miesięcznik elektroników radioamatorów i krótkofalowców WYOA WHICTWO HO T PL ISSN ?

(1)

miesięcznik elektroników

radioamatorów i krótkofalowców

WYOA WHICTWO HO T SIGMA

PL ISSN 0137-680?

(2)

OGŁOSZENIA

Za treść ogłoszeń, ani za rzetelność realizacji zawartych w nich ofert Redakcja nie ponosi żadnej odpowiedzialności. Zgłosze- nia drobne (do 50 słów) w cenie 30 zł za s ł o w o przyjmuje Dział Ogłoszeń i Reklamy WCiKT SIGMA, ul. Świętojerska 5 / 7 00-236 W-wa, tel 31-93-65 od godz. 9-15.

Radioelektronik

LUTY 1986 # ROCZNIK XXXVII (81)

2 '86

Wciąż aktualne o b u d o w y do urządzeń elektronicznych. Przyślij zaadresowaną kopertę + znaczek, otrzymasz prospekt Zakład Elektroniczny, 43-445 Dzięgielów 178, tel. 27. Skorzystaj.

Uwaga hobbyścil Szeroka oferta materiałów zbędnych z gałęzi 04 06.13, a g ł ó w n i e 11, tj. ma- teriałów elektronicznych takich, jak: układy scalone, oporniki, kondensatory, diody, tran- zystory, rdzenie itp. posiadają Zakłady Urzą- dzeń Komputerowych „ M E R A - E L Z A 8 " , ul.

Kruczkowskiego 39, 41-808 Zabrze. Zaintere- sowani proszeni są o kontakt z Działem Gospo- darki Materiałowej, tal. 72-20-21 w e w n . 290 i 275, pokój 215 i 2;16.

Wszystko d o ZX-Spectrum: naprawa, części podzespoły, oprogramowanie, książki, schematy, interfejsy, joysticki itp. - spr2edam, wymia- na kupno. Zawsze aktualne. Tadeusz Mazur, ul.

Grodzka 7/14, 50-115 Wrocław.

Pisaki do wykonywania o b w o d ó w drukowa- nych odporne na trawienie. Zestawy wykrywaczy metali. Naprawa i regulacja wykrywaczy metali. Dokumentacje techniczne. Informacje z kopertą zwrotną kierować: Alfred Żuk, 20-950 Lubiio 1,'ś.kr. poczt. 36.

Wysokiej klasy układy elektroniki estradowej

* do samodzielnego montażu (płytka + opis), m.

; . / t h . Rotor-String-Chor-Sound (efekt chóralny i katedralny) oraz inne modyfikatory brzmienia.

Katalog Zakład wysyła po otrzymaniu koperty +

~ . znaczek 25 zł. Zakład Teleradiomechaniczny, ul.

.- Wschodnia 56, 90-263 t ó d ź .

Magnetofony, programy, przystawki, rozszerzenie pamięci wszystkie rodzaje Commodore, części. Proszę o kopertę zwrotną. Grzegorz Do- brogost, ul. Wawelberga 8 m. 165, 01 -188 War- szawa.

Konwertery uniwersalne na filtrach ceramicz- nych do uzyskania drugiej fonii w magnetowi- dach - 1400 zł, w 0TV - 1100 zł, komplet elementów do uzyskania drugiej fonii w OTV z filtrami ceramicznymi, jak Jowisz, Neptun itp.

wraz z instrukcją - 900 zł za zaliczeniem poczto- w y m wysyła P. Pisuk, ul Wyspiańskiego 43 m.

19, 72-600 Świnoujście

M i k r o f o n o w e w k ł a d k i krystaliczne - 300 zł/szt., słuchawki elektromagnetyczne 400 lub 2000 o m ó w - 600 zł/szt„ wysyła za pobraniem Zakład Elektromechaniczny, ul Nawrot 45, 90-014 Łódź

TELERADIOMECHANIKA, Traugutta 7, 24-100 Puławy wykona przemiennik do zachodnich VIDEO TV umożliwiający odbiór trzeciego, czwartego kanału, konwerter UKF, schematy, płytki drukowane ciekawych urządzeń. Informa- tor - znaczki 20 zł.

Uniwersalne przystawki f o t o k o m ó r k o w e do alarmów przeciwłamaniowych i innych zasto- sowań poleca Zakład Elektroniczny, 84-230 Ru- mia, skr., 19 Wysoka jakość. 3 lata gwarancji.

Sam wykonasz obwody drukowane. Zestaw (laminat, odczynniki. Instrukcja). Cena 420 zł.

Oferuję również sam laminat. Wysyłka za zaliczeniem pocztowym. Zamówienia kierować: A.

Krawczyński, 90-001 Łódź 1, skr. poczt. 344.

ZAWSZE AKTUALNEI

Z KRAJU i ZE ŚWIATA EtĘKTROAKUSTYKA

Syntezator perkusyjny MGW-532-A (1) . . . Układ przystawki gitarowej DUOTON . . Ulepszenie układu wzmacniacza ULY7741N

TECHNIKA MIKROPROCESOROWA

Podstawy techniki mikroprocesorowej (7) - Uniwersalny p r o g r a m o w a n y układ wejścia/wyj- ścia 8251 do szeregowego przesyłania informacji

Komputer osobisty C o m m o d o r e C 64 TECHNIKA RiTV

Konwerter OIRT-CCIR . . ELEKTRONIKA w DOMU

Cyfrowy zamek elektroniczny , URZĄDZENIA ZASILAJĄCE

Zasilacze impulsowe

PODZESPOŁY ELEKTRONICZNE

Dane techniczne e l e m e n t ó w półprzewodnikowych produkowanych w CEMI (22) - Cyfrowe układy scalone CMOS serii M C Y 7 4 ..N

7 12

16

17

20

24 ELEKTRONIKA w SAMOCHODZIE

Elektroniczny przerywacz kierunkowskazów i świateł awaryjnych . . . 25

KRÓTKOFALOWIEC POLSKI . . . . 27 ROŻNE

Leksykon techniki hi-fi i w i d e o (22) 25 Wystawa elektroniki przemysłowej „ i e - 8 5 " . . 30

Wyniki ankiety 31 POMYSŁ I REALIZACJA

Sygnalizator przerwy w obwodzie mocy okł. IV

Adres: Redakcja „Radioelektronik"

ul. Nowowiejska 1, 00-643 Warszawa, Tel. 25-29-85

KOLEGIUM REDAKCYJNE: redaktor naczelny - prof. dr inż. Andrzej Sowiński, z-ca red. nacz. - inż.

Janusz Justat, sekretarz redakcji - Eugenia Grudzińska; redaktorzy d z i a ł ó w : inż. Zenon Budynek, mgr inż. Tadeusz Górnicki, dr inż. Michał Nadachowski, inż. Zdzisław Tkaczyk, inż. Jerzy Węglewski

SP5WW, doc. m g r inż. Aleksander W i t o r t

Redaktor techniczny - Henryk Wieczorek. Sekretariat - Ewa Wiśniewska Laboratorium: mgr inż. Leszek Halicki, S ł a w o m i r Graas

A r t y k u ł ó w nla z a m ó w i o n y c h nie zwracamy. Zastrzegamy sobie p r a w o skracania I adiustacji nadesłanych materiałów

Opisy urządzeń i układów elektronicznych oraz ich usprawnień, zamieszczane w„Hadloelektroni- ku", mogą być wykorzystywane wyłącznie do własnych potrzeb. Wykorzystywanie Ich do Innych

celów, zwłaszcza do działalności zarobkowej, wymaga zgody autora opisu.

Przedruk całości lub fragmentów publikacji zamieszczonych w „Radioelektroniku" jest dozwolony po uzyskaniu zgody redakcji.

X S/GMA

WYDAWNICTWO CZASOPISM I KSIĄŻEK TECHNICZNYCH PRZEDSIĘBIORSTWO NACZELNEJ ORGANIZACJI TECHNICZNEJ

Prenumerata: kwartalna 180 zl, półroczna 360 zł, roczna 720 zł. Informacji o w a r u n k a c h pronumoraty udzielają miejscowo oddziały RSW „Prasa-Ksląźko-Ruch" oraz urzędy pocztowe

Druk: Zakłady Graficzne „ D o m Słowa Polskiego" w Warszawie. Zam. 4593/CD Nakład 200 000 egz.

Ark. druk. 4,5. Skład techniką fotograficzną. N u m e r zamknięto 1985.01 10 Cena 60 zł P 76

(3)

Z KRAJU I ZE ŚWIATA

vn iyiiTTflMWTTrf"^

• N o w y u n i w e r s a l n y a n a l i z a t o r s t a n ó w logicznych. W f i r m i e H e w l e t t - P a c k a r d o p r a c o w a n o o s t a t n i o i n t e r e s u j ą c y p r z y - r z ą d p o m i a r o w y ł ą c z ą c y w s o b i e w ł a ś c i - w o ś c i a n a l i z a t o r a s t a n ó w l o g i c z n y c h i za- l e ż n o ś c i c z a s o w y c h o r a z s z y b k i e g o o s c y - l o s k o p u p r ó b k u j ą c e g o . A n a l i z a t o r t y p u HP 1631A m a 27 k a n a ł ó w p o m i a r o w y c h d o a n a l i z y s t a n ó w l o g i c z n y c h z c z ę s t o t l i - w o ś c i ą 25 M H z i 8 k a n a ł ó w p o m i a r o w y c h d o a n a l i z y c z a s o w e j z c z ę s t o t l i w o ś c i ą 100 M H z . . Prócz t e g o m o ż l i w a j e s t j e d n o c z e s - na r e j e s t r a c j a d w ó c h p r z e b i e g ó w a n a l o - g o w y c h o p a ś m i e c z ę s t o t l i w o ś c i d o 50 M H z m e t o d ą p r ó b k o w a n i a z c z ę s t o t l i w o ś - cią 2 0 0 M H z i p r z e t w a r z a n i a na w i e l k o ś ć c y f r o w ą w d w ó c h 6 - b i t o w y c h p r z e t w o r n i - kach a / c t y p u „ f l a s h " . P r z y r z ą d j e s t r ó w - nież p r o d u k o w a n y w w e r s j i b a r d z i e j roz- b u d o w a n e j o 27. k a n a ł a c h d o a n a l i z y sta- n ó w i 16. d o a n a l i z y c z a s o w e j . A n a l i z a t o r y t e g o r o d z a j u są p r z y k ł a d e m c o r a z szerzej o b e c n i e s t o s o w a n y c h n o w o c z e s n y c h u r z ą d z e ń s ł u ż ą c y c h d o u r u c h o m i a n i a zło- ż o n y c h s y s t e m ó w e l e k t r o n i c z n y c h , za- w i e r a j ą c y c h o p r ó c z s i e c i u k ł a d ó w l o g i c z - n y c h także e l e m e n t y a n a l o g o w e .

• M a k r o l o n CD2000. T e n n o w y m a t e r i a ł o p r a c o w a ł a f i r m a B a y e r z przeznacze- n i e m d o f o n i c z n y c h p ł y t c y f r o w y c h CD.

O d z n a c z a się on b a r d z o d o b r y m i w ł a ś c i - w o ś c i a m i : n a d a j e się d o b r z e d o p r a s o w a - n i a , n i e u l e g a o d k s z t a ł c e n i o m i m a b a r d z o m a ł e n a p r ę ż e n i a w e w n ę t r z n e , przy d o - b r y c h w ł a ś c i w o ś c i a c h m e c h a n i c z n y c h i o p t y c z n y c h .

® P o j e m n o ś c i p a m i ę c i p ó ł p r z e w o d n i k o - w y c h rosną, ceny m a l e j ą . P o j e m n o ś c i p r o d u k o w a n y c h o b e c n i e u k ł a d ó w s c a l o - n y c h p a m i ę c i d y n a m i c z n y c h s t a l e r o s n ą . J a p o ń c z y c y z a p o w i a d a j ą s e r y j n ą p r o d u k - c j ę p a m i ę c i o p o j e m n o ś c i 1 M b i t a jeszcze w t y m r o k u . C e n y n a t o m i a s t n i e u s t a n n i e s p a d a j ą . O t o p r z y k ł a d o w a o f e r t a j e d n e g o z d y s t r y b u t o r ó w w U S A (na p o d s t a w i e . . B Y T E " A u g u s t 1985).

Pojem- Czas do- Cena

Typ ność stępu

(ns)

(S)

Pamięci dynamiczne

41256 256kx 1 150 3,15

4164 64kx 1 150 0,65

Pamięci ątatyczne

6264 8 k x 8 150 4,95

6116 2 k x 8 150 1,95

Pamięci EPROM

27256 32kx8 250 8,00

27128 16k x 8 250 3,95

2764 8 k x 8 250 2,25

2732A 4 k x 8 250 2,50

2/32 4 k x 8 450 3,25

2716 2 k x 8 450 2.65

• W o d o s z c z e l n y , m i n i a t u r o w y przekaź- nik o dużej obciążalności. Z a c h o d n i o n i e - m i e c k a f i r m a Z e t t l e r w y p r o d u k o w a ł a przekaźnik t y p u A Z 2 1 0 0 o b a r d z o m a ł y c h w y m i a r a c h , h e r m e t y c z n e j o b u d o w i e i d u - żej o b c i ą ż a l n o ś c i (fot. niżej). Przekaźnik j e s t d o s t a r c z a n y z j e d n y m z e s t y R i e m z w i e r n y m , r o z w i e r n y m l u b p r z e ł ą c z n y m .

M o c p r z e ł ą c z a n a przez z e s t y k : 7 2 0 W / 5500 V A przy n a p i ę c i u p r z e ł ą c z a n y m n i e p r z e k r a c z a j ą c y m 60 V - / 2 8 0 V ~ l u b p r ą - dzie d o 30 A . Z e s t y k i w y k o n a n o ze s t o p u s r e b r a , c y n y i t l e n k u i n d u . Przekaźnik m a w y m i a r y 32,2 x 2 7 , 9 x 27,4 m m i j e s t d o s t a - r c z a n y w w e r s j a c h n a p i ę c i o w y c h o d 5 d o 4 8 V. G n i a z d a s t y k o w e u m i e s z c z o n e na g ó r n e j ś c i a n c e p r z e k a ź n i k a oraz ł ą c z ó w k i d o l u t o w a n i a n a d o l n e j , u ł a t w i a j ą m o n t a ż p r z e k a ź n i k a .

• Konkurencja w dziedzinie płyt w i z y j - nych. P ł y t y w i z y j n e V H D , o d c z y t y w a n e p r z e t w o r n i k i e m p o j e m n o ś c i o w y m , lan- s o w a n e przez znaną f i r m ę J V C , z n a j d u j ą w J a p o n i i c o r a z w i ę c e j z w o l e n n i k ó w , sta- n o w i ą c k o n k u r e n c j ę w s t o s u n k u d o p ł y t w i z y j n y c h p r z e z n a c z o n y c h d o o d c z y t u o p t y c z n e g o p r o m i e n i e m lasera. F i r m y JVC, S h a r p i i n n e p r o d u k u j ą o d p o w i e d n i e o d t w a r z a c z e s p r z e d a w a n e w c e n i e ok.

500 d o i .

• Bardzo szybki s u p e r - m i n i - k o m p u t e r . J a p o ń s k a f i r m a T o s h i b a o f e r u j e s u p e r - m i n i - k o m p u t e r T o s b a c G 8 0 5 0 o s z y b k o ś c i 18 m i n i n s t r u k c j i na s e k u n d ę , p r a c u j ą c y w k o n f i g u r a c j i c z t e r o p r o c e s o r o w e j , k t ó r y j e s t o b e c n i e n a j s z y b s z y m k o m p u t e r e m w s w o j e j klasie. J e g o s z y b k o ś ć d z i a ł a n i a n a w e t p o d c z a s p r a c y j e d n o p r o c e s o r o w e j , r ó w n a 5,8 m i n i n s t r u k c j i / s e k u n d ę , j e s t w i ę k s z a niż s z y b k o ś ć 4,8 m i n i n s t r u k c j i / s e k u n d ę u z y s k i w a n a w m i n i - k o m p u t e r z e V A X 8 6 0 0 a m e r y k a ń s k i e j f i r m y D i g i t a l E q u i p m e n t C o r p o r a t i o n .

• Czy o g n i w a słoneczne u w o l n i ą nas od k ł o p o t ó w z benzyną? W u b i e g ł y m r o k u o d b y ł się p o raz p i e r w s z y 5 - e t a p o w y r a j d s a m o c h o d o w y „ T o u r de S o l ' 8 5 " z m e t ą w G e n e w i e . U c z e s t n i c z y ł y w n i m s a m o - c h o d y w y p o s a ż o n e w o g n i w a s ł o n e c z n e d o s t a r c z a j ą c e e n e r g i i d o s i l n i k ó w e l e k t r y - c z n y c h (fot. niżej). J a k i n f o r m u j e f i r m a T e l e f u n k e n e l e c t r o n i c , z w y c i ę z c ą r a j d u został s a m o c h ó d s k o n s t r u o w a n y przez f i r m y M e r c e d e s - B e n z i A l p h a Real, w y -

p o s a ż o n y w o g n i w a s ł o n e c z n e p r o d u k c j i f - m y T e l e f u n k e n . Także 3. 4. 5. i 7. m i e j s c e w r a j d z i e zajęły s a m o c h o d y w y p o s a ż o n e

Radioelektronik 2/1986 1

(4)

w o g n i w a s ł o n e c z n e tej f i r m y . T e l e f u n k e n e l e c t r o n i c s p e c j a l i z u j e się w p r o d u k c j i o g n i w s ł o n e c z n y c h z n a j d u j ą c y c h w i e l e z a s t o s o w a ń , m . in. w s a t e l i c i e k o m u n i k a - c y j n y m „ I n t e l s a t V " i p r z e m y s ł o w e j elek- t r o w n i s ł o n e c z n e j , w m i e j s c o w o ś c i Pell- w o r m .

N o w o ś c i firmy Telefunken. W f i r m i e T e l e f u n k e n E l e c t r o n i c r o z p o c z ę t o p r o d u k - cję t r a n z y s t o r ó w FET w y k o n y w a n y c h z ar- s e n k u g a l u . T r a n z y s t o r y t y p ó w CF100 i CF300 są d w u b r a m k o w y m i t r a n z y s t o r a - m i S c h o t t k y ' e g o FET o m a ł y m w s p ó ł c z y n - n i k u s z u m ó w , k t ó r y c h p r o d u k c j a j e s t o p a r t a na a r s e n k u g a l u . Dzięki d o b r y m w ł a ś c i w o ś c i o m r e g u l a c y j n y m są o n e p r z e z n a c z o n e p r z e d e w s z y s t k i m d o w z m a c n i a c z y o r e g u l o w a n y m w z m o c n i ę - | n i u . W p o r ó w n a n i u z t r a n z y s t o r a m i M O S - ' FET c h a r a k t e r y s t y k a w z m o c n i e n i a t r a n - z y s t o r ó w z a r s e n k u g a l u j e s t b a r d z i e j li- n i o w a w c a ł y m p a ś m i e p r z e n o s z o n y c h c z ę s t o t l i w o ś c i , a n a p i ę c i e z a s i l a n i a m o ż e być niższe. T r a n z y s t o r y t y p u CF100 (fot. j niżej), p r o d u k o w a n e za p o m o c ą t e c h n o l o - gii i m p l a n t a c j i , c h a r a k t e r y z u j ą się dużą o d p o r n o ś c i ą na m o d u l a c j ę skrośną i w z w i ą z k u z t y m są p r z e z n a c z o n e d o s t o p n i w e j ś c i o w y c h t u n e r ó w oraz d o w z m a c n i a c z y s z e r o k o p a s m o w y c h w.cz. - d o 3 GHz. P r o d u k o w a n e są także t r a n z y s - t o r y d i o d . C h a r a k t e r y s t y c z n e p a r a m e t r y t r a n z y s t o r ó w r o d z i n y CF100:loss 10...80 m A , n a c h y l e n i e 20 m S , w s p ó ł c z y n n i k szu- m ó w 1,5 dB przy 800 M H z . P o d o b n e t r a n - z y s t o r y t y p u CF300 są p r o d u k o w a n e za

p o m o c ą t e c h n o l o g i i e p i t a k s j a l n e j i m a j ą jeszcze m n i e j s z e s z u m y oraz w i ę k s z e na- c h y l e n i e niż t r a n z y s t o r y CF100. C h a r a k t e - r y s t y c z n e p a r a m e t r y : IDSS 10...80 m A , w s p ó ł c z y n n i k s z u m ó w 1,1 dB przy 8 0 0 MHz. T r a n z y s t o r y CF300 są p r z e z n a c z o n e m . in. d o t u n e r ó w o d b i o r n i k ó w s a t e l i t a r - n y c h i d o w z m a c n i a c z y s z e r o k o p a s m o - w y c h .

• M i k r o k o m p u t e r o w y s y s t e m a l a r m o - w y . Z a c h o d n i o n i e m i e c k a f i r m a Z e t t l e r o p r a c o w a ł a u r z ą d z e n i e a l a r m o w e A E D 1 (fot. w y ż e j ) p o w i ą z a n e z k o m p u t e r e m o s o b i s t y m . S y s t e m j e s t o b s ł u g i w a n y z j e d n e g o m i e j s c a i u m o ż l i w i a d o ł ą c z e n i e d o n i e g o d o w o l n y c h u r z ą d z e ń z a b e z p i e - c z a j ą c y c h , n i e z a l e ż n i e o d z a s a d y d z i a ł a n i a i p r o d u c e n t a . P o d s t a w o w e f u n k c j e s y s t e - m u , t o o p r ó c z a l a r m o w a n i a , z b i e r a n i e i z a p a m i ę t y w a n i e d a n y c h p o c h o d z ą c y c h z d o ł ą c z o n y c h u r z ą d z e ń . Na ich p o d s t a - w i e s y s t e m s p o r z ą d z a i n f o r m a c j e , p l a n y | s y t u a c y j n e oraz s p r a w o z d a n i a . I n f o r m u j e o w a ż n y c h w y d a r z e n i a c h z p o d a n i e m m i e j s c a i czasu. P o n a d t o o f e r u j e jeszcze i n n e , n i e s p o t y k a n e u i n n y c h p r o d u c e n - t ó w m o ż l i w o ś c i . Należą d o n i c h : z d a l n e s t e r o w a n i e i k o n t r o l a s p r z ę t u p o w s z e c h - n e g o u ż y t k u , a u t o m a t y c z n a k o n t r o l a całe- g o s y s t e m u , k t ó r a m o ż e w y k r y w a ć prze- r w y w i n s t a l a c j i , z w a r c i a l u b a w a r i e m i - k r o p r o c e s o r a . P o n a d t o u m o ż l i w i a d o ł ą - c z e n i e d o s y s t e m u 5. d o d a t k o w y c h okaz- j o n a l n i e o b s ł u g i w a n y c h p u n k t ó w k o n t r o l - n y c h w r a z ze z b i e r a n i e m d a n y c h o z a c h o - d z ą c y c h w t y c h m i e j s c a c h w y d a r z e n i a c h w czasie n i e o b e c n o ś c i o b s ł u g i . Urządze- n i e u m o ż l i w i a w y e l i m i n o w a n i e w d u ż y m s t o p n i u b ł ę d ó w o b s ł u g i , p o w s t a j ą c y c h

w s y t u a c j a c h s t r e s o w y c h . O b s ł u g a urzą- dzenia j e s t p r o s t a i nie w y m a g a z n a j o - m o ś c i t e c h n i k i k o m p u t e r o w e j . K o r z y s t a - nie z m o n i t o r a g r a f i c z n e g o u ł a t w i a „ p i ó r o ś w i e t l n e " .

• Foniczne płyty c y f r o w e CD w kase- tach osłonnych. P ł y t y w k a s e t a c h zabez- p i e c z a j ą c y c h , p r z e z n a c z o n e d o o d t w a r z a - czy w s a m o c h o d a c h , b y ł y d e m o n s t r o w a - ne na w y s t a w i e w C h i c a g o . Kurz i i n n e zanieczyszczenia g r o ż ą c e p ł y t o m w sa- m o c h o d z i e są b a r d z o znaczne, co p o w o - d u j e n a r u s z e n i e p r a w i d ł o w e g o o d c z y t u p ł y t przez p r o m i e ń l a s e r o w y . Odczyt p ł y t u m i e s z c z o n y c h w kasetach o s ł o n n y c h jest m o ż l i w y t y l k o za p o m o c ą p r z y s t o s o - w a n y c h d o t e g o c e l u o d t w a r z a c z y s a m o - c h o d o w y c h .

• SEP p r o p o n u j e uczcić pamięć A . M . A m p e r e ' a . W d n i u 10 c z e r w c a 1986 r.

p r z y p a d a 150 r o c z n i c a ś m i e r c i A n d r e M a - rie A m p e r e ' a , w i e l k i e g o o d k r y w c y p r a w r z ą d z ą c y c h e l e k t r y k ą . B i o r ą c p o d u w a g ę n i e p r z e m i j a j ą c ą a k t u a l n o ś ć j e g o b a d a ń i w n i o s k ó w . S t o w a r z y s z e n i e E l e k t r y k ó w P o l s k i c h o g ł a s z a w ś r o d o w i s k u p o l s k i c h e l e k t r y k ó w r o k 1986 r o k i e m A m p e r e ' a . SEP a p e l u j e , a b y w c i ą g u 1986 r o k u czaso- p i s m a e l e k t r y c z n e p u b l i k o w a ł y a r t y k u ł y p o p u l a r y z u j ą c e d z i e ł o A . M . A m p e r e ' a i p r z y p o m i n a ł y , że e l e k t r o d y n a m i k a A m - . p e r e ' a legła u p o d s t a w r o z w o j u e l e k t r o n i - ki i że ta e l e k t r o d y n a m i k a j e s t n a d a l aktu- alna. W i e l k a e l e k t r o t e c h n i k a zaczęła się o d prac A m p e r e ' a w latach 1820...1826, a w i ę c j e s t t o n a u k a m ł o d a , w d y n a m i c z - n y m r o z w o j u . Nasze p o k o l e n i e e l e k t r y - k ó w , czcząc p a m i ę ć w i e l k i c h p o p r z e d n i - k ó w , d o s t r z e g a p o t r z e b ę u z n a n i a i k o n t y - n u a c j i i c h dzieł. Ż y j e m y b o w i e m w r o z w i - j a j ą c e j się c y w i l i z a c j i e l e k t r y c z n e j . S t o w a - rzyszenie E l e k t r y k ó w Polskich u w a ż a , że d z i e ń ś m i e r c i w i e l k i e g o u c z o n e g b , 10 cze- r w c a , p o w i n i e n na c a ł y m ś w i e c i e zostać o g ł o s z o n y M i ę d z y n a r o d o w y m D n i e m Elektryka. W z w i ą z k u z t y m S t o w a r z y s z e - n i e E l e k t r y k ó w Polskich p o s t a n o w i ł o z w r ó c i ć się d o b r a t n i c h s t o w a r z y s z e ń w i n n y c h k r a j a c h z a p e l e m o p o p a r c i e t y c h i n i c j a t y w .

(Cd. na str 6)

(5)

ELEKTROAKUSTYKA

mre-^ m i urn

Syntezator perkusyjny MGW-532-A oj

GRZEGORZ W O D Z I N O W S K I

W artykule opisano jeden tor układu elektronicznego synteza- tora perkusyjnego. U k ł a d jest uniwersalny i m o ż e w y t w a - rzać, poza t y p o w y m i d ź w i ę k a m i perkusyjnymi, również dźwięki basowych i n s t r u m e n t ó w strunowych oraz dźwięki konkretne. M o ż e być wykorzystany d o skonstruowania jed- nokanałowej lub w i e l o k a n a ł o w e j perkusji elektronicznej dla zespołów muzycznych.

R o z w ó j k l a w i s z o w y c h i n s t r u m e n t ó w e l e k t r o n i c z n y c h , k t ó r e stały się p o d s t a w ą w y p o s a ż e n i a większości z e s p o ł ó w muzycz- n y c h , s p o w o d o w a ł u d a n e p r ó b y elektronizacji i n n y c h instru- m e n t ó w . Przykładem t e g o są coraz częściej s t o s o w a n e elektroniczne i n s t r u m e n t y p e r k u s y j n e , które w p o r ó w n a n i u z t r a d y - cyjną perkusją mają d w i e p o d s t a w o w e zalety: s t o s u n k o w o m a ł e w y m i a r y i bardziej u r o z m a i c o n e b r z m i e n i e . W i e l e f i r m p r o d u k u j ą c y c h sprzęt m u z y c z n y o f e r u j e takie i n s t r u m e n t y per- k u s y j n e , jak:

- b ę b n y e l e k t r o n i c z n e o stałej t o n a c j i d ź w i ę k u , - b ę b n y elektroniczne o r e g u l o w a n e j t o n a c j i d ź w i ę k u , - s y n t e z a t o r y b ę b n o w e ,

- s y n t e z a t o r y p e r k u s y j n e , - s e k w e n c e r y p e r k u s y j n e .

Najdoskonalszą f o r m ą w y d a j e się b y ć s y n t e z a t o r p e r k u s y j n y , b o w i e m j e g o b r z m i e n i e i m o ż l i w o ś c i u r o z m a i c a n i a są znacznie w i ę k s z e niż p o z o s t a ł y c h urządzeń. Wadą s y n t e z a t o r ó w jest w i ę k s z y s t o p i e ń s k o m p l i k o w a n i a u k ł a d u e l e k t r o n i c z n e g o a w i ę c i wyższe koszty. I n s t r u m e n t y te, w zależności o d p r o d u - centa, mają różne s p o s o b y w y z w a l a n i a d ź w i ę k u . Spotyka się w y z w a l a c z e w f o r m i e m a k i e t b ę b n ó w , k t ó r e służą d o w y t w a - rzania, za p o m o c ą p r z e t w o r n i k a piezoelektrycznego lub elek- t r o m a g n e t y c z n e g o , i m p u l s u w y z w a l a j ą c e g o o d p o w i e d n i e u k ł a d y elektroniczne.

I n n y m r o z w i ą z a n i e m w y z w a l a n i a jest p r z e w o d z ą c a p r ą d elek- t r o n i c z n y m e m b r a n a i pałeczka, w ł ą c z o n e d o u k ł a d u elektronicznego. I m p u l s w y z w a l a j ą c y p o w s t a j e w m o m e n c i e zetknięcia pałeczki z m e m b r a n ą . Jeżeli i m p e d a n c j a w e j ś c i o w a u k ł a d u , d o ł ą c z o n e g o do m e m b r a n y jest bardzo duża, w ó w c z a s pałecz- kę m o ż n a zastąpić ręką. Jest t o e f e k t o w n e rozwiązanie, szcze- g ó l n i e przy i m i t o w a n i u g r y na t a m - t a m a c h .

S t o s o w a n i e m a k i e t b ę b n ó w d o w y z w a l a n i a s y g n a ł ó w d ź w i ę - k o w y c h jest s p o w o d o w a n e p r z y z w y c z a j e n i e m m u z y k ó w . Per- kusiści, „ w y c h o w a n i " na t r a d y c y j n y c h p e r k u s j a c h , m i e l i b y t r u d n o ś c i z o p a n o w a n i e m i n s t r u m e n t u , jeżeli s p o s ó b g r y od- b i e g a ł b y o d t r a d y c y j n e g o , czyli p a ł e c z k a - b ę b e n .

M o ż n a s t o s o w a ć i n n e rozwiązanie w y z w a l a n i a , szczególnie g d y i n s t r u m e n t jest u ż y t k o w a n y przez p o c z ą t k u j ą c e g o , a w i ę c nie o b a r c z o n e g o n a w y k a m i perkusisty. Zaletą i n n y c h rozwią- zań, np. zespołu klawiszy l u b p r z y c i s k ó w , jest m n i e j s z y koszt i m a ł e w y m i a r y .

B u d u j ą c p r o t o t y p s y n t e z a t o r a a u t o r starał się z a p r o j e k t o w a ć u k ł a d w z g l ę d n i e p r o s t y , spełniający w i e l e f u n k c j i , a w i ę c uni- w e r s a l n y .

O p i s a n y i n s t r u m e n t m o ż n a w y z w a l a ć r ó ż n y m i s p o s o b a m i : makietą b ę b n a z p r z e t w o r n i k i e m p i e z o e l e k t r y c z n y m lub elek- t r o m a g n e t y c z n y m , w y z w a l a c z e m t y p u p r z e w o d z ą c a m e m b r a - n a - p a ł e c z k a l u b ręką, a u t o m a t y c z n y m s e k w e n c e r e m , w e w n ę - t r z n y m g e n e r a t o r e m taktu, a także k l a w i a t u r ą .

W y s o k o ś ć d ź w i ę k ó w m o ż e być r e g u l o w a n a : ręcznie ( p o t e n c j o - m e t r e m ) , za p o m o c ą n o ż n e j k l a w i a t u r y , za p o m o c ą t y p o w e j

s y n t e z a t o r o w e j k l a w i a t u r y l u b s e k w e n c e r e m s y n t e z a t o r o w y m . Z a s t o s o w a n i e m a n u a ł u u m o ż l i w i a w y k o r z y s t a n i e i n s t r u m e n t u d o i m i t a c j i b a s o w y c h i n s t r u m e n t ó w s t r u n o w y c h (kontrabas, gitara b a s o w a ) . W y k o r z y s t a n i e w e n ę t r z n e g o g e n e r a t o r a i ręcz- nego w y z w a l a c z a u m o ż l i w i a i m i t o w a n i e d ź w i ę k ó w konkret- nych, takich, j a k : s z u m w i a t r u , o d g ł o s s t r z a ł ó w , o d g ł o s y burzy itp.

Układ z a p r o j e k t o w a n o o p i e r a j ą c się na e l e m e n t a c h k r a j o w y c h . Realizacji urządzenia mogą się p o d j ą ć z a a w a n s o w a n i a m a t o - rzy e l e k t r o n i c y , d y s p o n u j ą c y t a k i m i p r z y r z ą d a m i p o m i a r o w y - m i , jak: o s c y l o s k o p , d o b r y m u l t i m e t r , c y f r o w y m i e r n i k częstot- l i w o ś c i , g e n e r a t o r m . cz., p r e c y z y j n y zasilacz p o m i a r o w y . P r o t o t y p o w y u k ł a d z m o n t o w a n o na d w ó c h p ł y t k a c h z o b w o d a - m i d r u k o w a n y m i , o w y m i a r a c h : 1 0 0 x 2 1 0 m m (płytka podsta- w o w a ) oraz 6 0 x 7 0 m m (płytka z e l e m e n t a m i r e g u l a c j i i przełą- czania filtra BCF). Płytka p o d s t a w o w a była z a p r o j e k t o w a n a m e t o d ą g n i a z d o w ą , czyli każdy z poszczególnych u k ł a d ó w f u n k c j o n a l n y c h z a j m o w a ł osobną część płytki, łącząc się z po- z o s t a ł y m i t y l k o ścieżkami zasilania.

Układ działa w n a s t ę p u j ą c y s p o s ó b (patrz s c h e m a t na rys. 1).

Syntezator jest w y z w a l a n y i m p u l s e m „ z e r o w y m " , p o c h o d z ą - c y m z urządzenia w y z w a l a j ą c e g o (klawiatura, m e m b r a n a prze- wodząca) l u b p r z e b i e g i e m a n a l o g o w y m z m a k i e t y - b ę b n a , f o r - m o w a n y m w układzie PRA. S y n t e z a t o r m o ż e być także w y z w a - lany g e n e r a t o r e m taktu CO l u b przyciskiem w y z w a l a j ą c y m PK2. Przycisk PK1 służy d o w ł ą c z a n i a na krótki okres czasu g e n e r a t o r a CO. W ł a ś c i w y i m p u l s w y z w a l a j ą c y jest f o r m o w a n y w układzie przerzutnika m o n o s t a b i l n e g o T P w postaci p o j e d y n - czego i m p u l s u „ z e r o w e g o " . I m p u l s t e n z a p o c z ą t k o w u j e pracę r e g u l a t o r a napięcia s t e r u j ą c e g o EG, z k t ó r e g o o t r z y m u j e się napięcie d o s t e r o w a n i a w z m a c n i a c z a w y j ś c i o w e g o (VCA), kształtując t y m s a m y m o b w i e d n i ę d ź w i ę k u i przebiegi napięcia s t e r u j ą c e g o pracą g e n e r a t o r a VCO i filtra VCF.

Kształt o b w i e d n i d ź w i ę k u c e c h u j e stały odcinek „ a t a k u " i r e g u - l o w a n y o d c i n e k „ w y b r z m i e n i a " . Przebieg napięcia s t e r u j ą c e g o człony VCO i VCF jest taki s a m , jak kształt o b w i e d n i dzięku z t y m , że o d z i e l n i e jest r e g u l o w a n y o d c i n e k o d p o w i a d a j ą c y

„ w y b r z m i e n i u " dźwięku. Z a s t o s o w a n o r ó w n i e ż u k ł a d o d w r a - j ą c y przebieg. Przebiegi te dają efekt „ u c i e k a n i a d ź w i ę k u "

charakterystyczny dla b ę b n ó w elektronicznych. Napięcie ste- rujące ( p o w o d u j ą c e „ p r z e m i a t a n i e " ) m o ż e z m i e n i a ć t o n bębna w n a s t ę p u j ą c y s p o s ó b :

- uderzenie w t o n i e z a s a d n i c z y m - w y b r z m i e n i e ze z n i ż a j ą c y m się t o n e m ;

- uderzenie w t o n i e z a s a d n i c z y m - w y b r z m i e n i e ze zwiększa- jącą się w y s o k o ś c i ą d ź w i ę k u ;

- uderzenie w n a j w y ż s z y m t o n i e - w y b r z m i e n i e kończy się t o n e m z a s a d n i c z y m ;

- brak uderzenia - w y b r z m i e n i e ze zwiększającą się w y s o k o ś - cią d ź w i ę k u , aż d o t o n u zasadniczego.

W p o d o b n y s p o s ó b s t e r o w a n y jest f i l t r VCF, z t y m , że zamiast z m i a n y t o n u p r z e s u w a n a jest c z ę s t o t l i w o ś ć graniczna f i l t r u , k t ó r e g o c h a r a k t e r y s t y k a jest przełączana i m o ż e b y ć d o l n o - l u b g ó r n o p r z e p u s t o w a . Filtr |VCF) m o ż e z m i e n i a ć w i d m o częstotli- w o ś c i s k ł a d o w y c h p r z e b i e g u o t r z y m y w a n e g o z g e n e r a t o r a VCO l u b g e n e r a t o r a s z u m u NIO, w z g l ę d n i e z o b u t y c h genera- t o r ó w .

G e n e r a t o r p o m o c n i c z y AFO służy d o m o d u l a c j i c z ę s t o t l i w o ś c i p r z e b i e g u o t r z y m y w a n e g o z g e n e r a t o r a t o n o w e g o VCO.

(6)

~2?0V Sieć

Rys. 1. Schemat blokowy syntezatora perkusyjnego MGW-532-A

Umożliwia to uzyskiwanie bardzo efektownych brzmień, cha- rakteryzujących się pulsowaniem dźwięku (przy bardzo ma- łych częstotliwościach pracy AFO) oraz zwiększeniem zawar- tości harmonicznych (przy częstotliwościach pracy AFO wy- noszących setki i tysiące Hz).

Do uzyskiwania niektórych efektów konieczne jest otwarcie na stałe wzmacniacza sterowanego napięciem VCA. Służy temu przełącznik PR10. Źródło napięcia sterującego generatorem VCO jest wybierane przełącznikiem PR6. Potencjometr P1 służy do ręcznej regulacji wysokości tonu. Przełącznikami PR1...PR4 jest wybierane źródło impulsów wyzwalających, a przełączni- kiem PR5 - rodzaj „przemiatania" VCO. Przełącznikiem PR7 łączy się generator A F O z generatorem VCO. Włączanie filtra VCF w tor generatora V C 0 lub tor generatora szumu NIO odbywa się za pomocą przełączników PR8 i PR9. Wszystkie wyłączniki, przełączniki, przyciski i potencjometry, uwidocznio- ne na schemacie blokowym (rys. 1), są umieszczone na płyoie czołowej urządzenia.

W opisie nie omówiono układu zasilacza, ponieważ może być zastosowany dowolny stabilizowany zasilacz o napięciu wyj- ściowym ± 1 5 V i nastężeniu prądu do 100 mA. Zaleca się stosowanie zasilacza skonstruowanego z monolitycznych układów (np. 78L15 i 79L15). Stałość napięcia zasilającego zapewnia poprawną pracę syntezatora oraz ułatwia urucho- mienie układu. Zaleca się również rozpoc-zęcie konstruowania syntezatora od wykonania i uruchomienia układu zasilającego Opis poszczególnych układów funkcjonalnych przedstawiono w kolejności ich uruchomiania.

Wewnętrzny generator taktu - C O

Układ CO (rys. 2) skonstruowano z zastosowaniem scalonego układu czasowego ULY78555*, pracującego w konfiguracji przerzutnika astabilnego o regulowanej częstotliwości pracy Regulacja częstotliwości odbywa się w dwojaki sposób: potencjometrem P1 ustala się częstotliwość średnią, potencjome-

* Dane układu scalonego w nrze 6/1983 „Re"

Rys. 2. Schemat generatora taktu - CO

trem P2 zmienia się okresowo częstotliwość średnią. Umożli- wia to uzyskanie interesujących efektów rytmicznych. Poten- cjometr P2 jest napędzany pedałem, który w skrajnym położe- niu przełącza przełącznik PR1, zatrzymując pracę generatora.

Na płycie czołowej znajdują się:

- potencjometr P1 - regulacja średniej częstotliwości pracy generatora,

- gniazdo GM5 - przyłącze pedału z potencjometrem P2 i przełączni kiem PR1

Układ wyzwalania sygnałem akustycznym - PRA

Układ PRA (rys. 3) zawiera wzmacniacz operacyjny o regulowa- nym wzmocnieniu oraz półokresowy prostownik, do wyjścia którego jest dołączony człon RC odtwarzający obwiednię sy- gnału, wytwarzanego przez współpracujący z układem prze- twornik piezoelektryczny lub elektromagnetyczny. Kształt tego przebiegu nie jest ważny, bowiem wykorzystywane jest tylko przednie zbocze, którego wartość powinna wynosić - 1 3 V.

Zbocze to uruchomia układ przerzutnika monostabilnego TP.

(7)

TP

Rys. 3. Schemat układu wyzwalania sygnałem akustycznym - PRA

Rys. 4. Schemat układu przerzutnika monostabinego - TP

- K 3 -^JDl. US-BAYP35

US1-HCY74011

i — ,

n [ii.

!

R e g u l a c j a układu p o l e g a na takim u s t a w i e n i u s u w a k a potencjometru P2, aby m a k s y m a l n y s y g n a ł z przetwornika w s p ó ł - p r a c u j ą c e g o z u k ł a d e m w y t w a r z a ł przebieg (na k o n d e n s a t o r z e C2) o napięciu u j e m n y m - 1 3 V. D o określenia w a r t o ś c i tego napięcia należy u ż y ć o s c y l o s k o p u . Potencjometr P1 służy d o regulacji czułości w e j ś c i o w e j układu. J e g o s u w a k p o w i n i e n b y ć u s t a w i o n y w p o ł o ż e n i u p o ś r e d n i m .

Na płycie czołowej u m i e s z c z o n o :

- potencjometr P1 - regulacja czułości wejścia układu, - gniazdo typu „Jack" - przyłącze przetwornika.

U k ł a d przerzutnika m o n o s t a b i l n e g o - T P

W przerzutniku m o n o s t a b i l n y m T P ( r y s . 4) w y k o r z y s t a n o cyfro- w y układ s c a l o n y C M O S typu M C Y 7 4 0 1 1 * zawierający 4 b r a m -

ki N A N D . Wejście przerzutnika w y p o s a ż o n o w s e p a r a t o r dio- d o w y , który zabezpiecza u k ł a d y w s p ó ł p r a c u j ą c e , a s z c z e g ó l n i e generator C O przed u s z k o d z e n i e m w w y p a d k u n i e p r a w i d ł o w e - g o p o s ł u g i w a n i a się przełącznikami PR1...PR4 i p r z y c i s k a m i P K 1 i P K 2 (patrz rys. 1). D o jednej z d i o d jest w ł ą c z o n y translator z t r a n z y s t o r e m T1, zmieniający s y g n a ł „ j e d y n k o w y " T T L na s y g n a ł o d p o w i e d n i d o u r u c h o m i a n i a układu C - M O S . D o wyj- ścia przerzutnika jest przyłączony poprzez d i o d ę Z e n e r a D 7 tranzystor T2, który zmienia i m p u l s o p o z i o m i e napięcia C- M O S na i m p u l s potrzebny d o w y z w a l a n i a układu regulatora napięć sterujących EG. Przerzutnik nie w y m a g a ż a d n y c h r e g u -

'acł1- (Cd. w następnym nrzel

' Dane o układach C M O S w nrze 7/1984 „Re"

Układ przystawki gitarowej DUOTON

G R Z E G O R Z W O D Z I N O W S K I Działanie p r z y s t a w k i p o l e g a na z m i e s z a -

niu p r z e b i e g u p o d s t a w o w e g o gitary ele- ktrycznej z t y m s a m y m p r z e b i e g i e m w y - p r o s t o w a n y m d w u p o ł ó w k o w o .

U k ł a d działa następująco (patrz rysunek).

Przebieg o t r z y m y w a n y z gitary elektrycz- nej jest w z m a c n i a n y u k ł a d e m - s c a l o n y m U S 1 , który w pętli sprzężenia z w r o t n e g o o p r ó c z potencjometru r e g u l u j ą c e g o w z m o c n i e n i e (P1) m a układ R C o g r a n i c z a - jący w z m o c n i e n i e w zakresie b a s ó w . Z wyjścia układu s c a l o n e g o U S 1 przebieg jest d o p r o w a d z o n y d o w z m a c n i a c z a s u - m u j ą c e g o z u k ł a d e m s c a l o n y m U S 4 i p r o s t o w n i k a z u k ł a d a m i s c a l o n y m i U S 2 i U S 3 , które wzmacniają przebieg w y p r o s - t o w a n y , tak a b y j e g o w a r t o ś ć m i ę d z y s z - c z y t o w a była r ó w n a w a r t o ś c i m i ę d z y s z - czytowej p r z e b i e g u p o d s t a w o w e g o . Z u k ł a d u U S 3 przebieg w y p r o s t o w a n y jest d o p r o w a d z o n y r ó w n i e ż d o w z m a c -

niacza s u m u j ą c e g o , g d z i e jest o n m i e s z a - ny w d o w o l n y c h p r o p o r c j a c h z przebie- g i e m p o d s t a w o w y m .

Radioelektronik 2/1986

Przebieg o t r z y m y w a n y na w y j ś c i u przystawki jest zależny o d u s t a w i e n i a p o d w ó j - n e g o potencjometru P2. Regulując t y m p o t e n c j o m e t r e m m o ż n a uzyskać w skraj- n y c h p o ł o ż e n i a c h : czysty przebieg p o d - s t a w o w y b ą d ź przebieg w y p r o s t o w a n y o częstotliwości d w a razy większej i zwię- kszonej zawartości s k ł a d o w y c h h a r m o n i - cznych. W p o ł o ż e n i a c h p o ś r e d n i c h potencjometru P2 uzyskuje się przebieg w y - p a d k o w y b ę d ą c y m i e s z a n i n ą d w ó c h w s p o m n i a n y c h p r z e b i e g ó w . Regulacja

układu p o l e g a na u s t a w i e n i u s u w a k a re- zystora n a s t a w n e g o R1 tak, a b y nie w y - s t ę p o w a ł o p r z e s t e r o w y w a n i e w z m a c n i a - cza m o c y w s p ó ł p r a c u j ą c e g o z przy- stawką.

U k ł a d p o w i n i e n b y ć zasilany ze stabilizo- w a n e g o zasilacza s y m e t r y c z n e g o o na- pięciu ± 1 5 V i d o p u s z c z a l n y m o b c i ą ż e n i u 50 m A . M o ż n a z a s t o s o w a ć zasilanie z ba- terii n a p i ę c i e m s y m e t r y c z n y m ± 9 V (czte ry baterie 3R12).

(8)

Ulepszenie układu wzmacniacza ULY7741N

Wzmacniacze operacyjne, mające na wyj- ściu komplementarny stopień pracujący w klasie B (należy do nich, szeroko w kraju stosowany wzmacniacz typu ULY7741N - patrz „Re" nr 10/1980), wykazują wzrost zniekształceń nieliniowych przy wię- kszych częstotliwościach sygnału i przy zmniejszaniu impedancji obciążenia ich wyjścia. Wadę tę można usunąć obciąża- jąc wyjście źródłem prądowym, jak to przedstawiono na rysunku. Natężenie prądu tego źródła powinno wynosić 0,3...0,5 wartości maksymalnego prądu wyjściowego danego wzmacniacza ope- racyjnego. W odniesieniu do wzmacnia- cza ULY7741N wartość ego prądu powin- na wynosić 4...8 mA.

Zastosowanie w ukiadzie dodatkowego źródła prądu z tranzystorem T1 zmienia warunki pracy stopnia wyjściowego wzmacniacza operacyjnego. Tranzystor n-p-n, znajdujący się między dodatnim

biegunem zasilania i wyjściem, pracuje wówczas w klasie a, przy czym natężenie przepływającego przez ten tranzystor prą- du jest praktycznie równe natężeniu prą- du źródła prądowego z tranzystorem T l . Wskutek tego następuje znaczna popra- wa parametrów wzmacniacza operacyj- nego (np. przy obciążeniu wynoszącym 300 SI i częstotliwości 10 kHz współczyn- nik zawartości harmonicznych maleje dziesięciokrotnie).

Zastosowanie przedstawionego rozwią- zania zwiększa moc średnią pobieraną przez wzmacniacz operacyjny oraz zmnie- jsza wartość dopuszczalnego prądu prze- pływającego przez obciążenie o wartość prądu płynącego przez źródło prądowe.

Pomysł układu był opisany w miesięczni- ku „Electronics and Wireless World" nr 1579/1984 oraz powtórzony w „Radio"

(radz.)nr 6/1985.

R.T.

Komputer osobisty UNIPOLBRIT

2086. Wynikiem współpracy przedsiębior- stwa zagranicznego POLBRIT i zakładów UNITRA-Unimor jest mikrokomputer osobisty UNIPOLBRIT 2086 oparty na pro- cesorze Z-80. Jest on, pod względem fun- kcjonalnym rozbudowaną wersją ZX- Spectrum. Umożliwia m. in.:

- rozszerzenie oprogramowania rezydu- jącego w pamięci ROM poprzez wymien- ne kasetki z pamięcią ROM (ang. car- tridge),

- współpracę z monitorem kolorowym poprzez wejście RGB, zapewniając roz- dzielczość 512x192 punktów lub 24 linii po 64 znaki,

- współpracę z manipulatorem i drukar- ką poprzez wbudowane już interfejsy, - syntezę dźwięku dzięki programowa- nemu generatorowi.

Mikrokomputer zachowuje pełną kompa- tybilność programową z ZX-Spectrum, dzięki zastosowaniu odpowiedniej wkład- ki z programem w pamięci ROM. Cena, choć stosunkowo niska (190 tys. zł), czyni go jednak nieosiągalnym dla wielu tysię- cy entuzjastów mikroinformatyki.

G Nowe elektrokardiografy. W firmie

Hewlett-Packard opracowano nową ro- dzinę elektrokardiografów składających się z trzech typów urządzeń o nazwach:

HP 4760A, HP 4760AM i HP 4760AI. Uzy- skiwane przebiegi EKG, zapisywane wraz z informacjami o pacjencie (nazwisko, wiek, płeć, waga itd.), mogą być również rejestrowane w pamięci w celu póżniej-

szego wykorzystania albo przesyłane linią telefoniczną do innego elektrokardiogra- fu lub do centralnego komputera,, Elek- trokardiograf typu HP 4760A jest wyposa- żony w pamięć CMOS RAM o pojemności 256 kbajtów, zdolną do zarejestrowania 40. elektrokardiogramów. Najważniejszą zaletą nowej rodziny elektrokardiografów jest możliwość przetwarzania uzyska- nych wyników bez konieczności korzysta- nia z oddzielnego komputera zewnętrzne- go. W elektrokardiografie HP 4760AM na- stępuje obliczanie parametrów charakte- ryzujących kształt i rytm przebiegu EKG, a w elektrokardiografie HP 4760AI jest przeprowadzana wstępna komputerowa interpretacja wyników. Programy umo- żliwiające interpretację są zawarte w 320 kbajtach pamięci ROM, przy czym cała pa- mięć ROM urządzenia HP 4760AI ma po- jemność 576 kbajtów. Interpretacja jest wykonywana za pomocą jednego z dwóch programów: dla pacjentów doro- słych lub wg kryteriów pediatrycznych.

Program interpretacji EKG u dzieci jest skomplikowany, gdyż większość parame- trów ściśle zależy od wieku dziecka. Kom- puterowa interpretacja EKG ułatwia pracę lekarza i jest szczególnie przydatna w razie konieczności natychmiastowej diagnozy wobec braku lekarza kardiolo- ga. Program interpretacji może obej- mować także porównanie z poprzed- j nimi elektrokardiogramami tego same- ' go pacjenta. Chociaż stwierdzono, że

interpretacja EKG wykonana przez ele- ktrokardiograf HP 4760AI jest prawi-

dłowa w ponad 90% przypadków, to ostateczna diagnoza pozostaje nadal w gestii lekarza. Warto wspomnieć, że pierwszy dokładnie zarejestrowany elek- trokardiogram wykonał w 1903 r. holen- derski fizjolog Willem Einthoven. Kończy- ny pacjenta były, w celu uzyskania dobre- go kontaktu elektrycznego, umieszczone w kubełkach z roztworem soli, a pomiar odbywał się za pomocą galwanometru strunowego. W. Einthoven otrzymał za swoje prace nagrodę Nobla w 1924 r.

Obecnie na świecie wykonuje się ok. 200 min badań EKG rocznie.

Japońskie systemy mikroprocesoro- we w Polsce. W cieniu mikrokomputerów

osobistych, zdobywających coraz szerszą

popularność, pozostają profesjonalne mi-

kroprocesorowe systemy uruchomienio-

we umożliwiające testowanie oprogra-

mowania w zaprojektowanym urządzeniu

w czasie rzeczywistym. Takie przenośne

systemy japońskiej firmy DUX (Integral

800, 850, 860) zaprezentował, w formie

oferty handlowej, na seminarium w Prze-

mysłowym Instytucie Elektroniki dystry-

butor-firma ELSINCO z Wiednia. Umożli-

wiają one współpracę z emulatorami pro-

cesorów Z80, 8085, 6809, 6502, 8086,

68 000. Umieszczone w przenośnej obu-

dowie, urządzenie zawiera 7-calowy mo-

nitor (24 Iiniex80 znaków), klawiaturę

w układzie OWERTY, programator pamię

ci EPROM i lampę do ich kasowania. Urzą-

dzenie współpracuje z systemem opera-

cyjnym CP/M.

(9)

T E C H N I K A M I K R O P R O C E S O R O W A

Podstawy techniki mikroprocesorowej <?>

Uniwersalny programowany układ wejścia/wyjścia 8251

^M⁹^{R , N Ż} WITOLD OLPIŃSKI

do szeregowego przesyłania informacji

W artykule omówiono programowany układ interfejsu szeregowego 8251 produkowany m.in. w Polsce (MCY7851N) i w ZSRR (KP5801K51). Jest on jednym z mniej udanych układów rodziny mikroprocesora 8080 i jego stosowanie spra- wia wiele trudności, na które w tekście zwrócono uwagę.

Układ scalony typu 8251 umożliwia szeregowe przesyłanie danych między urządzeniem zewnętrznym a systemem. Obu- dowany dodatkowymi układami umożliwia zrealizowanie znormalizowanego protokółu transmisji. Przykładowo: wypo- sażenie wejścia i Wyjścia linii danych w układy przekształcające poziomy logiczne TTL na poziomy napięć +12 V i -12 V lub odwrotnie umożliwia wymianę danych w standardzie RS232C (V24) określonym polską normą PN75/T-05052/00, /01 i / I I . Układ scalony 8251 wykorzystuje się też m.in. do przesyłania danych między systemami cyfrowymi przez łącza telekomuni- kacyjne. Wykorzystując ten układ można konstruować bloki współpracy z modemami, tzn. z urządzeniami przeznaczonymi do transmisji danych poprzez linię telefoniczną lub telegrafi- czną.

Układ scalony 8251 jest układem programowanym. Programo- wo wybierany jest rodzaj i format transmisji (synchroniczna i asynchroniczna z różnymi sposobami synchronizacji), szyb- kość transmisji, liczba bitów w słowie i sposób kontroli parzys- tości.

Układ 8251 może przesyłać informację w trybie asynchronicznym lub synchronicznym. W obu przypadkach słowo danych może mieć długość od pięciu do ośmiu bitów. W trybie asynchronicznym jest ono poprzedzone bitem startu (otwar- tości logicznej zero) i zakończone bitem parzystości lub niepa- rzystości (gdy zaprogramowano kontrolę parzystości lub nie- parzystości) oraz jeden, półtora lub dwa bity stopu (o wartości logicznej jeden).

Bezpośrednio po bitach stopu może się pojawić bit startu następnego słowa lub utrzymywany jest wysoki poziom logiczny sygnału w linii przesyłowej (rys. 1). Bity słowa są przesyłane w kolejności, od bitu najmniej do najbardziej znaczącego.

W przypadku, gdy przesyłane są słowa o długości 5, 6 lub 7 bitów, 8-bitowe słowo danych odczytywane przez procesor jest w odbiorniku układu 8251 uzupełniane na najbardziej znaczących pozycjach bitami o wartości logicznej zero.

s t L

" V /

Slcwo danych

Rys. 1. S p o s ó b transmisji w trybie a s y n c h r o n i c z n y m

W trybie synchronicznym nie jest możliwe wprowadzanie odstępów między kolejno transmitowanymi słowami. Gdy w buforach nadajnika układu 8251 nie ma słów do wysłania, nadajnik automatycznie wysyła znaki synchronizacji. Możliwe jest zaprogramowanie pracy z jednym lub dwoma znakami synchronizacji. Znaki synchronizacji są to słowa, których bity

mają wartości logiczne, ustalone w danym protokóle wymiany informacji i zostały wpisane do odpowiedniego rejestru układu 8251 podczas jego programowania.

W przypadku odbioru układ samoczynnie eliminuje znaki synchronizacji występujące przed pierwszym słowem transmito- wanego bloku danych. Układ 8251 realizuje to, albo przez porównywanie odebranego ciągu bitów ze znakiem (znakami) synchronizacji zapamiętanymi przy programowaniu układu, albo na podstawie sygnału S Y N D E T (jeżeli linia S Y N D E T została zaprogramowana jako wejściowa).

Gdy wewnątrz odbieranego bloku danych znajdują się słowa synchronizacji, są one traktowane jak inne słowa danych, ale

W

W U

Dl

DJ[T 27]DB

RXD[T

Hifc^yi

CND(W)[± 75]M

w U

^1]BTH

D5 [ 6 THitfS

D6[T

8251 i!\m

E

^il\RES[T

fx£[£ ]0]CLK

]9]TxD

cJ [TT

^l8\M

CID UL ~n]crs

RD

H

^ls]svmr

fa/Wi/Oi

/5]

^{Tu Rdy}

Rys. 2. R o z m i e s z c z e n i e w y p r o w a d z e ń układu 8251

ich wystąpienie jest sygnalizowane ustawieniem odpowiedniego bitu w słowie stanu oraz pojawieniem się aktywnego stanu sygnału na wyprowadzeniu SYNDET (jeżeli zostało za- programowane jako wyjście).

Na rys. 2 przedstawiono rozmieszczenie wyprowadzeń układu 8251, a na rys. 3 - wewnętrzny schemat blokowy.

OPIS UKŁADU 8251

Układ 8251 jest zasilany z pojedynczego źródła napięcia +5 V.

Do pracy układu niezbędne jest doprowadzenie do wejścia CLK przebiegu zegarowego o okresie 420...1350 ns, czasie trwania wysokiego poziomu logicznego około 220...300 ns, którego zbocza mają czasy narastania i opadania mniejsze niż 50 ns.

Występuje poza tym ograniczenie maksymalnego okresu przebiegu zegarowego, związane z wymaganą szybkością transmisji. Układ ma wejście RESET przeznaczone do prowadzenia sygnału zerowania ogólnego. Sygnał ten musi mieć wysoki poziom logiczny. Wyzerowanie powoduje skasowanie progra-

• mu układu.

(10)

W / / / / / / A

Orugi rejestr odbiornika

(wy)

Rejestr slow stanu

/. Rejestr odbiornika

™ M

/ /

' / / / / / / / / / / / z Sterowanie odbiornikiem

Rys. 3. Schemat blokowy układu 8251 Bufor

wejściowy (jest też drugim rejestrem nadajnika)

KxD RxC faRdy symi

• Zasilanie

Nadajnik

Bufor linii danych

Odbiornik

<=

00... 0 7 Linie danych

Blok sterowania

/ / / / / / / L

I

Układ 8251 jest dołączony do szyny danych systemu dwukie- runkowymi liniami D0...D7.

Blok sterowania zawiera cztery ośmiobitowe rejestry, w któ- rych są zapamiętywane przy programowaniu układu: słowo trybu pracy, słowo rozkazu i jedno lub dwa słowa synchronizacji (jeżeli zaprogramowano tryb synchroniczny).

Do wejść bloku sterowania są doprowadzone sygnały:

ĆŚ - (ang. Chip Select) sygnał wyboru układu, uaktywniający blok sterowania i bufory liniii danych;

WR - sygnał strobu zapisu;

RD - sygnał strobu odczytu;

C/D - sygnał adresujący, oznaczający rodzaj słowa przesyłanego mię- dzy systemem a układem 8251.

C/D - 1 oznacza: dla zapisu - słowo trybu lub rozkazu; dla odczytu - słowo stanu układu

C/0 - 0 oznacza przesyłanie słowa danych Rozróżnienie przy zapisie słowa trybu, słowa rozkazu i znaków synchronizacji następuje na podstawie kolejności słów zapisywanych przez system do rejestrów układu (rys. 4).

Blok współpracy z modemem komunikuje się z otoczeniem zewnętrz- nym przez cztery linie:CTS, RTŚ, DSR, DTR.Możliwe jest wykorzystywanie ich do przesyłania danych między układem 8251, a większością spotykanych modemów lub w innych celach, stosownie do potrzeb konslruktora wykorzystującego układ 8251.

(11)

CTS - (ang. Clear to Send) sygnał wejściowy, którego aktywny, niski poziom logiczny umożliwia nadajnikowi układu szeregowe wysyłanie informacji pod warunkiem, że bit TxEn zezwolenia na transmisję, występujący w słowie rozkazu (wpisywanym przez procesor do rejestru bloku sterowania układu), ma wartość logiczną jeden. Sygnał CTS lest normalnie generowany przez modem w odpowiedzi na sygnał RTS RTS - (ang. Request to Send) sygnał wyjściowy, którego niski, aktywny

poziom logiczny jest ustawiany przez wpisanie słowa rozkazu z odpo wiadającym mu bitem o wartości logicznej jeden. Normalnie sygnai RTS jest wykorzystywany jako żądanie do modemu, aby przygotował się do odbierania danych z układu 8251.

DSR - (ang. Data Set Ready) sygnał wejściowy ogólnego przeznaczenia Poziom logiczny sygnałuDSR jest widoczny dla procesora jako wartość logiczna jednego z bitów słowa stanu układu. Sygnał ten może byc wykorzystywany typowo jako zgłoszenie gotowości modemu do prze syłania danych do układu 8251.

DTR - (ang. Data Terminal Ready) sygnał wyjściowy ogólnego przezna czenia Jego niski, aktywny poziom logiczny procesor może wymusić przez wpisanie słowa rozkazu z właściwym bitem o wartości logiczne) leden. Typowe przeznaczenie sygnału DTR. to zgłoszenie gotowości odbiornika układu w odpowiedzi na sygnał DSR".

Transmisja między p r o c e s o r e m a urządzeniem z e w n ę t r z n y m jest sterowana s y g n a ł a m i d o p r o w a d z a j ą c y m i d o nadajnika i o d b i o r n i k a układu 8251. Są to s y g n a ł y :

TxRdy - (ang. Transmitter Ready) sygnał wyjściowy oznaczający, że nadajnik jest gotów przyjąć z szyny systemu słowo danych w celu przesłania go do urządzenia zewnętrznego. Sygnał TxRdy może być wkorzystany jako zgłoszenie przerwania do procesora Jest on aktywny tylko wówczas, gdy na wejściu CTS bloku współpracy z modemem jest niski poziom logiczny sygnału. Powrót sygnału RxRdy do stanu nieak tywnego następuje automatycznie, gdy procesor dokona zapisu słowa danych do bufora nadajnika.

TxE - (ang. Transmitter Empty) sygnał wyjściowy, aktywny wysokim poziomem logicznym, sygnalizujący że bufor nadajnika układu 8251 jest pusty W trybie synchronicznym, sygnał ten oznacza, że nadajnik rozpoczyna wysyłanie znaku (znaków) synchronizacji jako wypełnienie przerwy między słowami danych.

TxC - (ang. Transmitter Clock) wejściowy przebieg zegarowy, taktujący pracę nadajnika układu 8251. Opadające zbocze przebiegu zegarowego

TxC powoduje na wyjściu linii danych, przesyłanych do urządzenia zewnętrznego, ustawienie poziomu logicznego, odpowiadającego war- tości logicznej kolejnego bitu transmisji. W trybie synchronicznym, częstotliwość przebiegu zegarowego TxC jest równa szybkości transmisji, mierzonej w bitach na sekundę, czyli bodach (ang. baud). Wtrybie asynchronicznym szybkość transmisji (ang. baudrate) może być równa, 16 lub 64 razy mniejsza od częstotliwości przebiegu TxC, co jest progamowane słowem trybu pracy. Praktyka wykazuje, że przy maksy- malnych szybkościach transmisji, dopuszczanych przez producenta układu 8251, jego poprawna praca wymaga zachowania 50-procento- wego wypełnienia przebiegu TxC

TxD - (ang. Transmitter Data) linia wyjściowa, którą słowa danych są kolejno bit po bicie wysyłane do urządzenia zewnętrznego.

RxD - (ang. Receiver Data) linia wejściowa, na której są odbierane dane.

FłxC - (ang. Receiyer Clock) wejściowy przebieg zegarowy, synchronizu- jący pracę odbiornika. Narastające zbocze przebiegu RxC powoduje próbkowanie stanu sygnału wejściowego RxD i wpisanie jego wartości logicznej jako wartość kolejnego bitu odbieranego słowa.

W rzeczywistości próbkowanie wejścia RxD następuje po trzech okre- sach głównego przebiegu zegarowwego CLK od chwili wystąpienia narastającego zbocza przebiegu RxC. Odbieranie następuje synchroni- cznie z przebiegiem RxC, z uwzględnieniem (w przypadku transmisji asynchronicznej) zaprogramowanego podziału jego częstotliwości.

Programowanie podziału częstotliwości jest możliwe jedynie w trybie asynchronicznym i dotyczy jednocześnie przebiegów zegarowych RxC - taktującego odbiornik i TxC - taktującego nadajnik układu 8251. Dla uproszczenia konstrukcji generatora przebiegów zegarowych możliwe jest dołączenie wejść RxC i TxC do wspólnego źródła sygnału.

RxRdy - (ang. Receiver Ready) sygnał wyjściowy, którego stan aktywny oznacza, że w rejestrze danych odbiornika zostało skompletowane słowo • jest ono gotowe do odczytania przez procesor.

SYNDET - imia wykorzystywana w trybie synchronicznym. Jej kierunek jest określony przez użytkownika słowem trybu pracy podczas programowania układu 8251

Gdy linia SYNDET jest zdefiniowana jako wejście, przejście sygnału do wysokiego poziomu logjcznego określa moment, w którym odbiornik ma rozpocząć synchroniczne kompletowanie słów danych, przesyła- nych z urządzenia zewnętrznego.

Gdy linia SYNDET jest zaprogramowana jako wyjście, wysoki poziom sygnału tej linii oznacza, że odbiornik wykrył (pojedynczy lub podwójny) znak synchronizacji. Przejście do stanu aktywnego następuje w połowie czasu trwania ostatnego bitu znaku (znaków) synchronizacji.

Nadajnik i o d b i o r n i k układu 8251 zapewniają p o d w ó j n e bufo- r o w a n i e d a n y c h Oznacza to, że nadajnik i o d b i o r n i k zawierają po d w a o ś m i o b i t o w e rejestry danych. W rzeczywistości d r u g i e rejestry nadajnika i odbiornika znajdują się w bloku b u f o r ó w linii d a n y c h (rys. 3).

Praca nadajnika przebiega następująco. Procesor na początku transmisji m o ż e zapisać d w a s ł o w a danych, przeznaczone d o wysłania. Zapis pierwszego z nich p o w o d u j e przejście d o stanu

n i e a k t y w n e g o s y g n a ł u TxE i g d y bit zezwolenia na transmisję (w słowie rozkazu) oraz sygnał w e j ś c i o w y C f S umożliwiają to, następuje rozpoczęcie szeregowej transmisji. Przed rozpoczę- c i e m transmisji lub w czasie w y s y ł a n i a pierwszego s ł o w a należy w p i s a ć d o bufora nadajnika s ł o w o kolejne i w ó w c z a s sygnał T x R d y przechodzi d o stanu n i e a k t y w n e g o . Po zakończe-

niu transmisji pierwszego s ł o w a układ 8251 s a m o c z y n n i e przepisuje d r u g i e s ł o w o do rejestru, z którego zaczyna być o n o s z e r e g o w o w y s y ł a n e , a jednocześnie sygnał TxRdy przechodzi d o stanu a k t y w n e g o . Procesor m o ż e w ó w c z a s w p i s a ć kolejne s ł o w o danych, przeznaczone do w y s ł a n i a . Gdy nie zostanie o n o w p i s a n e , to w p o ł o w i e czasu t r w a n i a ostatniego w y s y ł a n e - go bitu sygnał TxE przechodzi do stanu aktywnego. W trybie s y n c h r o n i c z n y m następuje w ó w c z a s a u t o m a t y c z n e przepisanie j e d n e g o lub d w ó c h z n a k ó w synchronizacji d o rejestrów danych, które są następnie t r a n s m i t o w a n e do urządzenia ze- w n ę t r z n e g o . W t r y b i e a s y n c h r o n i c z n y m l i n i a T x D jest utrzymy- w a n a w przypadku braku s ł ó w d o w y s ł a n i a w stanie w y s o k i m . Odbiornik układu 8251 działa p o d o b n i e . Odbierane s ł o w o jest k o m p l e t o w a n e bit po bicie w rejestrze odbiornika. Gdy zosta-

(12)

nie o d e b r a n e w catości, jest przepisywane d o d r u g i e g o rejestru, a sygnał RxRdy przechodzi d o stanu a k t y w n e g o .

Gdy s ł o w o zostanie odczytane przez procesor, sygnał RxRdy wraca d o stanu nieaktywnego. Jeżeli procesor nie odczyta tego słowa do chwili odebrania przez układ 8251 następnego s ł o w a z urządzenia zewnętrznego, w słowie stanu jest ustawiany znacznik błędu OE (ang. Overrun Error), a poprzednio odebra- ne s ł o w o jest tracone bezpowrotnie. S ł o w o stanu zawiera p o n a d t o d w a bity znaczników b ł ę d ó w transmisji:

PE - błąd parzystości (ang. Parity Error), ustawiany, gdy z a p r o g r a m o w a n o kontrolę parzystości lub nieparzystości, a w o d e b r a n y m słowie bit parzystości (nieparzystości) m a błędną wartość.

FE - błąd f o r m a t u w trybie a n y c h r o n i c z n y m (ang. Framing Error), ustawiany gdy nie zostanie w y k r y t y bit stopu, kończący odbierane słowo.

Wystąpienie b ł ę d ó w OE, PE lub FE nie w p ł y w a na dalszą pracę układu. Wskaźniki b ł ę d ó w OE, PE i FE w słowie stanu są zerowane przez zapis rozkazu, w k t ó r y m bit ER - zerowania w s k a ź n i k ó w b ł ę d ó w (ang. error reset) m a w a r t o ś ć logiczną jeden.

W s p o m n i a n e wcześniej ograniczenie m a k s y m a l n e g o okresu przebiegu zegarowego CLK jest związane z okresem przebie- g ó w TxC i RxC.DIa p o p r a w n e j pracy układu 8251 jest konieczne. aby okres przebiegu CLK był co najmniej 4,5 razy krótszy o d okresow przebiegów z e g a r o w y c h TxC i RxC. Ponadto przy pracy w trybie asynchronicznym p o p r a w n a praca odbiornika jest m o ż l i w a jedynie przy zastosowaniu podziału częstotliwoś- ci przebiegu zegarowego przez 16 lub 64, jeżeli nie jest on przesyłany ze źródła sygnału danych RxD, lecz wytwarzany przez generator taktujący jedynie odbiornik układu 8251.

Szczegółowe zależności czasowe między s y g n a ł a m i nie są dostatecznie dokładnie specyfikowane, nawet w katalogach f i r m y INTEL. Indywidualne, zwłaszcza n i e t y p o w e zastosowa- nia układu wymagają napisania o d p o w i e d n i c h testowych pro- g r a m ó w , d o p r o w a d z e n i a o d p o w i e d n i c h s y g n a ł ó w wejścio- w y c h i uzyskania za pomocą oscyloskopu potrzebnych informacji. Okazuje się także, że występują pewne, niewielkie różni- ce między działaniem u k ł a d ó w 8 2 5 1 , pochodzących o d różnych p r o d u c e n t ó w , oczywiście nie naruszające opisanego s p o s o b u pracy i p r o g r a m o w a n i a tego układu.

Zasadę p r o g r a m o w a n i a układu scalonego 8251 przedstawiono na rys. 5, 6, 7, 8. Komentarza w y m a g a korzystanie ze s ł o w a stanu układu.

S ł o w o stanu zawiera trzy bity - znaczniki b ł ę d ó w o d b i o r u , opisane wcześniej, bit DSR - stan linii wejściowej o tej samej nazwie oraz bity: SYNDET,TxE, RxRdy i TxRdy, których znacze- nie jest identyczne jak s y g n a ł ó w w y j ś c i o w y c h o tych s a m y c h nazwach. Należy jednak zwrócić u w a g ę na fakt, że pojawienie się a k t y w n e g o lub nieaktywnego stanu jednej z tych linii nie o d p o w i a d a dokładnie chwili p o j a w i e n i a się o d p o w i e d n i e j war- tości logicznej b i t ó w słowa stanu.

W A D Y U K Ł A D U SCALONEGO 8251

1. Zapis rozkazu d o układu 8251 p o w o d u j e naruszenie spój- ności transmisji p r o w a d z o n e j przez nadajnik. Zapis ten p o w o - duje utratę słowa danych, w p i s a n e g o d o drugiego rejestru danych nadajnika, gdzie oczekuje o n o na przepisanie d o rejestru, z którego m a być szeregowo t r a n s m i t o w a n e . Dotyczy to również w y s y ł a n i a znaków synchronizacji (w trybie synchronicznym). A b y zabezpieczyć się przed t y m efektem, gdy konieczne jest w p i s a n i e rozkazu w czasie nadawania, należy poczekać do chwili pojawienia się a k t y w n e g o stanu sygnału TxRdy (na wyjściu TxRdy lub w słowie stanu, które może być cyklicznie odczytywane przez procesor).

2. Bit RxEn s ł o w a rozkazu, oznaczający zezwolenie na odbiera- nie danych z urządzenia zewnętrznego, jest jedynie „ m a s k ą "

dla sygnału RxRdy, lecz nie w p ł y w a na pracę odbiornika.

W chwili w p i s a n i a rozkazu zezwalającego na odbieranie, rejestry odbiornika m o g ą zawierać już d w a znaki, a w m o m e n c i e wpisania rozkazu p o j a w i się a k t y w n y p o z i o m sygnału RxRdy, który może s p o w o d o w a ć zgłoszenie przerwania d o procesora.

Bezpieczne u r u c h o m i e n i e odbiornika w y m a g a uprzedniego zablokowania możliwości odebrania przerwania przez procesor.

3. C h w i l o w y stan nieaktywny wejścia CTS lub zmiana stanu bitu TxEn s ł o w a rozkazu natychmiast przerywa transmisję bez możliwości p o w t ó r z e n i a nadawania słowa, którego w y s y ł a n i e zostało rozpoczęte. Bit TxEn (a także bit RTS, jeżeli jest w y k o - rzystywany przez urządzenie zewnętrzne), muszą pozostawać w stanie a k t y w n y m do chwili zakończenia transmisji.

0 Słowo trybu pracy

07 11S 05 01 03 02 01 oa

scs [SU IP PCn 12 U a 0 Tryb synchroniczny

Jryb symfironlczny

Mugaśi stówa

0 I 0 1

0 0 1 1

5 bilów

6 bitów

7 bitów

8 bitów

- Kontrola ponyslaścilnleparzystości

- liczba slow synchronizacji I ^ Ó Z i

Rys. 5. F o r m a t s ł o w a t r y b u p r a c y

a - t r y b s y n c h r o n i c z n y , b - t r y b a s y n c h r o n i c z n y

Słowo trybu procy

W 16 05 M 03 02 Dl DO

S2 SI [P PCn 12 a B2 BI Tryb asynchroniczny

Podział częstotliwości przebiegów lxC i RxC

0 f 0 1

0 i 1 I

Tryb synch-

roniczny :/ 'IB - M

Długość słono danych

0 1 0 1

0 0 1 1

5 bitów

s bitów

7 bilów

8 bitów

- Kontrolo porzystości/nieparzystaści^

unijni0' Kontrola nieparzystości -Spasoikontroli j,. m M a pmfjstlścj

0 i 0 1

0 0 1 1

411 ⁱ

bil 1.5 bilu 2

bity liczbo bitów stopu