dodaną wyjazdu była także możliwość komunikowania się w języku obcym, co pozwoliło uczestnikom mobilności na pogłębienie umiejętności posługiwania się językiem angielskim.

Forma zajęć i atmosfera otwartości, jaką stworzyła trenerka prowadząca szkolenie, sprzyjała budowaniu dobrych relacji pomiędzy osobami uczestniczącymi w mobilności, co w znaczący sposób wpłynęło na zrealizowanie w pełni jej założeń.

Anna Rawska i Ewelina Urbańczyk

(14)

własnym potencjałem, a warunkami stawianymi przez współczesny świat. Wychodząc temu naprzeciw, organizatorzy zaplanowali rozległą paletę wydarzeń.

W programie znalazły się m.in. targi pracy dla osób niepełnosprawnych, warsztaty kulturoznawcze, warsztaty z zakresu inżynierii gier komputerowych, panel dyskusyjny „Z językami obcymi w przyszłość”, wykład dotyczący wystąpień publicznych czy ćwiczenia z zakresu resuscytacji noworodków. Nie zabrakło również turnieju gier planszowych, konkursów oraz gry miejskiej, które cieszyły się dużym zainteresowaniem szczególnie w gronie uczniów szkół średnich i studentów.

Zwieńczeniem całotygodniowych wydarzeń było uroczyste zakończenie opolskiego Ogólnopolskiego Tygodnia Kariery, które odbyło się w piątek – 19 października 2018r. w Centrum Rozrywki Kubatura w Opolu. Finałowa impreza zbudowana była z dwóch części. W pierwszej z nich można było wysłuchać wykładu motywacyjnego Łukasza Jakóbiaka - dziennikarza, osobowości internetowej i mówcy motywacyjnego. Druga natomiast poświęcona była multimedialnej prezentacji wydarzeń całego tygodnia oraz wręczeniu nagród zwycięzcom wspomnianych konkursów.

Spotkanie z Łukaszem Jakóbiakiem zgromadziło bardzo dużą widownię. Ponad trzystu uczniów opolskich szkół oraz Opolan z zaciekawieniem przysłuchiwało się jego wykładowi. Mówił, że siłą napędową działania są prawidłowo wyznaczone cele, najlepiej spisane i upublicznione. Ich rozpowszechnienie sprawia, że trudniej się z nich wycofać, a na domiar tego w drodze ich realizacji możemy spotkać pomocnych ludzi. Namawiał też, by nie zrażać się porażkami, tylko wyciągać z nich wnioski i dalej przeć w kierunku sukcesu, bo wytrwałość i kreatywność mają wielką moc. Wykład podpierały liczne autobiograficzne przykłady, które uczyły, rozbawiały, a nade wszystko były żywym świadectwem skutecznej walki o realizację własnych celów. Żywiołowa reakcja publiczności, której trudno było rozstać się z naszym gościem specjalnym, dowodzi potrzeby organizowania spotkań z osobami zarażającymi pasją i energią do działań budujących naszą przyszłość, nie tylko zawodową.

Szczerze wierzę, że oferta przyszłorocznego OTK będzie się cieszyć przynajmniej tak dużym zainteresowaniem jak tegoroczna i przyniesie poczucie pozytywnego spełnienia zarówno uczestnikom, jak i organizatorom.

Ewa Chmielewska-Baryliszyn

|| Ogólnopolski Tydzień Kariery na Opolszczyźnie – reportaż

W dniach 15-19 października 2018 roku odbyła się kolejna edycja Ogólnopolskiego Tygodnia Kariery na Opolszczyźnie. Jego głównym organizatorem był Wojewódzki Urząd Pracy w Opolu we współpracy z Fundacją Aktywizacja Oddział w Opolu, Miejską Poradnią Psychologiczno–Pedagogiczną w Opolu, Komendą Wojewódzką Ochotniczych Hufców Pracy w Opolu, Opolskim Centrum Rozwoju Gospodarki, Państwową Medyczną Wyższą Szkołą Zawodową w Opolu, Politechniką Opolską, Powiatowym Urzędem Pracy w Opolu i Oleśnie, Uniwersytetem Opolskim, Wyższą Szkołą Bankową we Wrocławiu Oddziałem Ekonomicznym w Opolu oraz Zespołem Szkół Technicznych i Ogólnokształcących im. K. Gzowskiego w Opolu.

Pomysłodawcą Ogólnopolskiego Tygodnia Kariery jest Stowarzyszenie Doradców Szkolnych i Zawodowych RP. Ono też corocznie nadaje temat wydarzeniu, inspirując jednocześnie do planowania działań wpisujących się w proponowaną tematykę. Tegoroczne OTK odbyło się pod hasłem:

„Bądź architektem swojego szczęścia”.

Wydarzenia realizowane w ramach OTK dedykowane były wszystkim tym, którzy pragną racjonalnie zaplanować swoją przyszłość zawodową, szukając jednocześnie trudnego kompromisu pomiędzy

Łukasz Jakóbiak

(15)

(16)

|| Wyzwania dla opolskiego rynku pracy – w kręgu polityk publicznych

Współczesny rynek pracy to przestrzeń, w której odzwierciedlają się główne problemy demograficzne i społeczne całego społeczeństwa polskiego, w sposób zwrotny kształtując jego stan. Ten kołowy mechanizm w głównej mierze kształtowany jest przez kryzys demograficzny.

Opolszczyzna jest regionem o bardzo wyraźnych tendencjach migracyjnych. Źródłem takiego stanu rzeczy jest przede wszystkim znaczne zróżnicowanie etniczne przejawiające się w dużym odsetku ludności autochtonicznej posiadającej podwójne obywatelstwo (polskie i niemieckie). W dalszej przeszłości stan taki prowadził do masowych migracji do Niemiec, które kontynuowane były, chociaż w mniejszym zakresie, po 1989 roku oraz do momentu przystąpienia Polski do Unii Europejskiej. Zaryzykować można twierdzenie, że migracje stały się swoistym wzorem kulturowym dla ludności autochtonicznej, jednocześnie stając się pewnym

Patrząc przez pryzmat rzeczywistych praktyk migracyjnych w województwie opolskim, prognozowane przez GUS wartości prawdopodobnie są znacząco zawyżone. Jest to związane z tym, że osoby czasowo przebywające za granicą (niezależnie od długości pobytu) w metodologii GUS zaliczane są do ludności faktycznej.

W bazach ludnościowych figurują zatem osoby, które zdecydowały się na emigrację definitywną, nie dopełniając jednocześnie obowiązków meldunkowych. Wskazują na to badania regionalne konfrontujące stan ludności spisowej i rzeczywistej² oraz szacunki oparte na danych zastanych.

Szacunkowa różnica w tym wypadku wynosi ponad 10%³. Przekłada się to wprost na dokładność formułowanych prognoz. Przykładowo:

„W 2013 roku liczba ludności rezydującej w granicach administracyjnych obowiązujących od 1999 roku wyniosła zgodnie z zaewidencjonowanym ruchem ludności około

Wykres 1. Faktyczny stan ludności w końcu roku oraz prognoza

*prognoza GUS 1 004 416 1 000 858 996 011 993 036 990 069

966 624

935 850

902 020

850 000 900 000 950 000 1 000 000

2013 2014 2015 2016 2017 2020* 2025* 2030*

1 Jończy R., Zagraniczne migracje zarobkowe z województwa opolskiego oraz ich wpływ na opolski rynek pracy i sferę fiskalną samorządów terytorialnych, UMWO, Opole 2011, str. 145

2 Op. cit.

punktem odniesienia dla ludności nieautochtonicznej.

Obserwowalne materialne korzyści wynikające z pracy poza granicami kraju mogły się stać wyraźnym bodźcem przyspieszającym decyzje migracyjne po przystąpieniu Polski do UE wśród mieszkańców posiadających jedynie polskie obywatelstwo. Kolejno następujące, polityczne i społeczne uwarunkowania (w tym przede wszystkim reperkusje światowego kryzysu gospodarczego) prowadziły do systematycznego wyludniania się regionu.

Szacuje się, że w latach 2008-2010 Opolszczyznę opuściło 115 tysięcy osób¹. Aktualne prognozy demograficzne wskazują, że liczba ludności w dalszym ciągu będzie spadać. Według danych spisowych jeszcze w końcu 2014 roku region zamieszkiwało ponad milion mieszkańców. W końcu czerwca 2018 roku liczba ludności zmniejszyła się do 988 tysięcy, a w perspektywie do 2025 roku przewiduje się, że osiągnie wartość około 936 tysięcy. Jest to spadek przekraczający 6%.

897 tysięcy osób, natomiast GUS jako podstawę do prognozy przyjął liczbę ludności faktycznej przekraczającą 1 milion mieszkańców (1004,4 tys.), czyli ponad 107,4 tys. więcej. Oznacza to również, że prognozowany przez GUS stan ludności w 2030 roku na poziomie 902 tys.

mieszkańców został już osiągnięty ok. 2012 roku”⁴.

Najnowsze badania regionalne poświęcone sytuacji demograficznej i zatrudnieniu⁵ dodatkowo wskazują na nowe negatywne zjawisko. Oprócz udokumentowanego znaczącego ubytku ludności, z obszarów wiejskich w coraz większej skali migrują kobiety znajdujące się w wieku rozrodczym. Sytuacja taka w dwójnasób wpływa negatywnie na stan ludności. Po pierwsze prowadzi do bezpośredniego jej ubytku, a po drugie zmniejsza potencjalną rozrodczość, wpływając za to korzystnie na sytuację w kraju migracji docelowej.

(17)

Systematycznemu zmniejszaniu się liczby ludności towarzyszy pogłębiająca się przemiana struktury ekonomicznych grup wieku. Jest to proces określany mianem starzenia się społeczeństwa, co wyraża się w zwiększonym odsetku ludności w wieku poprodukcyjnym wobec zmniejszonego udziału ludności w wieku przedprodukcyjnym i produkcyjnym.

Jeszcze w 2013 roku udział ludności w wieku przedprodukcyjnym wniósł 16,3%, a w końcu 2017 roku zmniejszył się do 15,9%. Z kolei ludność w wieku poprodukcyjnym zwiększyła się z 18,9% do 21,4%.

Te same prognozy wskazują jednocześnie na dalszą

W tym samym czasie na rynku pracy obserwuje się znaczącą poprawę sytuacji. Do urzędów pracy wpływa coraz więcej ofert pracy, co skutkuje wzrostem zatrudnienia i zmniejszeniem bezrobocia. Jeszcze w 2014 roku łącznie w rejestrach PUP pozostawało ponad 42 tysiące osób, a rok później liczba ta zmniejszyła się do 36 tysięcy. W końcu 2016 niewiele przekroczyła 32 tysiące, spadając do 26 tysięcy w końcu 2017 roku. Kolejny rok to dalszy spadek – niecałe 23 tysiące. W takim układzie stopa bezrobocia rejestrowanego w zasadzie oscyluje w granicach stopy naturalnej, a więc stanu, w którym bez zatrudnienia pozostają albo te osoby, które są w trakcie zmiany miejsca pracy, albo w ogóle nie są zainteresowane legalnym zatrudnieniem. Ponadto wszystko wskazuje

deformację struktury. Do roku 2025 spodziewać się należy zmniejszenia udziału ludności w wieku przedprodukcyjnym do 14,8% i znaczącego wzrostu mieszkańców w wieku poprodukcyjnym, aż do wartości 26,3%. Sytuacja taka nie pozostanie obojętna dla kondycji rynku pracy i zabezpieczenia społecznego.

Zmniejszona liczba ludności w wieku produkcyjnym, a więc głównych płatników składek ZUS oraz zwiększona liczba biorców transferów socjalnych (emeryci) stawia pod znakiem zapytania wydolność systemu zabezpieczenia społecznego oraz jakość życia seniorów.

Wykres 2. Ekonomiczne grupy wieku ludności województwa opolskiego. Stan i prognoza (*)

na to, że przeciętne zatrudnienie w gospodarce narodowej nadal będzie rosnąć, podobnie jak realne wynagrodzenia brutto⁶. Oznacza to, że stanowi permanentnego i niezrealizowanego popytu na pracę towarzyszyć będą wskazane problemy demograficzne.

Szacuje się, że w Polsce w 2018 roku 51% podmiotów gospodarczych miało trudności z pozyskaniem odpowiedniego personelu. W 2016 roku w takiej sytuacji było 45% firm, a dwa lata wcześniej było to 33%⁷. Zjawiska te nie pozostają bez wpływu na sytuację społeczno-gospodarczą w regionie. W pewnym sensie ożywienie gospodarcze może być niewykorzystaną okazją trwałego rozwoju gospodarczego. Trudności w pozyskaniu pracowników niestety nie pozwalają na zrealizowanie zgłaszanego popytu na produkty i usługi.

0 Wiek przedprodukcyjny Wiek produkcyjny Wiek poprodukcyjny

2013 16,3 % 64,7 % 18,9 %

2014 16,2 % 64,3 % 19,6 %

2015 16,0 % 63,8 % 20,2 %

2016 15,9 % 63,2 % 20,9 %

2017 15,9 % 62,6 % 21,4 %

2020* 15,3 % 61,3 % 23,4 %

2025* 14,8 % 58,9 % 26,3 %

10 20 30 40 50 60 70

%

*prognoza GUS

6 Instytut Prognoz i Analiz Gospodarczych 4/2018 (100), Warszawa 2017.

7 Niedobór talentów, ManpowerGroup, Warszawa 2016.

(18)

Pewną próbą rozwiązania takiego stanu rzeczy może być zmiana emigracyjnego charakteru województwa na imigracyjny. Podkreśla się, że region opolski jest miejscem atrakcyjnym z punktu widzenia jakości życia, a w świetle wskazanych problemów demograficznych zmiana specyfiki regionu może zostać osiągnięta np.

poprzez stosowną politykę migracyjną. Rynek pracy już w tej chwili czerpie z możliwości zatrudnienia cudzoziemców, zwłaszcza obywateli Ukrainy. Kiedy przyjrzeć się skali napływu oświadczeń o zamiarze zatrudnienia obcokrajowców na terenie województwa opolskiego, to ewidentnie widać, że jest to coraz istotniejszy mechanizm minimalizacji problemów doświadczanych przez przedsiębiorstwa. W latach 2009-2013 rocznie napływało około 3-4 tysięcy tego typu oświadczeń. W roku 2014 możemy mówić o skokowym wzroście, gdyż zgłoszono ponad 6 tysięcy oświadczeń, a w latach kolejnych było ich 14, 23 i 38 tysięcy. W 2018 roku zjawisko to jeszcze bardziej przybrało na sile, czego dowodem jest wpływ ponad 66 tysięcy oświadczeń. Kiedy spojrzeć na strukturę branżową składanych oświadczeń, to ewidentnie widać, że największe zapotrzebowanie na pracowników występuje w obszarach przetwórstwa przemysłowego, budownictwie, działalności związanej z usługami administrowania (głównie sprzątanie obiektów) oraz w transporcie i gospodarce magazynowej. Dynamika wzrostu zgłaszanych oświadczeń ewidentnie wskazuje na permanentny niedobór siły roboczej. Znamienne jest jednocześnie to, że ponad 90% wszystkich pracowników cudzoziemskich świadczących pracę w oparciu o wcześniejsze oświadczenia pracodawców to obywatele Ukrainy. Możliwość podjęcia legalnej pracy mają także m.in. Białorusini, Gruzini czy Rosjanie, jednak udział pracowników z tych krajów jest praktycznie marginalny. W tej sytuacji należałoby rozważyć przyczyny takiego stanu rzeczy i stymulować strumienie migracyjne właśnie z tych obszarów. Wydaje się to koniecznością nie tylko z racji ogromnego zapotrzebowania na pracę cudzoziemską (jako substytutu zatrudnienia obywateli polskich), ale także w wyniku dwóch kolejnych procesów. Pierwszym jest postępująca depopulacja samej Ukrainy, drugim z kolei otwarcie rynku niemieckiego dla obywateli tego kraju. Oba zjawiska, będące w początkowym stadium, z pewnością będą wywierać negatywny wpływ na sytuację na polskim i opolskim rynku pracy.

W związku z tym poszerzenie strumieni imigracyjnych jest koniecznością, w tym także otwarcie się na kierunek azjatycki.

Równolegle rozwiązaniem korzystnym może okazać się repatriacja ludności polskiej, która poza zakończeniu II wojny światowej znalazła się poza współczesnym terytorium RP. Wymaga to jednak przemyślanych

działań na szczeblu centralnym oraz otwartości społeczności lokalnych, w których następować miałaby integracja. O ile pozwolenia na pracę dla obcokrajowców w większym stopniu mogą być remedium na doraźne trudności w pozyskaniu pracowników, o tyle repatriacja może być w dalszej perspektywie czasu skutecznym sposobem na zwiększenie dzietności. Szacuje się, że na terenach byłego ZSRR mieszka ponad 2,6 mln osób polskiego pochodzenia⁸. Sprowadzenie ich do Polski to wielkoskalowe przedsięwzięcie pociągające za sobą ogromne koszty, co jednak w dłuższej perspektywie czasu należałoby rozpatrywać w kategoriach koniecznych inwestycji.

W kształtowaniu atrakcyjności regionu, a co za tym idzie i zwiększeniu migracji wewnętrznych z pozostałych obszarów Polski, pomóc może także stymulowanie przedsiębiorczości. Z jednej strony trzeba tworzyć coraz bardziej sprzyjające warunki do jej prowadzenia, z drugiej natomiast wspierać działania zmierzające do powstawania nowych podmiotów.

Sprawdzają się np. dotacje na podjęcie działalności gospodarczej dla osób bezrobotnych. Badania kontrfaktyczne wskazują, że jest to najskuteczniejsza forma wsparcia spośród istniejących instrumentów aktywnej polityki rynku pracy⁹. W związku z tym należałoby pomyśleć o rozszerzeniu takiej formy wsparcia, zwłaszcza dla młodych osób, które dopiero zaczynają karierę zawodową. Szczególne wsparcie tej grupy jest uzasadnione z co najmniej dwóch powodów.

Po pierwsze odpowiednia sytuacja materialna (jako pochodna pomyślnego funkcjonowania podmiotu gospodarczego) jest barierą dla decyzji migracyjnych, które najczęściej podejmuje się w oparciu o analizę własnej zasobności. Po drugie subiektywnie pozytywnie oceniana kondycja finansowa stymuluje do decyzji prokreacyjnych. Z kolei posiadanie dzieci ogranicza możliwości samej migracji. Rozwiązanie takie może być efektywne, zakładając jednak odpowiedni poziom kompetencji przedsiębiorczych wśród obywateli.

Oznacza to tym samym konieczność ich nabywania już na wczesnym etapie kształcenia. Implikuje to oczywiście racjonalne zmiany w systemie edukacji.

Aktualnie dobra koniunktura na rynku pracy niestety ma również swoje negatywne następstwa.

Przy tak niskim bezrobociu trudności w pozyskaniu pracowników stają się nieodzownym elementem gry rynkowej. Chociaż zarejestrowani bezrobotni to w dalszym ciągu wolne zasoby pracy, to jednak ich absorpcja jest zasadniczym problemem. W rejestrach PUP pozostają osoby, które z różnych przyczyn albo nie mogą podjąć pracy, albo nie są nią zainteresowane.

W latach 2014-2018 odsetek osób trwale bezrobotnych (zarejestrowanych nieprzerwanie 12 miesięcy lub

8 Opiela K., Skorycki S.,, Socha Z., Polacy na wschodzie a polityka migracyjna RP, Fundacja Republikańska, Warszawa 2014, http://fundacjarepublikanska.org/wp-content/uploads/2016/09/Raport-repatrianci-8-grudnia-2014-1.pdf str. 11.

9 Wiśniewski Z., Zawadzki K., Efektywność polityki rynku pracy w Polsce, Uniwersytet Mikołaja Kopernika, Toruń 2011, str. 139-165.

(19)

dłużej) zwiększył się z 34% do 36%. Wyzwaniem jest zatem efektywna praca doradcza i aktywizacyjna, co oznacza konieczność położenia większego nacisku na jakość wsparcia psychologiczno-doradczego.

Koniecznością jest także profilaktyka, tj. zapobieganie popadaniu w trwałe bezrobocie. Równolegle koniecznością jest podnoszenie jakości kapitału ludzkiego zarejestrowanych osób. Recz sprowadza się zatem do posiadania kwalifikacji zawodowych. W ciągu czterech lat udział bezrobotnych pozbawionych tego zasobu zwiększył się, z 32% w 2014 roku do 33%

w roku 2018.

W tej sytuacji rozwiązaniem może być Krajowy Fundusz Szkoleniowy, który de facto jest instrumentem wpływającym na jakość kapitału ludzkiego i jednocześnie stymulującym zatrudnienie. W priorytetach KFS na 2019 roku widnieje wsparcie dla zawodów deficytowych i nic nie stoi na przeszkodzie, aby pracodawcy zatrudnili bezrobotnych bez doświadczenia zawodowego czy bez kwalifikacji i za środki KFS wyposażyli ich w stosowną wiedzę. Jest to rozwiązanie perspektywiczne i z całą pewnością może przynieść korzyść zarówno popytowej, jak i podażowej stronie rynku pracy. Warunkiem wstępnym jednak jest wykształcona motywacja do pracy wśród zarejestrowanych osób oraz gotowość pracodawców do współpracy. Tym samym jest to pole do podniesienia jakości dla pracy psychologiczno- doradczej oraz pośrednictwa pracy.

Krajowy Fundusz Szkoleniowy w pewnym sensie może być także instrumentem minimalizującym negatywny wpływ wskazanych wyżej zjawisk demograficznych. Dzieje się tak, gdyż jednym z aktualnych priorytetów wydatkowania środków jest wsparcie kształcenia ustawicznego osób powyżej 45 roku życia. Zmiana demograficzna prowadzić będzie do coraz większego udziału starszych pracowników w strukturze demograficznej przedsiębiorstw, a obniżenie wieku emerytalnego jest z kolei czynnikiem wypychającym ich z rynku pracy. Tym samym trudności z realizacją popytu na pracę będą się pogłębiać. Zatem rzecz w tym, aby starsi pracownicy dobrowolnie wydłużali swój okres zatrudnienia. Pomimo ograniczeń, jakie posiadają (np. fizycznych, kompetencje cyfrowe), są cennymi pracownikami, gdyż dysponują ogromną wiedzą i doświadczeniem. Stosowanie adekwatnych strategii zarządzania zasobami ludzkimi, zorientowanymi na specyfikę starszych pracowników, pozwoli na wydłużenie ich aktywności zawodowej.

Trudności w zatrudnieniu nowych pracowników mogą być minimalizowane poliwalentnością zatrudnionego personelu, który nabywać może nowych kompetencji w wyniku szkoleń finansowanych przez KFS.

W dłuższej perspektywie czasu skuteczność takiego rozwiązania uzależniona jest (podobnie jak w przypadku przedsiębiorczości) od wykształconej postawy uczenia się przez całe życie, co wymaga długofalowej polityki edukacyjnej.

Zwiększenie wolumenu zasobów pracy możliwe jest także poprzez aktywizację tych osób, które z różnych przyczyn pozostają bierne zawodowo. Kwestia braku kwalifikacji i doświadczenia zawodowego bezrobotnych została już poruszona, ale w tej dziedzinie można wskazać jeszcze na jedną ważną kwestię. Mianowicie chodzi o aktywizację kobiet (w przypadku których wskaźnik zatrudnienia jest znacznie niższy niż mężczyzn), które dobrowolnie rezygnują z aktywności zawodowej w związku z opieką nad osobami zależnymi oraz stymulowanie zatrudnienia i zatrudnialności osób z niepełnosprawnościami. W pierwszym wypadku rzecz sprowadza się do możliwości godzenia życia zawodowego i prywatnego przy wykorzystaniu instrumentów uelastyczniających formę i czas pracy.

Możliwości takie są, jednak barierą w dalszym ciągu są uwarunkowania kulturowe (kształtujące działania osób, jak i instytucji, w tym podmiotów gospodarczych) oraz niedostateczna infrastruktura opiekuńcza. W drugim wypadku konieczne są zmiany polityki społecznej, która aktualnie sprzyja dezaktywizacji. Dopóki nie zostaną przeformułowane zasady wsparcia socjalnego, które uzależnione są od wysokości osiąganych dochodów, dopóty skala zatrudnienia osób z niepełnosprawnością będzie relatywnie niewielka. Obecnie takim osobom nie opłaca się podejmować pracy z uwagi na groźbę odebrania świadczeń socjalnych. Zniechęca to w ogóle do aktywności rynkowej, generując tylko koszty administracyjne związane z systemami zabezpieczenia społecznego. Wprawdzie wśród priorytetów KFS można odnaleźć wsparcie dla pracowników z niepełnosprawnościami (co samo w sobie jest bardzo dobrym rozwiązaniem), jednak bez głębszej reformy polityk publicznych działanie to pozostanie jedynie potencjalnie dobrym rozwiązaniem.

Obecnie niekorzystna sytuacja demograficzna, która również negatywnie wpływa na sytuację na rynku pracy, powinna być sygnałem alarmowym dla polityk publicznych. W przypadku tak konstytutywnych cech społeczeństwa, jak jego ludność, reformy muszą być dalekosiężne i przemyślane, a przede wszystkim oparte na rzetelnych informacjach. Zmiany wymagać będą prawdopodobnie bardzo dużych nakładów finansowych, jednak w obecnej sytuacji należałoby potraktować je jako niezbędną inwestycję.

Przeformułowania zatem wymagają założenia polityki rynku pracy zwłaszcza w kontekście doradztwa zawodowego i psychologicznego, polityka senioralna oraz edukacyjna, a także system zabezpieczenia społecznego zwłaszcza w kontekście aktywizacji osób niepełnosprawnych. Osobnym polem do zmiany jest polityka migracyjna, którą należy rozpatrywać w kategoriach otwartości na zatrudnienie cudzoziemców oraz działania związane z repatriacją.

Dr Maciej Filipowicz

Biuletyn Informacyjny Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Opolu 2019, nr 1.