Jak odróżnić lirykę?
1. Cele lekcji
a) WiadomościUczeń zna: cechy rodzajowe liryki.
b) Umiejętności
Uczeń potrafi: odnajdywać cechy rodzajowe w konkretnych utworach lirycznych.
2. Metoda i forma pracy
Elementy wykładu, praca w grupach.
3. Środki dydaktyczne
1. Broniewski W., Anka.
2. Głowiński M., Kostkiewiczowa T., Okopień-Sławińska A., Sławiński J., Podręczny słownik terminów literackich, Wydawnictwo Open, Warszawa 1994.
3. Gałczyński K.I., Rozmowa liryczna.
4. Iłłakowiczówna K., Ocalenie.
5. Iłłakowiczówna K., Wojna Białej i Czerwonej Róży.
6. Szymborska W., Monolog Kasandry.
4. Przebieg lekcji
1.Uświadomienie celów lekcji.
2. Podzielenie klasy na 5 grup.
3. Każda z grup otrzymuje tabelę zbierających informację o rodzaju literackim Załącznik 1 i Podręczny słownik terminów literackich oraz fragmenty tekstów (bądź całe utwory) do opracowania. Załącznik 2
4. Praca w grupach — udowodnienie, że tekst należy do rodzaju literackiego, odnalezienie cech rodzajowych.
5. Prezentacja wyników pracy grup.
6. Dyskusja podsumowująca o doświadczeniach literackich uczniów.
5. Bibliografia
1. Broniewski W., Anka.
2. Głowiński M., Kostkiewiczowa T., Okopień-Sławińska A., Sławiński J., Podręczny słownik
terminów literackich, Wydawnictwo Open, Warszawa 1994.
3. Gałczyński K.I., Rozmowa liryczna.
4. Iłłakowiczówna K., Ocalenie.
5. Iłłakowiczówna K., Wojna Białej i Czerwonej Róży.
6. Język polski w tabelach, red. Mizerski W., Wydawnictwo Adamantan, Warszawa 2000.
7. Szymborska W., Monolog Kasandry.
6. Załączniki
a) Załącznik 1Porównywane
zagadnienie Liryka
Składnik
dominujący monolog podmiotu lirycznego
Podmiot literacki
nazwa podmiot liryczny rola dominująca w utworze
postawa
* jest główną postacią, która przekazuje własne przeżycia, doznania, mniemania
* wszystko, co się pojawia w jego wypowiedzi, zostaje sprowadzone do subiektywnej skali jego odczuwania, subiektywnego sposobu wyobrażenia
* mówi językiem odbiegającym od tego, który obowiązuje w innych typach wypowiedzi
wypowiedź zazwyczaj w 1. os. l.poj.
Konstrukcje stylistyczne
sytuacja
sytuacja wyznania (podmiot liryczny w sposób pośredni lub bezpośredni zwierza się ze swego intymnego stosunku do różnych zjawisk)
funkcja dominuje funkcja ekspresywna i estetyczna
Świat przedstawiony
samodzielność
* nie stanowi wartości samodzielnej
* zależy od charakteru i kształtu przeżyć podmiotu lirycznego
* stanowi tylko pretekst do wyrażenia tych przeżyć rola fabuły,
akcji
drugorzędna lub nieistotna (przeważają zestawiane ze sobą samodzielne obrazy)
czas
jeden porządek czasowy:
czas lirycznego wyznania, realizowany najczęściej jako teraźniejszy (nawet czas przeszły lub przyszły zostaje
sprowadzony do teraźniejszości ze względu na aktualną sytuację, w jakiej znajduje się podmiot liryczny)
Podstawowa forma przekazu
monolog podmiotu lirycznego przekazujący przeżycia wewnętrzne, doznania, emocje, przekonania jednostki;
* pomocniczo może występować opowiadanie, opis, dialog Rola sztuki słowa dominująca
Kontakt odbiorcy z dziełem bezpośredni lub pośredni (np. wysłuchanie deklamacji)
Wybrane gatunki hymn, oda, sonet, elegia, haiku
b) Załacznik 2
Ocalenie, Iłłakowiczówna K.
Anka, Broniewski W.
Monolog Kasandry, Szymborska W.
Rozmowa liryczna, Gałczyński K.I.
Wojna Białej i Czerwonej Róży, Iłłakowiczówna K.
7. Czas trwania lekcji
45 minut
8. Uwagi do scenariusza
Lekcja powiązana tematycznie i treściowo z dwoma innymi dotyczącymi pozostałych rodzajów literackich.
