"Dieu ne peut pas mourir : contre les fausses alternatives dans l'Eglise et dans la societé", H. Zahrnt, Paris 1971 : [recenzja]

Tadeusz Sikorski

"Dieu ne peut pas mourir : contre les

fausses alternatives dans l’Eglise et

dans la societé", H. Zahrnt, Paris 1971

: [recenzja]

Studia Theologica Varsaviensia 11/1, 313-314

[41]

S P R A W O Z D A N IA I R E C E N Z JE

313

je ś li ch ce p ra w d z iw ie s p e łn ić s w o ją m is ję w o b ec K o śc io ła i ś w ia ta w n a jb liż s z e j p rz y sz ło śc i. N ie o s a m je d n a k r e j e s t r n o w y c h p y ta ń idzie, a le o sp o só b ic h p o d ­ ję c ia , o ro lę i m ie js c e te o lo g a w K o ściele, o n a rz ę d z ie b a d a ń te o lo g ic z ­ n y ch . T e m u z a g a d n ie n iu p o św ię c o n y je s t z a sa d n ic z o p ie rw s z y ro z d z ia ł. A le w y d a je się, że w p ię c iu n a s tę p n y c h , k tó r e p r e z e n t u ją w s p ó łc z e s n ą p ro b le m a ty k ę B oga, c z ło w ie k a , C h ry s tu s a , K o śc io ła i ś w ia ta z n a jd u je się ono w id o c z n ie w p o d p o w ie rz c h n io w e j w a rs tw ie . W z e s ta w ie n iu o b u te r m in ó w ty tu łu p y ta n ie m o b ję ty je s t n ie ty lk o d ru g i z n ic h — p r z y ­ szłość. W ró w n e j m ie rz e te o lo g ia i teo lo g , w y m a g a ją n o w e j, p e łn i e j­ szej o d p o w ie d z i. To ju ż n ie tr e ś ć k s ią ż k i, a le z a c z ą te k r e f le k s ji, k tó r a ro d z i się po je j le k tu rz e .

M a s c a ll p o b u d z a do m y ś le n ia i d la te g o w a r to go p rz e c z y ta ć . W a rto ty m w ię c e j, że a u to r , te o lo g a n g lik a ń s k i, p o z w a la p o z n a ć p e w n e sz c z e ­ góły m y ś li te o lo g ic z n e j z a k o rz e n io n e j w tr a d y c ji k a to lic k ie j, je j ż y ­ w o tn o ść i d o b re ro z e z n a n ie w e w sp ó łc z e s n e j p ro b le m a ty c e filo z o fic z n e j, te c h n ic z n e j i a r ty s ty c z n e j, w o b ec k tó r e j n ie p o tr z e b u je o d c z u w a ć k o m ­ p le k s u n iższości. M a s c a ll p o tw ie r d z a też b e z s p rz e c z n y f a k t w y d a tn e g o a k tu a l n ie ro z w o ju te o lo g ii a n g lik a ń s k ie j. T a d e u s z S i k o r s k i H. Z a h r n t. D ie u n e p e u t p as m o u r i r . C o n tr e les f a u s s e s a l t e r n a t i v e s

da n s l’E glise e t d a n s la société , P a r i s 1971, C erf, ss. 286.

Z a m ia r a u to r a i g łó w n ą m y ś l k s ią ż k i w y ra ż a d o b rz e je d n o z p o ­ c z ą tk o w y c h je j s tw ie rd z e ń : „B óg n ie u m ie ra , k ie d y c z ło w ie k p r z e s ta je o N im m y śle ć , lecz c zło w ie k p r z e s ta je b y ć c z ło w ie k ie m , k ie d y p o rz u c a k w e s tię B o g a ” (s. 7). T e o lo g ia n ie m o że p rz e jś ć o b o ję tn ie o b o k sz e ro k o n o to w a n e g o f a k t u — w ra ż e n ia n ie o b e c n o śc i B oga; n ie m oże te ż z re z y ­ g n o w a ć w te j s y tu a c ji ze sw o je j p o d s ta w o w e j f u n k c ji m ó w ie n ia o B ogu. S ta j e p rz e to w o b e c z a d a n ia m ó w ie n ia o N im w sp o só b n o w y , co w p r z e k o n a n iu Z a h r n ta o z n a c z a u jm o w a n ie k w e s tii B oga w łą c z n o śc i z rz e c z y w is to ś c ią ś w ia ta . P e r s p e k ty w a a u to r a p o z o s ta je w b lisk o śc i z id e ą te o lo g ii tr a n s c e n d e n t a ln e j K . R a h n e r a — teo lo g ii, k tó r a p o d ­ k r e ś la o d p o w ie d n io ś ć O b ja w ie n ia i w ia r y z k o n s ty tu ty w n y m i w y m a ­ g a n ia m i c z ło w ie k a o ra z w s k a z u je n a d o św ia d c z e n ie B oga w d o ś w ia d ­ c z e n iu ś w ia ta . C z ło w ie k o w i, k tó r y p rz e c h o d z i p rz e z o k re s k r y z y s u s w o ­ je j id e n ty c z n o śc i, te o lo g ia p o w in n a u k a z y w a ć m iło ść B oga do c z ło w ie ­ k a ja k o p o d s ta w ę i o s to ję w a rto ś c i lu d z k ic h .

S tu d iu m Z a h r n ta c h a r a k te r y z u je się to n e m k ry ty c z n y m w o b ec p e w ­ n e j ła tw o ś c i, z ja k ą t r a k t u j e się n u r t „ ś m ie rc i B o g a ”, a ta k ż e w o b ec b r a k u o d p o w ie d z ia ln o ś c i i z b y t a b s tr a k c y jn y c h w y w o d ó w z w o le n n ik ó w te o lo g ii p o lity c z n e j. W y d a je się je d n a k , że a u to r z b y tn io u le g a w sw y m

314

S P R A W O Z D A N IA I R E C E N Z JE

[42]

k ry ty c y ż m ie m o d z ie czasu . P r a w d ą je s t, że a n i C h ry s tu s , a n i jego E w a n g e lia n ie p o w in n a b y ć p r z e d s ta w ia n a ja k o a u to r y te t, k tó r y n a ­ rz u c a się n a sp o só b p ra w n e g o p rz e p is u — od z e w n ą trz . A le tr u d n o je s t p rz y s ta ć n a w n io s e k w y p ro w a d z o n y z teg o p rz e ś w ia d c z e n ia , że n i k t n ie je s t z d o ln y u w ie rz y ć w e w sz y stk o , co c h rz e ś c ija ń s tw o p ro p o n u je i że w o b e c te g o k a ż d y p o w in ie n w y b r a ć to , co m o że p o ją ć (s. 5,6). To sp o ­ s trz e ż e n ie n ie chce, b y n a jm n ie j, p rz e s ło n ić w a rto ś c i k s ią ż k i, w k tó r e j B óg ja w i się ja k o z a s a d n ic z a w a rto ś ć ż y c io w a c z ło w ie k a . Z a h r n t p o ­

tr a f ił te g o d o k o n a ć u n ik a ją c to n u a p o lo g e ty c z n e g o i f o r m u ł ta n ie j a s - c e ty k i. N ie p o k o i tw ó rc z o id e ą B oga w ty m o b s z e rn y m s tu d iu m , k tó r e o trz y m a ło p o s ta ć p o w a ż n e j ro z p r a w y te o lo g ic z n e j. W y k a z a ł p rz y ty m ś w ie tn ą z n a jo m o ść w s p ó łc z e s n y c h p rą d ó w te o lo g ic z n y c h . T a d e u s z S i k o r s k i P. d e L o c h t , M a r ia g e et S a c r e m e n t d e m a r ia g e , P a r i s 1970, C e n ­ tu r io n , ss. 246. D zieło z b io ro w e , p rz y g o to w a n e p od k ie r o w n ic tw e m c e n io n e g o z n a w c y z a g a d n ie ń ż y c ia m a łż e ń s k ie g o i te o lo g ii m a łż e ń s tw a . D o b re w p r o w a ­ d z e n ie do b a d a ń n a d lu d z k im a s p e k te m m a łż e ń s tw a i jego s a k r a m e n - ta ln o ś c ią . T o n z a m ie sz c z o n y c h w k sią ż c e p ra c je s t o tw a rty . Z a s łu g ą a u to r ó w je s t p ró b a w y jś c ia p o z a te r e n e u r o p e js k i i u w z g lę d n ie n ie p r o ­ b le m a ty k i m a łż e ń s tw a w k r a j a c h a f r y k a ń s k ic h o ra z n a n ie k tó ry c h w y ­ s p a c h O c e a n ii, co p o z w a la p ro f. D e lh y a e ’o w i s tw ie rd z ić w z a k o ń c z e n iu to m u : „są d z ę , że is tn i e ją ró ż n e sp o so b y p rz e ż y w a n ia i p ra w d o p o d o b n ie g o d ziw eg o p rz e ż y w a n ia m a łż e ń s tw a ” .

K s ią ż k ę tę w a r to je d n a k p rz e s tu d io w a ć p rz e d e w s z y s tk im z u w a g i n a z a w a r tą w n ie j te o lo g ię m a łż e ń s tw a . W p o ró w n a n iu z o p ra c o w a ­ n ia m i tr a d y c y jn y m i, k tó r e aż n a z b y t w y ra ź n ie o g ra n ic z a ły się do s t w i e r ­ d z a n ia i u d o k u m e n to w a n ia f a k t u jeg o s a k r a m e n ta ln o ś c i, a k tu a l n e w y ­ s iłk i te o lo g ó w z m ie r z a ją w k ie r u n k u w y ja ś n ie n ia teg o f a k tu . W te n

sp o só b t r a k t a t de m a t r i m o n i o o tr z y m u je dziś c e n n e u z u p e łn ie n ie , k t ó ­ re g o b r a k od d a w n a b y ł o d c z u w a n y .

W y d a je się, że p e r s p e k ty w y h is to ry c z n e z a g a d n ie n ia z o sta ły p o t r a k ­ to w a n e z b y t k ró tk o i p o sp ie sz n ie .

D u s z p a s te rz e z n a jd ą te ż w k sią ż c e k r ó tk ie , lecz in te r e s u ją c e u w a g i n a t e m a t h o m ilii o m a łż e ń s tw ie , k tó r e u m o ż liw ią , b y ć m oże, p rz e z w y ­ c ię ż e n ie p e w n y c h s c h e m a tó w dziś ju ż p r z e s ta r z a ły c h i b a rd z ie j te o lo ­ g ic z n e p o d ję c ie te j czo ło w ej w d u s z p a s te r s tw ie p ro b le m a ty k i.