Zenon Grocholewski
"Iglesia y Revolución en España
(1868-1874). Estudio
histórico-juridico desde la
documentación vaticana inédita",
Vicente Cárcel Ortí, Pamplona-Eunsa
1979 : [recenzja]
Prawo Kanoniczne : kwartalnik prawno-historyczny 24/3-4, 296-297
296 Recenzje
V in cen te C a r c e l O r t i, Ig lesia y R ev o lu ciö n en E spafia (1868—1874) E stu d io h istó rico — ju rid ico d csd e la d o cu m en ta ció n v a tica n a in ed ita (C olección de H isto ria de la Ig le sia de la U n iv ersid a d - de N avarra, v o l. 12), P a m p lo n a —E u n sa 1979, ss. 682.
W n a stę p stw ie n o w y ch k o n w en cji m ięd zy H iszp an ią i S to licą A p o sto lsk ą z la t 1976 i 1979, za stęp u ją cy ch p ra k ty czn ie k on k ord at z r. 1953, stosuriki m ięd zy K o ścio łem i P a ń stw em w w sp o m n ia n y m kraju z m ie n iły się ra d y k a ln ie. W zw iązk u z ty m o b serw u jem y w h iszp a ń sk iej li tera tu rze n a u k o w ej ta k że z w ięk szo n e za in te r e so w a n ie h istorią ty c h ż e sto su n k ó w w o sta tn ich d w óch w iek a ch .
V. C ąrcel O rtl, k tó ry już w p op rzed n ich p u b lik a cja ch w y k a z a ł się zn ajom ością p ro b lem a ty k i w te j d z ie d z in ie J, w ob ecn ej p racy daje- szeroką sy n tezę sto su n k ó w m ięd zy K o ścio łem i rząd em w o k resie szcze g ó ln ie d ra żliw y m dla H iszp an ii, a ta k że d la E u rop y, tzn. w la ta c h 1868— 1874. C hodzi o okres, w k tórym zm ien ia się o b licze p o lity c z n e n iek tó ry ch k ra jó w eu rop ejsk ich : P a p ież tra ci w ła d zę św ieck ą , n a stę p u je z jed n o czen ie W łoch, w e F ran cji um acn ia się K om una P a ry sk a , w N ie m czech dochodzi do szczytu proces zjed n o czen io w y p rom ow an y przez: P ru sy . W H iszp a n ii n a to m ia st p ostęp u ją ca re w o lu c ja lib e r a łó w k ład zie w r. 1868 kres ponad tr z y d z ie sto le tn ie j m on arch ii Iz a b e li II, i zap ocząt k o w u je o k res n ie s ta ło ś c i p o lity czn o -sp o łeczn ej, k tó ry doprow adzi d o p rok lam acji p ierw szej R ep u b lik i h iszp a ń sk iej w r. 1873.
R ep erk u sje teg o ok resu b y ły dla K ościoła w H iszp a n ii fa ta ln e. K on kordat z r. 1851 zo sta ł k o m p le tn ie zig n o ro w a n y . S to lic a A p o sto lsk a i b isk u p i b y li za n iep o k o jen i p o g w a łcen iem p r ero g a ty w K ościoła, jak np. z n ie sie n ie m p rzy w ileju sądu k o ścieln eg o , k o n fisk a tą sp u ścizn y h isto - ry c z n o -a r ty sty c z n o -k u ltu r o w e j K ościoła, w p ro w a d zen iem m a łżeń stw a c y w iln eg o , z n ie sie n ie m liczn y ch zgrom adzeń zak on n ych , red u k cją k o n tr y b u c ji n a c e le k u ltu , in terw en cją rządu, gdy ćh od zi o n om in acje b is k u p ó w i p rzy zn a w a n ie b e n e fic jó w k o ścieln y ch . N a jw ię c e j op ozycji ze- stro n y b isk u p ó w , w o m a w ia n y m sześcio le ciu , sp o tk a ł o b o w ią zek p rzy się g i na k o n sty tu cję z r. 1868, która g w a łc iła u k ła d y za w a rte ze S to licą Ś w iętą i n ie g w a ra n to w a ła K o ścio ło w i w o ln o śc i n iezb ęd n ej do sp ełn ia n ia sw ej m isji.
P ro k la m a cja p ierw szej rep u b lik i d op row ad ziła fa k ty c z n ie do z u p e ł n ej sep a ra cji m ięd zy K o ścio łem i P a ń stw em . P ro jek t z leg a lizo w a n ia teg o stanu rzeczy n ie d oczek ał się jed n ak ap ro b a cji p arlam en tu , roz w ią za n eg o przed za k o ń czen iem obrad w sk u te k zam ach u stanu, zap o c zą tk o w u ją ceg o p rzy w ró cen ie m on arch ii w osobie A lfo n sa X II, syn a k r ó lo w e j u su n ię te j przez rew o lu cję.
1 P o lltica ecle sial d e lo s g o b ie r n o s li b e r a l e s es p a n o l e s (1830— 1S40), P a m p lo n a — E unsa 1975; C o rre s p o n d e n c ia d ip l o m ä t i c a del nuncio Ti~
[ 11] Recenzje 297 N a początku daje A. szczeg ó ło w y w y k a z m a t e r i a ł u a r c h i w a l n e g o , na k tó ry m się oparł (ss. 25—66); n a stęp n ie b ib l io g r a fię w y k o rzy sta n ą , p o d zielon ą w e d łu g p ro b lem a ty k i (ss. 67—84). W e w s t ę p i e p rzed sta w ia k o n tek st h is to ry czn o -id eo lo g iczn y o k resu , k tó ry m się za ją ł (ss. 85— 100). W p i e r w s z e j c zęś ci p racy (ss. 103— 358), złożon ej z czterech roz d zia łó w , A. om aw ia sta n o w isk o S to lic y A p o sto lsk iej w o b ec rządu r e w o lu cy jn eg o ; w d r u g i e j zaś (ss. 361— 586), p rzed sta w ia , w trzech roz d ziałach , sta n o w isk o K ościoła w H iszp a n ią a w ię c b isk u p ó w , k leru i lu du. Do p racy dodano w fo rm ie d o d a t k u : 1. bardzo sz czeg ó ło w y w y
kaz u sta w o d a w stw a c y w iln e g o o m a w ia n eg o ok resu o d n o śn ie sp raw K o ścio ła (ss. 589— 610); 2. w y k a z p ism różnych b isk u p ó w h iszp a ń sk ich na tem a t d zia ła ln o ści rządu rew o lu cy jn eg o , za czerp n ięty ch z b iu le ty n ó w d ru k o w a n y ch , a zw ła szcza z czasop ism a „La C ruz” (ss. 611— 619); 3. k ró tk ie b iogram y 63 b isk u p ó w h iszp a ń sk ich z teg o ok resu , łą c z n ie z p odaniem , n iejed n o k ro tn ie bardzo ob szernej, b ib lio g r a fii na te m a t k ażd ego z nich. W k ońcu k sią żk i z n a jd u jem y 30 il u s t r a c j i d o sto jn ik ó w k o śc ie ln y c h z teg o okresu, oraz n a stęp u ją ce w y k a z y : zam ieszczo n y ch w p racy ilu str a c ji, m ap, ta b lic sta ty sty c z n y c h oraz n a zw isk .
N ie w ą tp liw a w a rto ść p racy p olega g łó w n ie na sk rzętn y m w y k o r zy sta n iu o b fiteg o m a teria łu d otych czas n ie p u b lik o w a n e g o , zaczerp n ięteg o z ta jn eg o a rch iw u m w a ty k a ń sk ieg o . A. u m ieszcza bardzo o b szern e cy ta cje z teg o m a teria łu .
Oprócz h isto ry k ó w , praca z a in teresu je na p ew n o ta k ż e w sz y stk ic h zajm u jących się p raw em p u b liczn y m K ościoła, tyim bairdiziej że obra z u je ona g łó w n ie stanow isiko K ościoła w om ów ion ym okreisie k o n flik tu m ięd zy K o ścio łem i P a ń stw e m w H iszp an ii.
