Bilans energii i egzergii dla typowych przemysłowych instalacji wytwarzania wodoru

ZESZYTY NAUKOWE POLITECHNIKI ŚLISKIEJ

Seria: ENERGETYKA z. 112 Nr kol. 1093

_______ 1991

Małgorzata HANUSZKIEWICZ-DRAPAŁA Jan SKŁADZIEŃ

Instytut Techniki Cieplnej

BILANSE ENERGII I EGZERGII DLA TYPOWYCH PRZEMYSŁOWYCH INSTALACJI DO WYTWARZANIA WODORU

Streszczenie. W pracy przedstawiono wykresy pasmowe bilansu ener- gii i egzergii dla dwóch instalacji służących do wytwarzania wodoru.

Wykorzystano dane pomiarowe dotyczące rzeczywistych instalacji prze­

mysłowych, z których Jedna zasilana Jest gazem koksowniczym,druga zaś gazem ziemnym.

1. WSTĘP

Instalacje stosowane do przemysłowej produkcji wodoru z uwagi nai postać podstawowego substratu można podzielić na dwie grupy. Jedną stanowjią in­

stalacje wykorzystujące gaz koksowniczy, drugą zaś instalacje zasiltane ga­

zem ziemnym. W pierwszym przypadku istnieje tylko Jedno paliwo naturralne, będące pierwotnym źródłem energetycznym w postaci węgla kamiennego,, pod­

stawowy proces realizowany w układzie ma zaś charakter fizyczny. Reaakcje chemiczne zachodzą jedynie w urządzeniach pomocniczych i mają one naa celu głównie oczyszczenie gazu. W przypadku zasilania instalacji metanem i zawar­

tym w gazie ziemnym wykorzystuje się dwa paliwa pierwotne, przy czyrm oprócz gazu ziemnego paliwem jest węgiel zużywany w sposób pośredni. Pośrecdnim nośnikiem energii Jest przede wszystkim prąd elektryczny, para wodma oraz ewentualnie tlen. Głównym elementem procesu technologicznego są reakcje chemiczne prowadzące do powstania pierwiastka wodoru.

Pozyskiwanie wodoru z gazu koksowniczego jest związane z wytwarzaniem równocześnie innych produktów użytecznych, które czasem mogą być uważane za produkty główne. W rozważanym dalej przypadku występują dwa takie pro­

dukty w postaci frakcji etylenowej i frakcji metanowej. W analizowanej w niniejszenie pracy instalacji zasilanej gazem ziemnym występuje tylko je­

den produkt główny w postaci czynnika będącego nośnikiem wodoru.

114 M. Hanuszkiewicz-Drapała, J. Składzień

2. WYKRESY PASMOWE BILANSU ENERGII I EGZERGII DLA INSTALACJI DO WYTWARZANIA WODORU Z GAZU KOKSOWNICZEGO

METODĄ NISKOTEMPERATUROWEGO ROZFRAKCJONOWANIA

Schemat rozpatrywanej instalcji pokazano na rys. 1. Na rysunku tym cy­

fra 1 dotyczy aparatu do skraplania i oddzielania części składników gazu koksowniczego, 2 i 4 oznaczają zespoły wymienników do ochładzania azotu.

3 - detander, 5 - układ oczyszczania gazu, 6 7 8 - sprężarki frakcji azo- towo-wodorowej, gazu koksowniczego oraz azotu. Właściwą część instalacji stanowią elementy 1 7 4, które oprócz detandera i zespołów wymienników ciepła, w tym również wieloczynnikowych, zawierają głównie kolumny rekty­

fikacyjne i separatory.

Na rys. 1 zaznaczono najważniejsze nośniki i strumienie energii. Pomi­

nięto pozycje energetyczne mające znikome znaczenie, np. parę wodną i energię elektryczną doprowadzaną do głównej części instalacji.

Instalacja jak na rys. 1 zużywa rocznie ok. 8 min kmol surowego gazu koksowniczego. Podstawowy końcowy produkt służący następnie do syntezy amo­

niaku stanowi gaz syntezowy w postaci frakcji azotowo-wodorowej zawierają­

cej 24% azotu i 76% wodoru. Dodatkowymi produktami, które mogą być również uważane za produkty główne, są frakcje: etylenowa i metanowa. Frakcja ety­

lenowa zawiera prawie 50% etylenu i ok. 40% metanu, resztę zaś stanowi wo­

dór z domieszką CO. Frakcja metanowa ma ok. 90% metanu, a w pozostałej części oprócz CO znajdują się domieszki etylenu i wodoru. Produktem ubocz­

nym Jest tzw. gaz resztowy będący słabym paliwem gazowym zawierającym ok.

30% CO, 10% CH4 , 5% H2 i ponad 50% N¿ .

W ytw arzanie wodoru w p o s t a c i gazu sy n tezo w eg o p o le g a na stopniow ym o - c h ła d z a n iu o c z y s z c z o n e g o sp r ę ż o n e g o gazu k o k so w n ic z e g o . P od czas te g o o c h ła ­ d z a n ia u le g a j ą k o le j n o w y k r o p le n iu : f r a k c j a e ty le n o w a , f r a k c j a metanowa i g a z r e s z t o w y . P o z o s t a ł y w f a z i e gazow ej wodór j e s t n a s t ę p n ie m iesza n y w od­

p o w ie d n ie j p r o p o r c j i z azotem i po p o d g rza n iu do tem p era tu ry b l i s k i e j tem­

p e r a t u r z e o t o c z e n i a f r a k c j a azotow o-w odorowa p o d le g a s p r ę ż a n iu w kom preso­

r z e . P odgrzew anie g a zu sy n te z o w e g o , p od ob n ie ja k i p o z o s t a ły c h f r a k c j i , ma na c e l u z a p o b ie g a n ie u n o sz e n iu "zimna" z i n s t a l a c j i . P od grzew an ie t o z a ­ c h o d z i w k o m p le k sie wymienników c i e p ł a , z k tó r y c h c z ę ś ć ma p o s t a ć w i e l o - c zy n n ik o w ą , w granicznym przypadku p ię c io c z y n n ik o w ą , p rzy czym c z t e r y fr a k ­ c j e u le g a j ą n a g rzew a n iu p o b ie r a j ą c c i e p ł o od g a zu k o k so w n ic z e g o . U bytki

"zimna" w i n s t a l a c j i s ą kompensowane p r z e z r o z p r ę ż a n ie o c h ło d z o n e g o w stę p ­ n i e a z o tu c iś n ie n i o w e g o . R o z p r ę ż a n ie t o z a c h o d z i w d e ta n d e r z e napędzającym g e n e r a t o r prądu e le k t r y c z n e g o .

Wykres pasmowy b il a n s u e n e r g i i i e g z e r g i i d la w ła ś c iw e j i n s t a l a c j i do n isk o te m p e r a tu r o w e g o r o z fr a k c jo n o w a n ia gazu k o k so w n ic z e g o , o b e jm u ją c e j b lo ­ k i 1 f 4 , pokazano na r y s . 2 . Rysunek 3 za w ie r a t a k i e same w yk resy d la c a łe g o u k ła d u p r z e d s ta w io n e g o na r y s . 1 , t j . d la c a ł e j i n s t a l a c j i n is k o te m p e r a tu ­ row ego r o z fr a k c jo n o w a n ia gazu k o k so w n iczeg o wraz z elem entam i pom ocn iczym i.

Bilanse energii i egzergii 115

oi GO

•oo

Xco g NO G

Qł O Pb

COG

<1) B0) PO

OtłO 0»

a CO

O -ri

* G

"t 10 3 £

N CO 00

N

3G

TDO O>

N G CO P>

'OO T33

CO

PCO

B<u o

CO OI

•H P0 CO G

<H

<U PS

cO G0) O.E '

<D P1

iHO

JZP

00

G

Cj

00 G(U

>0 O)1 Xo

O TJ S ¿2 O o p G Q>

<h a

G G

O O

•H -H P P CO (0

^ G

<0 G cu oo ooo TJG

>>

£1 GO

<H

B<L>

PW

>>

CO 0) . dp

<p

o

,C O CO

w

>*

cć.

116 M. Hanuszklewicz-Drapała, J. SKŁADZISŃ

gaz kok­

sowniczy oczysz­

czony

niskociśnieniowy

Rys. 2. Dla właściwej instalacji do niskotemperaturowego rozfrakcJonowania gazu koksowniczego wykres pasmowy bilansu

a) energii, b) egzergii Fig. 2. Band charts of

a) energy, b) exergy

for basic installation for low-temperature coke-oven gas fractionation

ciepto

par y wodnej_. —

i ciepio

otoczeniai praca wewnętrz- frakcja

I na defanderów euenowa |ra|<CjQ metanowa

i azot^.

azot sprężony !_____________ Iniskociśnieniowy frakcja resztowa

frakcja azotowo -wodo­

(gaz rowa

zowy)

Bilanse energii i egzergii. 117

<v

energia elektryczna wytwarzana

e n e rg ia e le k tr y c z n a w y t w a r z a n a

Rys. 3. Dla całego układu do wytwarzania wodoru z gazu koksowniczego meto­

dą niskotemperaturowego rozfrakcjonowania wykres pasmowy bilansu a) energii, b) egzergii

Fig. 2. Band charts of a) energy, b) exergy

for complete system for hydrogen generation from coke-oven gaz using the low-temperature fractionation method

118 M. Hanuszkiewicz-Drapała, J. Składzień

Części a dotyczą energii, części b rys. 2 i 3 zaś egzergii. Na wykresach uwzględniono najważniejsze strumienie energii i egzergii. Składnik bilansu nazwany stratami stanowi różnicę pomiędzy energią wyprowadzaną z układu głównie w postaci entalpii substancji odpadowych i ciepła pobieranego przez wodę chłodzącą oraz ciepłem dopływającym z otoczenia. Ciepło to w stanie ustalonym ma znikome znaczenie. Pasma związane z gazem koksowniczym, frak­

cją azotowo-wodorową, etylenową, metanową i resztową oznaczają w praktyce energię lub egzergię chemiczną strumieni tych czynników ¡J5-6] • ^a energię chemiczną przyjmowano wartość opałową gazów. Pasmo strat energii na wykre­

sie 2a dotyczącym właściwej instalacji do niskotemperaturowego rozfrakcjo- nowania gazu koksowniczego ma znikomą grubość. Również straty egzergii w tej instalacji, Jak wynika z rys. 2b, są nieznaczne. Nieco inaczej wyglą­

da sytuacja w przypadku całego układu, jak na rys. 1. Wynika to stąd, że istotną rolę odgrywają straty w instalacji do oczyszczania gazu koksowni­

czego oraz straty będące rezultatem chłodzenia sprężarek. W przypadku bi­

lansów egzergii odcinki strat oznaczają zarówno straty zewnętrzne, Jak również wewnętrzne wynikające z nieodwracalności procesów zachodzących w układzie.

Jak sugerują wykresy przedstawione na rys. 2 i 3, sam proces niskotem­

peraturowego rozfracjonowania oczyszczonego sprężonego gazu koksowniczego cechuje się dużą doskonałością termodynamiczną. Przeprowadzenie tego proce­

su wymaga jednak zrealizowania innych działań, głównie oczyszczania surowe­

go gazu koksowniczego oraz sprężania gazu koksowniczego surowego i azotu, które związane są z dość istotnymi stratami zarówno w odniesieniu do stro­

ny energetycznej, jak i egzergetycznej całego kompleksowego procesu. Dla procesu takiego energia elektryczna ma wartość ok. 6%, entalpia pary wod­

nej zaś ok. 3% całkowitego strumienia doprowadzonej energii. Pozostałą energię dopływającą do układu stanowi w praktyce wartość opałowa surowego gazu koksowniczego. Energia elektryczna wytwarzana za pośrednictwem detan- dera i zawracana do układu ma z punktu widzenia energetycznego i egzerge- tycznego znikome znaczenie, jest jednak bardzo istotna z uwagi na stronę technologiczną. Pasmo strat obrazujące energię rozpraszaną stanowi ok. 16%

energii zasilającej całą instalację. Energia rozpraszana może mieć pewną wartość użyteczną np. w przypadku wykorzystywania substancji odpadowych lub podgrzanej wody opuszczającej układ. Egzergia tej wody jest znikoma, straty egzergii w układzie zaś wynoszą ok. 1 1 % całego strumienia egzergii zasilającej układ. Udział entalpii i egzergii produktów w całkowitej ener­

gii i egzergii doprowadzonej wynosi kolejno 27% i 29% dla frakcji azotowo- -wodorowej, 40% i 42% dla frakcji metanowej oraz 8% i 9% dla frakcji ety­

lenowej.

Bilanse energii z egzergll. 119

3. WYKRESY PASMOWE BILANSU ENERGII I EGZERGII DLA INSTALACJI DO WYTWARZANIA WODORU Z WYSOKOMETANOWEGO GAZU ZIEMNEGO METODĄ CIŚNIENIOWEGO PÓŁSPALANIA

Wspomniana powyżej Instalacja, wykorzystująca metodę ciśnieniowego pół- spalania, ma dość złożoną postać i składa się z wielu elementów, z których najważniejszymi są reaktory chemiczne. Istotną rolę odgrywają też typowe urządzenia cieplne, głównie wymienniki ciepła, generatory pary oraz sprę­

żarki wzbogaconego powietrza, gazu ziemnego i gazu procesowego. Elementami pomocniczymi są przede wszystkim instalacje do oczyszczania produktu po­

przez procesy mycia potasowego, wodnego i miedziowego. Wysokometanowy gaz ziemny o odpowiednim ciśnieniu podlega kolejno egzotermicznym reakcjom półspalania i ochładzaniu. Z otrzymanego gazu syntezowego są wymywane nie­

pożądane domieszki. W efekcie gaz ten po opuszczeniu układu zawiera 90% wodoru, 9,5% azotu oraz 0,5% metanu. Podobnie Jak w przypadku instalacji

omówionej w rozdz. 2, temperatura końcowa gazu syntezowego Jest zbliżona

do t e m p e r a t u r y otoczenia, ciśnienie końcowe zaś wynosi 30 MPa. Instalacja

do wytwarzania wodoru metodą ciśnieniowego półspalania zasilana Jest gazem ziemnym w ilości ok. 13 min kmol/rok.

Rys. 4. Schemat układu do wytwarzania wodoru z gazu ziemnego metodą półspa­

lania ciśnieniowego

Fig. 4. Scheme of the system for hydrogen generation from natural gas using the pressure half-combustion method

120 M. Hanuszklewicz-Drapała, J. Składzlsń

Bardzo uproszczony schemat blokowy instalacji wykorzystującej gaz ziem­

ny wraz z podstawowymi nośnikami energii podano na rys. 4. Element 1 ozna­

cza podstawową część instalacji do wytwarzania wodoru w postaci gazu synte­

zowego wraz z aparaturą do mycia potasowego części półproduktu. Druga część gazu procesowego podlega myciu wodnemu w elemencie 2. Symbol 3 ozna­

cza sprężarkę, 4 zaś jest instalacją mycia miedziowego. Blok 1 zawiera znaczną liczbę urządzeń, głównie związanych z procesem technologicznym konwersji gazu. Stosunkowo dużą część bloku urządzeń 1 stanowi układu ko­

tłowy zawierający szereg wymienników ciepła służących do podgrzewania wo­

dy, jak również wytwarzający parę wodną o różnych poziomach ciśnienia.

V/ bloku 1 znajduje się także szereg urządzeń pomocniczych, w tym sprężarki powietrza wzbogaconego w tlen i gazu ziemnego, jak też wspomniana już in­

stalacja mycia potasowego.

Wykresy pasmowe bilansu energii i egzergii z uwzględnieniem oddzielnie elementów zaznaczonych na rys. 4 pokazano na

rys.

sowe dla całego układu przedstawiono na rys. 6 . Podobnie jak uprzednio części a rysunków dotyczą energii, części b zaś egzergii. Na wykresach u- względniono jedynie najważniejsze strumienie energii i egzergii. Pasma związane z gazem ziemnym, gazem opałowym i gazem syntezowym w praktyce oznaczają energię lub egzergię chemiczną tych czynników. Energię chemiczną uwzględniono za pośrednictwem wartości opałowych. Wyrażenie umownie okre­

ślone mianem "straty" ujmuje zarówno rzeczywiste straty w postaci ciepła odprowadzanego bezpośrednio lub pośrednio do otoczenia, jak też entalpię substancji wyprowadzanych z półproduktu, którym jest gaz procesowy, oraz przyrosty entalpii strumieni wody przechodzących przez instalację. Stru­

mienie te związane są głównie z wodą zdemineralizowaną, wodą chłodzącą, odmulinami, skroplinami i oparami. Entalpia tych strumieni po opuszczeniu przez nie instalacji może być wykorzystana np. do celów grzewczych. Nie­

które strumienie mają pewną wartość ekonomiczną z uwagi na znaczną czys­

tość zawartej w nich wody. Z punktu widzenia Jednak samego procesu wytwa­

rzania wodoru przyrost entalpii wymienionych strumieni wody może być włą­

czony do pozycji "straty". Podobnie jak uprzednio, spadek egzergii ujmuje zewnętrzne, jak i wewnętrzne straty tej funkcji stanu.

Jak wynika z wykresów na rys. 5 i 6 , straty zarówno energii Jak i eg­

zergii stanowią dość istotną pozycję, szczególnie w odniesieniu do podsta­

wowej części układu. Straty te dla całej instalacji wynoszą ok. 38% łącz­

nego strumienia energii doprowadzonej oraz ok. 33% sumarycznego strumienia dopływającej egzergii. W paśmie doprowadzanej energii entalpia pary wodnej stanowi 3%, energia chemiczna gazu opałowego 2%, energia elektryczna 7%, praktycznie cała reszta zaś dopływającej energii to energia chemiczna gazu ziemnego zawierającego ponad 93% metanu. Energia gazu syntezowego 'opusz­

czającego Instalację Jest równa ok. 60% całkowitej energii doprowadzonej, entalpia wyprowadzonej pary wodnej zaś 2% tej energii. Egzergia gazu syn­

tezowego ma wartość ok. 65% strumienia egzergii doprowadzonej. Około 2/3

Bilanse energii 1 egzergli. 121

g a i opalowy

m erq ia eiO ctrycznQ

U n lecha

energia elektryczna

syntezowyV

dwullwUc

w t^ la p n para wodna

cncrqia 6.8 H?o elektryczne

Rys. 5. Dla układu do wytwarzania wodoru z gazu ziemnego metodą półspala- nia ciśnieniowego wykres pasmowy rozpływu

a) energii, b) egzergii Fig. 5. Band charts of

a ) energy, b) exergy

extending for installation for hydrogen generation from natural gas using the pressure half-combustion method

122 M. Hanuszklewicz-Drapała, J. Składzień straty

dwutlenek

qoz opatowy

Rys. 6 . Dla układu do wytwarzania wodoru z gazu ziemnego metodą półspalania ciśnieniowego całkowity wykres pasmowy bilansu

a) energii, b) egzergii Fig. 6 . Total band charts of

a) energy, b) exergy

for installation for hydrogen generation from natural gas using the pressu­

re half-combustion method

Bilanse energii. 1 egzergil. 123

sumy strat i energii rozproszonej związane jest z podstawową częścią in­

stalacji realizującą proces technologiczny konwersji gazu, mycie potasowe oraz wytwarzanie pary wodnej i zawartą w bloku 1 na rys. t,

4. WNIOSKI, UWAGI KOLCOWE

Przedstawione powyżej wykresy pasmowe bilansu energii i egzergil nie mogą służyć do ogólnej oceny termodynamicznej instalacji przeznaczonych do wytwarzania wodoru, jak również do analiz porównawczych. Składają się na

to dwie zasadnicze przyczyny. Nie ma uzasadnienia arytmetyczne dodawanie strumieni energii związanych z różnymi jej nośnikami, np. prądem elektrycz­

nym i parą wodną. Drugi powód ma charakter systemowy. Instalacje produku­

jące wodór współpracują z innymi elementami złożonego układu, w których straty energii i egzergil mogą odgrywać istotną rolę. Elementy te, to głów­

nie zakłady wydobywcze paliw, transport, elektrownie i elektrociepłownie, tlenownia, a w przypadku wykorzystywania gazu koksowniczego ponadto koksow­

nia. Z tego powodu np. wytwarzanie wodoru z gazu koksowniczego jest obar­

czone dodatkowymi stratami, występującymi w procesie pozyskiwania tego ga­

zu z węgla kamiennego. Analiza porównawcza różnego typu instalacji do wy­

twarzania wodoru może mleć zatem uzasadnienie tylko w przypadku określenia skumulowanego zużycia energii i egzergil paliw pierwotnych.

Podane wykresy pasmowe mogą Jednak służyć do sformułowania pewnych wnios­

ków dotyczących działania poszczególnych instalacji i jej elementów. Z wy­

kresów na rys. 2 wynika, że sam proces niskotemperaturowego rozfrakcjonowa­

nia gazu koksowniczego charakteryzuje się bardzo wysokim stopniem doskona­

łości termodynamicznej. Straty energetyczne i egzergetyczne są tak niskie, że zawierają się one w granicach dokładności określania strumieni energii i egzergii. Nieco inaczej wygląda sytuacja w przypadku analizowania całej instalacji wraz z elementami pomocniczymi (rys. 3). Pojawia się wtedy bo­

wiem znaczące pasmo strat związanych głównie z oczyszczaniem gazu koksow­

niczego oraz sprężaniem czynników biorących udział w procesie rozfrakcjo- nowania. W szczególności istotne są strumienie ciepła odprowadzane w trak­

cie sprężania gazów. Strumienie te tworzą niskotemperaturową energię odpa­

dową, celowość zagospodarowania której powinna być przedmiotem analiz o charakterze termodynamiczno-ekonomicznym. Zagospodarowanie takie może za­

chodzić np. przy zastosowaniu transformatorów ciepła [jl, sQ.

Problem wykorzystania niskotemperaturowej energii odpadowej pojawia się również w przypadku instalacji realizującej proces ciśnieniowego pół- spalania. Problem ten jednak ma tu drugorzędne znaczenie. Jak wynika z wy­

kresów przedstawionych na rys. 5 i 6 , decydujące znaczenie mają straty wy­

stępujące przy realizacji procesu konwersji metanu. W trakcie tego procesu następuje intensywne ochładzanie reagentów, przy czym ich entalpia jest wy­

korzystywana głównie do podgrzewania wody i wytwarzania pary wodnej. Po­

124 M. Hanuszkiewicz-Drapała, J. Składzień

wstaje zatem problem wykorzystania tych nośników energetycznych, jak rów­

nież możliwości innego zagospodarowania zasobów energetycznych gazu proce­

sowego tak, aby uzyskać korzyści z faktu, iż ma on w niektórych miejscach stosunkowo wysoką temperaturą.

LITERATURA

Ql] KURPISZ K . : Analiza sposobów wykorzystania niskotemperaturowej energii odpadowej, Gospodarka Paliwami i Energią 9, 1988.

£2]] KURPISZ K.: Transformator ciepła - zasada działania i możliwości zasto­

sowań w Polsce, Gospodarka Paliwami i Energią 10-12, 1989.

£3] RAZNJEVIĆ K.: Tablice cieplne z wykresami, Wydawnictwa Naukowo-Technicz­

ne, Warszawa 1966.

[4] SZARGUT J., MORRIS D.R,, STEWARD F.R.: Exergy analysis of thermal, Che­

mical and metallurgical processes, Hemisphere Publishing Corporation, New York 1988.

[ p ] SZARGUT J., SKŁADZIE^ J., HANUSZKIEWICZ-DRAPAŁA M., KOZIOŁ J.s Analiza energetyczna i egzergetyczna procesów wytwarzania wodoru, opracowanie niepublikowane, Instytut Techniki Cieplnej Politechniki Śląskiej, Gli­

wice 1989.

[jfj WARGAFTIK N.B.: Sprawocznik po tiepłofiziczeskim swojstwam gazów i żidkostiej, Izdatielstwo Nauka, Moskwa 1972.

Recenzent:

Prof. dr hab. inż. Leon Troniewski

BAJUHChl SHKPraM H B r S E P i m ÂJIfl. Tffilü'üibü IIPQMiflflJIBHHNX yCIAHOBOK aJIH IIP0H3B0ACTBA BOiiCPOM

p e 3 a M e

3 p a O o x e n p e a o x a B . i e H U n o j i o c H t i e x H a r p a M M U S a j i a n c a 3 H e p r a n h s r s e p r a z

r ii a R B y x y c i a H O B O K , K o x o p u e c j i y a u i i r r k n p 0 H 3 B 0 f l C T B a B o f l o p o a a . k c n o j i b s o B a -

h o H 3 « e p H T e z f c H u e Æ a H H u e , K o x o p u e o t h o c h x c h k ^ e ^ c x s H T e jz B H U M n p o u m j i e H H U M

y c x a H O B K O J i . n e p B a a H 3 h h x n a x a H a k o k c o b u m r a 3 0 M , 3 a x o B i o p a a - n p a p o A H U M

ra30u.

ENERGY AND EXERGY BALANCES FOR TYPICAL INDUSTRIAL SYSTEMS FOR HYDROGEN GENERATION

S u m m a r y

In the paper the band charts of energy and exergy balances for two dif­

ferent systems for hydrogen generation are given. The measurement data for real industrial installations were used. The first installation is supplied with coke-oven gas and the second one with high-methane natural gas.