Scenariusz zajęć
III etap edukacyjny, język polski
Temat: Bogacimy słownictwo – synonimy i antonimy w różnych formach wypowiedzi
Treści kształcenia:
III. Tworzenie wypowiedzi.
2. Świadomość językowa. Uczeń:
3) tworząc wypowiedzi, dąży do precyzyjnego wysławiania się; świadomie dobiera synonimy i antonimy dla wyrażenia zamierzonych treści.
Cele operacyjne:
Uczeń:
● Wypowiada się o dziele sztuki,
● Umiejętnie dobiera słownictwo związane z opisem dzieła sztuki,
● Świadomie dobiera synonimy i antonimy dla wyrażenia zamierzonych treści.
Nabywane umiejętności:
Uczeń:
● Korzystając ze słowników, dobiera odpowiednie synonimy i antonimy,
● Wymienia umiejętności niezbędne do opisania dzieła sztuki,
● Interpretuje dzieło sztuki na poziomie metaforycznym,
● Współpracuje w grupie,
● Dba o kulturę i poprawność językową swoich wypowiedzi.
Kompetencje kluczowe:
● Porozumiewanie się w języku ojczystym,
● Umiejętność uczenia się,
● Świadomość i ekspresja kulturalna.
Środki dydaktyczne:
● Sprzęt multimedialny: komputer lub podłączony do telewizora projektor multimedialny/tablica interaktywna,
● Zasób multimedialny: film „Magazyn LUXUS”,
● Słowniki synonimów i antonimów oraz języka polskiego,
● Kserokopie obrazu Marca Chagalla „Upadek Ikara”1,
● Kartki z ćwiczeniami dla grup (w treści scenariusza; nauczyciel może też dyktować zadania uczniom).
1 Proponowane źródło: http://www.marcchagallart.net/chagall-200.php; Marc Chagall, Upadek Ikara, 1975, oryginał znajduje się w Musée National d’Art Moderne, Centre Pompidou, w Paryżu.
1
Metody nauczania:
● Problemowa: rozmowa kierowana,
● Praktyczne: ćwiczenia redakcyjne, praca z materiałem ilustracyjnym,
● Eksponujące: film, pokaz.
Formy pracy:
● Indywidualna jednolita,
● Grupowa jednolita,
● Zbiorowa.
Przebieg zajęć:
Etap przygotowawczy
Przed planowaną lekcją uczniowie mieli przypomnieć sobie mit o Dedalu i Ikarze oraz zapoznać się z reprodukcją obrazu Pietera Bruegla pt. „Upadek Ikara”2.
Etap wstępny
W nawiązaniu do tematu lekcji wybrani uczniowie odczytują ze słownika języka polskiego znaczenie haseł: „antonim” i „synonim”, po czym klasa poproszona zostaje o podanie kilku wybranych wyrazów bliskoznacznych oraz przeciwstawnych.
Następnie nauczyciel prosi chętne osoby o wypowiedź na temat mitycznej postaci Ikara i sposobu przedstawienia jej na obrazie Bruegla. Zachęca uczniów, aby prezentując swoją opinię, starannie dobierali synonimy i antonimy wartościujące – charakteryzujące postać Ikara i opisujące obraz.
Etap realizacji
Nauczyciel dzieli klasę na pięć grup i każdej z nich przekazuje kartkę z ćwiczeniem do wykonania w jak najszybszym czasie (podane wyrazy są propozycją; nauczyciel może je dowolnie zmodyfikować). Brzmi ono następująco:
Do wyrazów „dzieło”, „kompozycja”, „pejzaż” dopisz synonimy, natomiast do wyrazów
„pełny”, „jasny”, „dobry” dopisz antonimy.
Za każdy wyraz bliskoznaczny lub przeciwstawny można zdobyć jeden punkt. Po wykonaniu zadania uczestnicy zajęć odkładają kartkę i zgłaszają jego wykonanie przez podniesienie ręki.
Kolejne zadanie brzmi następująco:
Do każdego z podanych słów dopisz wyraz o znaczeniu podobnym i znaczeniu przeciwnym, np. „staranny – dokładny – chaotyczny”: „kolor”, „interesujący”, „doskonały”, „spokojny”,
„mały”, „myśl”, „życie”, „dynamiczny”, „piękny”, „fascynujący”, „światło”, „duch”, „harmonijny”.
W razie trudności skorzystaj ze słownika wyrazów bliskoznacznych i słownika antonimów.
Następne zadanie brzmi:
2 Proponowane źródło: Wikimedia; Pieter Bruegel, Upadek Ikara, 1558, oryginał znajduje się w Królewskich Muzeach Sztuk Pięknych w Brukseli.
2
Ułóż spójny tekst dotyczący opisu klasy (około siedmiu zdań), używając czasowników i zwrotów: „znajduje się”, „przykuwa uwagę”, „umieszczony jest”, „przedstawia”, „widnieje”
(w dowolnej formie gramatycznej).
I na koniec tego etapu zajęć nauczyciel przekazuje grupom kolejne zadanie:
Przeredaguj podany tekst tak, aby uniknąć powtórzeń. Podkreślone wyrazy zmień na ich synonimy. Tekst brzmi: „Opisując dzieło sztuki, należy podać imię i nazwisko autora dzieła oraz określić czasy, w których żył. Określić technikę, w której zostało wykonane dzieło, i podać nazwę jego gatunku, np. pejzaż, scena rodzajowa, portret. Określić postaci przedstawione w dziele sztuki. Następnie zwrócić uwagę na kolorystykę dzieła. Następnie zastosować wyrażenia służące do określenia przestrzeni w dziele, np. na pierwszym planie, na drugim planie, w perspektywie. Następnie określić przenośne znaczenie przedstawionego dzieła. Następnie określić nastrój, jaki wywołuje dzieło sztuki”. Możesz wykorzystać podane wyrazy: „nazwać”, „rozpoznać”, „potem”, „z kolei”, „odczytać”, „na koniec”.
Po wykonaniu zadania uczniowie wpisują do zeszytów instrukcję opisu dzieła w formie krótkich haseł na schemacie.
Nauczyciel tymczasem przygotowuje do projekcji film z zasobów internetowych. Nagranie dotyczy wizyty w galerii Muzeum Współczesnego we Wrocławiu. Uczniowie mają za zadanie odnaleźć użyte w nim synonimy i antonimy. Oglądają komentarz do wystawy grupy LUXUS i analizę dzieł sztuki, po czym krótko omawiają obejrzany materiał filmowy.
Prowadzący zajęcia rozdaje uczniom kserokopie obrazu „Upadek Ikara” Marca Chagalla.
Chętna osoba krótko go opisuje, świadomie dobierając odpowiednie synonimy i antonimy.
Etap końcowy
Nauczyciel zbiera arkusze (lub kartki) z rozwiązanymi przez grupy zadaniami i ocenia je.
Uczniowie zapisują w zeszytach zadanie domowe:
Opisz obraz Marca Chagalla „Upadek Ikara”, wykorzystując informacje z lekcji (notatki) i obejrzanego filmu. Tworząc opis, dobieraj odpowiednie synonimy i antonimy.
Zadanie dla uczniów chętnych:
Spróbuj prześledzić motyw ikaryjski w różnych tekstach kultury.
3
