Górnojurajskie ooidy o niewspółśrodkowych powłokach

(1)

K wartalnik Geologiczny, t. 28, nr I, 1984 r. str. 93 - 106

UKD 552.544 niewspotsrodkowe powtoki :552.14:551.468.3 :551.762.3(438 -12 Bilgoraj -0, wierc. Hedwizyn 2)

Andrzej GASIEWICZ

Gorn'ojurajskie ooidy

o niewspolsrodkowych powlokach

Opisano specyficzne ooidy 0 niewsp6lSrodkowo ulozonych powlokach, pochodz'lce z g6rnojurajskich mikrooolitow - otwor Hedwizyn 2 na poludniowej Lubelszczyznie. Ekscentryczne powloki swiadczq.

ze oolityzac,ia ziarn zachodzila w kilku fazach przedzielonych dluzszymi okresami ich spoczynku na dnie zbiornika.

WST~P

Klasycznic rozwini~ty ooid to " ... kuliste ziarno 0 budowie wsp6lSrodkowej lub wsp6lSrodkowo-promienistej. zlozone z detrytycznego jqdra i konccntrycznych powlok (korteksu), 0 srednicy ponizej 2 mm" (W. Ryka, A. Maliszewska, 1982).

Takie ooidy. najcz~Sciej spotykane wsp6lczesnie i w stanie kopalnym. powstaj,!

w plytkich i bardzo ruchliwych wodach cieplych stref klimatycznych.

Od tcgo idealnego wzoru budowy ooid6w istniej::~ jednak rozmaite odchylenia w zaleznoSci od srodowiska, w jakim te ziarna powstajq. Spadek energii hydrodynamicznej w6d powoduje, ze ooidy tracq sw6j symetryczny ksztalt i \\sp6lSrod- kowq budow~ a korteks staje si~ cienszy.

W warunkach bardzo slabej agitacji w6d moze nawet nastq.pic zahamowanie procesu oolityzacji wskutek okresowego braku kontaktu z wod q morskq., co prowadzi do nieregularnego wzrostu powlok i powstania charakterystycznyeh ooid6w as)'- metrycznej opisanych przez T. Freemana (1962). Akrecja ooidowa moze zachodzic takze w wodach stojq.cych, gdzie ruch wody poruszajqey ziarna osadu wywolany jest jedynie zerowaniem bentosu lub rzadziej silnymi huraganami. Tworzq si~

w6wczas specyficzne ooidy powierzchniowe 0 bardzo cienkiej powloee (aMifle /ifln - R.G.C. Bathurst. 1967).

W pewnyeh warunkach oolityzacja mogla bye okresowo przerywana. wskutek czego formowaly si~ tzw. ooidy zlozone (complex oiJids - A. V. CaroL/i. 1964).

Powstawaly one w dw6ch fazach akrecji ooidowej; podczas pierwszej tworzyly

(2)

94

si~ pojedyncze ooidy rzeczywiste, a w czasie drugiej pojcdyncze ziarna lub zagrc- gowane ooidy zostaly powtornie obleczone grubymi wspolSrodkowymi laminaml ooidowymi.

Pomijajqc fakt, ze zaznaczajqce si~ oddzielenia wspolSrodkowych pojedynczych lamin ooidowych lub ich zespolow reprezentujq w istocie kolejne fazy oolityzacji, ktore mogq bye wynikiem specyfiki samego zjawiska akrecji (P.K. Wey!, 1967), ooidy zlozone - zw}aszcza pojedyncze ooidy zlozone (slIllple rell'orked o()ids - A. V. Carozzi, 1964) przedstawiajq wybitn,!: niewspolSrodkowose kolejnych zespolow lamin. Spowodowane jest to dlugotrwal'!: przerw'l: w oolityzacji i agregacj<!

ziarn na dnie zbiornika.

Z fizycznego punktu widzenia srodek masy pod dzialaniem sit zewn~trznych

porusza si~ tak, jakby masa ciala znajdowala si~ w tym punkcie. Zatem niewspolsrodkowose - ekscentrycznose - poszczegolnych la111in lub ich pakietow' polega na tym, ze rozwijaly si~ one wokol roznych srodkow ci~zkosci.

Ooidy ekscentryczne zaobserwowano w plytkach cienkich gornojurajskich peloidowych wakstonow, greinstonow oraz ooidowych pakstonow z otworu wiert- niczego Hedwizyn 2 - na poludniowej Lubelszczyznie.

Do tych form ooidowych, zapewne cz~sciowo, mozna zaliczye zawierajqce

" ... pelne lub niepelne powloki utworzone z mikrytu" wyst~pujqce w oksfordzko- -kimerydzkich wapieniach Gor Swi~tokrzyskich (J. Kutek, 1969, p. 242) oraz ooidy " ... z powlokami krystalicznymi zmiennej grubosci i 0 powierzchniach nie- rownych, chropowatych, czasem asymetrycznie w ooidach ulozonych", obserwo- wanych w gornojurajskich wapieniach polnocno-wschodniej Polski (K. Radlicz, 1972, p. 84).

W ciqgu jury gornej w Polsce poludniowo-wschodniej trwala sedymentacja plytkomorskich w~glanow (T. Niemczycka, 1976), podobnie jak w gornym oksfor- dzie i kimerydzie na poludniowo-zachodnim obrzezeniu mezozoicznym Gor Swi~tokrzyskich (J. Kutek, 1969).

W badanym zespole wapieni gornojurajskich (na gl~b. 117,80 551,30 m)

wyst~pujq liczne kompleksy mikrooolitowe przewarstwiajqce si~ z kompleksami bio-peloidowymi 0 charakterze bardziej lagunowym.

Omawiane skaly to glownie mikrooolitowe pakstony oraz greinstony zlozone z roznych rodzajow mikroooidow: powierzchniowych rzeczywistych, zlozonych, zlamanych, zregenerowanych. Porownanie wyksztalcenia pojedynczych ziarn jak i skal z odpowiednikami ze wspolczesnych srodowisk sedymentacji oolitowej na wyspach Bahama (N.D. Newell i in., 1960; E.G. Purdy, 1963; M.M. Ball, 1967) i Trucial Coast (DJJ. Kinsman, 1969) pozwala stwierdzie, ze opisywane mikrooolity formowaly si~ najcz~sciej na gl~bokosci paru metrow (27m), cz~sto zas plyciej: na gl~bokosci do 2 m a nawet w strefie mi~dzyplywowej w strefie lamania

si~ fal. Okresowo jednak warunki akrecji oolitowej pogarszaly si~, a mikrooolity tworzyly si~ przy niskiej lub umiarkowanej energii hydrodynamicznej, w oslonie podwodnych grzbietow i z dala od nich, na gl~bok'osci do kilkunastu metrow.

W tych stosunkowo gl~bszych strefach powstawaly opisywane specyficzne formy ooidowe.

*

Autor sklada serdeczne podzi~kowania drowi T. M. Perytowi za przeczytanie maszynopisu i pomocne uwagi, a prof. drowi S. Pawlowskiemu i doc. K. Pawl ow- skiej za udost~pnienie materialow.

(3)

G6rnojurajskie ooidy () niewsp6bnKlkowych pnwl,)kach 95

OPIS FORM

Omawiane ooidy wyst~puj,! bardzo rzadko stanowi,!c znikoml! domiestk~

innych ziarn obleczonych.

Ooidy ekscentryczne zbudowane S,! z kolejnych, coraz wi~kszych ooid6w

"wlozonych" w siebie i odpowiadaj'tcych kolejnym okresom oolityzacji (np. tabl. L fig. 4, 7, 8). Obserwuje si~ maksymalnie 4 cykle akrecyjne, najcz~sciej zas2 - 3.

W miar~ kolejnych akrecji wielkose calego ooidu stopniowo rosnie. Rozmiary

najwi~kszych ziarn nie przekraczuj,! jednak 0,55 mm.

Najbardziej wewn~trzne ziarilo jest na ogol mikrytowc (tz~sto peloidowe).

rzadko stanowi't Je bioklasty oraz zagregowane peloidy i bioklasty. Wi~kszosc

tego j,!dra jest zmienna: 0,15 - 0,20 mm, przewaznie zas okolo 0,16 mm. Kolejne oolityzacje i ich brak prowadz't do wzrostu ziarna w ten sposob, ze poprzedni ooid staje si~ j'tdrem nast~pnego.

Poszczegolne powloki ekscentrycznego ooidu maj,! zmienn't grubose: I - 9 Jlm,

najcz~sciej jednak 4 - 8 Jlm (np. tabl. L fig. l-4). Widoczny niekiedy nieco grubszy (tabI. I, fig. 7, 8) korteks (do 21 Jlm) najprawdopodobniej odpowiada zespolowi pojedynczych lamin 0 grubosciach podanych wyzej. Ziarna pokryte tylko jedn,!

warstewk,! maj't powloki powtarzaj'tce slaby relief niektorych ziarn (np. tabl. I L fig. 9, 10: tahl. III. fig. 14). Przy zespole lamin powloki akrecyjne S,! regularne.

Powszechnie wyst~puj,! ziarna 0 dose regularnym ksztakie powloki ooidowej.

Widoczna niekiedy niekompletnose niektorych lamin moze bye wynikiem abrazji, mikrytyzacji lub procesow diagenetycznych.

Pomi~dzy ooidowymi lamelkami znajduj't si~ srodpowloki mikrytO\ve 0 ksztal- cie sierpowatym lub polksi~zycowatym. Niekiedy p~wloki te maj,! przebieg ci,!gly wokol j'tdra, ktorym jest ooid (tabl. L fig. 2, 5, 6). Srodpowloki mikrytowe S,! naj-

wi~ksze i wyst~pujq najcz~sciej w ooidach z wakstonow (tabI. L fig. 2 4), a rzadsze i ciensze Sq w pakstonach (tabi.

n,

III) i greinstonach (tabl. I, fig. 6 8), gdzie na ogol S,! sierpowate. Wewn~trzny ooid wraz z srodpowlok,! mikrytowl! tworzy eliptyczne lub owalne jqdro nast~pnego ooidu.

Ksztalt poszczegolnych ooidow wewn~trznych jest dose regularny (najcz~sciej

eliptyczny do owalnego), przy czym im mniejsze ziarno tym jego pokroj jest bardziej izometryczny; eliptyczny do okr,!glego. Sporadycznie zdarzaj't si~ ooidy 0 slabo zaokr'!glonych, pofalowanych a nawet kanciastych kraw~dziach. .

Ooidy budujqce takie zlozone ziarno ulozone Sq w ten sposob, ze tylko hardzo rzadko (stosunkowo cz~sciej w pakstonach) spotyka si~ ich wspolSrodkowe uloze- nie (tabl. I, fig. 5 -6), na ogol S,! one niewspolSrodkowe. Kazda kolejna akrecja oolitowa rozwijala si~ wokol innego srodka ci~zkoSci ziarna. Wskutek tego ooidy

\\1.:\\ n~trzne s<~ umies/czone alho w .iedll~ m ognisku elipsy (tab!. I. fi!!. 3: tab!. I I.

fig. 9, II), albo przemiennie w obu (tabl. I, fig. 4; tab!.

n,

fig. 11; tabl. HI, fig. 14) lub w ogole ekscentrycznie (tabl. I, fig. 2; tab!. II, fig. 10; tabl. III, fig. 13, l4).

Daje to najcz~Sciej efekt taki, ze lamelki ooidowe, wszystkie lub tylko niektore, mogq stykae si~ ze sobq w jednym punkcie albo najcz~sciej wzdluz wspolnego odcinka powlok (tab!. 1- HI). W ten sposob zaznacza si~ ekscentrycznose ( = niewspolsrodkowose) powlok ooidowych.

Ekscentryczne ooidy pcloidowych \\akstonow r()zni~! si~ 0<.1 taklch samych z ooidowych pakston6w i peloidowych greinstonow. W wakstonach (tab!. L fig.

1-4) S,! one mniej liczne, majq zroznicowane rozmiary (niekiedy S,! wi~ksze od ooidow powierzchniowych) i ciensze, 0 dose stalej grubosci, lamelki ooidowe oraz duze srodpowloki mikrytowe. W tych skalach ooidy te S,! bardziej eliptyczne,

(4)

96 Ga:;iewicz

wyst~puj,! sporadycznie wsrod niezbyt licznych ooidow powierzchniowych, dose licznych peioidow oraz rzadkich fragmentow malzow, szkarlupni i otwornic. \V pakstonach (tabl. II. HI) wymienione ooidy maj,,! stosunkowo stale rozmiary (0,25 - 0,28 mm) i zmienn,! grubose poszczegolnych powlok akrecyjnych (2 - 16 ,.lIn) oraz eliptyczne ooidy wewnr;trzne i owalne zewnr;trzne. W pakstonach niewspolsrodkowe ooidy wystr;puj,! czr;sciej niz w innych skalach. W greinstonach (tab!. I.

fig. 5 - 8) zas omawiane ziarna s,,! najrzadsze, majq grubsze powloki akrecyjne (do 21 11m) i stosunkowo male srodpowloki mikrytowe, a w przeciwienstwie do wakstonow i pakstonow s,,! mniej ckscentryczne i zaznacza sir; w nich mniej (1 - 2, maksymalnie 3) faz oolityzacji.

INTERPRET AC1A

Ekscentryczne ooidy w wakstonach i pakstonach odpowiadajq ooidom po- wierzchniowym, w greinstonach zas ooidom zlozonym. Od tych ostatnich rozni q sir; zwykle nieco wir;ksz,! liczbq faz oolityzacji (powyzej 2) zaznaczonych przez niewspolSrodkowose powlok ooidowych (rozwini~tych wokol roznych srodkow cir;zkoSci) , bardziej rozleglymi polami mikrytu mir;dzy ooidowymi laminami, ktore zwykle S,! pojedyncze i ciensze oraz przede wszystkim rozni,! sir; srodowiskiem powstania. Ooidy zlozone powstaj,! w ekstremalnie plytkiej wodzie, w warunkach fizycznych, jakie powszechnie spotyka sir; na oolitowych plyciznach, gdzie sil- niejsze wzburzenie wody nie wywoluje znacz'!cych zmian w osadzie, gdyz turbulencja jest i tak bardzo wysoka a szybka sedymentacja oolitowa na ogol uniemozliwla wielokrotn'! czy dluzsz'! obrobkr; ziarn. Ooidy ekscentryczne powstawaly natomiast w spokojnej wodzie ze stosunkowo mal,! sedymentacj,,! wapienm!, podczas specyficznych warunkow fizycznych, ktore tam mogly sir; latwiej zaznaczyc.

Podczas przerw w akrecji ooidowej wokol spoczywaj,!cego na dnie ziarna nastr;powal rozwoj blony organicznej (P.K. Weyl, 1967; K.E. Chave, 1965; 0.1.

Shearman, P.A. d'E. Skipwith, 1965; R.G.C. Bathurst, 1971). Ponadto w srodowiskach niewzburzonych lub wzburzanych okresowo na powierzchniach ziarn znajduj,!cych sir; na granicy osad - woda i/lub plytko pogrzebanych w osadzie oprocz sedymentacji mulu w~glanowego rozwijaly sir; endolityczne algi. Glony te w krotkim czasie (rzr;du tygodni lub miesir;cy) tworzyly intergranularne fila- menty, ktore nastr;pnie ulegaly kalcyfikacji wypelniaj,!c stopniowo przestrzen mir;dzyziarnow,!, stabilizuj,!c osad i buduj,!c narastaj,!ce powloki mikrytowe (ang.

constructive - micrite envelopes - D.R. Kobluk, MJ. Risk, 1977). Rozwoj powlok mikrytowych na powierzchniach ziarn powodowal tym samym ich wzrost. Gwaltow- ne wzburzenie wod wskutek silnych plywow czy huraganow poruszalo wszystkie luzno spoczywaj,!ce na dnie ziarna, a ponadto powodowalo uruchomienie slabo ustabilizowanych (lub nawet wyerodowanie niektorych) ziarn i. poddanie ich miejscowemu transportowi i obrobce mechanicznej. Abrazja byla na tyle slaba lub krotkotrwala w wakstonach, ze powstawaly grube srodpowloki mikrytowe, i na tyle silna lub dlugotrwala w greinstonach, ze zachowaly sir; niewielkie pola mikrytu.

Obrobka mechaniczna spowodowala utworzenie ziarn 0 dose regularnym kSLtal- cie eliptycznym lub owalnym. Bardzo slaba turbulencja wod formowala ziarna o stosunkowo wyraznym reliefie lub kanciastych kraw~dziach.

Uksztaltowane podczas abrazji ziarno (0 innym juz srodku cir;zkosci) podlcga- Io nastr;pnie oolityzacji podczas ruchu. Potem cykl sir; powtarzal: oslabienie energii wodnej wywolalo opadni~cie na dno zoolityzowanego ziarna, co powodowalo rozwoj powloki mikrytowej, pozniej nastr;powalo ponowne wzburzenie wody itd.

(5)

Gornojurajskie ooidy 0 niewspoJSrodkowych powJokach 97

Rozmiar powstaj(!cych ooidow byl ograniczony wielkosci(! energii hydrodynamicznej - po przekroczeniu pewnych rozmiarow turbulencja byla zbyt slaba do utrzymywania ziarna w zawieszeniu czy ruchu, a nawet do wprawienia w ruch,

wi~c ulegalo ono agregacji przechodz(!c w osad. Tym sposobem duze ziarna, stanowi(!ce j(!dra wyjsciowe ooidow ekscentrycznych, ulegaly oolityzacji zwykle tylko w dwoch fazach, podczas gdy male nawet w czterech.

Pojawiaj(!ca si~ niekiedy w takich ooidach wspolSrodkowose powlok (tabl. I, fig. 5, 6), powstalych w roznych fazach akrecji, jest wi~c przypadkowa. Jest to wy- nik abrazji zmierzaj(!cej do tego, by ziarno uzyskalQ jak najwi~ksz(! klastycznose, co w danych warunkach moze oznaczae powtorzenie poprzedniego ksztaltu.

Drobne ooidy byly prawdopodobnie oolityzowane w zawieszeniu (E. Sass i in., 1972). W miar~ wzrostu ziarna przebywaly one rzadziej w suspensji a cz~sciej na dnie. Wi~ksze ooidy (np. tabl. II, III) maj(! natomiast na ogol ciensze powloki, co moze oznaczae, ze byly one oolityzowane podczas saltacji, toczenia lub obra- cania na dnie zbiornika, dzi~ki czemu uzyskiwaly dose stalej grubosci, chociaz cienkie, laminy.

Wypadaj(!ce z ruchu ziarna stabilizowaly si~ na dnie t(! cz~sci(!, ktora byla najbardziej predysponowana do uzyskania przez ziarno stanu rownowagi trwalej, a wi~c t(! powierzchni(!, blizej ktorej znajdowal si~ srodek ci~zkosci. Ponadto po- sadowienie ziarna na powierzchni osadu zalezalo takze od lokalnego mikrorelie- fu dna. Z kolei rozwoj powloki mikrytowej nast~powal glownie od gory, co narzu- calo przyszly ksztalt ziarna: w tej cz~sci podczas abrazji mogly zachowae si~ frag- menty powloki mikrytowej. "Przesun(!l" si~ wi~c srodek ci~zkosci dla nast~pnego

ooidu: wewn~trzny ooid znalazl si~ blizej jednego z ognisk elipsy ooidu pozniej- szego.

Grubszy korteks i grubsze powloki ooidowe poszczegolnych faz akrecyjnych oraz mniejsze i ciensze srodpowloki mikrytowe w pakstonach, a zwlaszcza w greinstonach, swiadcz(!, ze oolityzacja i abrazja byly intensywniejsze. Przemawia za tym fakt, ze ooidy s(! ich glownymi skladnikami, a ponadto ziarna S(! lepiej wysortowane i obtoczone. Powstawaly zatem albo w czasie silniejszej turbulencji, albo w plyt-

szym srodowisku. .

Ooidy ekscentryczne mogly powstawae w srodowiskach istniej(!cych wspolczesnie na skrzydlach barow i dnach kanalow plywowych, gdzie pr(!dy plywowe nie zawsze dochodz(! do dna a trawy i algi unieruchomiaj(! osady denne, jak to rna miejsce na wyspach Bahama (P.M. Harris, 1978) i u wybrzezy zachodniej Australii (G.R. Davies, 1970). Ze wzgl~du na sytuacj~ paleogeograficzn(! w poludniowo- -wschodniej Polsce w ci(!gu jury gornej (generalnie w kierunku wschodnim rozwija- j(!ca si~ laguna przybrzezna, a zachodnim - plycizny oolitowe; T. Niemczycka,

1976) oraz wyksztalcenie litofacjalne wapieni w okolicy Hedwizyna, jest bardziej prawdopodobne, ze omawiane ooidy powstawaly na obszarze wewn(!trzplatfor- mowych szeroko rozprzestrzenionych i cienkich pokryw piaszczystych, maj(!cych zwykle dose zlozon(! morfologi~ (ang. sand blankets). Piaski wapienne tych strei' (wspolczesnie na wyspach Bahama i Florydzie) maj(! cz~sto cienkie pow}oki ooidowe (M.M. Ball, 1967).

Kilkakrotnemu oolityzowaniu ulegaly tylko niektore ziarna, co swiadczy 0

specyfice tych form ooidowych. Okresowa remobilizacja osadu doprowadzila do powstania niewspolsrodkowych (ekscentrycznych) ooidow swiadcz(!cych 0

mikroskalowych procesach sedymentacji.

Zaklad Geologii Zl6i: Surowcow Chemicznych Instytutu Geologicznego

Warszawa, ul. Rakowiecka 4 Nadeslano dnia 15 marca 1983 r.

(6)

98

PISMlENNICTWO

BALL M.M. (1967) - Carbonate sand bodies of Florida and the Bahamas. Jour. Sed. Petro!., 37, p.

556-591.

BATHURST R.G.C. (1967) - Oolitic films on low energy carbonate sands grains, Bimini Lagoon, Bahamas. Mar. Geo!., 5, p. 89 109.

BA TH U RST R.G.C. (J 971) - Carbonate sediments and their diagenesis. Dev. Sediment., 12. Amsterdam.

CAROZZI A.V. (1964) - Complex ooids from Triassic Lake Deposit, Virginia. Am. Jour. Sci., 262, p.231-241.

CHAVE K.E. (1965) - Carbonates: association with organic matter in surface seawater. Science, 148, p. 1723 - 1724.

DAVIES G.R. (1970) - Carbonate bank sedimentation, eastern Shark Bay, Western Australia. AAPG Mem., 13, p. 169-205.

FREEMAN T. (1962) - Quiet water oolites from Laguna Madre, Texas. Jour. Sed. Petrol., 32, 475- 483.

HARRIS P.M. (1978) - Holocene marine-cemented sands Joulters Ooid Shoal, Bahamas. Transac- tions - Gulf Coast Assoc. Geol. Soc., 28, p. 175 - 183.

KINSMAN D.J.J. (1969) - Modes of formation, sedimentary associations and diagnostic features of shallow - water and supratidal ewaporites. AAPG Bul!., 53, p. 830 - 840.

KOBLUK D.R., RISK M.J. (1977) - Classification of exposed filaments of endolithic algae, micrite envelope formation and sediment production. Jour. Sed. Petrol., 47, p. 517 - 528.

KUTEK J. (1969) - Kimeryd i najwyzszy oksford poludniowo-zachodniego obrzezenia mezozoicznego Gor Swi~tokrzyskich. Cz. II - Paleogeografia. Acta Geol. Pol., 19, p. 221 - 321.

NEWELL N.D., PURDY E.G., IMBRIE J. (1960) - Bahamian oolitic sand. Jour. Geo!., 68, p. 481- 497.

NIEMCZYCKA T. (1976) - Jura gorna na obszarze wschodniej Polski (mi~dzy Wisl£! a Bugiem). Pr.

lnst. Geo!., 77.

PURDY E.G. (1963) - Recent calcium carbonate facies of the Great Bahama Bank - 2, sedimentary facies. Jour. Geo!., 71, p. 427 -497.

RADLlCZ K. (1972) - Litologia osadow gornojurajskich w polnocno-wschodniej Polsce. Biu!. Inst.

Geol., 261. p. 55-150.

RYKA W., MALlSZEWSKA A. (1982) - Slownik petrograficzny. Wyd. Geo!. Warszawa.

SASS E., WEILER Y., KATZ A. (1972) - Recent sedimentation and oolite formation in the Ras Ma- tara rna Lagoon, Gulf of Suez. W: STANLEY D.J. (ed.) The Mediterranean Sea: A Natural Sedimentation Laboratory., p. 279 - 292, Stroudsburg: Dowden.

SHEARMAN D.J., SKIPWITH P.A. d'E. (1965) - Organic matter in Recent and ancient limestones and its role in their diagenesis. Nature, 208, p. 1310- 1311.

WEYL P.K. (1967) - The solution behaviour of carbonate materials in sea water. Studies Tropical Oceanog. Univ. Miami, 5, p. 178 - 228.

(7)

Streszczenie

AH,ll)Ke14 rOHCEBV14

BEPXHEI-OPAHCKIIIE oonlllTbl HEKOHlJ,EHTPIII4ECKoro CTPOEH IIISI

Cpe,ll14 BepXHelOpa14CKI4X MI4KpOOOnl4TOB 143 CKBa)l{l4Hbl He,llBI4)1{I4H 2 Ha .ore nI06nI4HCK014 Teppl4- TOPI4I4, o6HapY)I{eHbi cneL\l4cpl4yeCKl4e OOnl4Tbl C HeKOHL\eHTpl4yeCKI4M-3KCL\eHTpl4yeCKI4M CTpoeHl4eM nOKpOBa.

3KCL\eHTpl4yeCKl4e OOnl4Tbl RBnRIOTCR He3HaYI4TenbH014 npl4MeCblO K nenOI4,ll,HbiM BaKKIHaM, 3ep- HI4CTblM 143BeCTH"RKaM, a TaK)I{e K OOnl<1TOBblM naKCTOHaM (Kap60HaTH014 OCa,ll,OYH014 nopo,ll,e, B KOTOPOH 3epHa 06pa3YIOT caMocToRTenbHbl14 KapKac, HO KOTopble cO,ll,ep)l{aT TaK)I{e HeKoTopoe KOnl<1yeCTBO Kap6oHaTHoro I<1nl4CTOrO L\eMeHTa). Onl<1CblBaeMble 3epHa COCTORT 1<13 oyepe,ll,HblX, Bce 60nbWI<1X no pa3MepaM OOnl<1TOB KaK npaBl<1nO C oyeHb TOHKI4M HapaUJ,eHHblM nOKpOBOM "BnO)l{eHHbIX" O,ll,I<1H B ,ll,Pyro14 TaKI4M 06pa30M, 'ITO BHYTpeHHl<1e R,ll,pa pacnonO)l{eHbl nl<16o B O,ll,HOM L\eHpe 3nn14nCa, n1460 nonepeMeHHo B 06ol4x, nl<160 Bo06UJ,e 3KCL\eHTpI<1YHbl. Me)l{,ll,Y OOnl<1TOBblMI<1 HaCnOeHI<1RMI4 pacnonara- IOTCR pa3H014 TonUJ,I<1Hbl BHYTpeHHl<1e MI4KPI<1TOBble HaCnOeHI4R.

<Pa3bl oon I<1TI<13aL\141<1 , KOTOPblX MaKCI4ManbHO Bbl,ll,enRIOT 4, pa3,l1enRnl<1Cb ,ll,OBOnbHO ,ll,nl4TenbHblMI<1 nepl40,ll,aMI<1 "OT,ll,bIXa" 3epeH Ha ,ll,He 6aCCe14Ha, BO BpeMR KOTOPblX HaCnal4Banl<1Cb MI4KPI<1TOBble nOKpo- Bbl. Bo BpeMR B036Y)I{,ll,eHHOrO COCTORHI4R BO,ll HeKOTopble 3epHa npl4xo,ll,l4nl4 B ,ll,BI4)1{eHl4e 14 nO,ll,Bepra- nl4Cb a6pa31414 14 00nl4Tl43l1pOBanl1Cb. nOBTOpeHl1e nepl40,ll,OB CnOK014HorO COCTORHI1R BO,ll, 11 I1X 6ypHoro ,ll,BI1)1{eHI1R cnoco6cTBoBano 06pa30BaH141O OOnl1TOB C HeKOHL\eHTpl1yeCKI1MI1 nOKpOBaMI1.

Andrzej GI\SIEWICZ

UPPER JURASSIC OOIDS WITH ECCENTRICAL COVERS

Summary

Specific ooids with eccentrically arranged covers are described from Upper Jurassic microoolites in the borehole column Hedwizyn 2. southern part of the Lublin region.

Eccentric ooids form a very small admixture in pelloidal wackestones and grainstoncs and ooid packstones. The grains are built of a number of larger and larger ooids. usually with very thin accretional cover. They are arranged in this way that internal grains are placed in one focus of ellipse. alternatively in !loth foci. or completely eccentrically. Moreover. micritic inter-envelopes varying ill thickness and extent. occur bet ween laminae of ooid.

The phases of oolitization. up to four at the most here. have been separated by relatively long periods of rest of grain at the sea floor and development of micritic covers. In successive periods of increase III

water turbulence. some grains were moved and subjected to abrasion and oolitization. The repeated cycles of water turbulence and quiescence resulted in origin of eccentrical arrangement of laminae in ooids.

(8)

TABLICA I

Fig. 1 -4. Ekscentryczne ooidy z wltkstonow; pow. ok. 85 x Eccentric ooids from wackestones; x c. 85

Fig. 5 -8. Ekscentryczne ooidy z greinstonow; pow. 70 x; fig. 8 - pow. 85 x Eccentric ooids from grainstones; x 70; Fig. 8 - x 85

(9)

Kwart. Geol., nr I, 1984 TABLlCA I

·\ndrzej Gf\SIEWICZ - Gornojurajskie ooidy 0 niewspolSrodkowych powlokach

(10)

TABLlCA n

Fig. 9 - 11. Peloidowy pakston z pojedynczymi ekscentrycznymi ooidami (zaznaczone strzalkami);

pow. ok. 75 x

Pelloidal packstone with single eccentric ooids (shown by arrows); x c. 75

(11)

K wart. Geol.. nr I, 1984 TABLlCA II

Andrzej Gt\SOWICZ - Gornojurajskie ooidy 0 niewspolSrodkowych powlokach

(12)

TABLICA III

Fig. 12-14. Peloidowy pakston z ekscentrycznymi ooidami (zaznaczone strzalkami); pow. ok. 75 x Pelloidal packstone with eccentric ooids (shown by arrows); x c. 75

Fot. autor

Photos by the Author

(13)

K wart. Geol.. nr I, 19S4 TABLICA III

Andrzej GJ\SIEWICZ - Gornojurajskie ooidy 0 niewspolSrodkowych powlokach