Scenariusz lekcji – Zaludnienie świata
1. Cele lekcji
a. Wiadomości - do zapamiętania:
- fazy rozwoju demograficznego,
- kraje znajdujące się w poszczególnych fazach.
- do zrozumienia:
- przyczyny przejść faz rozwoju demograficznego, - przyczyny wzrostu liczby ludności na świecie,
- czynniki warunkujące liczbę urodzeń żywych i zgonów.
b. Umiejętności
- umiejętność czytania wykresów, - umiejętność dostrzegania zależności.
2. Metoda i forma pracy
- „burza mózgów”, - praca z wykresami.
3. Środki dydaktyczne
- tablica – fazy rozwoju demograficznego, - prezentacja – zaludnienie świata,
- rzutnik multimedialny, - podręcznik.
4. Przebieg lekcji
a. Faza przygotowawcza - sprawdzenie listy obecności,
- podanie tematu lekcji.
b. Faza realizacyjna
1. Liczba ludności na świecie systematycznie wzrasta. W ciągu ostatnich 200 lat znacznie przyspieszył się ten proces, co możecie zaobserwować na wykresie (pokaz prezentacji PowerPoint).
2. Pierwsze przyspieszenie przyrostu naturalnego nastąpiło ok. 10 tys. lat temu. Jego przyczyną
była tzw. neolityczna rewolucja rolnicza. Zaczęto uprawiać ziemię, uzyskiwano też nadwyżki żywności, dzięki którym więcej osób można było nakarmić, zaczęto również budować trwałe osady.
3. Kolejnym momentem przełomowym była połowa XVIII wieku. Z jakim wydarzeniem, okresem historycznym to się wiązało?
- rewolucja przemysłowa, poprawa warunków życia, wzrost produkcji żywności.
4. Ostatni gwałtowny wzrost liczby ludności nastąpił w połowie XX wieku. A czym on był wywołany?
- dalsza poprawa warunków życia, postęp medycyny, wzrost poziomu higieny.
5. W różnych regionach świata rozwój demograficzny wygląda jednak różnie. Aby ukazać te różnice stosuje się współczynnik urodzeń żywych (liczba urodzeń żywych na 1000 osób) oraz współczynnik zgonów (liczba zgonów na 1000 osób). Różnica tych wielkości to przyrost naturalny, jeśli wartość jest dodatnia, bądź ubytek naturalny jeśli wartość ta jest ujemna.
Współczynnik ten jest najczęściej podawany w promilach, czyli w przeliczeniu na 1000 osób.
6. Jak myślicie od czego może zależeć liczba urodzeń żywych i zgonów?
- może zależeć od sytuacji politycznej – wojny, od obowiązującego prawa – zezwolenie na aborcję, od dostępu do usług medycznych, od poziomu higieny.
7. Demografowie wyróżnili 4 fazy rozwoju demograficznego. Obecnie mówi się nawet o 5 fazach.
Spróbujmy je teraz przeanalizować (prezentacja). Na tablicy w tabeli będą zapisywane główne cechy faz (tablica – fazy rozwoju demograficznego).
8. Zastanówcie się jeszcze nad sytuacją w Polsce. W której fazie rozwoju demograficznego jest nasz kraj?
- IV i zbliża się do V.
9. A jak kształtował się przyrost naturalny od II wojny światowej w Polsce (prezentacja)?
- wzrost urodzeń – wyż demograficzny, rekompensujący stratę ludności w czasie wojny, następnie spadek urodzeń związany z wejściem w dorosłość roczników, z których najwięcej osób zginęło w czasie wojny, lata 80. – echo wyżu demograficznego, czyli w dorosłość wchodzą roczniki urodzone w czasie wyżu demograficznego, potem już systematyczny spadek urodzeń.
10. W ten sposób Polska przechodziła też rożne fazy rozwoju demograficznego. Większość krajów świata w różnym czasie i tempie również przechodzi różne fazy.
5. Bibliografia
1. Kop J., Kucharska M., Szkurłat E., 2002, Geografia społeczno – ekonomiczna, Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa
2. Kądziołka J., Kocimowski K., Wołonciej E., 2004, Świat w liczbach 2004/2005, WSiP, Warszawa
6. Załączniki
tablica – fazy rozwoju demograficznego prezentacja – zaludnienie świata
