Scenariusz lekcji – Uwarunkowania przyrodnicze rozwoju polskiego rolnictwa
1. Cele lekcji
a. Wiadomości - do zapamiętania:
- czynniki przyrodnicze warunkujące rolnictwo,
- regiony Polski o najkorzystniejszych warunkach klimatycznych, glebowych, wodnych i sprzyjającym ukształtowaniu terenu,
- regiony Polski o najkorzystniejszych warunkach naturalnych dla rozwoju rolnictwa.
- do zrozumienia
- zależności między czynnikami przyrodniczymi a warunkami dla rolnictwa.
b. Umiejętności - czytania mapy,
- syntezy informacji – tabela.
2. Metoda i forma pracy
- pogadanka, - praca z mapami.
3. Środki dydaktyczne
- mapa ścienna Polski, - atlas,
- schemat – czynniki przyrodnicze warunkujące rolnictwo Polski.
4. Przebieg lekcji
a. Faza przygotowawcza - sprawdzenie listy obecności,
- podanie tematu lekcji.
b. Faza realizacyjna
1. Rolnictwo jest rodzajem działalności, która wykorzystuje zasoby przyrodnicze, dzięki którym możliwa jest uprawa roślin i chów zwierząt. Wymaga jednak ono odpowiednich warunków naturalnych. Zastanówcie się jakie czynniki przyrodnicze warunkują rozwój polskiego rolnictwa?
- ukształtowanie powierzchni terenu, warunki klimatyczne, gleby, warunki wodne.
2. Zgadza się, zastanówmy się jednak nad poszczególnymi czynnikami. Zacznijmy od ukształtowania terenu. Jaka typ rzeźby najbardziej sprzyja rolnictwu?
- tereny równinne, tereny faliste, pagórkowate o łagodnie nachylonych stokach.
3. Przyjrzyjcie się mapie, gdzie takie tereny występują w Polsce? Proszę o wskazanie ich na mapie.
- pas Pobrzeży Południowobałtyckich, Niziny Środkowopolskie, część wyżyn, Kotliny Podkarpackie.
4. To są tereny o sprzyjającej rzeźbie, a gdzie jest one w znacznej mierze utrudnione?
- na pojezierzach, gdzie jest urozmaicona rzeźba terenu, na wyżynach i w górach, gdzie jest duże nachylenie stoków.
5. Dobrze, wyjaśnijcie, w jaki sposób duże spadki terenu utrudniają rolnictwo?
- utrudnienie mechanizacji prac polowych, szybki spływ wody, erozja gleb.
6. W jaki sposób są orane pola na zboczach, aby zmniejszyć erozję i dlaczego akurat w ten sposób?
- zgodnie z poziomicami, bo to utrudnia spływ wody.
7. Zgadza się. Także tereny lessowe są niekorzystne dla rolnictwa. Gęsta sieć wąwozów i parowów, które tworzą się w grubych warstwach lessu utrudniają użytkowanie gruntów.
Wymieńcie i wskażcie na mapie, gdzie znajdują się w Polsce tereny lessowe.
- Wyżyna Lubelska, Wyżyna Kielecko-Sandomierska, Niecka Nidziańska.
8. Znacie już tereny najkorzystniejsze dla rolnictwa pod względem rzeźby. Przyjrzyjmy się teraz warunkom klimatycznym. Które składniki klimatu są najistotniejsze dla rolnictwa?
- temperatura powietrza, opady atmosferyczne.
9. Tak, ale biorąc pod uwagę temperatury powietrza wyróżnia się tzw. okres wegetacyjny. Co to jest i co z niego wynika?
- jest to okres w roku ze średnią dobową temperaturą powietrza większą od +5ºC, m.in. rolnik może dobrać odpowiednie rośliny w zależności od długości okresu wegetacyjnego.
10. Zgadza się, a gdzie jest najkorzystniejszy dla rolnictwa okres wegetacyjny?
- Polska Zachodnia, Nizina Śląska, dolina górnej Wisły.
11. Jakie są w Polsce średnie roczne opady atmosferyczne?
- 600 mm.
12. Jest to wystarczająca ilość, jednak opady są rozłożone nierównomiernie i wiąże się z nimi zagrożenie powodziowe, które niszczy uprawy. Które rejony Polski są najbardziej narażone na powodzie?
- tereny górskie: Sudety i Karpaty oraz pogórza, wzdłuż dolin rzecznych.
13. Spójrzcie na mapę średnich rocznych opadów. Wymieńcie i wskażcie tereny o najmniejszych opadach, a tym samym największym zagrożeniu niedoborem wody.
- Pojezierza Wielkopolskie, zachodnia część Niziny Mazowieckiej.
14. Oprócz klimatu także pogoda ma duże znaczenie dla rolnictwa. Jakie czynniki pogodowe są
niekorzystne dla rolnictwa?
- częste zmiany pogody, wiosenne i jesienne przymrozki, opady gradu, silne wiatry.
15. Przejdźmy teraz do kolejnego czynnika jakim są gleby. Spójrzcie na mapę gleb, które gleby są najżyźniejsze?
- czarnoziemy, czarne ziemie, mady, rędziny.
16. Wskażcie tereny, gdzie występują najlepsze gleby w Polsce?
- Wyżyna Lubelska, Wyżyna Sandomierska, Żuławy Wiślane, Pojezierze Kujawskie, Równina Pyrzycka (część Niż. Szczecińskiej), Nizina Śląska.
17. Jakie gleby przeważają w Polsce?
- gleby słabe i średnie, głównie bielicowe, płowe.
18. W jaki sposób można zwiększyć urodzajność gleb?
- nawożenie, odpowiednia melioracja.
19. Znacie już główne czynniki przyrodnicze i tereny, na których są one najkorzystniejsze.
Wykonajcie tabelę, która będzie zawierać takie informacje jak: czynniki przyrodnicze,
sprzyjające, tereny występowania, niesprzyjające, tereny występowania. Kiedy wykonacie już tę tabelę przedstawicie swoje wyniki klasie. Macie na to 7 minut. (schemat – czynniki
przyrodnicze warunkujące rolnictwo Polski).
20. Spójrzcie teraz na mapę warunków naturalnych rolnictwa i na koniec wymieńcie i wskażcie na mapie najkorzystniejsze tereny dla rolnictwa.
- Nizina Śląska, Żuławy Wiślane, Kotlina Sandomierska, Wyżyna Lubelska.
5. Bibliografia
1. Łoś E., Witek-Nowakowska A., 2003, Wędrówki geograficzne. Podręcznik dla klasy III gimnazjum, Wydawnictwo Szkolne PWN, Warszawa
6. Załączniki
a. Załączniki- schemat – czynniki przyrodnicze warunkujące rolnictwo Polski
