Wtórne ryolity nadbałtyckiej części Pomorza Zachodniego

UKD 552.323.1:551.736.1:551.21~.I1 (43&-18:438.9H5)

Wacław. RYKA

Włórne ryoliły nadbałłyckiei CZęSCI Pomorza Zachodniego

Prace wiertnicze wy1kona.ne w ostatnich latach w okolicy Szczecma - Kamie.n,ia PomorSkieg.o

ujawniły

nowy obszar

występowania

waryscyj- skich

skał

magmowych.

I>iel'iW~

:in!formacja .o

Jchwystępowamu

w Ka- mieniu PonrorSkim zawarta jest w pracy R. Dad."leza

(1'!~671),

który

pr.zy-

pisuje

;im

wiek d.olnego ;permu. Autor ten

sądzi rówtnież, iż skały

wylewne z Kamienia

Pomors~iJego są kontynuacją

strefy

południowej

Rugii i

pół­

nocno-wschodniej Mel.klembul'lgii, gdzie

osiągają 'Olroło

won ^m

miąższości.

vi

nadbałtyakiej części· !Aom.orża Zachod.lIliegoSkały

wyl,ewne nawier- cono d.otychczas

IW

Kamieniu Ptomorskim

i lDźwirzytn:ie.

Ponadto

materiał

okruchowy

pochodzący

z l'o7Jkruszenia tych

Skał

stwier.dzOIno

wśród

osa- dów czerwonego

spągowca

w rdzeniu wiertniczym z Karcina (wiercenia

Dźwir,zyno

i Karcino wykonane

zostały przezPr:redsiębiorstwo

Poszuki:..

wań

Naftowych

IW

Pile).

Skały

Okruchowe

przytkrywające zes.pOły

magmowe

są małych miąż­

s2lOŚCi; olroł.o

3 m _ w Kamieniu Pomorskim i

dkoło

4 m w

Ka,rcilIlię. Są 1;0

czerwonawej lub popielatordzawej barwy

grufboziarnmte,źle

wysortqwane piaskowce,

przechodzące

ldkaln-ie w

'zlepieńce

(taibl. II,

fig.

5). Grubookru- chowy

Ina,teriał

ma charakter autochtonic:zm.y. ! W5ród'Okruchów

Skał

do-

st:rzeżono

odpoWiiedniJki, które

mogą repl"ezentować

rozmyte ryolity z

[)źwirzyna

i Kamienia lBomorski

¹

ego.

~onadto

w Kamieniu Pomorskim stwierdwno

obecność

fragmentów :zmetamorfizowanych

skał,

lkt6I1e wska-

zują, iż

wraz z

.erozją

ryolitów destrukcji

ul,egło podłoże kaledońskie

(J. Czermińsfki,

1967).

Miłym

moim

ooowiąZkłem

jest

złożenie podziękowań

za dyskusje

i ·przejrzenie

maszynopisu

Ddktorowi Ryszaroowi Dadlezowi

.i

Doktorowi

Allltoniemu !NowakowSkiemu, a

zwłaszcza

Profesorowi Doktorowi

Anto-

nilemu

Łas7Jk,iewiC-ZOWi.

RYQiI.lITY

'z

iKli\~UENIA POMORJSK-I:EOQ

W otworze wiertniczym

Kamień

IPoInorski]G ..

o!l

na

Igłębokości2'7'21,8

In

nawieroonoskały

wyl,ewne czerwionego

spągowca,

których nie pr:zebito,

gdyż

dalszego wiercenia zanieChano po

osiągnięciu głęlb~ości.

21810,5 m.

Pmfil.skałwyl.ewnych

jest ' monotonny. -Ograniczony jest on do dw6dh

Kwartalnik Geologiczny, t. 12, nr 4, 1988 f.

844

^{Wacław Ryka}

odmiaJn: perli:toweg-o

(młodszego) i

mikropoikilitoweg-o ryolitu (starsze- go), Iktóre

graniczą

w nie rdzeniowanym interwale z

głębolmści!2¹74'2,3+

+1274'2,75 m

(W.

Ryjka, 1966).

R Y

o

l i

t

P

e r

1

i t o w y od2lllB.cza

siię

plamistym zabarwieniem;

!pO-

piela'tordzawym - ciemnozielonym. Te[kstuTB;.

jęst

lokalni!e

br~jowata,

a

!kierunkowość '

zamaczona

uporządkowanym,

[poziomym

ułozeniem 'form

amygdaloildalnydh

~ta!bl.

II, .fig. 6).

iNaj,większe

z nich

osiągają długość

15 mm.

Megask~o ujaWlIliają się

rzadkie

prakryształy białawego

ska- lenia, którego

średnica

nie !przekr:acza zwyikl,e

2

mm. Badania mikllOsko- powe l'yolitu

ujawniły teksturę amygdaloidalną, ~radycmię, ~ruzową·

oraz mniej lub !bardziej

rozwinięte spę'kania perliltoWe tła

skalrriego. ' StrU- ktura jest 'glomeroporf.irowa

'

{tab. Ul, fig. 7), porfirowa

I

(tabl. m:, fig. 8), a w

'zależn<lŚći

.od wymiarów

!kryształów

bywa ona

megafi~owalub

mi- krofirowa.

W

'

budowie

skały udział !biorą jpTakryształy,tło

Skalne i formy amyg- daloidalne. !Stosunki

OIbjętościowe

faz

ikrystaliczny~h

ryolitu podano w ,tabeli

l.

I

. Tabela 1 Skład Objętościowy ryolitbw z Kamienia' Pomorskiego w %. objętościowych

I

^~yolit perlitowy"

Składniki

I

^średnia

I

^zakres

- - ----

. Prakryszfały

skalenie 9,4 17,9-3,0

kwarc tlenki żelaza

apatyt

Pseudomorfozy po

minerałach sIu pko- wych

seladonit 2,2 ^I .7,3-0,0

chloryt 0,7 '4,6-0,0

tlenki żelaza 2,3 8,5-0,4

węglany 0,9 7,5-0,0

Tło skaIDe 76,6 J5,4-63,1

agregat 'kwarcowo- -ortoklazowy tlenki żelaza

Formyamygdaloidame 7,9 24,2-3;6

• Wyniki oparto na 17 analizach planimetrycznych . . Wyniki oparto na S analizach planimetrycznych

. . .

Ryolit

i

mikropoikiiitowy ....

średnia

I

^za.kres

11,3

I

15,7.:...7,3

0,2 0,5-'0,0

0,3 0,5-0,0

l

^0,2

^,

^{0,4-0,0 .}

I ^I

I

^{3,0 4,6-2,1}

I

_68,1

I

J

75,2:'::"'61,5

I

^16,0

^I

23~1:"""Hj,7 0,9 8;2"':::'0,0

... ^"'" _{'i-_~.}

Plagioiklaz ryolitu odmacza

się

pokrojem :Jistew!kowyin, jest

~ękany

iZl'oesorbowany, Pospolite

są

f.ormy

.zb1.J.źlniacZlOlle według

!prawa albi'to- wego, karlsbadzkiego,

,Roc ,

To,urne i estereiskiego.

Skład

jego

zależnie

od.

. budowy pasowej waha się

w

.

zakresie

'

2().+44°/a ' An;

średnia

z wielu' po-

nrlarów równa

się

2

¹5,;510/0

'.hl.

IPrzeważnie

jestonzalbityzowany, ' przy

Wtórne ryolity nadbałtyckiej części Pomorza ZachodniegQ

845

czym pI'OCes

aLbittyzacjizachod:ził

00.

zewnętrznych czę.ści kryształów

~strulkltury

podstawiania - "replacement perthite" H. L. A1lin.ga); Pra- wie czysty albit o

ikącie '2iV-y

= 7'2° wyróim.ia

się

!plamistym, niespok.ojnym

'.', '

. L.li'· .

' "...:j}".n

l

[001] ,

wygaszenIem

12Ju

zmaczeruem

w"<ĄU'-'6 (010)"

PlagiOklaz

uległ

chlorytyzacji

ł

kalcytyzacji, pospolite

są

takZe for- my wypierania analcymem na sposób "rods" pery:tów H. L. Allmga.

Or-

tokla2: J,est

~oradyczny.

Poojedyncze 'osobn.iki

są !karlsbad~o 'zbliźniaczo­

ne, wtórnie ' zs.LbitywwaJIle, nie

przekraczają śt€ldnicy

0,2 mm. a'zad!ki jest silnie skorodowany ikware (tab!. I,

;ffi,g.l~

o

średnicy

0,:1+0,' 5 mm.

^lP~

H'te

sągl.omerobla.Styczne

Skupienia chlórytawych,

'seladonitowyChj

ikal- cytoWych pseudomorf.oz

!PO

minerale

słup!kowym~

Formy te o

średnicy

do

l;Ommobl'lOŚlliętesą

'obwódlkamiOjpacytowymi. rw poj'edynczych Ziar- nach dostrzega

się

chloorytowe, seladcmitowe oraziiddyngsytowe :pSeudo- morifózY

po

oliwinie, obramowane ' mamami Ihyrlrogetytu,

osiągające śred­

nilcę

do ; 1

,0

mm (taJbl. I,

.fig.

2). Obfity jest ajpatyt,ilmeriit, hematyt i hydrogetyt. SpOradyczny

jest

wenneryt.

" , " ' '

Tło

Skalne

~ętkaJlle

jest petlitowo (ta: bl. IV, fig. 9), a

struikturęma apowitrofirową, skry:tdkrystaliczną

lub

felzytową.

-Rodzaj struiktury uza-

leżniony

jest od stopnia zeszklenia

i

rozwoju.

s.pękańperlitowych;

Zew-

nętrzne

partie mi!krdkuUStych form

bywaj'ą

pem()lkrystaliczne,

VI

potów-

mm.ru'~ż

pr.awie felzytowymi partiami

śrOOlkioWy:trii(ta!b.

IV,

:fig~

1 {).

'

Pro-:

cesy przeobraWhiaszlldiwa

zachodziły rÓŹII1oroome;

obok

słabo prześwie-

, cające:go'i,

ipqzrastanego

' '

agregatu

kwaroowo;.;ortoklazowego,obfitująceg,o

,

w

pi.gm~t

tlenków

, żelaza

oraz

igiełiki

oligddazu,

wyikształciłysięSku­

pienmc' iystego kwarcu i chlorytu.

Przeobrażone

sZkliwo

~' tła

skalne tworzy

masę ;bezładną, plamiście wygaszającą. Lgiełki

p1a,giOklazuby-

wają ułożone

!k,ierUlllkow.o (struktura nrlllqofluidaIna.) lub

ibezładnie(stru­

I

ktura

mikrolitowa,pilŚiliowa).

'Srednica plagioklazu zawarta jest :w gra- nicach.O;OO2-70,030 mm. Lokalnie obserwuje

się ~l'Iob:ne !pręciki ąpatytu,

ziarna

,

sIkalenia

potasow~go

.oraz skupi,enia ICO,2

mm)

snopowo

wyikształco-

nego desminu (2IDaik optyczny ujemny, ny ___ na

⁼

^{00,01'2, '2N}

⁼

^{45-5{)°1 ).}

Tł'O

skalne i bywa :ponai(Ho wtórnie, skakytyrowane, schlorytyzowane .oraz obfiltuje w uwodnione tlenik.i

żelaza i

chalcedon.

Fonny amygdaloidalne

uł'Ożone są kierunikowo,odwzol'lQWując

kie- runek. ruchu lawy.

Wypełnione są ,one

agregatami monomineralnymi:

seladonitem, hematytem, chlorytem, k,warcem, hydrogetytem. chalcedo- nem, !kalcytem i desminem lub para: geneziuni: seladl()n:Ltem-

hemąl1;ytem,

- chlorytem, - ikwarcem, - chalcedonem, chlorytem

~

hematytem, - h",rl"oge

Jru.L

tytem -

. ,

chalcedonem -

,

kalcytem

. , , -

desm,

_

inem

. , '

- ·an .· hy- drytem, chalcedonem - kalcytem, - hydl'ogetytem.

R y'O l i t m ii !k r

Q

p

00

i k

t

l i t

I()

w y jest

skałą'

oteiksturze masywnej, miejscami amygdaloidalnej, rzadziej miarolitycznej lub druzowej. FQnny amygdaloidalne w porównaniu z ryolitem perlitowym.

są większe

i bar- dziej symetrycme. Struktura

skały

jest glomeropor.fitrowa

~ od

rnega- d'O llli!k1'Iofh'lOwej.

Skałę :budują prakryształy, tło

Skallne oraz fonny amygdal,oidalne

i

mia.mle.

Ilościowy skład

ryolitu podano rw tabeli l. .

Prakryształy

reprezentowane

sągłÓWlnie

przez albit, w mniejszym

zaś

stopniu !przez

.oligokla'z~!łIIldezyn,

kwarc, pseudomorfozy !PO

minerałaoh Kwartalnik Geologiczny - 7

846 ^{. Wacław} Ryk:a -

słupkoOwych i

QUwinie, apatyt, aUanit,Hmenit

o~azt1en!ki 2Jelaza~ AłbiJt

jestzblimiac:rony,.wykazuje

ślady

budowy pasowej; zawiera

wrost~i

apa-

tytu~(heIllatytu j

alIanitu , oraz . odznacza

się·falistym, mes,pókoj:nyrn.wyga~

szeniem.

Szczegółowe

badania

wytkazały, ~

jest to !prawie

'

czysty

.~lbit 00 kącie

osiiOptyczmych 2Vy

=

72°. A' lbitoo.macza

się śladamiikorózJi ma~owej,

a w jego

WIIlętrzu 'wy~tępujądl'Obnesku'Pienia,Jła ~kalnego.

Wnielicmych formach albit

,les.t~,l\Otoklazówany i

wtórn,ie

-Z1bliźniaczo­

. ny, .

ił ~ikże przepeŁniony

chlorytem,

węglanami,!kwarcern

•.. analcymetn,

adular~IIl

oraz hydr?getytem.

Or~Qklaz

i

ikwarciPojawiają . się ldka·~ie.

Albil1: pozrastaJD:y

'

bywaz chloOry1lowymi,

ł'zadziej

seJ,adonitowymL praz kalcytowymi pseudomorfozami

IPOsłpptkowych rnine:rąłach mafi~'~ych, obrośniętymi

obwódkami

'~acyto~.lMiniej

liczne

niż.w partii.ry()l~tu

perlitowego

są

seladonitow<>---chltorytowe,-'hematytowei! hema'tytow<rChlo- rytowe pseudomoOrfozy

pO oliwIDłe, osiągające średnicę

do 0,8 mm.

Tło .

skalne j€St urozmaioone i

.

w

pełni

prnekrysta1J,.zowane. struktura

tła

jest apowitrofi.rowa, mi!kropoi!k.ililtqwa

.

(ta: bl. Vi :fig.

liII). TłoskaIne

pozbawione piexwotnie

spękań perlłtowych .zróżmiąowatne

jest

plamiście

na mikropoikilitowy agregat kwaroowQ-'ortokla:Zowy,

przepełruony jgieł­

karni oOlig.oklazu (tabl. I, fig. 3) oOraz metPrzezl"oczysty,lbrunamordzawej barwy

ze~ół przepełniony

utlenianymi i uwodn.ionymi

minerałami .tela~

za, w. których

rów.ni:eż pojaWiają. się

igie1lk-i

plagi>dklazą i

apatyt.

Tło

,skal- ne jest

S1Pękane. .płaszc'zyzny spękań były

drogami migracji .roztworow, które

wywołały przeobrażenia

tlenków

żelaza

I(taibl. V, rfig.

12;).

Formy amYlgdaloidalne

,

zbudowane

są

'z lkwa'l'Cu lu' b hema,tytu oOra:z paiTagenez:

adularow~kwaroow<>---chalcedonowej,

kwaiToowo-hematytowej,

- chlorytowej, - chalcedonowej, - hydrogetytowej, - !kalcytoW€j, - zeolitowej.

RYOLlTY Z nWlRZYNA

W

Dźwirzynie skały wuli1ąlniczne

stwierdzano na

,głębokości

253iO,5in.

PoO odwierceniu

~7,7

m zaniechano dalszego

zgłębialnila:.

oOtworu nie prze-

bijając skał

magmowych.

Skały te :re.prezentawanesą

prZez Tyolity

zróż­

nicoOwane pod

względem

budowy,

'

a

iW

mniejszym stopniu

składu·

che- micm€!go. W

Dźwir:zynie

nawiercoono kolejno odm:iaJny:

perlitową

(naj-

młodszą), inikroziarnistą (pośrednią) imiJkrQpoikili!tową I(najstarszą).

R y -o l i t P er l i t o w y ma

zieloOnkawą lu

'

bczerwoOnobl'1Unatnawą

bat,;.

wę.

Zmia.nabarwy uwarunk0'Yana jest stqpniem .zwietrzenia. Tekstura ryolitu jest breikcjawata.

(skała:

poziomo 1;h-tpkowana), miejscami ikatakla- styczna. W lepiej zachowanych fragmentach obserwuje

się spękania·

per- litowe,

te!k:sturę glomeI'lOportfiirową, mj,gdał'owoową~erunik,ową),

a struk-

turę poOrfirową, szklistą. SIkała

'zbudowana jest ze

spękanego s~ldiwa,

przewa:im.ie wtórnie przoobra' wnego, w którym

występują

gloOmeroblasty tabliczkowego skalenia

i() średnicy

3 mm.

Minerał

ten

ws:tałwyplttty

chlorytem

ł

analcymem. Rzadsze

są pralkryształy

kwarcu oOrazchloryt<?we pseudomorfozy po

mirnerałach słupllrowych,

oOtoczone

powł>dkami

qpacyro- wymi. Stwierdzono

także

cyrkon i tlenki!

żelaza. .

F,ormy amygdalo1dalne

ułożone są

kieruallkowoO

j

przypuszczalnie

'zg,od~

nie z kierunikiem ruchu lawy, na co

wskazują

ich

spłaszczone kształty.

Lokalnie obsel'lWUje

się

znaczne nagromadzenie form amygdaloidalnych

i wówczas tekstura

skały

podobna jest do pumeksowej (taJ bl. VI, fig.

H).

wtórne ryolity tladbałtyckiejc:z;ęści !P.ornor:z;a Z.achodniego 8.47

Pęcb~J"zyki! wypełnione są

chlorytem, adularem, chalcedonem, kalcytem.

alIlalcymem i zeolitami. Podobnego

składu2lespół

mineralny

wypeł!nia również. ~ękania skały,

lokalnie

na!gromadził się

w tle skalnym.

\ W ryolicie perlitowym

dostrzeżono

ponadto

dro~

fragmenty jaspisu.

tufu kry:staloklastyc2lnego i witroft'l1owego oraz ryolltu mikropoikilitowe- go

,i

milkl'lolkrystaUcZ!nego.

Ryo l i t m i

k:

roik r y s t a l i c

^{Z !Il}

Y charakteryzuje

się brunatnawą barwą, pochodzącą

od uwodnionych

.zwią2Jków żelaza.

Jest ·to

^skała

o tek- sturze druzowej, miarolityc2lnej, pomirowej

.~

strukturze miikl'iOfilriowej.

Tł,o:skaJne

stanowi mikl"oziarnisty agreg.at I(tab!. I, fig. 4; tabl. VIiI, ftg.

li5~

zbudowany z !kwartu, chlorytu i uwodnionych

związków żelaza,

iktórych

średnice

nie

przekraczają Q,02

mm. Druzy i! miarole

występują ~Okalnie

w

ilości

do

3,()O/0I .objętości Skały. Wypełni'One są

'One' chalcedonem, ikal- cytem i zeolitami. Nieliczne

p:rakryształyrep.l'Iezentowane są

!przez prawi-e

cał!kQwicie

sChlorytyzowane

:Zianna

Skalenia potasowego o

średnilcy

dó 1,5

mm, rzadziej przez kwarc. Sjporadyczny jest a.patyt, cymon, wodo:ro- tlenki

żelaza

w pseudomomozach po

słup~owych mi!Ilerałach

maficznych or:az fragmenty tufów i ryolitów mikropoiikilitowych.

R

y o l i t m · i

ik

r o p o il ik ii

1 i t tO W Y

odmacza

się zielonikawą barwą.

Jest to

skała

o telksturze masywnej, porfirowej

i

strukturze porfirowej, miik1'lqpolli1itowej.

Tło

skaline ma

/budowę plamistą. 'Zbudowane ,jest ono

z poprzerastanych mikropoikHitowych agregatów kwa·roowych

d

skalenio- wych (tabl. VII, fig. 16)

tO średnicy

do 0,8 mm,

!przepełnionych

submi!k:ro- sikopowymi wrostkami tlenków

żelaza

oraz

igiełkami

skalenia o

długości

do' 0,0'6 mm. Masa :tła sikalin,ego otula nielicme prakryształy kwarcu, schlo- rytyzowanego skalenia potasowego oraz

^częściowo

schlorytywwa:nego i skalcytyzowanego, a

·także wyikazującego Ibudowę pasową oligdkl8'zu-~n~

dezy.p.u. IPseu!domomozy chlorytowe

po mi.!Ilerałach

maficm.ych otoczone

są

obwódikami opacytowymi. Apatyt i cyJ:'lkion

są

sporadyczn,e.

SIKŁAlD ClHEIMIaZlNY RYOLlrI'OW

Slkład

chemiczny rYlolitów I(ta;b.

·2~z

Kamienia Pomorskiego i

Dźw1r­

rzyna jest podobny.

W

ryoLitach

zróżnicowane Bą2iwłaszcza.

alkalia,przy czym sQd.

i

pdtas

zachowują się

8tIltagooistycmile. Starsze ryolitty odzna-

czają silę IPrzewagą

potasu nad sodem, natomiast w

młodszych uikład

jest odwrotny.

'ZróŻlIliioowanie

talkie jest lPr:zypUiszc.zalnie wyniikiem zmiany

składu

chemicznego

tła

skalnego. Podobnie

zmiana zawartości

sodu .zma-

lazła

IPrqporcjonaliny

oddźwięk

w ilmci w8jp!Il. ia.

Ilość m~ezu

w ryolil- tachz Kamienia Pomorskiego jest

!Większa !Iliż

w podobnych

skałach

w

D'Źwi-rzyme.Zróżnicow,alIli,e

,to j,est przypuszczaliniewymkiem

zmi!~j i1.oącipraikryształów

oliwinu.

Zawartość żelaza W.

ryolttach jest

na ogół stała. .

.Zprzeliczeń

wykonanych

metodą lP.

LNiggliego wyniika,

lIŻ tłoskaline

1Jbu'dowanejest

,głównie ~

!kwarcu oraz ortoklazu, którego

ilość

gwdtownie wzra:$ta w ryoli:tachsta1'szych (od 2!2+3()iO/o mol. w ryolitach

młodszych

do 38+560/0 mol. w ryolitach starszych).

Skład

skalenia !IlOrmatywnego w

skałach wedŁug kolejności

podanej w tabeli 2 jest

!Ilastępujący:

1 - 28,1 Or 711,9 .A!b

₈₂

AniS; '2 - 212,2 Ol' 77,8

AI~9 An21 ;

3 -44,0 Or 5'6,0

A~2An28;

4 -38,1 5 Or 61,5 Albga Aln1; 5 - 30,1 Ol' 69,9 Abm Anaa; 6 -

38,6 Or 6'1,4 Ab61A1n39; 7

~

55,9

Ol'

44,1 AIbM

,~.

848

Składniki

Ti02 Ah03 FelO3 FeO

~ MnO

I

^{CaO M;gO}

NalO:

K20 P20S C02 H2O+

H2()-..

S

Wacław Ryka'

Wyniki analiz chemicmych ryolitów w procentach wagowych

2 3 4 5

61,84 65,63 68,25 64,37 "62,32 69,41

1,00 1,00 1,00 1,00

I

0,43 0,37

14,00 14,24 13,89 13,58 13,59 12,02

3,35 3,59 3,55 4,41 4,7l 3,96.

3,20 0,80 0,40 0,90

I

^{0,35 ś\.}

I 0,21 0,08

I

0,08 0,13 0;06 0,08

1,94

I

2,71 ^'.'

3,81 2,68 1,21 J,~,(i

1,37 1,37 ^I 1,10 1,1.0

'1

^{4,73 2,5;Z}

4,38 4,10 2,91 4,53 3,00 .2,27

I 2,20 2,22 4,82 4,60 2,82 3,45

0,25 0,25 0,~1 0,21 0,15 0,12

0,00 0,00 0,00 0,25

-

^---:-'-'

3,10 0,30, 1,17 J,63 -

-

1,44 1,51 0,,53 0,,74 2,43 ^Q,8~

.0,,0,7 śl. śl. .. śl.

- -

. Tabela 2

!

r ,

i j

!

I

,

i

i I

i

j

t i I

I I

7

l 68,20

0,43 2,71 4,69

·śl.

0,08 1,07

~,03

1,32 5,00 ..

0,16

1,23

I

str. praż.

- - -

3,87 3;91

.110,

-

r ^{- - I}

I razem lQQ,2i 99,77 99,85 10Q,2~ 99,71 100,,38

3;0,9 0,,01

, ' ,.. ,

O\ljaśnienia: l - Kamień'Pomorski, gł~b. 2734,3 m; 2 - Kamień Pomorski, głęb. 2739,0 m; 3 - Kamień Pomorski, głęb. 2734,3+2743,4~; 4-K.imień Pomorski, głęb. 27Si,Sm; S - Dźwirzyno, głęb. 2536,1 + 2542,7 m; 6 - Dźwirzyrio, głęb. 2550,7+2555,7 m; 7 - Dźwirzyn(;; głęb. 2574,2+2578,2 m. .

'Analizy nr 1-4 wykonały: Z. Nowak, T. Latoszynska i Z. Kuranowska.

Aliaiizy'

nr

5"';' 7wykona:(A;' Chabło. .

WYniki przeliczeń analiz chemicznych ryolitów na parametry a, b,

c

i s

według A. N. .'lAlwarickiego

Parametry

I

¹

I

²

I

³

I

⁴

I

⁵

^I

^6,

a

I

^{7,8 6,7 7,2 9,1 6,1 5,4}

b 13,3 9,3 7,2 8,7 9,2 6,1 .

c·

I

^{1,1 1,9 1,4 0,,4}

^I

^{4,2 1,7}

s 77,8 82,1 84,2 81,8 80,,5 86,8

.

Tabela 3

I

^{._ -7}

I

9,1 ^5,8

I

^3,9

I

^81;2

Wyniki. analiz chemilczn.ychprzeliczono

rÓW'ilież

sposobem

A.

N.

Za-

wariclrlego, z Iktóryoh wynika,

^że

ryolity

reprezentują

szereg 'Ilorrilalny

(2Ca·+ K + Na

>

^!Al

>

^{K +Na).}

Porównania

poszczególnych próbek na

podstawie !parametrów a,

b, c i

s

świadczą lO 'zbi,eŻD.OŚci składu

chemicz- nego

skał (tab. 3').

Na

iPrzykładzie

!parametru

(id:)

: szczególn-ie dobrze

ko-

relują

lJIIolilty

^młodsze

z Kami€!IliarBomorskiego

^j .. D~!'ZyIll'a

(anal. nr l,

2 i 51)

oraz ryoUty starsze

.z tychsamychniiejscowości {anaI.

nr

3, 6

i

7~.

WlNDOSKJI I OORÓWlNAINI!A

Miąższość

ryolitÓW

·z nadbal-tyclk.iej części .:PoIllorza 1Zach~i.egolllie

jestzn.ana.

Uwzględniając .grubość

serii erupitywnej 'z

pół'I}locin~wSchod-

Wtórne ryolity nadbałtyckiej części ·Pomorza Zachodniego

849

ej M€ikleJ.ll!'burgii, Rugii i Uznamu

'W

graaticacb

dkoło ·1000 m (l(. H.

L'bre~l1t.:Ę.

Gold!becher, 19614; W.

'

Rost, W.

ISchimrunsk~

1 ; 916

^r

7)

:ll'al~y zekiwać,iżw iIlaąbałtyckiej części

Pomorza

~chodciego są

one

również nęŻl)ej ·miążsrości.

Magmatog,eniczny cylkl

wyższego

iPaleoZ'oiku'

północno-wschodniej

Me-

,

emburgii!. Rugii i Uznamu

według

W. RQsta i W.

Schima.nSkięgo

1(1'906:7)

st

następujący: .

irne Piętro

~w.one_g() ~pągQwca olne ~i~o

~erwonegospągowca t~foo 1 westf,al cD ... estfaIA - C lamut~A

-

ej

drobnoziaroiste;-cz~wona'We o.s'BlOYI(O+<200 ro)i 'kon-

gJomeraty :(0+400

ni) .

kwarcowe Porfm-y,ltufy kWarcowego portirU' '(rzadziej porury-tu) i sedymenty śródrfl~,acyjne Ic300+1000'

m)

czerwone piaskowce - iiow~, spOradycznie k-ongW- . meraty, skały

iriJtruzYWne

(500+600"

m) ' .

pOpielaitepf.!lskowce li !Iłowce z przewarstwiellliJ8lnli· wę­

. ~a'; ~1 iJnItruzy\vne l(poWYżej

' moa

hl)

K.al'lbońSkie Skały

magmowe reprezentowane

są

pr2iez dia1bazy

omiąż­

szości

0.;'2+20

·

m oraz

porfiry ·

,granitowe

·i ·grnnod1orytowe o miążgz;ości

2-:--200

m

(G.

Pensold,

196:7) • .s~ały

magmowe czerwonego

spągowca' to dużej miążSzOściżasadowe Skały

centtaLnej

części

lRugii oraz

· !kwaŚIl'e

-

pośredm-e skały centramejczęści RU'gU

i Greiiswaldu. Pierwsze repre- ze.n:towane

są

przez melad1ry zbuidowaJllie 'z

' ,tłaska1neg1o, 'plagioklazu I(an.-

dezynu-Iaibrarlo.ru), oliwinu, augi.tu, clhlorytu

j

:kruszców.

'PozOstałe zaś to

pOrfiry

'lkwarcowe i1

pocliryty Zbudowane z

tła skalInego,

'kwarcu;'

plagi()łkla'zu

(albitu-01igolclazu), sanidynu,

mus~ówiltu,

.bio.tytu, chlorytu, diQPSydu',hematytu, apatytu,

ikJruszców,

epidotu i chalcedonu

~(lK. H.

:Al- brecht,

''K:Gold:beclier, HI\6i4; D. Korich, '19(7).

Wakatach wulkanicznych

nadbałtyckiej części'

iPomorza 'Zachodniego wyróZniono trzy rodzaje ryo.lit6w: starsze,

pośrednie i najmłodsze

(w Karirlertiu

(pIom~skim

lIliem:p ryolitu

pośt1edniego). !Różnice pomiędzy

ryó1itami

!polegają

na :zrómicowaruu

pra!ktyształ6W,

spóSobiepr2!e:lm'ysta- lizowarua

tła

ska,lnego i stqpnia

przeobrażenia

ihydootermallnego.

Minerały

fazy intfaielurycznej wsta, rszych

'ryolitachż

Kamile!nia Pomo.rskiego. .ma-

ją przewaŻIli,e

formy porfirowe, na;tonriast Wllllodszych - g,lomeroporfi- rowe. Obserwacje

struktuir

glomeroporfirowych

wskazują, że są one re-

zultatem skrzepow1Ó

wylkształconej skały

o 'reliktowej struktuTze konso- lidacyjnej, zniszczonej podczas ruohu lawy. OgóJniew' 21badanych ska-

łach można wyróżnić: ':; ".' .'. . -

1. Ry;olity starsze,

złożone

z dacy1lowego

tła

skalnego:i

Ikwaśnych me-

gakryształ6w

albitu, !kwarcu

i

Ol'itoklazu. Miarole i symetrycZJlle formy amygdaloida1ne

wskazują, iż ikrzepnięcie ławy zachodziło ~o.jnie, bez

większych przemieszcreń. Tł,o ·

skalne

.

jest w

pełni

przekrystalizowane a

ponadto wtórnie zmienione.

2.

Ryo.l-ity'młodsre

ibudowane z

leuJkoryolitow.ego.:!tła

Skalnego i

śred

...

niozasadowych;glornetopoclir.oblastów ol;igOiklazu-ande:zy:nu I(a,lbitu) 'Oraz pseudomorfoz pooliwinowych i sohloryty2'lowanego

'-minexałJu . J

maficznego

'

o

pokrojU:słuplkowym.

Asymetryczne forn'ly amy.gdaloida'lne Lsproto'kla-

ZOWaJIle

lkry,gztałyskalenia wSkazują, iż Ikry,sta1izacja<zachodziła

podczas

gwałtownego.

przemi€S2ICzalIlm lawy.

Tło

skalne jestsiaho iPrzekrystaJizQ-"

wane i ldkalnie schlorytyzowane.

8!)0 ^{Wacław Ryka}

R6imca w skIadzi,e mm,er:alnym form amYlgdaloidalnych jestpl'awdo- podobnie

lPr:zyc'zyDą zróżnicowania zawartości

.miedzi. W rezUltacie ba- dan pierwiias1Jk6w

śladowych

ryolitów z Kamienia ' Pomorskiego iPrzepro- wadzonych przez mgra W. Szcze:panows1riego

okazało się

bowiem;

iż

ryo- lity starsze

są zulbożone wtmiedź

w stosunku do

zawar.rości

tego pierwiastka w ryolitach

mqodszy~h.

P.oszczeg6lne fa' zy erupcji

'zachodziły

iPrzypuszczalnie w ikrótkich

od-

stępach

czasu. W Kamileniu Pomorskim

,erupcję

ryolitu perlitowego po-

przedził

okres zbrekcjowania

i działalności

hy<h"oterma1nej.

W Dźwirzy~

nie dkresowitemu

~powiadał

etap erupcji w postaci ryolitu

pośredrllego,

iktórypoZa

odmiennYJm wylkszłałooniem tła

skalnego

odpowiiadaw:'prży~

bliżeniu

ryolitom starszym. . . .

Pod w2lgJędem Składuclhemic2lllego ·zbadaneskały

wulkaniicZine

należą

do . ryolitów lub leukol'Y'Olit6wsod.owychi potasowych. Na

pod~ą'Wie pl'zeobrażeniiarespółu tła·

ska1negozbadane

Skały można

by

nazwać

i

.palę<r

ryolitami.

Ze względu ·zaś

na

doMinujący wpływ

wt6rnego prreobrit-

żenia

- aLbityzacji, a tym samym

częściowej

homogenizacji

Składu·

che- micznego

iminera1neg,o:skały

wulikanicme

można :na'zwa'ć

paleoryolitami

albitowymi. . .

PoJ.;ÓWnanie

skał

wylewnylC'h . czerwonego

spągowcanadbałtYckiej:czę­

ści

lPomo.pZ:a ZachOdn-ieg9

i !p6ł!r:tocno-wschQdniej Meklemlbu:rgii ':;"'"'~~~ii

- Uznamu wskazuje,

iż

ryQ:lity

zK'am,ienia ·PomorskiegOCDź~r?Yna mogąog6lnie odpowiadać

porfirom

~arcowym

i ryodacytorr:L

.~

. . pqw.<l-

niiowej

części

Rugii

i Greifswaldu,Odmi~e wylkształeenie

perlitQwreh

~orm·tła

skalnego ' Ty'olit6w wskazuje ..

na

nieco inne waTUnki

ilrońsoJ~c.lacji

la.wy, Lawa ta

ma

podobny

skład

chemiczny,

gdyż

nie ma

zasad,:nj,ąych różnic

w wynikach analiz chemicznychporlir6wikJwaicowychz iRligii ora7; witrafirów

i!

porfirów ryodacytowych z Greifswal<iu I(ID, Korkh,

,~967

z jedn, ej, a ryoliitattli · z Kamieniaif>.omorSk. iego i

Dźwir,zyna -·.z.d~~giej

stronry. Ponadto w ^obu

ł'egiQlriach skały u~egły

\podobnie

'

zaa,wansq.wa'Jlym PJ'locesom , przemian hydr'Oterma:1:nych,

WŚród

!któryoh

główną rolę pdgry- w:ała~.,albityzacja. Podobne;PJ'lzedbrażenia

permskich larW

[)O!negQ ~lą$a

opisane

ro.stały

przez

A.

iNow:aJlrowskiego(l'96'7), co

świadczyć m,oż,e;p.p.o­

spolitym cha, raikterze

oowyż:Szych

przemian.

Zak~ad Mineralogii' l. Petrografii Instytutu Geologicznego Warszawa, ul •. ·Rako'Wleeka 4

Nadesłano dnia !ll kwietnia 1988 r.

i'ISMIENNICTWO

AiiBRsEcHTK.R, GiOtImmx::HERK. (l_'-NeueAufschlUsse di!s R<>tdie~ęnden im Norddeutscllen Flachlaną. iZedtschr. Angewandte Geologie, lO,m"5, p.

244~248. BerlIin.

CZERJMINSIK'I' J.(1967') ~ !Metamorficzne podłoie dewonu w Gościnie k. KOłobrzegu.'

Kwarl .. geol., 11, 0Jr

3,p.

693-t695. Warszawa.

DADLEz 'R. {1007i)' ...;.; Na'ino~ze <profiJl.e podłoża: cechsztynu w p6łnoCll.<l-zaehoc1ndej

Polsce. Kwa'l"t. ge<>L, 11, nr 3, p. 572~. 'Warszawa ..

stresz-czenie

851

KOR ICH D. (1967) - Erupttvgesrteine dm RotHegenden des N'ord - teiLs der DDR, Ber. <!leutach. Ges. geoI. WiLss., [AJ., 12, nr 3M, p. 231-ł2ł.2. lBeclrin.

NOW AlKQWSKII A. r(I967) - PoSItV'Olcanic aJbiItization

ot

Lower Permian lavas (Lo- wer SilesiaJ). Bull. Aoad. Pol. Soi., ser. geol. geogr., 15, No 3. p. 113- -118.

PENSOLD G. (119167) - ~r vor!k:ommen von Intl'usivgesteinen im Oberlkm-bon des

Nordtedłs da' DIXR. Ber. deurtsch. Ges. 'g'eol. Wiss., [IAJ, 12 nr 13/4, p. 223-

--,229. Berlin.

ROST W., SOHIlMA!NSK.I W. (196'71) - 'Obersichtiilber das IOberkl81'lbon Wlid das Rotliegende im Nordteil der DOR. Ber. de~h. Ges. geoI. Wiss., (AJ.

12, nr 3V4, p. 200.'-221. Berlin.

RYKA . W. (1966) - Opracowanie petr.ograf-icznewylewowców permski,ch z Karnie- ma Pomorsikiego. Arch. Inst. ·GaoI. '(mal!lzynopis). 'WaQ."szawa.

Ba.wIaa

PLIKA

BTOPIł'lHbIE PHOJIHTLI IIPHBAJInmCKOR lIACTH 3AllA.l(HOro nOMOPMI

PC310Me

BnpH6aJI'I'HACKoA 'laCTH 3~oro IIoMophJI 34J!lJY3HBHblC 1l0pO~ .AO CHX 1l0p 61oIJ111 BCKpLI- nI ,B KaMelIe llOMOpCKOM H ~3BIDKHlIe. KpOMe TOro, 06JIOMO'lIlhllt MarepHaJI, 06Pa30BaBIIlHACJJ IlpH pa3pymCHlIH 3THX nopo.A, 06Hapy:lKeB CPCoAH oca.AO'IID>IX cepd B KepHe H3 Kap~a. 06JIO- MO'IHbIe lIopo.A&IoepXHerO 3TalKa· KpacHoro JIClKJIJI HMCIOT HC6oJIbmylO MOIItHQCTh OT 1 .AO 4 M.

3T0 xpacHOBaTble HJIH llenCJlbHo-pJDBoro ~ rpy603ePHlICThIC, IIJIOXO oTCOPTHPOBllllHldC IlCC'laHHKH, lIepexo~e MCCTaMH B KOHrJIOMepaTld. KpYIIHo06JIOMO'lllbIit MarepHaJI HMeeT aBTOXTO~ xapaxrcp.

B CKBalKHHe KaMem. IIoMopcm Hr-1 Ha rny6HHe 2721,8 M BCTpC'lCHbI 3(J!lJY3HBHble 1l0po.zn,z HIDKHero ropH30HTa KpacHoro JIelKHll, KOTOpbIC .AO rny6Hm.I 2810,5 M e~c He 6bIJIH .AO KOHIl;a . IlpO~CHJ,l. Pa3pe3 ~y:moHbIX IIOpO.A OrpaIłll'ł1lBllCTCll .ABYMll BH.AaMH, IICpJIHTOBbIM - 60JIee MOJIO.AOro H MIIKPOIlOAmJIHToBbIM - 60JIee oAPCBHCro pHOJIHTa. Mlmepam.m.Iit COCTaB 3THX nopo,n;. npHBe,n;eB B ra6~e 1.

B ~3BHlKHHe ByJIKaHH'lecme 1l0pO.A&I BCTpe'leHbl Ha rny6HHe 2530,5 M. B HHX 6bIJIO npo- 6ypeHo.47,7 M ,a OT ,n;am.He.ltmero yrJIy6JICHIIll CKBalJCHm.I OTKa3aJIHCb. B ~3BHlKHHe npo6ypeBbI IIOO'lCpe,zvlO c.ne,n;yIO~e pa3HOBH.AHOCTH: lIepJIHTOBall ~ caMall MOJIOAAJl, MHKpOKPHCTaJIJIH'lec- Kall-Cpe,ltHllll H MHKpoIIOitKHJIHTOBall- caMIUI ,n;peBHllll. XlI:MH'lecKHA COCTaB pHOJIHTOB H3

~3BHlJCHHa H KWCHll nOMOpclCOro ripHBe,n;eB B Ta6~e 2, a JlC3yJIbraTldllepec'lera Ha napWeTpld

a, b, c H S 110 A. H. 3aoap~oMY B Ta6mm;e 3. Ha OCHOBaHHll 3TOro ~eJIaerCJI BbIBO,n;, '!TO XOpOWO lCOPPeJIHPYIOTCJI 60JIee MOJIO.A&IC pHOJIHTbI H3 KaMeHll llOMOpcKoro H ~3BIDlt11Ha (aHaJI. N!! 1, 2

H 5), a TaJaire 60JIee ,n;peBHlIe pHO.lDlTbI H3 Tex )KC nyHKTOB (aHaJI. NI 3, 6 H 7).

MO~ocrb pHOJIHTOB npH6aJITHACKOA 'laCTH 3~oro llOMOpbJI HeB3BeCTHa. IIp'mmMall

BO BHHMlIHlIC MO~OCTb 3PYIITHBHoA cepHII B ceoepG-BOCTO'lHoA MeKJIcM6ypnm, PyrlIiI H Y3HaMe (1<. H. Am.6pexr, K. rom.,n;6exep, 1964; B. Pocr, B. IIIHMaHcm, 1967), CJIe,n;yer O)KłJ,n;an, '!TO 3,n;CCb OHa :w:e 6y,n;er 3Ha'lHTCJlbHOii:.

B nopo.AIIX npH6aJITHACKO:ll: 'laCTH 3~oro llOMOpbJI BbI,II;eJleHO TpH pOAa pHOJIHTOB: CTap- llIHe, cpe.ABHe B MJIlI,r\IIIlIe (B ·KaMeBC nOMOpCKOM HCT cpe.n;Hero pHOJIHTa). Pa3JIH'lHe Me)K,n;y pHOJIHTaMH COCTOHT B .n;H4MPepeHD;HPOBaHIIH tPeHOKPHCTaJIJIOB, cnoco6e llepeKTHCTllJI.JlH3

~CMeHTa H B creneHll rH.APOTepMaJIbHOro npeo6paJKeHlIll. MmrepaJILI BRTPaTClIJIYPH'lecKoA ~

~52 Waclaw Ryka

11 CTapnmx PKOmrrax KaMeIDI nOMopCKOro KMem B 6om.IIIHHCTBe CJIy'J8.eB nONKPOBbW 41opMLI, M1J8,D;IIIlIe xce - rJIOMepOnopli>KPOBbIe. Hoomo,n;eHIDl H8,lJ; rnOMepOnopli>il.poBbIMK CTpYJITYP8MK n03BOruiroT OTMeTHTb, 'ITO OHK JIIIJIJIIOTCX npo,n;yKTOM CrycncOBH,D;HOJt nopo,D;bI PenmcrdBoJt XOH- (:O~OHHOii: CTPYKTYPM, YHK'lTOXCeHHoit BO BpeMII ,D;BIDKeHIDl H3BepZeHHoit MaccLl. B 06m:eM B KCCJIe,D;OBaIIIILIX IIOpO,n;ax BLI,n;eJIeHO ,n;aa nma PKOJUlTll, KOTOpLle npe,n;eJILHO OTJlH'IaKlTClI ,n;pyr

~T ,n;pyra:

·1. CrapIIIHit PKOJIHT, COCT<j~ B3 ,n;~OBOro .o;eMeHTa K KKCJThIX MeI'aitpilCTaJIlIOB am.- 6BTa, KBap.o;a K OpTOKJIa38.. MHapoJIHTLI K acKMMerpK'lHble aMBI',n;anoH.tiBLIeli>opMLI YKa3bIBalOT Ha TO, lITO 3aCTbIBwe B3BepXCeHHoit MaCCLI iIpOHCXO,n;HJIO CIIOKOJiHO 6e3 3Ha'IHTeJILHhIxnepe- MciIi;eHKit. I(eMeHr IIo.lJlt0CTb1OIIePexPKCTILlOIH30B8lI K BTOPK'lHO B3MeHeH.·

2. MJIll,D;IIIHit PKOJIHT, COCTO~ B3 JIWOPHOJIHTOBOrO n;eMeHTa B rnoMepoIIoNKP06nacl,-_

~moiOia3a-a:H,n;e:mxa

.

(aJJ:J>Oirra), a TaIOKe OJIHinmaH Xn:opHTH3KPoBaHHoro Ma4iB'lec:KOro MJiI- Hepana CTOJI6'HLifoto erpoeHWr. ACIiMMerpH'Iecme aMHr,n;aitoH,n;HLIe B cnpOTCUUIa3gpoBalIHLle nOJIeBlile mnaTLI yxa3LIBa1OT Ha TO, 'ITO XPHCTa.lIJlB3IlD;H npOHCXO,D;HJIa BO BpeMJI (:rpeMHTem.:HOro nepeMem;eHIDl 3pynnmHOO MaCCJ>I. I(eMem cna60 IIepexpHCTa.iI.Jm30BaH H MeCr8MK XJIOPHTH3K- POBaH.

ITOCJIe,n;yIOIIJ,lIe li>a3L1 3Pynn:HK npe,n;nOJIO:atHTem.HO npOHCXO,n;HJIH B XopOTKHe npo1.telEYI'KK BPeMeHK. B KaMeae nOMOpcxOM 3pynQIIIO nepJIHTOBOrO PKOJIHTa onepe.ABJI IIepHO,n; 06pa30BaHHJI 6peK'IHH iI m,n;porepMaJIhHoil: ,n;eJlTeJILHOCTH. B ,!J;3BIDKmle 3TOMY nepHOAY COOTBerCTBOJ18JJ :Jran

CJIeAYIDm:eit li>a3LI 3PynD.IIJI B BK,D;e cpe,n;aero PHOJlllTa, xOTopLdi xpoMe OTJ1H1farOm:erocx CTpOeHIDl n;eMema npe,n;CTaBJIJIeT B npB:IIn;KIIe CTapmmt pHOJIHT.

C TO'IKK 3peHIDI XRMH'Iec:Koro COCTaBa BCCJIe,n;OBaHHLle PBOJIHTLI OTHOCJITCJI x HaTPKeBhIM B . J(llJJlDhn.IM: pHOJIHTaM - JIeil:KOPHOJIHTaM. Ha OCHOBaHKH nOJIHoil: MeTaMOPIi>:H3aI(HH n;eMeHTa HcCne,n;oBamiLIe PBOJIHTLI MO:atHO 6.bIJIO 6L1 Ha3BaTh naneopHOJIHTclMH. npHHHMIUr xce BO BHBMIlHHe npe06JI8,lJ;aKlm:ee BJIIDlHKe BTOPB'lHOit MeTaMOPIi>H3a.o;HH - am.6KTH3aI(HH, a TeM CaMLIM K 'la6-

TH'IHoit rOMOreHK3an;HK XBMlI'Iec:Koro B MHHepam.HOro COCTaBa, BYJIKaHK'IecKKe nopo,n;LI MO:atHO . ·lIll3BaTh 1lJiI,6mOBbIMK naneopHOJIHT8MK.

CpuHeHKe 31i>1i>Y3HBHLIX nopo,n; xpaCHoro JIeEHJI IIPH6an.THitCKOil: 'IaCTH 3ana,n;lioro nOMOpMI, ceBePO-BOCTO'lHOJt MemeM6ypI'lDI. Pynm H Y3Bl1Ma yxa3bIBaeT Ha TO, <rTO PHOJIHTLI KaMeHJI nOMOpCKoro H ,!J;3BIDKmlaMOryT COOTBeTCTBOBaTh KBapIIeBl>IM IIopli>HpaM H·pHO_TaM ioXCIIO.ll:

<mCTH Pynm H rpeit~,n;a. OTJIH'lHe B CTpOeHHK IIepJIHTOBbIX 1i>0PM D;eMeHTa PHOJIHTOB YKa- 3bIBalOT Ha TO, 'ITO YCJIOBHJI·XOHCOJIH,n;aD,HH JIaBbI 6bIJIH aeCKOJ1I,XO BHLle. Ma.cchI KMelOT o.i\liHa- KOBLJJt XBMlI'IecxBiI: COCTaB, TaK XaK BeT np.Hlln;l!IlHaJIbIloJt Pa:3HKI(L1 B pe3ym.Tilriix XHMJl'IecIOlX aHaJIB30B KBapn;eBLlX nopli>KPOB PymH, BHTPOIi>KPOB H pHo,n;aD;HTOBl>rx IIONKPOB rpeit4lcam>,n;a (,!J;. KopBX, 1967) C O,n;BoitCTOpoBlil H PHOJIBTOB KaMeIDI nOMopcxoro u' A3BltlKliHa' c' ,n;pyroJt CTOPOm.r. KpOMe TOro, Ha 06eBX reppmopHJIX nOpOAbI B O,n;HHaKOBOit· CTeneHII ·no,n;BeprJIHCb

npa.necaw

m,n;pOTePMaJIhHLIX B3MeBeHKit, cpe,D;H ItOTOPIiIX BaXCHoe 3Ha1JeHKe KMeJia am.6BTH- 3~.

Wadaw RYKA

. SECONDAllY RHYOLITES IN THE BALTIC PART OF WEST POMERANIA

SummalJ."Y

in the iBa1<tic <pa1'lt ,of the West P;()IDeranli:an area, effusive rooks

nave :so

far been pierced attKamieii Pomorski and IDzwirzyn-o. In additi~n.clasticll1ateria:1 of these !l.'od~s has ,been ~oundto !occur in sedimerut8lrY depOSits encoullJtered·at,Kar- cino. The iClamc rocks of the 'upper sta.geaf .the Rotliegertdes are d emaM. thilCknass,

Streszczenie

853

ranging !r,om 1 to 4 metres. These ·are .red 'or ~ey-rusty, coar,se-grained, badly sorted sandstones,passin,g ,at places into conglomerates. The coarse-clastic material

liS of atitOcbtbrolous origiti.

in bore bole Kamien P<>m()rski IG-l, efiusirve rookS ,cyf the lower mage of the Rotldegendes have ,been en,'oounteredat a depth' of 2'1121.8 rn, but ndtpiercedto a depth ,df ,28Hl.15 m. rrhe eMusiv,e IrO,ckg 'aTe restf&cted 'here to two varIeties:

perlitic . -younger rhyolite, . and miocropoikoil!i11k - ' .older Irhyolite. 1\1,iner,al.compo- sirllioniOf ,tlieise rocks Is given in Table L

AtDZwtrzyno, v()lcanie roclts ,have been ascertained at a depth of. 2000.5 m . .After piercing 4fi,7 !Ili the bore hole was ab~ndoned. Here, the. varietl~ piereed in ,thebPre ihole .are as follows: per'1i.tic vaa:U.ety - the Y()Ungest one, m~crocrY5taU'ine var:i.ety :.... ttTansiiiOD'al one, and milcropookillitic variety ':- thealaeS1; {)~" 'I'he chemfcal,compositionof the rhyolitesfrom Dzwirzyno andlKamie6P<>morski is giJv€'II.;i:~ ·Tab~e .~, ,and the results of calculations ihto a,

b,

^c!lnd ~ 'parameters, a~

to

A.N. ~j,ok:i, .in Table 3 .. ~ was ab8sl'S:,to. ~~t1ain thatjhe younger rhyolites from .Ka'mien Pomorsk:i andnzVn:rzyno <analYse~l" 2

and 5)

and the older Thyolites from the same localities {an:a!ly.ses' 3,6 and

7)

can,' w~lI'be

corre]ialte<i.

Thethi~ness of the rhyolites iliound in the Baiti!c part at West Pomer'ania is unknown. However, taking into aiCCOU!!lIt ;the thielmess of the er~ series fTom Nor:th-<East MecltlenbuT'g, Rugen and Usnam (JK. H. AlbrecM, K. Gold'becher, 1964;

W. Rost. W. Sciliimllnski, 1967) we should expect that

it

is .also .considerable.

Three ikllnds of rhyo1iJtes have been distin:guilShed in ,the rooks of the Baltic pal'1t of West Pomeranlila::older, tra.nsi<t:ioo.lal ,and youngeSt ,ones (at Kamien Pomorski ,the transitional <rhyoli:te is absent). DiiMeren:ces between :the xhydlites consist lin voari-

DUS .character of phenocrY'sts, in !Ill()de of orystaUization of rook: body and in the degree of hydrothermal mterartion. In the older rhydlilte-s from KamIieiJ. Pomorski., minerals of inter teMurJ.c phase occur mainly in porphyry forms, in the younger ones - in 'gllQllller!oporpmrry :liorm.ObseIi'vatiJOns of .gtomeJ.'lopOlTlphyr~c textUlres de- m01li&trate ,that these axe ^la resulltolf clot-like develoPed ro~s .of 1'el[:ct consolidati,()n temure,disturbed during the movemeri,t

.of

eiuiptWe

mass.- In

general,

two

^types

of extremely different l'hyolites have been distinguished~ in the rocksex.amined:

il -'-older rhyOlite

that

consists of dacitirc rook body and of addmaOi'Obrysta'ls .of ,albite, Q1lartz and ,orthocla'se. iMiaTolesandasymmetric~ygdaloidal forms. show that sollddfioart;ion of eruptive mass tOOk" place under quiet condiltions,'Without

greater

disp'Iacemants. T~ rOlCkbody

is

,<XlIIDtl>letelycrystalli.2ed

and

seC:Ondarl[y altered.

2 -:YOUlO!gel' irhyol:iite buRt up of leutrorhyp!l!itirc rodkmass and cxf 'middle-basic glomeraporphyr.dblasts {)If olfugoclaSe--and~ine· (a1bite) andof'OlWine,

:asweU

as of chloritized mafic mineral (Jfcolumnar habitus. A'symmetric '.amy.g,daloddal· forms and protoclased. feldspar ,crystals point thatcrysta:llization . took place duringa' violent dis.placement oferupti'Ve mass. Rock mass is feeblycrystailHzed. ·aind 'lQcally

chlQri.ti~ . .

The sU<lCesswe ;phases of eruption took' ,probably pla/Ce ID, sOOl')t time' spans.

At Kamdefl Pomorsk:f., the er.uption of perli1liic rllYloPi1ie '\V1aS preceded by a period

()f

tll-ecclatioolind ofhydr,othermal activity. At Dzwirzyno, this period corre:~ponded to the en IOf success}w e.r:Up'tiJon

Pha1se

expressed~;n ~heil!o.rm oftrarisitioo.aJ.

rhyKl'l!itethlrt, apaTtt ;from a dHferent deV'elopmieiri!t of toe'k bOOy, represen't~ rather the ruder rhyollite.

854 Waclaw Ryka

As ,concern,s chemical composition, the rhyolites under 'consid{!1'ati,on belong to rhyollites"'leukorhyol1tes·of sodi'um and potassIiUln Ch8D.'l8lCter. Owing !to the .complete altel"artiJon of the rook body the rhyolilte examined imltgbt be IC8illed palaeOrltyol:i,teis.

> On ,the othermmd, due to ,a ,predominating influen'oo ,oftbe seoonaa'l'Y allterlation -

albitization, thus duetoa parti:al homQgeni~ation of 'chemical ,and mi'l1erllll compo- Siltion, vol~iJc Il'IOdks maJy be ,termed Wlbiite paJaeor.hyol'ites.

A oomparison Of ,the ef,fusWe rooks of Rdt'liegendes age, f1rom the Baltic· area . of West lParneraniaand ,of North ... East [Medk~enlbu'l'lg, lWiIgen: and Usnam sbows that the IIhyoli:tes from Kamiefl Pomormand DZw1rzyno may gener~ycorrespond

to the quarlz ,porphyries .and rhyo-dacltes from ,the soUJt.bem paTlt .of R~, and from Gretllswald. A dilf.ferent developmenlt of .perlitic forms of rOOk body :inrhyol:iJtes points to dilfferenif; conditiolllS ·of· ,l'IW8J ,cOllISOlidalffion. The rook masses are ·of Simi'Lar cbemica!l. loomposiitLon, sitl1Ce no considerable dtllfea:ences exilSlt dn the ;resuJJts of .cbe- mi-cal analyses of quartz !pOII'lp~es Ifrom l'tiigen, !v'i-tr~es .and rhyo-dacitic po;rpbyry from Greifswa[d 1(lD. KoriCh, 1967) on the one hand, and the rbydlites from Kamiefl P,omorski

,and

iDzwixzyno from the other. In 'addi;ti'on, in bath Tegians the rooks underwell1t also hydrothermal altemtion processes,among which allbi~,zation

no doubt played a OOMidetrable role~

TABLICA tli

Fig. 1. Skorod.owany pra!krysztal kwaJ.'leu. Kamiefl P,omarlSki, gl~06c 2736,8m.

PoWiic:kszenie 70 X

Oarroded phenocryst of quartz. K1am:ien Pomorski, depth 2736.8 m Enl. X 7() Fig. 2. Seladonitowo-:iddyngsyltowta pseudomoodoza po oldWinie. Praikrysztal tkwi w tie s'ka'lnym obf1tujllcym w ISp~ania. perlitowe. iK:amiefl 'PomoI'Ski, glc:bo- iroAc 2722,0 m. Pow. 25 X

SeladioniJte-iddin:gslilte . pseudoIll'oa:phs aJfteroli~ne. Phenocryst sti'*s in rook mass cha1"aclenzed by numerous per<lit1c fractu·res. Kamiefl PomOTski, deptb 27'22.0 m. Enl X 25.

Fig. 3. Tloskalne ry,o!liitu ⁰ m:i;kT.opCJdkli.JJ.I1;'owej sbruklturze. Kamiefl 'PomO'l'ski, glc:bo- okoSc 27'712,0 m. Pow. 27 X

Rock mass of 'l'hyoli'te ebaracter.ized by mioc:ropoilkHi'l;i;c telCture. Kam'ien Po- morski, depth 27'112.0 m. Enl. X 27

Fig. 4. Too skaLne ryoLi!tu () m~cznej str~tu:r:re. Dzwi'l'zyno, gl~bok06c

2550,7...4555, 7 m. Pow. 45 X

Rook mlllSS ,of rhyorilte ,chllJt"aoteri~d 'by milcrocrystalline 'texture. Dzowil'zyno.

depth 2550.'7o-.J2555.7 m.EIrl. X 45

Kwart. geol., nr 4, 1968 f. TABLICA I

Fig. 1 Fig. 2

Fig. 3 Fig. 4

Waclaw RYKA - Wt6rne ryolity nadbaltyckiej cZE:scl PomOfza Zachodniego

TABLICA :rI

Fig. 5. P.ias.kowiec gll"ubaziarnisty przy~rywaj¥y ryolli. W be~poBrednim stykuz ry- oUtem spoiwo pi8!S~OWiCa ?lbudowane jest z 'tlenk6w ielaza, wyzej natomlast z anhy'drytu. Ryolit wykazuje >tekstUTE: poxfirowl\ g!omeroporfirowl\, '&mygda-

'loida1n~. Kamien Pomorsiki, gl~lro§c 2721,8 m. Pow. 10 X. Nikole niezu- pehUe s!m"zyzowane

Coarse-grained sandstone >covering rhyolite. At the close contact with rhyo- Idte, sandstone ·cementing material is bui,lt up ,of iron oxides, higher up - of anhydrite. RbylOJite is characterized by parphyritic, glomeroporphyd'tie and amygdaloidal structure. Kamien Pomorski,' depth '27.21.8 m. Enl. X 10. Nicols partly cr.ossed

Fig. 6. Ryolit perlitowy. Skala 0 charaikterystycznych sp~kaniach perJitowych. Tek- stura ,skaly jest porlirowa, ,amygdal!oid'alna. Kam'ien Pomorski, gl~bo;kosc

2727,9 m. Pow. 13X. Niilrolemezupelnie skrzyzowane

tPerlitic rhyoUte. Rock revealing charaoteriSt.;,.c ·peil'litic fractures. Rock struc- ture Is porphytcitic and amygdaloidal. lKJ8mi.en 'Pornorski, depth 2727.9 m.

Enl. X 13. Nico15 partly crossed

Kwart. geol., nr 4, 1968 r. TABLTCA II

!Fig.5

Fig. 6

Waclaw RYKA - Wtorne ryolity nadbaltyckiej cz~sci Pomorza Zachodniego

TABLICAIlI

Fig .. 7. Sprotok1azowany glomeroporfi:roblas't phigioklazu. Kamien Pomorski, glE:bo- kosc 2729,6 m. Pow. 38 X. Ni!kole Sikrzyi<Jwlme

P1rotoclased ,glome["oporphyroblaslt I()f pla;giQclase. Kamien PomOll'ski, depth 2729.6 m. En·I. X 38. Crossed nicols

F.tg. 8. Porfiroblast p18lgii.okla,zu, W pa!I"tH s.rodkowej zalbHyzowany. Na mikrofoto- .gram widoczne

SIl

r6wniez . seladonitowo...chalcedonQWe wypelnienia form amygda;loidalnych. Kamien Bomorski,gl~bokoSc 2731,0 m. Pow. 38 X. Ni- kole skrzywwane

Porphyroblast of plagi()clase, ·8Ilb:iti·zed in the 'central ,part. Photomdcrograph shows seladonite-chalcedonic intfil!lings of amy gdaloida 1 forms. Kamien Po- morski, depth 2731.0 m. EnI. X 38. Cros'sed nicols

Kwart. geol., nr 4, 1968 r. TABLICA III

Fig. 7

Fig. 8

Waclaw RYKA - Wtorne ryolity nadbaltyckiej cZE:scl Pomorza Zachodniego

TABLICA IV

Fig. 9. Ryolit .z perlitowymi .gp~kaniami Ua skalnego. Formy amygdaloidalne wy- pelnione ~ seladoniotem, hematytem i .chlorytem. Kamiefi. Pomorski, glE:bo-"

k{)&c 2728,4 m. FlOw. 28 X. Swiatio niespolaJryzQw.ane

Rhyolite revealing perlitic fractures in Tock mass. Amygdaloidal fonns ·are :tilled in with 5eladonite, hema1i<te and chlorilte. Kamiefi. P.omorski, depth 2728.4 m. En!. X 28. Non-polarized Ught

Fig. 10. Rozmieszczenie produkt6w przeomazefi. Ua ;skalneg{) ryolitu perlitowego.

'Kamiefi. P.om()rSikd, glE}bok05c 2727,5-2728,8 m. Pow. 32 X. Nikole skrzy- ' zowane

Distribution

of

aHerati-on products of rook mass of perlitic rhyolite. Kamiefi.

P iffi.orsk1, depth 27.27.5-2728.8 m. Enl. X 32. Crossed nioeols

Kwart. geol., nl' 4, 1968 r. TABLICA IV

Fig. 9

Fig. 10

Waclaw RYKA - Wtorne ryollty nadbaltyckiej cZE:scl Pomorza Zachodnlego

TABLICA V

Fjg. 11. Too Sikalne l")'Olitu 0 'apowitrofirowej, mikiropoiokilittowej \Strukltwrze. Ka- mien P,omorski, gl~bokoSc 2781,3 m. Pow. 38 X. Nikole niezupelnie skIrzy- Zowane

Rodk mass o£ Il"bYOlite showing ,apav'itrophyric, micropoi'kili.tic textUll"e. Ka- mien iPornl{)mk.i, depth 2781.3 m. Enl. X 38. iN~cow partly crossed.

Fig. 12. Tlo skaJ.ne ryolitu \cz~sciowo przelObr'lI!wne'go bydrote!l'IIlllI!ln.ie. Kami'en Po- morski, gl~bolroSc 27412,8 m. Pow. ,13 X. Swdatlo nie:ij)olaryrowBne

Rock mass of rhyoUte PaJrItly hydroltheil"m'IIiUy 'altered. K-amien Pomorski, depth 2742.8 m. Ent X 13. iNon-polariq;ed Ught

Kwart. geo!., nr 4, 1968 r. TABLICA V

Fig. 11

Fig. 12

Waclaw RYKA - Wt6rne ryolity nadbaltycklej cz~scl Pomorza Zachodnlego

TABLlCA VI

Fig. 13. Tlo skalne ryolitu 0 slabo rozwini~ych s~and8lch perUto-wych. Ponadto

widoetmes~ ,przeom-aione s:kalenie oraz pseudomorl·ozy po minel"lll'le maficz- nym. Dtwtrzyno, glE}'bolroSc 2536,1-'2542,2 m. Pow. 32 X. SWi.aUo nie:spo- l'lll"yzowane

Rook mass of -rhyolite sho-wing feebly developed perliti<: fractures. Moreover, :there are visible a1s.0 altered feld.s.pa'l1s and psudom.orophsaMer a mafic mine- ral. Dtwirzyno, depth 2536.1-.25412.2 m. Enl. X 32. iN()n-polarizeci Hg1hi.

Fig. 14. RyoTht 0 teksturze zbliionej dl() pumekso~j. Nam'ikrofotogra-fU wioocme slt perUtowe sp~kania tlasOOaJneg-o ,ora~ pra,k·rysttaly skalenia i hematyto'W'e ,pseud.omorfuzy po mineralalCh matfdicZIly!ch. iDtwirzyno, gl~bakofic 2542,2- -2548,5 m. Pow. 38 X. SwdaUo niespoiarywwa!lle

Rhy<>1ite .chara-cteriozOO bya structure Il"esembling pum'ke one. Photomicro-

~8iPh showsperliltic u-actures of rook mass and .phen<>crysts ()f feldspar, as well as hem-ante pseudom,wphs ;amter mafic minerals. Dzwirzyno, depth 2542.2-2548.5 ID. Ent X 38. Non-polarized light

Kwart. geo!., nr 4, 1968 r. TABLICA V.I

Fig. 13

Fig. '14

Wac!aw RYKA - Wt6rne ryolity nadba!tycklej cZElsci Pomorza Zachodnlego

TABLICA VlI!l

Fig. 15. RyoHt porJii!I"owy 0 strukturze mikrokrystalieznej Ua sk:a[nego. Dzwirzyno,

gl~kosc 2550,7-2555,7 m. p.ow. 38 X. Ni:kole slm-.zy:iJowane

P.orphydtic rhyoliif;e oharacterized by miJcrocrYiSf;alUne texture of lI"ock maiSS.

D~yno, depth 2550.7--4555;7 m. En:!. X 38. Crossed nicolis

Fig. 16. Agregatowe skupienia tla skalnego ryoUtu mikropoikUitowego. Dzwirzyno,

glE:bo~oSC 2574~-2578,2 m. Pow. 38 X. N~~ole sk'l"zyrowane

Aggregate-like -concentrations ()(f mioropoik.i.litic ,rhy'olite rock mass. DZwirzy- no, depth 2574.2-2578.2 m. Enl. X 38. Crossed n~c01s

Kwart. geol., nr 4, J"968 r. TABLICA VII

Fig. 15

Fig. 16

Waclaw RYKA - Wtorne ryollty nadbaltyckiej cZE:Sci Pomorza Zachodniego