R O C Z N IK I G L E B O Z N A W C Z E T . X X X V II , N R 4, S. 141—149, W A R S Z A W A 1986
A N D R Z E J B E R E S N IE W IC Z , O L G IE R D N O W O S IE L S K I
PORÓWNANIE DZIAŁANIA NAWOZOWEGO POPIOŁU WĘGLA BRUNATNEGO Z WAPNIAKIEM NA PLON WARZYW
I WŁAŚCIWOŚCI GLEBY
Z a k ła d N a w o ż e n ia I n s t y t u t u W a r z y w n ic tw a w S k ie r n ie w ic a c h
Palącym problem em dla ochrony środowiska jest zagospodarowanie olbrzym ich ilości popiołów otrzym ywanych ze spalania węgla w celach energetycznych. Popioły składowane na hałdach szybko przesychają i py lą, stw arzając uciążliwe w arunki dla otoczenia. Ze względu na to, że w ę giel jest m aterią organiczną, powstałą w skutek przeobrażenia m ateriału roślinnego, a skład jego popiołów jest podobny do popiołu upraw ianych roślin, próbowano je w ykorzystać do celów nawozowych. Popioły drzew ne już literatu ra rzymska polecała stosować bezpośrednio na pole lub jako domieszkę do kompostów. Z dotychczasowych badań prowadzonych w k raju i za granicą wynika, że popioły węgla brunatnego zaw ierają w dość dużych ilościach wapń, magnez i mikroelem enty, a działaniem swym dorów nują powszechnie stosowanym nawozom wapniowym [2, 3, 4, 6, 7, 10, 11]. Szacuje się, że około 30% otrzym ywanych w Polsce popiołów, to popioły węgla brunatnego.
Badania prowadzone w Polsce wskazują, że do celów nawozowych nadają się przede wszystkim popioły z zagłębia bełchatowskiego i koniń skiego [1, 2, 6, 7, 9, 10, 11]. Z badań przeprowadzonych w Zakładzie Na wożenia Instytutu W arzywnictwa w Skierniewicach wynika, że najko rzystniej działają popioły gromadzące się w II i III strefie elektrofiltrów elektrow ni K onin i Pątnów, a popioły z elektrow ni Adamów, stanowiące mieszaninę wszystkich frakcji poipiołu i żużli, dorównywały w swym dzia łaniu wapniakowi. Magnez zaw arty w popiele jest przysw ajalny dla roś lin, próbki gleb i m ateriału roślinnego z obiektów nawożonych popiołem zawierały więcej magnezu niż z obiektów nawożonych wapniakiem. Od czyn gleby i zawartość wapnia były większe w próbkach z obiektów na wożonych wapniakiem [1, 2].
Celem pracy jest porównanie działania nawozowego popiołu węgla brunatnego z wapniakiem na plon w arzyw i właściwości gleby w ośmiu wieloletnich doświadczeniach statystycznych. Prowadzono je w latach
142 A. Bereśniewicz, O. Nowosielski
1977— 1981 w ramach doświadczalnictwa terenowego IUNG-u, przy wo jewódzkich ośrodkach postępu rolniczego (WOPR).
WOPR Bratoszewice miał 3 doświadczenia zlokalizowane w woj. piotr kowskim, w pobliżu kom binatu paliwowo-energetycznego na glebie gli niastej w Koźniewicach, na czarnej ziemi w Kamieńsku i na ciężkiej bie licy w Szczercowie. WOPR Poświętne prowadził 2 doświadczenia: w woj. ciechanowskim na brunatnej ciężkiej glebie w Smardzewie i w woj. sied leckim na madzie w Podłężu. Wreszcie WOPR Śmiłowice miał 3 doświad czenia: w woj. bielskim na madzie w Kobiernicach, na ciężkiej brunatnej glebie w Jowiszowicach oraz w woj. częstochowskim na pseudobielicowTej glebie w Lisowicach. To ostatnie doświadczenie trw ało tylko dwa lata.
Doświadczenie w Szczercowie w roku 1980 zostało zdyskwalifikowane.
Wszystkie doświadczenia miały takie samo zmianowanie: w roku 1977 — seler Jabłkowy, w 1978 — cebula Wolska, w 1979 — kapusta Kam ienna
Głowa, w 1980 — cebula Wolska, w 1981 ■— kapusta Kamienna Głowa.
Nasiona nabywano w Centrali Nasiennej. Selery i kapusta wysiewa ne były w Skierniewicach, a rozsadę dowożono do poszczególnych doś wiadczeń. Selery wysadzano w drugiej połowie m aja w rozstawie 40 X 50 cm, cebulę wysiewano wczesną wiosną w rozstawie co 40 cm, kapustę w drugiej połowie czerwca w rozstawie 40 X 60 cm. Badano działanie analogicznych dawek popiołu i w apniaka w wysokości (tony w przeliczeniu na 1 ha): 5, 10, 15, 20. Zastosowano je w 1977 roku na cały okres prowadzonych doświadczeń. Corocznie natom iast stosowano nawo żenie NPK. Średnio co roku w poszczególnych punktach stosowano na
1 ha: 0,4— 1,0 t saletry amonowej, 0,1—0,8 t superfosfatu potrójnego i 0,2—0,8 t siarczanu potasu.
Doświadczenia były założone metodą losowanych bloków w czterech powtórzeniach na poletkach o wymiarze 5 X 4 m. Wiosną 1977 roku do konano wapnowania poletek za pomocą wapniaka pochodzącego z Sule jowa. Jego wartość odkwaszająca wynosiła 45% CaO. Użyty równolegle popiół węgla brunatnego odipowiadał pod tym względem 15% CaO. Miał on następujący skład: Ca — 8,5%, Mg — 1,8%, К — 0,2%, Fe — 2,7%, Cu — 25% ppm, Zn — 82% ppm, Mn — .1500 ppm, Co — 32,5 ppm, Cr — 61,2 ppm, Pb — 82 ppm, Cd — 1,2 ppm, Ni — 93,7 ppm. Wapniak: Ca — 31%, Mg — 0,3%, К — 0,3%, Na — 0,1%, Fe — 0,4%, Cu — 6,7 pipm, Mn
— 109 ppm, Cr — 34 ppm, Co — 17 ppm, Cd —■ 17 ppm, Ni — 42 ppm.
Nawozy m ineralne stosowano każdego roku na podstawie analiz gleby i m ateriału roślinnego, uzależniając dawki nawozów od zasobności gleby w składniki pokarmowe. Wysiewano je pod kultyw ator równomiernie na
całą powierzchnię. Stężenie N—NO3 w glebie pod seler i cebulę dopro
wadzano do 150 mg N—N 0 3 w litrze gleby, pod kapustę do 200 mg N— —N 0 3. Stężenie fosforu wynosiło 60 mg P pod cebulę i seler, 80 mg P pod kapustę, a potasu 200 mg К pod seler, cebulę, kapustę. Wartość od kwaszającą nawozów wapniowych oznaczano przez zalewanie próbek nad
Porównanie popiołu w ęgla brunatnego z wapiennikiem
m iarem mianowanego IiCl, a następnie nadm iar kwasu miareczkowano ługiem wobec fenoloftaleiny [5].
Analizę nawozów wapniowych przeprowadzono przez spalenie ich w mieszaninie kwasów azotowego i nadchlorowego w stosunku 5:2. O trzy mane roztw ory analizowano na spektrofotom etrze absorpcyjnym fir my Instrum entation Laboratory (II 551), metodą płomieniową. W czasie wegetacji prowadzono obserwacje oraz pobierano próbki części wskaźni kowych roślin i gleby. Próbki glebowe pobierano laską Egnera. Częścia mi wsikaźnikowymi selera był najstarszy liść, cebuli — najstarszy nieza- schnięty szczypior, kapusty — nerw najstarszych liści.
Próbki gleby pobierano trzy razy: dwa w tym samym czasie co term in to tworzenie się korzeni spichrzowych selera w fazie 8—9 liści, cebuli w okresie formowania główki w fazie 5—6 liści, kapusty w czasie zwijania się liści sercowatych. Drugi term in dla selera przypadł po wy tw orzeniu się korzenia spichrzowego, 6 tygodni po pierwszym term inie, cebuli — 4 tygodnie po pierwszym pobraniu, kapusty — 7 tygodni.
Próbki’ glebowe pobierano trzy razy: dwa w tym samym czasie co próbki roślinne, trzeci późną jesienią. Próbki roślinne suszono, mielono
i przechowywano w pergam inowych torebkach. Analizy próbek gleby
i m ateriału roślinnego wykonano metodą uniw ersalną [8]. Kwasowość hydrolityczną, sumę zasad i pojemność sorpcyjną oznaczano metodami stosowanymi powszechnie w chemii rolnej [5].
Każdego roku na wszystkich doświadczeniach wykonano: orkę jesien
ną, wysiewano nawozy m ineralne (NPK) pod kultyw ator, bronowanie,
a następnie siew lub sadzenie roślin. W yboru miejsca, wysiewu nawo
zów, zabiegów agrotechnicznych i sadzenia roślin dokonywano przy
współpracy z działami doświadczalnictwa terenowego WOPR.
Ze względu na rozmieszczenie doświadczeń w różnych częściach k ra ju, doświadczenia znajdowały się w zróżnicowanych w arunkach klim a tycznych. Szczególnie wysokie opady i niższe tem peratury występowały
V/ doświadczeniach w Beskidzie Śląskim: w Kobiernicach i Jowiszowi-
cach. Lata 1977, 1978 i 1979 były chłodne i charakteryzow ały się dużymi opadami. W yjątkowo m okrym i latam i były 1980 i 1981.
W Y N IK I B A D A ÏT
Wapnowanie zastosowane wiosną nie działało w 1977 roku w pełni, naw et w obiektach z mniejszymi dawkami wapniaka (5 t/ha) plony han dlowe selera były mniejsze niż w obiektach kontrolnych (tab. 1). Dopiero wyższe dawki przyczyniły się do zwiększenia plonów. Najciekawsze w y niki w 1977 roku uzyskano w Lisowicach, otrzymano bowiem plony więk sze z obiektów nawożonych popiołem niż z obiektów nawożonych wap niakiem. Plony cebuli w 1978 r. w ykazały pod wpływem wapnowania is totne różnice w Smardzewie, Kobiernicach, Jowiszowicach i Lisowicach.
144 A. Bereśniewicz, O. N ow osielski
Wpływ wapnowania popiołem węgla brunatnego Effect o f liming with brown co a l ash and
Nr i Koźniewice Smardzewo obiektu i 1980 j 1981 1977 1978 1 1 1979 1980 1981 Treatment N o. j cebula j onion kapusta cabbage seler celery 1 cebula j onion i kapusta 1cabbage cebula onion • kapusta cabbage 11 bez wapnowa- i 1 1 nia no liming 2 5 t/ha ' 9,2 i 1 76,7 8,2 1 8,4 I i 49,7 j i 11,6 i 58,7 popiołu o f ash 3 5 t/ha ! 18,6 1 ! 83j9 10,6 9,6 51,3 12,0 60,8 wapniaka o f limestone 4 10 t/ha ! 13,4 1 ! 88,3 1 9,5 9,6 50,4 i i 11,9 62,4 1 j popiołu o f ash 5 10 t/ha 1 13,1
i
j ! 1 76,7 i i 12,1 1 ! 12,9 i i 1 51,9 12,9 70,9 ! wapniaka o f limestone 6 15 t/ha 1 9,8 i 1 91,1 11,0 12,0 53,5 13,2 74,5 popiołu j o f ash 7 15 t/ha ! 9,0 ! 1 ; 1 ! 88,3 12,7 1 14,7 j 57,2 1 1 1 15,9 77,9 J wapniaka ; o f limestone 8 20 t/ha ! 12,2 * ; ’ j ; 89,7 1 i i 11,2 1 1 11,9 1111 52,7 1 1 4 6 i 91 2 , popiołu o f ash 9 20 t/ha 1 3 > 1 i 1 62,2 ! 10,3 i i i 15,8 j 55,4 ! 1 17,1 103,6 wapniaka o f limestone 11,5 ! ! ! 94,0 15,0 54,3 1 5 9 99 0 s - . -s i 5,7 1 18,9j
1 0,76 2,8 4,2 i 2,1 7,3W innych punktach, oprócz Szczercowa, otrzymano zwyżki plonów pod wpływem wapnowania nie udowodnione statystycznie. W Szczercowie plony w obiektach wapnowanych były niższe niż w obiekcie kontrolnym , co może wskazywać, że wapnowanie na tej glebie działało ujemnie. Plo ny kapusty otrzym ane w doświadczeniach w roku 1979 były istotne w Smardze wie, Podłężu, Jowiszowicach i Lisowicach. W pozostałych do świadczeniach plon kapusty pod wpływem wapnowania zwiększył się, ale różnice nie zostały udowodnione.
Porównanie popiołu węgla brunatnego z wapiennikiem 145
Ta b e l a 1 i wapniakiem na plon handlowy warzyw w t/ha
lim estone on commercial yield o f vegetables, t/ha
! Podłęż Kobiernice Jowiszowice Lisowice
j 1977 1979 1977 1978 1978 1 1979 ! 1980 1 1981 1977 1978 i seler , celery kapusta cabbage seler celery cebula onion cebula o ion ^ kapusta 1 cabbage cebula 1 onion kapusta | seler cabbage i celery cebula onion ! 14,2 29,4 10,8 26,5 9,9 i 44,7 i 11,2 27,2 15,0 i i 9,1 1 12,7 i 35,4 9,1 25,4 12,7 j 50,5 i ! 11,2 1 42,2 20,2 1 i 13,6 I 14,7 I 35,9 9,0 29,5 ! 12,3 I ! 52,1 1 13,5 ! 45,0 i ! : 19,3 , ; i 8,1 i ! 13,9 : i 1 i 36,1 1 9,5 35,7 i 12,7 ' 52,6 i ! 14,4 i 44,3 i ; i 27,3 1 f 1 1 9,6 i i ! 16,9 i ! 1 i 37,5 I 1 1 10,8 i ! ! 25,9 i i 12,3 ; 53,7 i 1 1 I 14,8 i i 1 ! 46,2 j 1 ' 1 19,6 ! 11,4 1 i i ! 12,6 i 1 j 1 1 38,2 j 1 i 10,6 ! i 36,0 i 12,5 ! 1 ! 55,4 i 14,4 1 46,9 i ! i 34,4 i I 1 14,0 1 i ! ; 18,9 j 38,7 10,2 i; i 23,7 j 12,4 i 54,7 , i 15,5 45,2 , ! 19,8 i ! 12,9 j 13,6 41,2 j I i 33,1 ! 13,3 1 56,2 1 i ' 16,4 I 48,4 i i 1 35,0 ! 1 22,6 ! 17,1 1 i i I 39,8 9,6 30,1 ! 13,0 56,0 16,8 49,3 1 20,6 i 18,6 : 1 2,82 i i i 0,5 2,05 ! 4,0 i 0,42 ! 4,9 1 1 i ! 1,8 1 2,6 i 3,4 i 6,0 j 1
W latach 1980 i 1981 istotne różnice w plonach otrzym ano w Koźnie- wicach, Smardzewie i Jowiszowicach. W Szczercowie w 1980 roku do świadczenie zdyskwalifikowano, a w roku 1981 plony z obiektów wapno wanych były niższe od kontroli.
Przez trzy pierwsze lata prowadzenia doświadczeń wpływ porówny
wanych nawozów wapniowych na plon warzyw był podobny. Dopiero
w latach 1980 i 1981 (czwarty i piąty rok doświadczenia) nieco wyższe
T a b e l a 2
Wpływ wapnowania popiołem węgla brunatnego i wapniakiem na odczyn gleby (pH) Effect o f liming with brown coal ash and limestone on the soil reaction (pH)
Nr obiektu Koźniewice Kamieńsk Szczerców 'j Smardzewo I Podłęż Kobiernice Jowiszowice Lisowice Treatment No. 1977 1980 1981 1977 1980 1981 1977 1980 1981 1977 j 1980 I 1981 !j L77_,_j 1980 1 1981 1977 1 1980 1981 1977 1980 1981 1977 1978 1 bez wapnowania no liming 4,5 5.0 4,2 5,3 6,2 5,6 6,5 6.7 6.0 , 5,9 6,6 5,7 11 5,6 1! 4,9 4,3 6,2 6,4 6,0 4,9 5,2 4,7 5,7 I1 6,3 2 50 q/ha popiołu o f ash 4,9 5,3 4,2 5,6 6.1 5,3 6,3 6,5 6,0 6,5 6,9 6,0 5,7 5,4 4,6 6,5 6,6 1 6,2 5,0 5,3 4,6 6,4 i 6,3 3 50 q/ha wapniaka o f limestone 4.5 1 5,5 4,5 ^ 5,5 6,4 5,9 I 6,8 6,6 6,4 6,5 6.5 15,9 1 5,8 5,6 5,2 6,6 1 1 6.3 1 6,3 5,0 5,5 4,7 6,2 6,4 4 100 q/ha popiołu ! o f ash 4,5 5,7 4,7 5,2 6,3 5,0 6,6 6,7 6,6 6,8 6,7 6,1 6*1 i 6,0 5.4 6,5 6,5 6,1 4,7 5,3 4,7 6,5 6,3 1 5 100 q/ha I wapniaka 1 o f limestone 4,6 6,0 i 5,5 5,5 6,5 6,0 6,6 6,8 6,6 6,6 7,2 6,2 11 6,4 i 6,5 5.9 6,6 6,9 6,1 5,0 5,5 4,6 6,3 6,5 6 150 q/ha popiołu o f ash 4,6 j! 6,1 5,0 5,4 6,3 5,7 6,9 6,7 6,4 7,1 7,0 6,2 6,3 6,4 5,6 6,8 6,5 6,1 4,7 5,4 4,8 6,5 6,5 7 150 q/ha wapniaka o f limestone 5,0 6,3 5,6 5,6 6,7 6,4 6.8 6,8 7.0 11 7.1 7,0 6,5 5,4 i i 5,8 5,3 6,7 6,8 6,8 4,8 5,6 4,7 6,6 6,5 8 200 q/ha popiołu o f ash 5,2 6,1 4,6 5,6 6,9 6,3 6,8 6,9 6,6 7,0 6,8 5,9 6,4 6,3 5,6 6,7 6,7 6,4 4,6 5,4 4,8 6,6 6,6 i 9 200 q/ha 1 wapniaka j o f limestone 5,3 j 6,8 5,9 j 6,1 7,0 6,6 1 1 7,0 1 7,0 6,8 7,3 7,3 6.8 6,2 7,0 1 6,2 1 7,0 i i i 6.9 6,9 4,7 5,7 4,7 6,6 ! 6,3 !
Porównanie popiołu w ęgla brunatnego z w apiennikiem 147
plony otrzymano w obiektach nawożonych wapniakiem. Odczyn gleb w Szczercowie i Kobiernicach w czasie zakładania doświadczeń był tak wy soki, że gleby nie w ym agały wapnowania i tym należy tłumaczyć nieis totne różnice w plonach, a w Szczercowie — niższe plony niż w obiekcie kontrolnym.
Wpływ waipnowania na odczyn gleby był m niejszy w roku zastosowa nia nawozów wapniowych w porównaniu z latam i następnym i. Wpływ wapnowania popiołem i w apniakiem na wysokość odczynu gleby trw ał cztery lata, w piątym roku odczyn gleb w yraźnie uległ obniżeniu (tab. 2).
Gleby wapnowane wapniakiem m iały nieznacznie większy odczyn niż
wapnowane popiołem. Szczególnie duże zawartości składników pokarm o wych zawierała gleba w Kamieńsku i tym można tłumaczyć niewielki wpływ wapnowania na plon w arzyw w doświadczeniu. W ystąpiły rów nież prawidłowości omawiane we wcześniejszych badaniach, a mianowi cie: więcej magnezu zaw ierają gleby nawożone popiołem, a więcej wapnia — gleby nawożone wapniakiem [2].
Wysoką zawartością sumy zasad i pojemnością sorpcyjną odznaczały się gleby w Kamieńsku, Szczercowie i Kobiernicach; we wszystkich punk tach potwierdziły się poprzednie spostrzeżenia, że wapniak bardziej niż popiół w płynął na zwiększenie sumy zasad i pojemności sorpcyjnej gleby oraz na zmniejszenie kwasowości hydrolitycznej [1, 2].
W N IO S K I
— Popiół węgla brunatnego wyselekcjonowany w II i III strefie elek trofiltrów o niskiej wartości odkwaszającej (15% CaO) dodatnio działał
na plon warzyw, podobnie do wapniaka z Sulejowa.
— Działanie popiołu i wapniaka na odczyn gleb trw ał cztery lata. — Odczyn gleb w obiektach wapnowanych wapniakiem był nieznacz nie większy niż popiołem.
— Zawartość magnezu w glebie była większa w obiektach wapnowa
nych popiołem, a wapnia w obiektach nawożonych wapniakiem.
— W apniak w porównaniu z popiołem energiczniej 'działał na zwięk szenie sumy zasad i pojemności sorpcyjnej gleby oraz na zmniejszenie kwasowości hydrolitycznej. L IT E R A T U R A <[1] B e r e ś n i e w i c z A. , N o w o s i e l s k i O.: W s tę p n e b a d a n ia n a d w y k o r z y s ta n ie m p o p io łó w w ę g la b r u n a tn e g o w c e la c h n a w o z o w y c h . R ocz. g le b o z n . 28, 1977, 2, 185— 204. [2] B e r e ś n i e w i c z A. , N o w o s i e l s k i O.: W a rto ść o d k w a s z a ją c a i n a w o z o w a p o p io łó w z w ę g la b r u n a tn e g o . K ocz. N a u k ro i. S er. A , 105, 1982, 1.
148 A. Bereśniewicz, O. N ow osielski [3] E n d e l l J.: B r a u n k o h le n flu g a s c h e F o r tu n a a ls K a lk d ü n g e m it t e l. B r a u n k o h le , W a r m e u n d E n e r g ie 1958, 15/16. [4] L e n z K.: E in ig e V e r s u c h te ü b er d ie M ö g lic h k e it d er V e r w e n d u n g v o n B r a u n k o h le n flu g a s c h e a ls K a lk d ü n g e n m it t e l K ü h n . A r c iv 1951, 64. [5] L i t у ń s к i Т.: A n a liz a c h e m ic z n o -r o ln ic z a . P W N 1972. [6] M а с i а к F ., L i w s к i S.: W p ły w w y s o k ic h (m e lio r a c y jn y c h ) d a w e k p o p io łó w w ę g la b r u n a tn e g o i k a m ie n n e g o n a p lo n o w a n ie i s k ła d cłh em iczn y r o ś lin n a g le b ie p ia s k o w e j. R o cz. g le b o z n . 32, 1981, 1, 81— 100. [7] M u c h a W. , S i e n k i e w i c z A. , S z y m a ń s k a M.: W p ły w n a w o ż e n ia p o p io łe m p o w ę g lu b r u n a tn y m n a g le b ę , wzsro-st s o s n y (P in ts s i l w e s tr is L.) i n a z a w a r to ś ć w jej o r g a n a c h n ie k t ó r y c h m ik r o e le m e n tó w . R ocz. W SR P o zn . 57, 1972, 127— 143. [8] N o w o s i e 1 s к i O.: Z a sa d y o p r a c o w y w a n ia z a le c e ń n a w o z o w y c h w o g r o d n ic t w ie . P W R iL , W a r s z a w a 1972. [9] S t a r s k i N.: W y n ik i b a d a ń n a d m o ż liw o ś c ią z a s to s o w a n ia p o p io łó w po w ę g lu b r u n a tn y m i k a m ie n n y m w r o ln ic t w ie i le ś n ic t w ie . P o s t. N a u k ro i. 1977, 131— 150. [10] T e r e l a k H. , Ż u r a w s k a B.: W p ły w p o p io łó w z w ę g la b r u n a tn e g o i o d p a d ó w p a le n is k o w y c h z w ę g la k a m ie n n e g o o r a z to r fu n a w ła ś c iw o ś c i g le b l e k
k ic h i p lo n o w a n ie r o ś lin . R ocz. g leb o zn . 30, 1979, 3, 109— 122.
[11] Z i ę b a S.: W y n ik i b a d a ń n a d s t o s o w a n ie m p o p io łó w z w ę g la b r u n a tn e g o w n a w o ż e n iu r o ślin . N o w e R o i. 1975, 15, 11—lL3. А. БЕРЕСНЕВИЧ, О. НОВОСЕЛЬСКИ С РА В Н Е Н И Е У Д О БРИ ТЕ ЛЬН О ГО Д Е Й С Т В И Я ЗОЛЫ БУРО ГО У Г Л Я И И ЗВЕС ТН Я К А Н А У Р О Ж А Й ОВОЩЕЙ И СВОЙСТВА ПОЧВЫ Отдел удобрения Института овощ еводства в Скерневицах Р е з юме В Отделе удобрения Института овощ еводства в Скерневицах проводились 5-летние постоянные статические опыты с целью сравнения удобрительного действия разных д о з золы бурого угля (из I l -ой и I l l -ей зоны электрофильтров) электростанции К онин с обе- скисляющей способностью 15% СаО с известняком из Сулеюва с обескисляющей способ ностью 45% СаО. В общ ем было проведено 8 опытов, из которых три были заложены в близи Белхатова, два в окрестностях гор. Кэнты воеводства Бельск, а три остальных — в окрестностях гор. Л юблинеца воеводства Ченстохова, п од гор. Плоньском воеводства Цеханув и местностью Ласкажев воеводства Седльце. В рамках опытов был один и тот же севооборот: 1977 г — сельдерей, 1978 г. — лук, 1979 г. — капуста, 1980 г. — лук, 1981 г. капуста, а варианты были следующие: контроль, 5 т золы, 5 т известняка, 10 т золы , 10 т известняка, 15 т золы, 15 т известняка, 20 т золы, 20 т известняка на гектар. На основании анализов почвы и показательных частей растений во всех вариантах при меняли одинаковое минеральное удобрение N P K . Д озы известковых удобрений были вне сены один раз на 5 лет весной 1977 г. Зола бурого угля, несмотря на ее низкую обескисля- ю щ ую способность, действовала положительно на урожай овощей, п о добн о как известняк.
Porównanie popiołu węgla brunatnego z wapiennikiem 149 Влияние известковых удобрений на реакцию почвы удерживалось на протяжении четырех лет; на пятый го д наблю далось зам етное снижение pH. Реакция почв удобряемы х известня ком была незначительно выше чем почв удобряемы х золой. Содержание усвояемого магния в почве было выше в вариантах удобрения золой , а кальция — в вариантах удобрения и з вестняком. Известняк в сравнении с золой оказывал более сильное влияние на повышение суммы щелочей и сорбционной емкости почвы, а также на снижение гидролитической ки слотности. A . B E R E S N IE W IC Z , О. N O W O S IE L S K I C O M P A R IS O N O F T H E F E R T IL I Z IN G E F F E C T O F B R O W N C O A L A S H W IT H T H A T O F L IM E S T O N E O N T H E Y I E L D S O F V E G E T A B L E S A N D T H E S O IL P R O P E R T IE S
D e p a r tm e n t o f F e r tiliz a tio n , I n s titu te o f V e g e ta b le C rop s a t S k ie r n ie w ic e S u m m a r y T h e 5 -y e a r p e r m a n e n t s ta tic e x p e r im e n t s w e r e c a rr ie d o u t b y th e D e p a r tm e n t o f F e r tiliz a tio n , I n s t it u t e o f V e g e ta b le C ro p s a t S k ie r n ie w ic e . T h e a im o f th e e x p e r im e n ts w a s to c o m p a r e th e f e r t iliz in g e f fe c t o f v a r io u s r a te s o f b r o w n c o a l a sh (fr o m t h e 2nd a n d 3rd z o n e o f e le c tr o filte r s ) o f th e K o n in p o w e r p la n t h e v in g d e a c id if y in g a b ilit y r e s p o n d in g to 1 5 % C aO w it h lim e s t o n e fr o m S u le j ó w o f th e d e a c id ify in g a b ility o f 45<>/o CaO .
T h e r e w e r e e ig h t e x p e r im e n t s , o f w h ic h th r e e w e r e lo c a te d n e a r B e łc h a tó w , tw o n e a r th e K ą ty lo c a lit y (B ie ls k d is tr ic t) a n d th e r e m a in in g th r e e — in th e v ic in it y o f L u b lin ie c (C z ę s to c h o w a d istr ic t), P ło ń s k (C ie c h a n ó w d istr ic t) a n d Ł a s k a r z e w (S ie d lc e d istr ic t). T h e e x p e r im e n t s c o m p a r is e d t h e s a m e cro p r o ta tio n , viz.: 1977 — c e le r y , 1978 — o n io n , 1979 — c a b b a g e , 1980 — om ion a n d 1981 — c a b b a g e . T h e f o l lo w in g tr e a tm e n ts w e r e a p p lie d : c o n tr o l — a sh 5 t/h a — lim e s t o n e 5 t/h a , a sh 10 t /h a — lim e s to n e 10 t /h a — a sh 15 t /h a — lim e s t o n e 15 t /h a — a s h 20 t /h a — lim e s t o n e 20 t /h a .
T h e s a m e m in e r a l fe r t iliz a t io n b a s e d o n a n a ly s is o f s o il a n d in d e x p la n t p a r ts w a s a p p lie d in a ll tr e a tm e n ts . L im e fe r t iliz e r s w e r e a p p lie d o n c e fo r th e p e r io d o f 5 y e a r s in sp r in g 1977.
B row in c o a l a sh , d e s p ite its lo w d e a c id if y in g a b ility , in flu e n c e d p o s it iv e ly th e y ie ld s o f v e g e t a b le s , s im ila r ly as lim e s to n e .
T h e e f fe c t o f lim e f e r t iliz e r s on th e s o il r e a c tio n la s te d 4 y e a r s ; in th e 5th y e a r a d is tin c t d rop o f s o il p H w a s o b s e r v e d . T h e p H o f s o ils tr e a te d w i t h lim e s t o n e w a s s lig h t ly h ig h e r th a n th o s e tr e a te d w it h a sh . T h e a v a ila b le m a g n e s iu m c o n te n t w a s h ig h e r in s o ils lim e d w it h a sh a n d th e c a lc iu m c o n te n t — in s o ils lim e d w it h lim e s to n e .
T h e e f f e c t o f lim e s t o n e o n a n in c r e a s e of th e su m o f b a s e s a n d so r p tio n c a p a c ity o f s o ils as w e ll a s on a d e c r e a s e o f th e h y d r o ly tic a c id ity w a s s tr o n g e r th a n th a t o f ash .
D r A n d r z e j B e re ś n le w ic z I n s ty tu t W a r z y w n ic tw a S k ie r n ie w ic e, ul. 22 L ip c a
