RAPORT ZA LATA Z REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

(1)

RAPORT ZA LATA 2018-2019 Z REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA

DLA GMINY RABA WYŻNA NA LATA 2017-2020 Z PERSPEKTYWĄ NA LATA 2021-2024

2020

Autor opracowania:

Małopolska Fundacja Energii i Środowiska ul. Krupnicza 8/3a

31-123 Kraków www.mafes.com.pl

(2)

2 SPIS TREŚCI

1 Podstawa prawna ... 3

1.1 Podstawa prawna raportu ... 3

2 Charakterystyka Gminy Raba Wyżna ... 4

2.1 Lokalizacja, warunki geograficzne, demografia ... 4

2.2 Infrastruktura energetyczna ... 5

3 Ocena stanu środowiska ... 7

3.1 Ochrona klimatu i jakości powietrza ... 7

3.1.1 Analiza istniejącego stanu powietrza w gminie ... 9

3.2 Zagrożenia hałasem... 11

3.3 Pola elektromagnetyczne ... 11

3.4 Gospodarowanie wodami ... 12

3.4.1 Wody podziemne ... 12

3.4.2 Wody powierzchniowe płynące ... 13

3.5 Gospodarka wodno-ściekowa ... 16

3.6 Zasoby geologiczne ... 19

3.7 Gleby ... 19

3.8 Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów ... 21

3.9 Zasoby przyrodnicze ... 23

3.10 Zagrożenia poważnymi awariami ... 24

4 Monitoring Programu Ochrony Środowiska ... 26

4.1 Harmonogram monitorowania Programu Ochrony Środowiska ... 30

SPIS TABEL Tabela 1.Wyniki oceny wykonanej dla JCW obejmujących teren Gminy Raba Wyżna w 2015 roku ... 14

Tabela 2.Wyniki oceny wykonanej dla JCW obejmujących teren Gminy Raba Wyżna w 2017 roku ... 14

Tabela 3. Sieć wodociągowa w Gminie Raba Wyżna w latach 2012-2019... 17

Tabela 4. Ilość i rodzaj odpadów komunalnych wytwarzanych na terenie gminy oraz ilość zmieszanych odpadów komunalnych oraz odpadów zielonych odbieranych z terenu gminy Raba Wyżna w 2018 r. i 2019 r. ... 21

Tabela 5. Wskaźniki efektywności realizacji celów Programu Ochrony Środowiska Gminy Raba Wyżna. ... 27

SPIS RYSUNKÓW Rysunek 1. Gmina Raba Wyżna ... 4

Rysunek 2. Obszar przekroczeń benzo(a)pirenu w pyle PM10 w województwie małopolskim w 2019 roku... 9

Rysunek 3. Obszary przekroczeń dopuszczalnej częstości przekroczeń 24-godzinnych stężeń pyłu PM10 w województwie małopolskim w 2019 r. ... 10

Rysunek 4. Obszar przekroczeń średniorocznych stężeń pyłu PM2,5 dla fazy II w województwie małopolskim w 2019 roku. ... 10

(3)

3

1 Podstawa prawna

1.1 Podstawa prawna raportu

Podstawą prawną niniejszego opracowania jest umowa z dnia 11.08.2020 r. nr OA.2151.1.39.2020, zwarta pomiędzy Wójtem Gminy Raba Wyżna, a Małopolską Fundacją Energii i Środowiska z siedzibą w Krakowie.

Zgodnie z art. 18 ust. 2 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo Ochrony Środowiska (Dz. U. z 2020 r.

poz. 1219, 1378 z późn. zm.) Wójt Gminy Raba Wyżna, co 2 lata przedstawia Radzie Gminy sprawozdanie z realizacji Programu Ochrony Środowiska. Po przedstawieniu niniejszego raportu Radzie Gminy, należy skierować go do organu wykonawczego powiatu.

(4)

4

2 Charakterystyka Gminy Raba Wyżna

¹

2.1 Lokalizacja, warunki geograficzne, demografia

Gmina Raba Wyżna położona jest w południowej części województwa małopolskiego, na terenie powiatu nowotarskiego, w jego północno - zachodniej części. Zajmuje powierzchnię 88,28 km², co stanowi 5,99%

obszaru powiatu.

Strukturę administracyjną gminy tworzy osiem sołectw o charakterze rolniczym: Raba Wyżna, Bielanka, Bukowina Osiedle, Harkabuz, Podsarnie, Rokiciny Podhalańskie, Sieniawa, Skawa.

Rysunek 1. Gmina Raba Wyżna

Źródło: Źródło: Google Maps

Gmina Raba Wyżna graniczy: od północnego-zachodu z miastem i gminą Jordanów w powiecie suskim, od północnego-wchodu z gminą Lubień w powiecie myślenickim, od wschodu z gminą miejsko-wiejską Rabka- Zdrój, od południowego - wschodu z gminą Nowy Targ, od południa z gminą Czarny Dunajec, od zachodu z gminami Jabłonka i Spytkowice.

Obszar Gminy Raba Wyżna zaliczany jest do karpackiego regionu klimatycznego Polski. Duży wpływ na kształtowanie się stosunków klimatycznych wywiera przede wszystkim ukształtowanie terenu, obejmujące zarówno rzeźbę, jak i wysokość jego położenia nad poziomem morza. Wraz ze wzrostem wysokości

1Na podstawie dokumentów strategicznych i opracowań Gminy Raba Wyżna

(5)

5 zmniejsza się ciśnienie powietrza i zwiększa się przeźroczystość atmosfery i promieniowanie słoneczne.

Zmniejszeniu ulegają także dobowe i roczne amplitudy powietrza. Na terenie gminy występuje przewaga wiatrów zachodnich i południowych (około 25-30%). Wiatry zachodnie cechuje największy udział we wszystkich porach roku. W półroczu letnim wiatry te notowane są zazwyczaj z większą częstością niż w półroczu zimowym. Średnie roczne temperatury powietrza wahają się w granicach 7^oC. Pierwsze jesienne przymrozki pojawiają się około 5 października. Ostatnie wiosenne przymrozki notowane są około 5 - 10 maja. Długość okresu wegetacyjnego szacowana jest na około 200 - 210 dni. Średnie roczne sumy opadów wynoszą około 900 mm. Wraz ze wzrostem wysokości nad poziom morza notuje się wzrost wielkości opadów atmosferycznych (zarówno w postaci deszczu, jak i śniegu).

Liczba mieszkańców gminy na koniec 2019 r. wyniosła 14 750 osób. Od lat liczba ta systematycznie wzrasta.

Liczba podmiotów gospodarki narodowej zarejestrowanych w rejestrze REGON w analizowanym okresie wyniosła 1 069 podmiotów. Głównie są to podmioty o charakterze budownictwa, handlu i przetwórstwa przemysłowego. Największą część stanowią firmy mikro – 1 028 podmiotów, pozostałą część: firmy małe - 39 podmiotów, średnie - 2 podmioty. Osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą stanowią ok. 86%

wszystkich podmiotów.

2.2 Infrastruktura energetyczna

Zaopatrzenie w ciepło

Gminie Raba Wyżna nie ma zorganizowanego systemu zaopatrzenia w ciepło, nie występują również duże kotłownie grzewcze lub technologiczne, zlokalizowane zazwyczaj przy dużych zakładach przemysłowych.

Brak jest także lokalnych kotłowni o dużej mocy cieplnej. Potrzeby energetyczne i grzewcze w gminie są zaspokajane głównie przez małe kotłownie i paleniska domowe. Podstawowym nośnikiem energii wykorzystywanym w gminie do celów grzewczych są paliwa stałe, głównie węgiel i drewno. Ze względu na rolniczy charakter gminy oraz znaczne rozproszenie zabudowy, realizacja przedsięwzięcia związanego z uruchomieniem przedsiębiorstwa ciepłowniczego, byłaby ekonomicznie nieuzasadniona.

Elektroenergetyka

Gmina zaopatrywana jest w energię elektryczną liniami średniego napięcia 15kV, w oparciu o stacje elektroenergetyczne: 110/30/15kV Rabka, 110/15kV Lasek i 110/15kV Jordanów.

Na terenie gminy znajdują się odcinki napowietrznych linii 110kV relacji: Jabłonka – Szaflary, Jordanów – Jabłonka, Skawina – Szaflary, Skawina Huta – Szaflary, Skawina Huta – Rabka.

Liczba stacji transformatorowych SN/nN na terenie gminy: 75 szt.

Szacowana długość linii:

• WN napowietrzne – 46,1 km,

• SN kablowe – 3,7 km,

• SN napowietrzne - 68,3 km,

• nN kablowe – 23,5 km,

• nN napowietrzne – 146,4 km.

Długość przyłączy nN:

• napowietrzne – 56,8 km,

• kablowe – 60,1 km.

Stan techniczny sieci elektroenergetycznej określa się jako dobry, urządzenia eksploatowane zgodnie z przepisami. Infrastruktura elektroenergetyczne na terenie gminy jest systematycznie rozbudowywana.

(6)

6 Sieć gazowa

Zaopatrzenie terenu województwa małopolskiego w gaz ziemny wysokometanowy odbywa się z krajowego systemu przesyłowego gazociągami wysokiego ciśnienia. Województwo małopolskie zaopatrywane jest w gaz ziemny wysokometanowy podgrupy GZ-50, poprzez system gazociągów wysokiego ciśnienia ze strony województwa śląskiego.

Na terenie gminy zlokalizowana jest następująca infrastruktura gazowa:

• Sieć gazowa średniego ciśnienia o łącznej długości 135 391 m.

• Sieć gazowa wysokiego ciśnienia o łącznej długości 1 102 m.

• Przyłącza gazowe – 2 359 szt.

W gminie, w miejscowości Rokiciny Podhalańskie zlokalizowana jest jedna stacja redukcyjno-pomiarowa I°.

Stan techniczny infrastruktury gazowej ocenia się jako dobry, gwarantujący stabilność dostaw gazu do odbiorców w dłuższej perspektywie.

(7)

7

3 Ocena stanu środowiska

3.1 Ochrona klimatu i jakości powietrza

Dotychczasowe zrealizowane działania w zakresie ochrony powietrza Rok 2018:

 Modernizacja dróg i placów gminnych w poszczególnych sołectwach.

- Przebudowa drogi gminnej nr 364026K Do Roli Sołówka w miejscowości Raba Wyżna w km 0+483 - 0+540; 0+000 - 0+165;

- Modernizacja drogi gminnej nr 364256K Do Bachuli I w miejscowości Sieniawa w km 0+445 - 0+645;

- Przebudowa drogi wewnętrznej na roli Majątek w miejscowości Raba Wyżna w km 0+014 – 0+133; 0+014 - 0+201;

- Modernizacja mostu na roli Mardyłówka – płyta mostu w ciągu dróg gminnych nr 364055K Zarębówka, nr 364043K Mardyłówka w miejscowości Raba Wyżna;

- Przebudowa drogi gminnej nr 364064 K Kordyłówka w miejscowości Raba Wyżna w km 0+290 – 0+460;

- Przebudowa drogi gminnej nr 364195K Ohladowa w miejscowości Podsarnie w km 0+425 – 0+760;

- Modernizacja drogi wewnętrznej na roli Bochorzówka w miejscowości Raba Wyżna w km 0+000 – 0+070;

- Modernizacja drogi transportu rolniczego nr 364298K Stermachówka w miejscowości Skawa w km 0+193 – 0+254, 0+259 – 0+518;

- Przebudowa drogi gminnej nr 364385 K Linkworówka – Koskówka w miejscowości Skawa w km 0+300 – 0+480;

- Przebudowa drogi gminnej nr 364378 K Skawcówka 1 w miejscowości Skawa w km 0+000 – 0+088; 0+000 – 0+290;

- Przebudowa drogi gminnej nr 364063 K Kapałkówka w miejscowości Raba Wyżna w km 0+000- 0+170;

- Przebudowa drogi gminnej nr 364089 K Brzozowa w miejscowości Rokiciny Podhalańskie w km 0+193-0+283;

- Przebudowa drogi gminnej nr 364195K Ohladowa w miejscowości Podsarnie w km 0+425 – 0+760 - roboty dodatkowe;

- Przebudowa ciągu dróg gminnych: nr 364224 K Do Pytlówki w km 0+000-0+008; 0+016-0+185, nr 364250 K Do Króla Górna I w km 0+000-0+020 w miejscowości Sieniawa;

- Przebudowa drogi gminnej nr 364385 K Linkworówka – Koskówka w miejscowości Skawa w km 0+020 – 0+790;

- Remont ciągu dróg gminnych: nr 364022 K Koło ZHZ (Zakład Hodowli Zarodowej) w km 0+000- 0+475; nr 364041 K Pałaszówka w km 0+485-0+728 w miejscowości Raba Wyżna;

- Przebudowa drogi gminnej nr 364040 K Majątek w miejscowości Raba Wyżna w km 0+021- 0+201;

- Przebudowa drogi gminnej nr 364065K w istniejącym pasie drogowym w miejscowości Rokiciny Podhalańskie;

- Przebudowa drogi gminnej nr 364197 K Na Brzegu w miejscowości Podsarnie w km 0+002- 0+025; 0+075-0+295;

- Przebudowa drogi gminnej nr 364154 K Olesiakowa w miejscowości Harkabuz w km 0+000- 0+108; 0+000-0+226;

- Modernizacja drogi wewnętrznej - łącznik z drogą gminną "Harkabuz - Podszkle - Las"

w miejscowości Bukowina – Osiedle;

- Przebudowa drogi gminnej nr 364154 K Olesiakowa w miejscowości Harkabuz w km 0+060- 0+170;

(8)

8 - Modernizacja drogi gminnej nr 364200 K Głoskówka III w miejscowości Podsarnie w km 0+000-

0+256;

- Modernizacja drogi gminnej nr 364037 K Nowalanówka w miejscowości Raba Wyżna w km 0+000-0+292;

- Modernizacja drogi gminnej nr 364354 K Jaroszówka w miejscowości Skawa w km 0+000-0+230;

- Przebudowa drogi gminnej nr 364055 K Zarębówka w miejscowości Raba Wyżna w km 0+400- 0+815 oraz modernizacja drogi w km 0+315-0+400;

- Przebudowa drogi gminnej nr 364262 K Do Ferka I w miejscowości Sieniawa w km 0+498-0+557;

- Modernizacja drogi gminnej nr 364066 K Górne Rokiciny w miejscowości Rokiciny Podhalańskie w km 0+000-0+235;

- Przebudowa drogi gminnej nr 364110 K Szpurnogówka w miejscowości Rokiciny Podhalańskie w km 0+000-0+103;

- Modernizacja drogi gminnej nr 364069 K Od skrzyżowania koło OSP w Rokicinach w km 0+160- 0+460;

- Modernizacja drogi gminnej do roli Zajączkówka w miejscowości Bielanka o dł. 50 m.b.;

- Modernizacja drogi gminnej nr 364112K Gawlikówka w miejscowości Rokiciny Podhalańskie;

- Przebudowa drogi wewnętrznej na roli Brzeg w miejscowości Podsarnie w km 0+000 - 0+190;

- Odtworzenie - modernizacja zabezpieczeń uszkodzonych w wyniku wezbrania wód w dniach 19 - 20 lipca 2018r. w miejscowości Rokiciny;

- Modernizacja drogi gminnej nr 364185K Makochowa w miejscowości Podsarnie.

 Realizacja projektu pn.: „Obniżenie emisji dwutlenku węgla w Gminie Raba Wyżna poprzez wymianę kotłów opalanych biomasą, paliwem gazowym” realizowany na podstawie uchwały nr XXXIV/287/2017 RADY GMINY RABA WYŻNA z dnia 26 września 2017 roku. – wymieniono 32 kotły (7 biomasa, 25 paliwa gazowe).

Rok 2019:

 Modernizacja dróg i placów gminnych w poszczególnych sołectwach.

- Modernizacja drogi transportu rolniczego nr 364187K Sołtysowa II w miejscowości Podsarnie w km 0+078 -0+358,

- Remont drogi gminnej nr 364075K Smalcówka w miejscowości Rokiciny Podhalańskie Gmina Raba Wyżna w km 0+030-0+860,

- Remont drogi gminnej nr 364032K Możdżeniówka w miejscowości Raba Wyżna Gmina Raba Wyżna w km 0+020 - 0+790,

- Remont drogi gminnej nr 364039K Plebańskie odcinek I w km 0+000 - 0+077, odcinek II w km 0+081 - 0+684 w miejscowości Raba Wyżna, Gmina Raba Wyżna,

- Remont drogi gminnej nr 364266K Kościelna odcinek I w km 0+000 - 0+040, odcinek II w km 0+046 - 0+356 w miejscowości Sieniawa, Gmina Raba Wyżna,

- Budowa chodnika i oznakowanie drogi gminnej nr 364022K "Koło ZHZ" w Rabie Wyżnej w km 0+100 - 0+301.

 Realizacja projektu pn.: „Obniżenie emisji dwutlenku węgla w Gminie Raba Wyżna poprzez wymianę kotłów opalanych biomasą, paliwem gazowym” realizowany na podstawie uchwały nr XXXIV/287/2017 RADY GMINY RABA WYŻNA z dnia 26 września 2017 roku. – wymieniono 19 kotłów (16 paliwa gazowe, 3 biomasa);

 Złożono wniosek na wymianę 100 szt. starych kotłów na paliwo stałe na nowe na ekogroszek/

biomasę – wniosek na liście rezerwowej.

(9)

9 3.1.1 Analiza istniejącego stanu powietrza w gminie

Do emitorów zanieczyszczeń powietrza zlokalizowanych na terenie Gminy Raba Wyżna zaliczyć należy przede wszystkim niskosprawne piece i piony kominowe gospodarstw domowych na węgiel i drewno. Niska emisja jest źródłem takich zanieczyszczenia jak dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, tlenek węgla, pył w tym b(a)p, sadza, a więc typowych zanieczyszczeń powstających podczas spalania paliw stałych i gazowych.

W przypadku emisji bytowej, związanej z mieszkalnictwem jednorodzinnym zanieczyszczenia uwalniane na niedużej wysokości często pozostają i kumulują się w otoczeniu źródła emisji. Położenie miejscowości gminy Raba Wyżna powoduje okresowo słabe ruchy mas powietrza i dodatkowo utrudnia rozpraszanie zanieczyszczeń w atmosferze. Ponadto na terenie gminy zlokalizowane są jednostki produkcyjne i usługowe, które również są źródłami emisji zanieczyszczeń do powietrza.

Poniżej przedstawiono szczegółową analizę stanu powietrza.

Gmina Raba Wyżna znajduje się w strefie podlegającej ocenie jakości powietrza – strefa małopolska. Roczna Ocena Jakości Powietrza w Województwie Małopolskim za rok 2019, teren gminy klasyfikuje do obszarów przekroczeń normatywnych stężeń zanieczyszczeń B(a)P/rok, PM10/24 godz., PM2,5/rok II faza.

Rysunek 2. Obszar przekroczeń benzo(a)pirenu w pyle PM10 w województwie małopolskim w 2019 roku

Źródło: Główny Inspektorat Ochrony Środowiska, Departament Monitoringu Środowiska, Regionalny Wydział Monitoringu Środowiska w Krakowie, Roczna Ocena Jakości Powietrza w Województwie Małopolskim Raport Wojewódzki za rok 2019

(10)

10 Rysunek 3. Obszary przekroczeń dopuszczalnej częstości przekroczeń 24-godzinnych stężeń pyłu PM10 w województwie małopolskim w 2019 r.

Rysunek 4. Obszar przekroczeń średniorocznych stężeń pyłu PM2,5 dla fazy II w województwie małopolskim w 2019 roku.

(11)

11 Planowane działania:

 obniżenie emisji dwutlenku węgla w Gminie Raba Wyżna poprzez wymianę kotłów opalanych paliwem stałym,

 wymiana 100 szt. starych kotłów na paliwo stałe na nowe na ekogroszek/biomasę.

3.2 Zagrożenia hałasem

Dotychczasowe zrealizowane działania w zakresie zagrożenia hałasem

Gmina Raba Wyżna na bieżąco prowadzi działania związane z modernizacją dróg oraz wymianą nawierzchni, co ma bezpośredni wpływ na poprawę stanu klimatu akustycznego w gminie. Wykaz zrealizowanych inwestycji przedstawiono w rozdz. 3.1.

Hałas linii energetycznych

Hałas linii energetycznych jest zależny od parametrów technicznych linii, warunków środowiskowych oraz stanu technicznego linii.

Przez teren gminy nie przebiega napowietrzna linia energetyczna najwyższych napięć. Natomiast przebiegają linie sieci wysokich napięć 110 kV relacji: Jabłonka – Szaflary, Jordanów – Jabłonka, Skawina – Szaflary, Skawina Huta – Szaflary, Skawina Huta – Rabka o łącznej długości 41,6 km.

„Ocena stanu akustycznego środowiska na terenie województwa małopolskiego w roku 2018” nie wykazała przekroczeń hałasu na terenie Gminy Raba Wyżna.

Planowane działania

Gmina Raba Wyżna na bieżąco prowadzi działania związane z modernizacją dróg gminnych. Zmiana nawierzchni dróg poprawia stan klimatu akustycznego w gminie.

3.3 Pola elektromagnetyczne

Na terenie gminy znajdują się następujące stacje bazowe telefonii komórkowej (wg beta.btsearch.pl):

 Skawa 466, Motel Na Zbójnickiej - maszt T-Mobile: Orange ID:57103 (N!), T-Mobile ID: 57103 (N!);

 Raba Wyżna, maszt Plusa: Aero 2 ID: BT24308, Plus ID: BT24308;

 Raba Wyżna, maszt własny Play ID: NWT2016;

 Raba Wyżna, maszt T-Mobile: Orange ID:57270 (N!), T-Mobile ID: 57270 (N!).

Poziom emisji dla tego rodzaju anten kształtuje się na poziomie powyżej 0,1 kV/m². Pola elektromagnetyczne telefonii komórkowej są wypromieniowywane na bardzo dużych wysokościach, w miejscach niedostępnych dla ludzi. Stacje bazowe posiadają odpowiednie pozwolenia. Zachowane są odpowiednie strefy ochronne.

Biorąc pod uwagę łączną liczbę źródeł pól elektromagnetycznych, a także fakt, iż są one zlokalizowane w znacznym rozproszeniu, uznaje się, że w gminie nie są przekroczone dopuszczalne normy środowiskowe.

Nowe źródła emisji promieniowania elektromagnetycznego będą lokalizowane zgodnie z wymaganymi strefami ochronnymi.

(12)

12

3.4 Gospodarowanie wodami

Dotychczasowe zrealizowane działania w zakresie ochrony wód

Na bieżąco wykonywane są w prace zabezpieczająco-naprawcze i utrzymaniowe: czyszczenie korytek ściekowych, udrożnienie kanalizacji deszczowej, naprawy odwodnienia – umocnienie rowów elementami betonowymi, uzupełnienia kruszywem ubytków nawierzchni dróg bocznych wykoszenie poboczy, czyszczenie chodników, naprawy krat odwodnienia liniowego.

Ponadto zrealizowano inwestycje:

 Modernizacja mostu na roli Mardyłowka – płyta mostu w ciągu dróg gminnych nr 364055K Zarębówka, nr 364043K Mardyłowka w miejscowości Raba Wyżna;

 Odtworzenie – modernizacja zabezpieczeń uszkodzonych w wyniku wezbrania wód w dniach 19-20 lipca 2018r. w miejscowości Rokiciny Podhalańskie;

 Odtworzenie – modernizacja zabezpieczenia przy drodze gminnej "Koło Policji" uszkodzonego w wyniku wezbrania wód w dniach 19 -20 lipca 2018r. w miejscowości Raba Wyżna;

 Odtworzenie – modernizacja zabezpieczenia przy drodze gminnej "Plebańskie" uszkodzonego w wyniku wezbrania wód w dniach 19-20 lipca 2018r. w miejscowości Raba Wyżna;

 Odtworzenie – modernizacja zabezpieczenia drogi gminnej „Na Bór” uszkodzonej podczas intensywnych opadów deszczu w dniach 19 – 20 lipca 2018r. w miejscowości Bielanka.

3.4.1 Wody podziemne Jakość wód podziemnych

Obszar Gminy Raba Wyżna znajduje się w zasięgu Zbiorników GZWP nr 439 Magura-Gorce i 445 Magura- Babia Góra. Sporo jest również terenów podmokłych, zwłaszcza na spłaszczeniach, w łagodnych obniżeniach i w dnach płytkich dolin o małym spadku. Związane są one z obecnością w podłożu utworów słabo przepuszczalnych. Stosunkowo duży udział terenów podmokłych spowodował przeprowadzenie prac melioracyjnych. Zabiegi te, zwłaszcza odwadnianie rowami, radykalnie wpłynęły na zmianę stosunków wodnych. Na terenie Gminy Raba Wyżna znajdują się trzy JCWPd nr 159, 161 i 164.

Monitoring wód podziemnych obejmuje punkty pomiarowe, monitorujące wszystkie główne zbiorniki wód podziemnych (GZWP), użytkowe poziomy wodonośne, obszary zwiększonego drenażu oraz obszary szczególnie zagrożone przez przemysł. W 2017 i 2018 roku WIOŚ nie prowadził monitoringu jakości wód podziemnych na terenie Gminy Raba Wyżna. Badania były prowadzone w 2016 roku na terenach sąsiednich gmin, w ramach JCWPd nr 164, gdzie określono:

 Jabłonka (st. wiercona, grunty orne) – wody I klasy jakości (wskaźniki w II klasie jakości: HCO3, Mn),

 Jabłonka (st. wiercona, grunty orne) – wody II klasy jakości (wskaźniki w II klasie jakości: Fe, HCO3, Mn),

 Jabłonka (otw. badawczy, grunty orne) – wody IV klasy jakości (wskaźniki w II klasie jakości: temp., HCO3, Na, wskaźniki w V klasie jakości: NH4),

 Lipnica Wielka (piezometr, łąki i pastwiska) – wody IV klasy jakości (wskaźniki w II klasie jakości: Ca, TOC, wskaźniki w III klasie jakości: Fe, Mn, wskaźniki w IV klasie jakości: As),

 Jabłonka (źródło, roślinność drzewiasta i krzewiasta) – wody II klasy jakości (wskaźniki w II klasie jakości: temp., NO3).

(13)

13 Źródła zanieczyszczeń wód podziemnych

Istotnym elementem, wpływającym na zagrożenie jakości wód podziemnych jest nieprawidłowe prowadzenie hodowli (gnojówka, gnojowica, wody gnojowe, soki kiszonkowe zawierają znaczne ilości materii organicznej, która przy nieprawidłowym ujmowaniu może przedostawać się do potoków lub infiltrować do wód podziemnych). Nadrzędnym celem ochrony wód podziemnych jest zahamowanie procesów ich zanieczyszczania, jak również przywrócenie oraz zachowanie ich naturalnej jakości dla obecnych i przyszłych użytkowników, a także zachowanie naturalnych funkcji tych wód w ekosystemach.

Zagrożeniem dla wód może być:

 brak kompleksowej kanalizacji sanitarnej na terenie poszczególnych gmin, przepełnione szamba oraz wylewanie gnojowicy na pola,

 źle prowadzona gospodarka gnojowicą i gnojówką w gospodarstwach rolnych oraz niekontrolowane stosowanie nawozów sztucznych,

 "dzikie wysypiska".

Gmina prowadzi działania zmierzające do racjonalizacji zużycia wody, zarówno na cele produkcyjne jak i gospodarstw domowych, wymuszonej przez zastosowane instrumenty prawno-ekonomiczne (opłaty, kary i skuteczniejsze kontrole). Zainteresowanie użytkowników wody stosowaniem oszczędniejszych rozwiązań technologicznych wzrosło wraz z urealnieniem poziomu opłat, upowszechnieniem pomiaru jej zużycia oraz wprowadzeniem zamkniętych obiegów wody.

3.4.2 Wody powierzchniowe płynące

Cały obszar gminy odznacza się dużą gęstością stałej sieci rzecznej, która przekracza 1 km długości cieku na km² (w dorzeczu Raby – 2,5 km/km²). Przeważają niewielkie strugi i potoki, prowadzące mało wody.

Największymi ciekami wodnymi na terenie gminy są Skawa oraz Raba. Głównymi potokami zasilającymi Rabę są Bielanka z Żeleźnicą i Kosiczne (długość odcinka rzeki Raba w gminie to 12,5 km). Główne potoki występujące na terenie gminy to: Orawka, Żeleźnica, Zaklęty, Kosiczne, Rokicianka, Stachorówka, Pudłówka, potok z lasu Zwierzyniec, Skawcówka, Pański, Łęczyn, Krzywoń). Głównym źródłem wód zasilających rzeki i potoki na terenie gminy są opady atmosferyczne, wody roztopowe oraz gruntowe (deszczowo – śnieżno – gruntowy system zasilania). Choć wahania poziomu wody większych rzek i potoków na terenie gminy nie przekraczają zwykle 2 m, szczególnie intensywne opady powodują powodzie. Ich następstwem są poważne zmiany w ukształtowaniu koryt rzecznych i den dolinnych, co powoduje zmiany w rozmieszczeniu roślin wodnych.

Jakość wód

Ocenę jakości wód powierzchniowych na terenie województwa małopolskiego, w tym także na terenie Gminy Raba Wyżna, przeprowadza Wojewódzki Inspektorat Ochrony Środowiska w Krakowie. W latach 2018-2019 nie były prowadzone badania jakości wód powierzchniowych.

W poniższych tabelach zestawiono dane za rok 2015 i 2017 r.

(14)

Nazwa JCWP Nazwa ppk Stan

ekologiczny chemiczny JCW

stanu biologicznych Hydromorfologicznych Fizykochemicznych JCW

Fizykochemicznych – specyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i niesyntetyczne Raba od źródeł do

Skomielnianki PLRW2000122138139

Raba – Raba

Wyżna 2 1 1 1 dobry dobry -

Skawa do Bystrzanki PLRW2000122134299

Skawa –

Jordanów 4 2 2 2 słaby dobry zły

Źródło: Zestawienie tabelaryczne danych do klasyfikacji stanu ekologicznego i chemicznego rzek w JCW - ocena za 2015, WIOS Kraków

Tabela 2.Wyniki oceny wykonanej dla JCW obejmujących teren Gminy Raba Wyżna w 2017 roku

Nazwa jcwp

Nazwa ppk

Klasa elementów

Stan ekologiczny

Stan chemiczny

jcwp

Ocena stanu

jcwp biologicznych Hydromorfologicznych Fizykochemicznych

Fizykochemicznych - specyficzne zanieczyszczenia syntetyczne i

niesyntetyczne Raba od źródeł do

Skomielnianki PLRW2000122138139

Raba - Raba

Wyżna 3 2 >2 2 umiarkowany poniżej

dobrego Zły Skawa do Bystrzanki

PLRW2000122134299

Skawa - poniżej

Jordanowa 3 1 >2 2 umiarkowany dobry zły

Źródło: Zestawienie tabelaryczne danych do klasyfikacji stanu ekologicznego i chemicznego rzek w JCW - ocena za 2017, WIOS Kraków

(15)

rzek jest przyczyną dużej częstotliwości i gwałtowności wezbrań przede wszystkim powodowanych przez trwające kilka dni deszcze ulewne. Najczęstszym układem tych opadów jest ich nasilenie w środkowej części zlewni zlokalizowanej w obszarze Beskidu Wyspowego i Gorców. Ewentualne zagrożenie zabudowy i dróg w ich dolinach wynika zwłaszcza z niebezpieczeństwa podmycia i zrywania brzegów podczas wezbrań.

Rzeka Skawa odznacza się silnie meandrującym korytem, wciętym w taras denny o dość dużej szerokości.

Poziom zalewów powodziowych charakteryzuje się niewielką głębokością. Istnieją fragmenty dna doliny wolne od zagrożenia powodziowego.

Zagrożenia powodziowe na terenie Gminy Raba Wyżna, które zostały określone w Planie Zarządzania Kryzysowego Gminy Raba Wyżna:

 rz. Raba: w rejonie Rokicin Podhalańskich od Rzeki Raby i potoku Rokicianka zagrożone są mosty, drogi gminne i część drogi wojewódzkiej,

 rz. Skawa: zagrożony odcinek drogi powiatowej, drogi gminne oraz zabudowania mieszkalno- gospodarcze,

 rz. Czarna Orawa: zagrożone są zabudowania mieszkalno-gospodarcze, mosty, część drogi wojewódzkiej oraz uprawy rolne.

Działania wskazane w celu ochrony przed powodzią:

 identyfikacja i ujęcie w Planach zagospodarowania przestrzennego gminy terenów zagrożonych występowaniem powodzi,

 ograniczona możliwość budowy nowych i rozbudowy istniejących obiektów,

 zalesianie wododziałów,

 odtwarzanie naturalnej retencji na terenach dolin rzecznych i w lasach,

 przywracanie retencji glebowo-gruntowej,

 spowolnianie odpływu wód przez renaturyzację cieków,

 zapobieganie lokalizacji zabudowy na terenach zalewowych i sterowanie systemem melioracji szczegółowej.

Wskazana jest również analiza możliwości przywrócenia środowisku przyrodniczemu „zabranej naturalnej retencji dolinowej” do czego zobowiązuje inwestorów i właściwe organy ustawa Prawo wodne. (Art.128 ust.

2 pkt 5). Obecny stan gospodarowania wodami nie przystaje do zasad określonych w Ramowej Dyrektywie Wodnej oraz Dyrektywie Powodziowej. Dyrektywa Powodziowa ściśle wiąże system zarządzania ryzykiem powodziowym z koniecznością zapewnienia dobrego stanu ekosystemów wodnych i od wody zależnych jako skutecznej metody ochrony przed powodzią, nie kwestionując przy tym wagi technicznych środków ochrony.

Zagrożenie suszą

Województwo małopolskie na tle innych regionów Polski nie jest narażone na susze w szczególny sposób.

Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa – Państwowy Instytut Badawczy w Puławach, zgodnie z wymogami Obwieszczenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi opracował wartości klimatycznego bilansu wodnego dla wszystkich gmin Polski oraz w oparciu o kategorie gleb określił aktualny stan zagrożenia suszą

(16)

16 rolniczą. dla następujących upraw: kukurydzy na ziarno i kiszonkę, ziemniaka, buraka cukrowego, chmielu, tytoniu, warzyw gruntowych, krzewów i drzew owocowych oraz roślin strączkowych. Aktualna informacja w odniesieniu do poszczególnych gmin dostępna jest na stronie internetowej www.susza.iung.pulawy.pl.

Gmina Raba Wyżna nie została wskazana jako obszar zagrożonych suszą dla żadnej z tych upraw.

Realizując postanowienia ustawy — Prawo wodne, dyrektorzy regionalnych zarządów gospodarki wodnej przystąpili do sporządzania planów przeciwdziałania skutkom suszy. Dokumenty te zawierają: analizę możliwości powiększenia dyspozycyjnych zasobów wodnych; propozycje budowy, rozbudowy lub przebudowy urządzeń wodnych; propozycje niezbędnych zmian w zakresie korzystania z zasobów wodnych oraz zmian naturalnej i sztucznej retencji.

Ochrona przeciwpowodziowa jest realizowana według gminnego i powiatowego planu zarządzania kryzysowego z wyszczególnieniem poszczególnych zagrożeń na terenie gminy oraz sposobów i procedur postępowania.

Planowane działania:

Realizacja „Programu ochrony przed powodzią w dorzeczu górnej Wisły” pozwoli na ograniczenie zagrożenia powodziowego, a stan wód będzie podlegał sukcesywnej poprawie dzięki działaniom w obszarze gospodarki wodno-ściekowej – rozdział 3.5.

3.5 Gospodarka wodno-ściekowa

Dotychczasowe zrealizowane działania w zakresie gospodarki wodno-ściekowej

 Kompleksowa budowa sieci kanalizacji w miejscowości Raba i Rokiciny Podhalańskie

W ramach działania został złożony wniosek do Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich na dofinasowanie budowy głównego kolektora kanalizacji sanitarnej w miejscowości Raba Wyżna.

Rozpoczęto roboty budowlane związane z umieszczeniem i pozostawieniem kanalizacji sanitarnej Rokiciny Podhalańskie, Raba Wyżna (PKP linia nr 99 Chabówka – Zakopane).

 Budowa kanalizacji sanitarnej w Skawie wraz z modernizacją oczyszczalni

W 2019 r. ogłoszono przetarg zaprojektuj i wybuduj, przetarg został unieważniony z braku ofert.

 Dotacja na budowę przydomowych oczyszczalni ścieków

W roku 2019 udzielono dotacji na budowę 11 przydomowych oczyszczalni ścieków na łączną kwotę 27 500 zł.

 Budowa oczyszczalni ekologicznej SP Bielanka

 Budowa studni głębinowej SP Sieniawa

 Złożono wniosek na budowę kanalizacji sanitarnej dla prawobrzeżnej części Raby Wyżnej wraz z łącznikiem kanalizacji pomiędzy lewobrzeżną Rabą, a prawobrzeżną Rabą w dolnej części Raby Wyżnej.

 Wykonanie map do celów projektowych - kanalizacja sanitarna przy drodze gminnej Arendarczykówka w Rabie Wyżnej – 2018 r.

 Rozbudowa, przebudowa oraz remont stacji uzdatniania wody na potoku Kosiczne w Rabie Wyżnej wraz z urządzeniami budowlanymi i infrastruktury technicznej – 2018 r.

(17)

17 Sieć wodociągowa

Aktualnie na terenie gminy zlokalizowane są następujące sieci i urządzenia wodociągowe:

 magistralny wodociąg Ø600 z ujęciem wody na rzece Raba w miejscowości Raba Wyżna - wodociąg ten stanowi źródło zaopatrzenia w wodę miasta Rabka-Zdrój, Gmina Raba Wyżna nie korzysta z w/w wodociągu;

 ujęcie wody na potoku Kosiczne wraz z uzdatnianiem;

 ujęcie wody ze źródeł Nr 1, 2 i 3 na terenie Bukowiny Osiedla;

 indywidualne lub zbiorowe ujęcia wodne w postaci studni przydomowych bądź też studni głębinowych znajdujących się w pobliżu lokalnych źródeł i cieków.

Kilku odbiorców w miejscowości Skawa w rejonie Zaborni podłączonych jest do sieci wodociągowej miasta Rabka-Zdrój. W większości miejscowości gminy gospodarka wodno-ściekowa jest nieuregulowana, co ogranicza możliwość wykorzystania wód powierzchniowych jako źródła wody dla wodociągów zbiorczych oraz zagraża już istniejącym ujęciom wody na tym obszarze.

Gmina Raba Wyżna jest zwodociągowana w 23,3% (stan na 31.12.2019 r. wg GUS). W roku 2016 wskaźnik ten wynosił 23,1%. W porównaniu z innymi gminami powiatu nowotarskiego, stopień zwodociągowania Gminy Raba Wyżna nadal jest niski.

Podstawowe parametry sieci wodociągowej przedstawia tabela poniżej.

Tabela 3.Sieć wodociągowa w Gminie Raba Wyżna w latach 2012-2019

Parametr 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019

długość czynnej sieci rozdzielczej [km] 24,6 24,6 24,6 30,0 30,0 30,0 30,0 30,0 przyłącza prowadzące do budynków mieszkalnych

i zbiorowego zamieszkania [szt.] 540 535 534 607 607 604 611 616

woda dostarczona gospodarstwom domowym

[tys. m³] 70,4 66,1 49,6 65,0 64,0 60,0 62,0 59,0

Źródło: www.stat.gov.pl

Na podstawie ustawy o zbiorowym zaopatrzeniu w wody i zbiorowym odprowadzaniu ścieków z 14 czerwca 2018 r. (Dz.U. poz. 1152) zakład rozlicza kontrahentów w zakresie dostawy wody. Gmina administruje dwa wodociągi: „Kosiczne” w Rabie Wyżnej oraz „Stachorówka” w Skawie. Ponadto eksploatuje studnię głębinową, z której korzystają mieszkańcy ośrodka zdrowia w Skawie oraz najemcy lokali użytkowych tego budynku.

Wodociąg „Kosiczne”:

 korzysta ok. 565 gospodarstw domowych w tym również instytucje;

 w 2018 roku wydano 15 warunków dotyczących przyłącza do wodociągu;

 w 2018 roku podpisano 18 umów dotyczących przyłącza do wodociągu;

 wymieniono 92 wodomierze;

 w 2018 r. nie wykryto nielegalnych punktów poboru wody;

 usunięto 9 awarii na wodociągu.

Wodociąg „Stachorówka”:

 korzysta ok. 60 gospodarstw domowych;

(18)

18

 wydano 2 warunki dotyczące przyłącza do wodociągu;

 podpisano 3 umowy dotyczących przyłącza do wodociągu;

 nie wymieniono żadnego wodomierza;

 w 2018r. nie wykryto nielegalnych punktów poboru wody;

 nie odnotowano awarii na wodociągu.

Odprowadzenie ścieków

Stopień kanalizacji gminy na koniec 2019 r. wyniósł 17,7% (wg GUS, BDL), długość czynnej sieci kanalizacyjnej 32,2 km.

Liczba przyłączy prowadzących do budynków mieszkalnych i zbiorowego zamieszkania wynosi obecnie 673 szt. przyłączy (14 przyłączy do oczyszczalni w Skawie).

W miejscowości Skawa znajduje się oczyszczalnia ścieków, która posiada pozwolenie wodno-prawne na odprowadzanie ścieków oczyszczonych do odbiornika - rzeki Skawa wydane dnia 19.08.2019 r. i obowiązuje do dnia 31.07.2029 r. Z oczyszczalni korzysta 8 instytucji oraz 6 gospodarstw. W roku 2019 odprowadzono ok. 2 000 m³ ścieków na oczyszczalnię (w 2018 r. - 1290 m³).

Na terenie Gminy Raba Wyżna funkcjonuje ok. 85 przydomowych (indywidualnych) oczyszczalni ścieków (stan na grudzień 2018 r.). Gmina Raba Wyżna, począwszy od 2013 roku dofinansowuje budowę przydomowych oczyszczalni ścieków, co sankcjonuje uchwała Nr IX/65/2015 Rady Gminy Raba Wyżna z dnia 30 czerwca 2015 r. Dotacje przyznawane są w kolejności składania wniosków, do czasu wyczerpania środków zabezpieczonych w planie wydatków budżetu gminy, na dany rok budżetowy. Dotychczas w ramach dofinansowań wybudowano:

 w 2013 r.: 5 szt.,

 w 2014 r.: 7 szt.,

 w 2015 r.: 11 szt.,

 w 2016 r.: 22 szt.

 w 2019 r.: 11 szt.

 Złożono wniosek na budowę kanalizacji sanitarnej dla prawobrzeżnej części Raby Wyżnej wraz z łącznikiem kanalizacji pomiędzy lewobrzeżną Rabą, a prawobrzeżną Rabą w dolnej części Raby Wyżnej;

 Realizacja zadania: Kompleksowa budowa sieci kanalizacji w miejscowości Raba i Rokiciny Podhalańskie;

 Realizacja zadania: Budowa kanalizacji sanitarnej w Skawie wraz z modernizacją oczyszczalni;

 Kontynuacja zadania: Dotacja na budowę przydomowych oczyszczalni ścieków.

(19)

19

3.6 Zasoby geologiczne

Obszar Gminy Raba Wyżna znajduje się w zasięgu zjawisk o charakterze geologicznym i geomorfologicznym, rzeźba terenu stwarza warunki do spontanicznych ruchów masowych gruntu (na terenie gminy występują osuwiska i tereny zagrożone osuwiskami). Celem głównym w zakresie obszaru Zasoby geologiczne jest ochrona zasobów kopalin i rekultywacja terenów poeksploatacyjnych.

Złoża surowców mineralnych występujących na terenie gminy obejmują głównie grupę – surowce skalne, do których zalicza się piaskowce i żwiry. Piaskowce występują we wszystkich jednostkach strukturalnych Karpat fliszowych i stosowane są w różnych dziedzinach budownictwa i drogownictwa, w zależności od ich własności technologicznych. Złoża kamieni drogowych i budowlanych znajdują się w Sieniawie, których zasoby bilansowe (geologiczne) wynoszą 200 tys. t. Obecnie są to złoża zaniechane.

Na obszarze gminy występują złoża surowców skalnych takich jak:

 piaskowce,

 kruszywa naturalne (głównie żwiry) umiejscowione w dolinie rzeki Skawy.

W Sieniawie znajdują się złoża kamieni drogowych i budowlanych o zasobach geologicznych szacowanych na 200 tys. t. Złoża te w chwili obecnej nie są eksploatowane.

Eksploatacja surowców okruchowych jest ograniczona w związku z ochroną ekologiczną rzek i potoków.

W miejscowości Harkabuz rozpoznano wstępnie (kat. C1) złoże piaskowca magurskiego. Jest ono położone na terenie Południowo-małopolskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu. Granice udokumentowanego złoża kopalin zostały naniesione na rysunek Studium, zgodnie z materiałami uzyskanymi ze Starostwa Powiatowego w Nowym Targu – obejmuje ono cztery obszary. W obowiązującym miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, uchwalonym przed udokumentowaniem złoża, obszary te znajdują się w terenie przeznaczonym pod mieszkalnictwo jednorodzinne, usługi turystyki i rekreacji, zieleń nieurządzoną. Dwa z nich zlokalizowane są na obszarze zagrożonym osuwaniem się mas ziemnych.

3.7 Gleby

Dotychczasowe zrealizowane działania w zakresie ochrony gleb

Gmina Raba Wyżna na bieżąco prowadzi działania związane z gospodarką wodno-ściekową, co ma bezpośredni wpływ na poprawę stanu gleb w gminie. Wykaz zrealizowanych inwestycji przedstawiono w rozdz. 3.5.

Ogólna powierzchnia gminy wynosi 8 828 ha. Pod względem struktury użytkowania gruntów w gminie przeważają użytki rolne – 5 362 ha (60,7 %), wśród użytków rolnych największy odsetek stanowią grunty orne – 46,5 %, pastwiska trwałe – 6,4 %, łąki trwałe – 5,5 %. Najmniejszą grupą są sady, które zajmują 1,4 % użytków rolnych gminy. Mają one najczęściej charakter przydomowy i nie odgrywają znaczącej roli dla gospodarki gminnej.

Rodzaj gleb i ich właściwości zależą przede wszystkim od rodzaju podłoża skalnego, rzeźby terenu, warunków klimatycznych, obecnej szaty roślinnej, a także działalności człowieka. Na fliszowym podłożu,

(20)

20 charakterystycznym dla gminy Raba Wyżna, zbudowanym ze skał zróżnicowanych pod względem zasobności w składniki pokarmowe, uformowały się gleby o odmiennych właściwościach. Tworzą one mozaikę glebową typową dla obszarów górskich.

Na terenie gminy dominują gleby IV i V klasy bonitacyjnej. Z uwagi na pochodzenie przeważają tu gleby górskie i podgórskie. Są to gleby brunatne kwaśne oraz wyługowane, a także słabo wykształcone gleby szkieletowe.

Szczytowe partie najwyższych wzniesień pokrywają gleby szkieletowe. Są to niemal wyłącznie nie zmienione przez człowieka gleby leśne, pełniące istotną funkcję hydrogeologiczną z uwagi na duże zdolności retencyjne (gleby te mogą zatrzymywać znaczne ilości opadów). Najpowszechniej występują gleby gliniaste, zaliczane do gleb kwaśnych średnio zasobnych w próchnicę, potas i magnez oraz ubogie w przyswajalny fosfor.

Zagrożenie osuwiskami

Według „Mapy osuwisk i terenów zagrożonych ruchami masowymi”, wykonanej przez Państwowy Instytut Geologiczny w Warszawie, Oddział Karpacki w Krakowie, na terenie Gminy Raba Wyżna zinwentaryzowano 99 osuwisk, w tym: 11 aktywnych, 20 nieaktywnych, 5 osuwisk posiadających w swoim obrębie różne stopnie aktywności i 63 aktywnych okresowo, które stanowią około 65% wszystkich rozpoznanych osuwisk.

Na obszarze Gminy Raba Wyżna występują osuwiska o powierzchni od 0,05 ha do 5,8 ha.

Prawie wszystkie osuwiska rozpoznane na badanym obszarze, to osuwiska zwietrzelinowe. Postępujące wietrzenie skał prowadzić może do zmian ich właściwości oraz do wzrostu miąższości zwietrzeliny, a po osiągnięciu głębokości krytycznej może podlegać usuwaniu przez procesy stokowe. Największa ilość osuwisk została zarejestrowana w południowej części gminy w strefie występowania piaskowców i łupków warstw magurskich. Sprzyjające warunki do powstania ruchów masowych zaistniały na kontakcie piaskowców i łupków, w osuwisku nr 93 w Bielance, gdzie powierzchnie poślizgu stanowiły łupki. Powstaniu osuwisk nr 59 i 62 w okolicy Harkabuza sprzyjała zapewne strefa uskokowa.

Najmniej osuwisk znajduje się w północnej i centralnej części gminy, gdzie największe powierzchnie zajmują wychodnie piaskowców i łupków warstw magurskich oraz margle, piaskowce i łupki warstw łąckich (podjednostka bystrzycka). Powstawaniu osuwisk w tym rejonie nie sprzyja małe zaangażowanie tektoniczne utworów oraz niewielkie deniwelacje terenu.

Wydaje się jednak, że wszystkie osuwiska zwietrzelinowe na badanym obszarze uwarunkowane są bardziej przez ekstremalne zdarzenia meteorologiczne i morfologię terenu (strome wcięcia dolinne), niż przez sprzyjający układ warstw i rodzaj skał w podłożu.

Jak w rozdziale 3.5 oraz obserwacja osuwisk.

(21)

21

3.8 Gospodarka odpadami i zapobieganie powstawaniu odpadów

Dotychczasowe zrealizowane działania w zakresie gospodarki odpadami

 Gospodarowanie odpadami komunalnymi, w tym m.in.: odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych - jest to działanie ciągłe,

 Odbiór i bezpieczne składowanie odpadów zawierających azbest - W ramach realizowanego projektu pn.: „Unieszkodliwianie odpadów zawierających azbest z terenu Gminy Raba Wyżna”

wywieziono i unieszkodliwiono 222,77 ton wyrobów zawierających azbest z 73 nieruchomości leżących na terenie Gminy Raba Wyżna.

Na terenie Gminy Raba Wyżna prowadzony jest Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (PSZOK) Podmiot prowadzący: Gmina Raba Wyżna, 34-721 Raba Wyżna 41 (adres punktu: Raba Wyżna 256B).

PSZOK przyjmuje od mieszkańców gminy, zebrane w sposób selektywny, pochodzące z nieruchomości, na których zamieszkują mieszkańcy, następujące rodzaje odpadów komunalnych:

 papier i tektura, tworzywa sztuczne i opakowania wielomateriałowe, szkło oraz metal;

 odpady komunalne ulegające biodegradacji oraz odpady zielone;

 meble i inne odpady wielkogabarytowe oraz zużyte opony;

 zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny;

 zużyte baterie i akumulatory;

 przeterminowane leki i chemikalia – podczas zbiórki organizowanej co najmniej dwa razy w roku;

 odpady budowlane i rozbiórkowe, stanowiące odpady komunalne z indywidualnie prowadzonych remontów i innych robót budowlanych wykonywanych we własnym zakresie.

W tabeli poniżej przedstawione dane dotyczące zebranych odpadów w 2018 r. i w 2019 r.

Tabela 4. Ilość i rodzaj odpadów komunalnych wytwarzanych na terenie gminy oraz ilość zmieszanych odpadów komunalnych oraz odpadów zielonych odbieranych z terenu gminy Raba Wyżna w 2018 r. i 2019 r.

Kod odebranych

odpadów komunalnych Rodzaj odpadów komunalnych Masa odebranych odpadów

komunalnych [Mg]

odebranych z nieruchomości zamieszkałych 2018 r.

20 03 01 Niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne 1668,780

20 03 07 Odpady wielkogabarytowe 189,700

15 01 01 Opakowania z papieru i tektury 6,320

15 01 02 Opakowania z tworzyw sztucznych 200,450

16 01 03 Zużyte opony 45,060

15 01 07 Opakowania ze szkła 129,030

20 01 28 Farby, tusze, farby drukarskie, kleje, lepiszcze i żywice inne niż wymienione w

20 01 27 1,100

20 01 32 Leki inne niż wymienione w 20 01 31 0,200

2019 r.

(22)

22

20 03 01 Niesegregowane (zmieszane) odpady komunalne 1351,090

16 01 03 Zużyte opony 51,960

20 01 27 0,700

20 01 32 Leki inne niż wymienione w 20 01 31 0,110

Zebranych w PSZOK 2018 r.

16 01 03 Zużyte opony 4,070

17 01 07 Zmieszane odpady z betonu, gruzu ceglanego, odpadowych materiałów

ceramicznych i elementów wyposażenia inne niż wymienione w 17 01 06 16,970 17 06 04 Materiały izolacyjne inne niż wymienione w 17 06 01 i 17 06 03 0,160

20 02 01 Odpady ulegające biodegradacji 5,100

2019 r.

16 01 03 Zużyte opony 4,160

17 01 07 Zmieszane odpady z betonu, gruzu ceglanego, odpadowych materiałów

ceramicznych i elementów wyposażenia inne niż wymienione w 17 01 06 14,740 17 06 04 Materiały izolacyjne inne niż wymienione w 17 06 01 i 17 06 03 1,370

20 02 01 Odpady ulegające biodegradacji 5,020

20 01 27 0,920

Źródło: Raport o stanie gminy 2019, Raba Wyżna

Osiągnięte przez Gminę Raba Wyżna w 2018 r. poziomy recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami oraz ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania kształtują się następująco:

1) Poziom masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania w stosunku do masy tych odpadów wytworzonych w 1995 r. [%]: poziom dopuszczalny/wymagany – max. 40%, poziom osiągnięty: 8%,

2) Poziom recyklingu i przygotowania do ponownego użycia papieru metalu, tworzyw sztucznych, szkła: poziom dopuszczalny/wymagany – min. 30%, poziom osiągnięty: 18%,

3) Poziom recyklingu i przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami innych niż niebezpieczne odpady budowlane i rozbiórkowego: poziom dopuszczalny/wymagany – min. 50%, poziom osiągnięty: 100%.

Gospodarowanie odpadami komunalnymi, w tym m.in.: odbiór i zagospodarowanie odpadów komunalnych oraz funkcjonowanie PSZOK. Osiągnięcie i utrzymanie poziomu recyklingu.

(23)

23

3.9 Zasoby przyrodnicze

Obszary i obiekty środowiska prawnie chronione na podstawie odrębnych przepisów.

Na terenie Gminy Raba Wyżna ustanowiono następujące formy ochrony przyrody:

 Południowo-Małopolski Obszar Chronionego Krajobrazu,

 Obszar Natura 2000 – Czarna Orawa – obszar siedliskowy,

 Pomniki przyrody.

Południowo-Małopolski Obszar Chronionego Krajobrazu

Funkcja ochronna wynika z wybitnej wartości obiektów przyrodniczych, dla których OChK jest bezpośrednią otuliną lub dodatkową strefą ochronną (przejściową), a ponadto większą część tego terenu stanowi obszar węzłów i korytarzy ekologicznych sieci ECONET-PL. Obszarowo przeważają zróżnicowane ekosystemy leśne.

Wśród cennych ekosystemów naturalnych: kompleksy torfowisk wysokich w płd.-zach. części Kotliny Orawsko-Nowotarskiej (tzw. Torfowiska Orawskie) i ekosystem rzeki Białki z przełomem oraz izolowane skałki Pasa Skalic Nowotarskich i Spiskich.

Obszar Natura 2000 – Czarna Orawa Kod obszaru: PLH120002, specjalny obszar ochrony siedlisk.

Powierzchnia: 184 ha

Obszar obejmuje odcinek Czarnej Orawy od miejscowości Harkabuz do ujścia Lipnicy (dopływ Czarnej Orawy), wraz z dopływami (Sylec, Piekielnik z Borowym). Szerokość rzeki waha się na tym odcinku od 3-3,5 m do 15-20 m, a głębokość od 10-60 do 30-120 cm. Dno stopniowo zmienia się od zapiaszczonego, porośniętego glonami żwiru do piaszczystego, nieco zamulonego. Brzegi są przeważnie płaskie, fragmentami

"pourywane", porośnięte wikliną. Rzeka płynie przez otwarty krajobraz rolniczy (62% powierzchni terenu), a jedynie miejscami jej brzegi porastają lasy łęgowe. Na przeważającej długości, brzeg rzeki jest płaski, porośnięty zaroślami wierzbowymi, jedynie miejscami brzegi stają się urwiste. W ostoi stwierdzono występowanie 3 siedlisk z załącznika I Dyrektywy Siedliskowej oraz 5 gatunków ryb znajdujących się w załączniku II tej dyrektywy, w tym minoga ukraińskiego. Jeszcze w latach 70. XX wieku, wody Czarnej Orawy były jedną z dwóch naturalnych ostoi głowacicy w Polsce. Ponadto stwierdzono tu inne rzadkie gatunki ryb, a także: kumaka górskiego, wymienionego w załączniku II Dyrektywy Siedliskowej.

W Gminie Raba Wyżna znajduje się 7 grup pomników przyrody wpisanych do rejestru zabytków:

 Grupa lip (2 szt. o obwodzie 500 cm, 522 cm i wysokości 35 m), obok domu Stefanii i Mariana Sularzów w Skawie (19 54; 49 37) Decyzja LKS-I-4-6/47 z dnia 28 IV 1949 r.,

 Grupa jesionów (9 szt. o obwodzie 550, 245, 290, 215, 190, 267, 313, 280 410 cm) w otoczeniu kościoła. Własność Kościoła Rzymsko-Katolickiego w Rabie Wyżnej (19 53; 49 34). Decyzja Nr RLS op. 8311/88/71 z dnia 24 VIII 1971r.,

 Grupa lip (4 szt. o obwodzie 290,150,290,190 cm) w otoczeniu kościoła. Własność Kościoła Rzymsko-Katolickiego w Rabie Wyżnej. Decyzja Nr RLS op.8311/88/71 z dnia 24 VIII 1971 r.,

 Grupa lip 9 szt. w otoczeniu zabytkowego kościoła drewnianego. Własność Kościoła w Sieniawie (19 55; 49 32). Decyzja Nr RLS op. 8311/5/74 z dnia 8 II 1974 roku.,

(24)

24

 Grupa jaworów obok zabytkowego kościoła w Sieniawie (19 57; 49 32). Decyzja Nr RLS op.

7140/7/77 z dnia 23 XII 1977 r.,

 Lipa drobnolistna na pograniczu nieruchomości Anny Autolak w Rabie Wyżnej (19 57; 49 32).

Decyzja Nr RLS op. 7140/12/77 z dnia 23 XII 1977 r.,

 Klon jawor w miejscowości Bielanka, przy drodze wojewódzkiej Rabka – Czarny Dunajec, w odległości 400 m od przystanku PKS Bielanka Leśnictwo; własność Anna i Eugeniusz Liro.

Wszelkie działania w odniesieniu do ustanowionych form ochrony przyrody podejmowane przez Gminę Raba Wyżna prowadzone są z respektowaniem przepisów prawnych dotyczących poszczególnych form ochrony przyrody.

Utrzymanie i zachowanie stanu istniejącego - obejmowanie ochroną ważnych obiektów w postaci np.

pomników przyrody, użytków ekologicznych.

3.10 Zagrożenia poważnymi awariami

Na obszarze Gminy Raba Wyżna występują następujące zagrożenia:

 zagrożenia pożarowe:

Do zakładów produkcyjnych i usługowych stwarzających największe zagrożenie pożarowe na terenie Gminy Raba Wyżna zalicza się:

- firmy usługowe zajmujące się dystrybucją i składowaniem butli gazowych propan–butan, - mniejsze zakłady produkcyjne takie jak: piekarnie, stolarnie, zakłady zajmujące się produkcją

rolno – spożywczą, różnego rodzaju zakłady naprawcze, rzemieślnicze.

- stacje paliw płynnych, dystrybuujące paliwo do pojazdów z własnych zbiorników podziemnych.

 zagrożenia wynikające z transportu drogowego i kolejowego:

- przecinające teren gminy szlaki komunikacji drogowej i kolejowej są potencjalnymi miejscami zagrożenia pożarowego, chemicznego oraz ekologicznego.

 zagrożenia budowlane:

- związane głównie z utratą statyki budowli lub jej elementu, na terenie Gminy nie powinny wystąpić większe katastrofy budowlane ze względu na charakter zabudowy.

 inne zagrożenia urbanistyczne i komunalne:

- główne magistrale gazu pod wysokim ciśnieniem, - stacje redukcyjne gazu,

- napowietrzne linie energetyczne wysokiego i średniego napięcia, - duże transformatory,

- Istnieje prawdopodobieństwo przerw w dostawie gazu z powodu awarii linii przesyłowych.

 zagrożenie powodziowe, intensywne i długotrwałe opady atmosferyczne,

 silne wiatry i wichury:

- uszkodzenie lub zniszczenie linii energetycznych - wystąpienie przerw w dostawach energii elektrycznej.

Na terenie gminy nie ma aktualnie obiektów, składowisk i instalacji, posiadających materiały niebezpieczne w ilościach przekraczających wartości progowe, określone w Dyrektywie Rady UE z 1996 r., jak też stwarzających, w myśl przepisów prawa ochrony środowiska duże lub zwiększone ryzyko wystąpienia

(25)

25 poważnej awarii przemysłowej (wg. rozp. Min. Gosp. z 9 kwietnia 2002 r.), nie odnotowano również zdarzeń o znamionach nadzwyczajnego zagrożenia środowiska.

W Gminie Raba Wyżna działa 8 jednostek Ochotniczych Straży Pożarnych (OSP Bielanka, OSP Bukowina Os., OSP Harkabuz. OSP Podsarnie, OSP Sieniawa, OSP Rokiciny Pdh., OSP Skawa, OSP Raba Wyżna), w tym jedna włączona do Krajowego Systemu Ratowniczo Gaśniczego (OSP Raba Wyżna).

Jednostki OSP na terenie gminy zrzeszają wg danych za rok 2019 ok. 347 druhów (w tym: zwyczajnych 275, wspierających 33, honorowi 39) oraz 111 druhów i druhen z Młodzieżowych Drużyn Pożarniczych. W tym ok. 147 druhów uprawnionych do udziału w działaniach ratowniczo gaśniczych oraz ok. 42 z uprawnieniami Kwalifikowanej Pierwszej Pomocy. Jednostki posiadają 16 samochodów bojowych i 1 Quad. Według statystyk za rok 2019 jednostki z terenu gminy interweniowały 115 razy.

W roku 2019 jednostki OSP z gminy korzystały z dofinansowań z programu 5000+, który skierowany był na pozyskanie mundurów galowych, sprzętu szkoleniowego wyposażenia remiz itp. Z programu tego nie można było pozyskać sprzętu ratowniczego i gaśniczego. Ponadto OSP Bielanka i OSP Harkabuz pozyskało środki od komendanta PSP na wymianę bram garażowych.

W ramach budżetu na utrzymanie bojowe jednostek OSP realizowane są zadania związane z:

 zakupy najpotrzebniejszego sprzętu ratowniczo gaśniczego i ochrony osobistej (sprzęt ochrony osobistej – ubrania bojowe, hełmy rękawice, maseczki ochronne, a także węże strażackie, środki medyczne) realizowane jest to w ramach budżetu z wydzielonego 5000 dla każdej jednostki,

 zakupy materiałów pędnych do pojazdów, części eksploatacyjne pojazdów i urządzeń będących na wyposażeniu remiz (są to systemy łączności i alarmowania),

 Ubezpieczenia pojazdów, ubezpieczenia strażaków biorący bezpośredni udział w działaniach ratowniczo gaśniczych.

Z powodu ograniczeń budżetowych w 2019 roku nie realizowano żadnych szkoleń. Ponadto:

 OSP Bielanka rozpoczęła starania o wymianę samochodu gaśniczego na nowszy,

 OSP Raba Wyżna rozpoczęła starania o pozyskanie sprzętu hydraulicznego do ratownictwa drogowego,

 Zarząd o/między gminy rozpoczął starania o pozyskanie ubrań ochrony osobistej dla jednostek OSP zrzeszonych przy zarządzie.

W 2019 roku wykonano modernizację remizy OSP w Rokicinach Podhalańskich - etap II - docieplenie - elewacja budynku, wykonanie instalacji: sanitarnej, elektrycznej, c.w.u, c.o.

(26)

26

4 Monitoring Programu Ochrony Środowiska

Wdrażanie Programu Ochrony Środowiska polega na regularnej ocenie w zakresie:

 określenia stopnia wykonania zadań/działań,

 określenia stopnia realizacji przyjętych celów,

 oceny rozbieżności pomiędzy przyjętymi celami i działaniami, a ich wykonaniem,

 analizy przyczyn tych rozbieżności.

Osiągnięcie celów wyznaczonych w „Programie Ochrony Środowiska dla Gminy” wymaga prowadzenia bieżącego monitoringu przebiegu realizacji programu.

(27)

Klimat i powietrze atmosferyczne

1.

Substancje, których stężenia przekroczyły wartości dopuszczalne lub wartości dopuszczalne

powiększone o margines tolerancji – klasyfikacja strefy, w której leży gmina

- Klasa C: O3, PM10, PM2,5,

B(a)P A

Wszystkie zanieczyszczenia powinny mieścić się w

klasie A

Przekroczenia normatywnych stężeń zanieczyszczeń: ozon,

B(a)P/rok, PM10/24 godz., PM2,5/rok II faza.

Cel nie osiągnięty Klimat akustyczny

2. Długość zmodernizowanych dróg na terenie gminy

w ciągu roku km 9,656 - -

3. Powierzchnia przekroczeń km² 0,030*** Niewystępowanie

miejsc z przekroczeniami

Niewystępowanie miejsc z przekroczeniami

Niewystępowanie miejsc z przekroczeniami 4. Liczba mieszkańców na obszarach przekroczeń Liczba

mieszkańców 114 mieszkańców*** 0 0 -

Pola elektromagnetyczne

5.

Miejsca, gdzie poziom pól elektromagnetycznych przekracza wartości dopuszczalne wg

obowiązujących przepisów

Lokalizacja wg WIOŚ

Brak pomiarów na terenie Gminy, na terenie powiatu nie

występują miejsca z przekroczeniami

Niewystępowanie miejsc z przekroczeniami

Przekroczenie nie występuje – cel osiągnięty Zasoby i jakość wód

6. Jakość wód podziemnych

Wg obowiązującej

klasyfikacji

Brak punktów pomiarowych w ramach monitoringu krajowego wód podziemnych.

Dobry stan wód Osiągnięcie dobrego stanu wód i dobrego potencjału – cele środowiskowe wg

planów zagospodarowania wodami dla obszarów

dorzeczy w zakresie Ramowej Dyrektywy

Wodnej

Brak punktów pomiarowych w ramach monitoringu

krajowego wód podziemnych.

7. Jakość wód powierzchniowych dla JCW

Wg obowiązującej

klasyfikacji

Skawa do Bystrzanki – stan/potencjał ekologiczny

słaby, Raba od źródeł do Skomielnianki – stan/ potencjał

ekologiczny dobry

Dobry stan wód

Skawa do Bystrzanki – stan/potencjał ekologiczny umiarkowany, Raba od źródeł

do Skomielnianki – stan/potencjał ekologiczny

umiarkowany Gospodarka wodno-ściekowa

8. Zwodociągowanie gminy % 23,1* Wg celów określonych w KPOŚK 23,3

9. Skanalizowanie gminy % 17,0* 17,7