Pytania i odpowiedzi prawne

Jerzy Osieka, Eustachy

Wierzbowski, W. Kamiński, S.

Janczewski

Pytania i odpowiedzi prawne

Palestra 9/11(95), 83-86

Nr 11 (95) P y ta n ia t o d p o w ie d z i prawne 88

Obok źródeł “p raw a francuskiego, stanowiących praw o obowiązujące, na poważ­ nej części ziem polskich korzystano w szerokim zakresie z orzecznictwa i nauki praw a francuskiego. Znakom ity podręcznik Planiola i R iperta: „T raité élém entaire de droit civil” (3 tomy) był powszechnie w Polsce używany. Tomy II i III przeło­ żono na polski pod redakcją K ram sztyka i Przedborskiego, Namitkiewicza, Freyera i Słomińskiego. Powszechnie posługiwano się również podręcznikiem Colin-Capitant, a wielkie dzieło Delsola przetłum aczono na język polski pod redakcją Godlew­ skiego.

B IB L IO G R A F IA

1. E r n e s t s t o e b e r: L e s b a r r e a u x d a n s le m o n d e , U n io n I n te r n a tio n a le d e s A v o c a ts , w y d . D a llo z e t S ir e y , P a ris 1959.

2. P ré c is d e p r o c é d u r e c iv ile e t c o m m e r c ia le , P a u l C u c h S , w y d . D a llo z, P a ris 1946. 3. V o c a b u la ir e d e d r o it, C a m ille S o u flle r , P a ris 192в.

4. O rd re d e s A v o c a ts à la C o u r d e P a ris, R è g le m e n t I n té r ie u r d u B a r r e a u d e P arts.

PYT/%I%II* Ê O O P O W I E O Z f

# » « /€ •

1.

P Y T A N I E :

W jaki sposób kobieta niezdolna do pracy i nie posiadająca m ajątku może do­ chodzić alim entów od męża przebywającego od przeszło 20 lat w Anglii (Man­ chester), skoro między Polską a Wielką B rytanią nie ma umowy m iędzynarodowej w tym zakresie, tak że w yrok sądu polskiego nie mógłby być w ykonany w Wiel­ kiej B rytanii? W związku z tym :

1) czy kobieta ta może się zwrócić do sądu angielskiego, a jeżeli tak, to do którego i w jakiej formie?

2) czy według praw a m aterialnego obowiązującego w W. B rytanii istnieje obo­ wiązek alim entacyjny męża, ew entualnie z jakim i ograniczeniami?

3) czy kobieta ta mogłaby być zwolniona od kosztów sądowych, ew entualnie z ustanow ieniem adw okata w Anglii dla niej?

O ile mi wiadomo, istnieją w Anglii tow arzystw a dobroczynne, które zajm ują się takim i procesami. Gdzie mógłbym otrzym ać szczegółowe inform acje w oma­ wianej sprawie?

J E R Z Y O S IE K A

O D P O W I E D Z :

1. Do rozstrzygania spraw o periodyczne świadczenia na utrzym anie między

•4 Pytania i odpowiedzi proton« _{Nr 11 (95)}

kowie m ają w W ielkiej B rytanii swój domicyl. Aby uzyskać wyrok zasądzający świadczenia na utrzym anie, do w ydania którego właściwe są rów nież tzw. M agis­

trates courts (sądy policyjne), w ystarcza posiadanie przez jednego z m ałżon­

ków zwykłego pobytu w okręgu tego sądu (M atrimonial Proceedings A ct, 1960). Każdy z małżonków może zwrócić się do tego sądu z pozwem (w rit of summons) 0 zasądzenie alimentów, jeżeli drugi m ałżonek złośliwie go opuścił lub naruszył obowiązek alim entacyjny wobec niego lub dzieci.

2. W myśl National Assistance A ct, 1948, mąż — jako głowa rodziny — obowią­ zany jest dostarczać środków na utrzym anie swojej żony i dzieci. Zgodnie z tym sąd może zobowiązać męża do płacenia żonie lub innej osooie w jej im ieniu sumy nie przekraczającej 5 funtów tygodniowo oraz sum y nie przekraczającej 30 szy­ lingów tygodniowo na utrzym anie każdego dziecka aż do osiągnięcia przez nie 16 la t życia, a naw et 21 lat, jeżeli przebyw a ono w zakładzie szkolnym z in te r­ natem albo uczy się rzem iosła lub zawodu wymagającego co najm niej dw uletniej nauki.

3. W stosunkach praw nych m iędzy Polską a W ielką B rytanią w zajemność w za­ kresie przyznaw ania zw olnienia od kosztów sądowych (prawa ubogich) oraz zwol­ nienia od obowiązku składania zabezpieczenia kosztów (kaucji aktorycznej) obo­ w iązuje na mocy art. 12 K onwencji w przedmiocie postępowania w spraw ach cy­ w ilnych i handlowych, podpisanej w W arszawie dnia 26.VIII.! 931 r. (Dz. U. z 1932 r. Nr 55, poz. 533).

Przyznaw anie zwolnienia od kosztów sądowych uregulow ane jest w Anglii 1 Walii przepisam i Legal A id and A dvice A ct, 1949, a w Szkocji — Legal A id and

Solicitors (Scotland) A ct, 1949, oraz przepisam i Legal A id (General) Regulations,

I960, No 408.

O w nioskach dotyczących przyznania zwolnienia od kosztów rozstrzygają nie sądy, lecz Law Society w Londynie. Dla wnioskodawców zamieszkałych za granicą właściwy jest Local C om m ittee of the Law Society, 5/6 C lem ents Inn, London W.C.2. W Szkocji rozstrzyga również Law Society.

W nioski sporządza się n a specjalnych form ularzach, które m uszą być wypełnione w języku angielskim. W spraw ach cywilnych stosuje się form ularz Form. A - l. Na­ leży w nim podać dane personalne oraz dotyczące stosunków m ajątkow ych, opis przedm iotu sporu i podstaw ę roszczenia. We w niosku należy również wskazać środki dowodowe (m. i. świadków). Jednocześnie powinny być dołączone doku­ m enty potw ierdzające roszczenie. W nioskodawca zamieszkały za granicą m usi po­ twierdzić przysięgą przed brytyjskim urzędnikiem konsularnym prawdziwość da­ nych osobistych i m ajątkow ych. Form ularze wniosków w ydaje Law Society. W spraw ie uzyskania form ularza należy zwrócić się do konsulatu polskiego. Law

Society w Londynie w ydaje ponadto wnioskodawcom nie zamieszkującym w Anglii

lub W alii dodatkowy form ularz L -l (A), który należy rów nież wypełnić. Jak w ska­ zuje praktyka, Law Society z zasady przyznaje praw o ubogich osobie, której roczny dochód nie przewyższa 234 funtów.

Jednakże strona, której przyznano prawo ubogich, a dochód jej przekracza 194 fu n ty rocznie, pow inna z reguły ponosić rów nież pewne dodatkowe koszty w wysokości od 20 do 70 funtów , w zależności od decyzji Law Society opartej na ocenie sytuacji m ajątkow ej wnioskodawcy. Zapłata tej kwoty może być rozłożona n a 12 miesięcznych rat. W pływa ona jako uzupełnienie funduszu praw a ubogich.

P o uzyskaniu praw a ubogich strona może sam a w ybrać sobie solicitora do opracow ania spraw y i b a rriste ra do w ystąpienia .w je j im ieniu przed sądem —

Nr И (95) P y ta n ia i o d p o w ie d zi p ra w n » «5

z nadesłanej jej listy. Solicitorzy i barristerzy otrzym ują w takich w ypadkach hcncrarium od Law Society, posiadającej na ten cel specjalny fundusz.

W razie odmówienia praw a ubogich przez kom itet lckalny Tow arzystw a P raw ­ niczego wnioskodawca może się odwołać do Area C om m ittee o f the Law Society. Przepisy Legal A id and Advice m ają zastosowanie tylko do postępowania przed

Suprem Court, jednakże w spraw ach o alim enty kom itety lokalne, są skłonne

uznawać, powództwa żon lub dzieci z m ałżeństwa, zamieszkałych za granicą, prze­ ciwko osobom zobowiązanym , zamieszkałym w Anglii, za nadające się do rozpo­ znania przez High Court (stanowiący cz^ść Suprem Court of Judicature), ponieważ powodowie nie mcgą się staw ić osobiście przed sądem. W ten sposób może być om inięta właściwość sądów hrabstw (County courts) i sądów policyjnych (Ma­ gistrates courts), które rozpoznają spraw y alim entacyjne.

E U S T A C H Y W IE R Z B O W S K I

2.

P Y T A N I E :

Obywatel USA, właściciel nieruchomości położonej w Polsce, ostatnio zamieszkały w USA, zmarł. Ja k wykazać następstw o praw ne jego spadkobierców, skoro nie można przedstaw ić postanow ienia o stw ierdzeniu nabycia spadku (ustawodawstwo am erykańskie nie zna stwierdzeń praw do spadku, a k.p.c. w zasadzie dla takiego w ypadku nie przew iduje jurysdykcji krajow ej (por. art. 1108)?

Czy m iałby tu m o e zastosowanie art. 1102 § 1 zd. 2 k.p.c., przy czym sąd po­ łożenia nieruchom ości wydałby postanowienie o stw ierdzeniu nabycia spadku je­ dynie w stosunku do te j nieruchomości?

W . K A M IR S :? !

O D P O W I E D Z

;

Z aw arte w pytaniu tw ’'erdzenie, że przepisy k.p.c. nie przew idują jurysdykcji krajcw ej w wypadku, gdy chodzi o spadek po obywatelu obcego państw a (jak w danym w ypadku — po obywatelu USA, stale tam zam ieszkałym i tam że zm ar­ łym) — nie jest ścisłe.

Przede wszystkim należy mieć na uwadze, że art. 1108 § 1 k.p.c. ustala jedynie zasadę rgólną co do jurysdykcji krajow ej w spraw ach spadkowych („Do jurys­ dykcji krajow ej należą spraw y spadkowe, jeżeli spadkodawca w chwili śmierci m iał obyw atelstw o polskie lub nie posiadając żadnego obywatelstwa, zamieszkiwał w Polsce”).

Z treści tego przepisu w ynika, że nie dotyczy on w ogóle spraw spadkowych, w których spadkodaw cą jest obywatel obcego państw a.

Mimo że w k.p.c. nie znajdujem y przepisu regulującego bezpośrednio kw estię jurysdykcji w tych spraw ach, to jednak właściwość tej jurysdykcji w ynika przede wszystkim z art. 1110 k.p.c., głoszącego, że do jurysdykcji krajow ej należą również i n n e . s p r a w y rozpoznawane w postępow aniu nieprocesowym, jeżeli choć jeden uczestnik postępowania jest obywatelem polskim lub m a w Polsce m iejsce za­ mieszkania albo siedzibę.

Przez „inne spraw y” należy rozumieć także spraw y nie objęte przepisem art. 1108 k.p.c., a więc także spraw y spadkowe dotyczące m ienia znajdującego się

86 P y ta n ia i o d p o w ie d z i p ra w n e

1---Nr 11 (95)

w Polsce, a pozostałego w spadku po obywatelu obcego państw a bądź zam ieszka­ łym w Polsce i tu ta j zm ar’ym, bądź też zamieszkałym i zm arłym za granicą.

Należy zauważyć, że przepis art. 1110 k.p.c. zbieżny jest z przepisem art. 34 obowiązującej jeszcze dotychczas ustaw y z dnia 2 sierpnia 1926 roku o praw ie właściwym dla stosunków pryw atnych m iędzynarodowych („Prawo pryw atne m ię­ dzynarodow e”), przy czym przepis ten zamieszczony jest w dziale „Prawo spad­ kow e” w części zatytułow anej „Spufcizny po cudzoziemcach”. Różnica w sform u­ łow aniu obydwu przepisów polega n a tym, że art. 1110 k.p.c. ma charakter norm y ogólnej, przepis zaś art. 34 ustaw y o praw ie pryw. m iędzynarodowym jest przepi­ sem szczegółowym, dotyczącym spadku („spuścizny”) pozostałego po cudzoziemcu. W w ypadku gdy spadkiem po cudzoziemcu objęta jest nieruchomość położona w Polsce, jurysdykcja krajow a będzie jurysdykcją wyłączną. W ynika to z art. 1102 § 1 zd. ost. Jakkolw iek przepis art. 1102 m a również — tak jak przepis art. 1110 k.p.c. — charakter norm y ogólnej, to jednak z treści art. 1102 § 1 zd. ost., głoszącego, że „wyłączność obejm uje t a k ż e i n n e s p r a w y (podkr. moje —

S.J.) w takim zakresie, w jakim rozstrzygnięcie dotyczy nieruchomości położonej

w Polsce”, wynika, że ta wyłączność jurysdykcji dotyczy także spraw spadkowych, gdy spadkiem jest objęta nieruchomość, k tóra była w łasnością cudzoziemca.

Zasada wyłącznej jurysdykcji krajow ej w spraw ach o spadek w w ypadkach, gdy w skład spadku wchodzi nieruchomość położona na obszarze danego państw a, jest stosowana powszechnie w stosunkach międzynarodowych (locus rei sitae). Między innym i stosowanie tej zasady jest przewidziane w szeregu konw encji zaw artych przez FRL z państw am i socjalistycznymi.

F a k t znajdow ania się w masie spadkow ej nieruchom ości położonej w Polsce sta­ nowi przesłankę uzasadniającą właściwość jurysdykcji krajow ej, i to jurysdykcji krajow ej wyłącznej, chyba że co innego zaw iera postanowienie danej konwencji międzynarodowej. Z fak tu jednak tego nie wynika, żeby sąd spadku, w ydając postanowienie o nabyciu spadku, mógł ograniczyć się do stw ierdzenia nabycia spadku jedynie w stosunku do danej nieruchomości, tym bardziej że jak w ynika z wyżej zamieszczonych wywodów, a w szczególności z treści art. 34 praw a pryw. miądzynar., postępowanie sądowe dotyczyłoby całego m ajątku spadkowego po­ zostałego po cudzoziemcu a znajdującego się w Polsce.

Jedynie zatem tylko wtedy, gdyby przedmiotem spadku było gospodarstwo rolne, sąd spadku musiałby zastosować przepis art. 677 § 2 k.p.c.

Poza tym ograniczenie stw ierdzenia praw a do spadku po cudzoziemcu w sto­ sunku tylko do nieruchom o lei byłoby zbędne również i z tego powodu, że bez względu na przepisy jurysdykcji krajow ej, sąd, jeśli chodzi o praw o m aterialne, musiałby zastosować praw o ojczyste spadkodawcy (art. 28 § 1 i 34 zd. ost. ustaw y o praw ie pryw. międzynar.).