Dotychczasowe wyniki badań podłoża mezozoicznego w północno-zachodniej części antyklinorium pomorskiego

Ryszard DADLEZ

Dotychczasowe wyniki badań podłoża mezozoicz- nego w północno-zachodniei części antyklinorium

pomorskiego

WSTĘP

Obecny stan wiedzy o budowie podłom w północno-zachodniej częSCI.

Polski opaJrty jest na wynikach około 90 wieł"ceń, w tym kilkunastu starych niemieckich, w więks-zości jedn·ak wykonanych po wojnie. 0two-

ry te nie są rozmieszczone równomiernie. Ponad polowa skupia się

w obsza·rze między Kamieniem Pomorskim a Gryficami, gdzie Zakład

Geologii Niżu IG rozpoczął w T. 1954 badania regionalne. Pierwsze wier- cenia miały na celu zbadanie rzekomych wychodni jury i kredy. Wszyst- kie one okazały się krami. tkwiącymi w pl:ejstocenie. Wychodniami in .situ są tyllro odkrywki w Czarnogłowach, Swiętoszewie i Kłębach. Nar-

stępnie wykonano tu w latach 1954-1955 trzy linie wierceń, prostopadłe

do osi struktury. W rezultacie tych badań, w drugiej połowie T. 1955

Zakład Złóż Kruszców Instytutu Geologicznego usytuował w okolicach Golczewa dalsze kilkanaście wierceń - już o charakterze dokumenta-

cyjnym. Wykonano tu zatem w sumie 50 otworów na obs'zarze okolIO 500 km!!. Jest to zaledwie dokładność wystarczająca do wykonania mapy

w

skali 1: 300 000.

W r. 1956 Zakład Geologii Niżu konsekwentnie przeosunąl badania na wschód, na obszar niecki trzebiatowskiej i. antykliny kołobrzeskiej.

Usytuowano tam 15 otworów, w tym 11 w linii prostopadle przecinającej

antyklinorium. W tym samyPl okresie Zakład Złóż Kruszców wykonał

4 wiercenia poszukiwawcze koło NOWQgarou oraz kilkanaście otworów dokumentacyjnych w okolicach Lobezu.

Na ogół cały przedstawiony na mapie (fig. 5) obszar udokumentowany jest z dokładnością, upoważniającą do wykonania mapy w skali 1 : l 000 000.

Podstawą poniżs'zego sprawozdania są, jak to już wyżej podkreślono.

materiały z wierceń dwóch współpracujących zakładów Instytutu Geolo- gicznego. Specjalnie cenne okazały się tu wiercenia Zakładu ZłÓŻ Krusz- ców w 01rolicach GolczewBJ (J. Dadlez, 1956), które pozwoiliły na baroziej

szczegółowe opracowanie utworów wezulu i batonu.

Dotychczasowe wyniki badall _ pod~oża Il.le~~zOic7;nego _ -49

Szkic stratygraficzno-facjalny, który w dalszym ciągu ' przedstawię,

dotyczy głównie liasu i doggeru. Stopień póznama malmu -i kredy jest jeszcze bardzo ^słaby. Zaledwie w kilku otworach na ^całym tak wielkim obszarze nawiercono oba te kompleksy. Dane-odnoszące się do nich na-

leży traktować jako ^wstępny komunikat.

Schemat stratygraficzny liasu oparto głównie lIla głębokim wierceniu w lM,echowie, schemat stratygJl'afi.CZIlly ooggeru --"na wspomnianej !gI1'u-

pie wierceń między Kamieniem Pomorskim a Grynciuni.

Wyczerpujące opracowanie fauny doggeru z części wierceń, któręgo

autorem jest K. Calikowska (1956), znajduje się w Archiwum Rękopisów

Instytutu Geologicznego. Z opracowani:a tego cytuję formy mające istot- neznaczenie stratygraficzne. Borostałe okazy fauny doggerskiej, wydo- byte w czasie wstępnego przeglądu rdzeni, oznaczyła K. Calilrowska, liasowe natorni?st - J. Kopik (1956). Orzeczenia mikrofaunistycme Jia- su-i doggeru ^podaję za J. Kopikiem, kredy..;.... za E. :Witwicką, J. Sztejn

i E. Gawor. -

Wszystkim wymienionym osobom składam serdeczne podziękowarue

za c.kazaną mi pomoc.

-LIAS (=ł- NAJNIZSZY DOGGER?)

Profil dolnej jury w otworze Mechowo(fig. 1 i 2) wygląda w o~~er-

nym skrócie następująco. -

W samym spągu (głębokość 1347,0 -+-1331,7 m) leżą ciemne, zwięzłe,

zlustrcwane iłowce, barwy stalowowiśniowej, zielonawoszarej i szarej.

Jest to prawdopodobnie kajper. Wyżej leżący kompleks warstw, miąt­

s7J:>ści 110 m, zaliczony do retyku, mOŻDapodzielić na trzy ogniwa

(Ozna-

czone cyframi rzymskimi, fig. 1).

I. Seria ldio~;;na (głęboikość 1331,7 -+- 1303,7 m) :roopoczyna się warstwą zl€pieńc.ł ~lożonego z toczeńców iłowych i otoczaków dolomitu zanurzonych w spoiwie dolomitycznym. Ponad nią leżą iłowce zielonawe z przerostami dolomitów, przykryte z kolei. warstwą drobn<YLiarn.istego

różowego pialStkOlWca. !Nad nim wreszcie występują dłowoe psWe,czer- WOllle, wiśniowe i zielone.

II. S e r i a ś r o d kowa w części dolne] (głębokość 1 303,7 -+- -+- 1 284,8) m) Izlbudowana jest z !iłowców szarych i z:elOlllych -z prze- rostami i wkŁadkami dolomitów i pi.askowców ^l dJ01.omityczny;ch.

W ^spągu znaleziono w nich ^żwirki dolomitów, a w części środkowej wkładkę zlepieńca dolomitowego z oolitami i przekrystalizowanymi frag- mentami fauny. Ponad pakietem z dolomitami leżą znowu iłoWce pstre, ceglaste i zielone (głębolrość 1284,8 -+- 1274,3 m). -

III. S e ri a gór n a (głębokość 1 274,3 -+- 1 221,5 m) zaczyna się łupkami dolomitycznymi ciemnoszarymi z liczną sieczką flory. W ich

dolne~ części stwierdzono brekcję kostną, żwirki dolomitu oraz obtoc2Xm.e fragmenty drewna.-Lupki przechodzą ku górze, podobn~e jak w ogni- wach niższych, w kompleks pstry; w stropie tego J.oomplclmu stwli.erdzo- no charakterystyczm.ą oddzielność, upodobniającą te )łowce do _ ,,zlepień­

ców iłowych" z okolic Kł0CIawy, op~ywanych prnez S. Z. Różyckiego

(1955).

Geologiczny - 4

50 Ryszard Dadlez

Powyżej tego kompleksu leżą już skały o barwach biały,ch i szarych.

Potężny !ten kOlll!Pile!lm

o

^{m~ 1070} m z,arriczono do łiasu.Dzlieli się on na szereg serii (IOZlIlaJC7JOl1e cyframi arabSIkimi).

1. Najndż'S'za seria ('głębokIość 1221,5

+

1015,5 m) o miąższości 206 m sldada się z piaskowców, przeważnie śrędnioziarnistych, W dolnej ~ęści

gruboziarnistych, a nawet żwirkowatych. Zawiera1ą one kilkumetrowe

wkładki łupków ciemnoszarych zwykle .z liC2ID.ą zwęgloną florą oraz kilka drobnych wkładek piaskowców dolomitycznych i dolomitów piasz- . czystych, wreszcie pojedynczą wk~adkę syderytu ilastego. W kilku pozio- mach można zauważyć w piaskowcach ślady rozmywania wkładek łup­

kowych w postaci słabo obtoczonych porwaków łupków. Są to okruchy

łupków bezpośrednio podścielających, bądź nawet starszych, widocznie

· tra'llSportowany~h na niewielkiej odległości.

-2. Wyżej (głębokość 1015,5

+

943,0 m) leżą piaslwwce z detrytem flory, 'pr"ZJeWaż'llie drobnoo:ialI'niste, (['zadka średnioziarniste, nie 'zawiera-

jące wkładek łupkowych. Miąższość tej serii wynosi 72 m.

3. Seria ,ta (pTzyik'ry1;a

dest

z koILe1 serią miąJŻ8wści 150 ID (głęboilmść

943,0 -7' 792,1 m) zk>:roną z piaskowców li piasków drobnoziarnistych,

obfitujących w p~mazy i wkładki ilaste. Zaobserwowano tu parę wkładek syderytu piaszczystegO oraz warstewkę dolomitu wapnisteg,

Najbardziej interesująca jest jednak górna część tej serii. Tu bowiem,

-;~~ócz.kilku wkładek syderytów ilastych, stwierdzono wśród łupków ze

spirytyzowaną f10rą obecność dziesięciocentymetrowe'j wkładki piaskowca

.syderytyCż1lo-dolomitycznego z chlorytem, bogatego w oolity, po których .. pfzestrzeń, prawdopodobnie wtórnie wstała wypełniona substancjami

· ilastymi. Warstewka ta leży około 40 m poniżej stropu serii. Znaleziona

'w

samym stropie serii wkładka identycznych piaskowców z pseudooolita- mi zawiera już faunę malZową.

4. Seria wyrłlsm (Igłęboikość 792,1'

+

661,0 m), gJr,Ulbości 130 m, to znc- wu pial!?ki i pi'aslrowce prawie wyłącznie drobnoziaJI'niste, z dwoma pakie- tami, ¹⁰ licznych przemaza.ch. ilastych. W n:ajwyżs:7.ej części obserwujemy . wkładki charakterystycznych popielatych łupków tłustych, z pionowo

11l'!tawionymi fragmentami flory.

5. Wyżej (głęQokość 661,0

+

605,6 m) leży seria mulowcowo-ilasta, .kt(}ra przynajmniej w dolnej części jest niewątpliwie ,pochodzenia mors-

k.ięgo. Wykształcona jest ona w postaci popielatych łlupków ilastych ze ,sferQSyderytami, naprzemianległych z brunaJtnymi mułowcami piaszczys-

tymi i wltładkami syderytów dolomitycznych. Fauna jest miejscami :bardzo liczna; wśród niej w górnej części serii znalęziono Acanthopleu- To.ceras maugenesti d' O r b;· Według ustnej infoiI'macji J. Kopika warstwy te zawierają również stosunkowo bogatą faUlIlę. otwornic wa-

· piennych. Cała seria morska liczy 56 m miąższości.

6. Następna z kolei seria (głębokość 605,6

+

407,1 m), prawie 200 m

miążswści, zbudowana jest z piasków i piaskowców, od drobnoziarnis- tych· do gruboziaJI'llistych a nawet żwirkowatych. Wkładki ilaste są nie-

·liczne i cienkie. W serii teJ da się wyróżnić przynajmniej 12 wyraźri.ych cyk!1isedymentacyjnych,T'OZ!pOC!ZyIlających się osadami grubszymi a kończących osarlami drobnymi, nawet pelitowymi. .

Dotychczasowe wyniki badań godłoża mezozoicznego

----_

^....

--- -- -- ^----. --

Fig. 2. Lias górny w reJorue Kamieriia Pomorskiego Upper ;Lias in the region of Kamień PomOT"SJti

7. Na serii piaszczystej leży kolejna seria ilasta (głębokość 407,1

51

9

7

346,5 m). Niższa jej część składa się z łupków ciemnych z florą zwęgloną, nieraz bardzo liczną, oraz warstewką węgla w dolnej części.

Część wyższa to łupki Ii:Iasto-piaseJCZyste szm-e. i zielonawoszare z war- sT.P.wkami syderytu ilastego. W tej partii w. otworach sąsiednich malezio-

no If8lUlIlę otwoanJ,c z!I.€!pieńcOlWatych, ID. in .. Ann'lLUna metensis Te !l" q.,

oraz fragmenty skorup małżów. Miąższość serii wynosi 61 m. W tej sa- mej serii, w wierceniu Growac7JeWO, Niemcy 2lI1a!leźli Pse'lLdomonotis sp.

8. Wyżej wymienione łupki ~wiązane są stopnio'Wyn1 przejściem

z nast~ Iklu górze serią !(głębokość 346,5 -:- 293,4)~ tzw. sea:ią:zieloip.ą,

o roiażSZlOŚci 53 m. Tworzy ją pakiet' drobnoziarnistych piasków, .ograni-

RCJON KAMICNIA

~I'

^{~ ~ C, Q::}

'v,

~

~I

:...

:<

-.J CI

::s

~ _...

Mecńol!!lo

' - "-

3

9*;'(>

l'?

f?EJO,N tOBElU

---

^'-. ' ...

"- '-..

"

^~,

Strzmie/e

rv

REJON TRIEBfA rOWA

...

Cołańcz ...

CJ 2Q

~j§

... ~ ". :;~.;-.

t:=:::-=:j

j:::::]

~ ~

f..o.::"J 10

'l.. ___ .::.J

1--1 ^tf

f2

f-4:

^S

1,~

L:.::J

¹⁵

~16

fM_~1 17 '!lo f3

"PI 19 20

•• " 21

<) 22

23

/I' 2~

'ł 25 25 27

lO 30 !50~

T

_,

1

Fig. l. Lias środkowy, dolny oraz rei tyk w rejonie Kamienia Pomorski'eg,o, ł.obezu ,i Trzebiatowa

Objaśnienia fig. 1 -7-4

Middle Lias, Lower Lias and Rhaetk in 'i-he reg~on >of

Kamień Pomorski, Łobez land Trzebiatóv, Explanations to Fig,s. 1 -7-4

1., Brak rdzenia. 2. Iły, iłowce, lupki. 3. Iły, iłowce, lupki piaszczyste.

4." Mulki, mułowce. 5. Mułki, mułowce piaszczyste. 6. Piaski, piaskowce ilaste. 7. Piaski, pi,askowce drobnoziarniste. 3. Piaski, piaskowce śred­

nioziarniste. 9. Piaski, piaskowce gruboziarniste. 10. Zlepieńce, żWicy.

n. ·Wapienie. 12. Piaskowce wapniste, syderytyczne. 13. Węgiel. 14. Sy- cleryt. 15. Sferosyderyt. 16. Dolomity, piaskowce dOlomityczne. 17. Mu- szlowce. IB. Liczna flora. 19. Rizoidy. 20. 'Fauna. 21. Zwirki w drobnych warstwach. 22. Toczeńce i ponvaki ilaste. 23. Oolity i pseudooolity. 24.

Brekcja kostna. 25. Wapnistość. 26. Serie pstre. 27. Chloryt w spoiwl~.

1. Lack of core. 2. Loams, silts. slates, 3' Loams, silts, sandy slates.

4. 5ilts, siltstDnes. 5. 5ilts, sandy siltstones. 6. Sands, loamy sandstonel'.

7. Sands. fine-grained sandstones. a. Sands, medium-grained sandst .. - nes. 9. Sands, coarse-grained sandstones. 10. Gravels, conglomerates.

11. Limestones. 12. Sideritic calcic sandstones. 13. Coal. 14. Siderire.

15. Spherosiderite. 16. Dolomites, dolomitic sandstones. 17. Shellstones.

13. Abundant f,lora. 19. Risotds. 20. Fauna. 21. Somall gravels in thin bcds. 22. Clay gaUs and argillaeeous fragments. 23. Oolites and pseudo' oolites. 24. Bonebed. 25. Limy. 26. Motley series. 27. Chloritę in cement.

'\.

Ryszard Dadlez

czony od stropu i spągu warstwami ilasto-mułowcowymi barwy zielonej,

zalWierającymi. esterie oraz zęby ryb. Miążswść pakietu piaszczystego w Mechowie, wynosząca ponad 30 m, jest raczej wyjątkowo duża.

W otworach sąsiednich w tym obszarze przeważają w serii zielonej utwo-

ry dlaste. .

9. Potnad serią zieloną leży (głębokość 293,4 -:- 155.6 m) 140-metrowa seria piasków clrobrroziarnistych z czterema kilkumetrowymi wkładkami iłów piasżczystych (na profilu, fig. 2,· wkładki oznacwno literami A, B, C, D). Najciekawsza z nich jest wkladka 9

e.

ZaIWi!e:ra ona bowiem kilka ciarrkich wkładek piaskowców syderytycznych i syderytyczno-dolomi- tyczmych, czasem nieco wapnistych, niekiedy ze skupieniami pseudoooli- tów podobnych do tych, z jakimi mieliśmy do czynienia niżej. W pakie- cie tym stwierdzono również ślady rozmycia w postaci dwóch warstewek otoozaków syJderyitu i -piaJSIkowca sy.deryttycznego. iF'anmy w tej setdi nie znaleziono. Trzy niższe wkładki w tej serii zbudowane są głównie zwars",:

twowanych brunatnych iłów piaszczystych, naj wyższa zaś utworzona jest z szarych mułowców i iłowców z florą.

10. Wyżej leży seria piasków kwarcowych, której stropu w MeCllo- wie już nie obserwujemy, gdyż jest ścięty i przykryty niezgod."lie leżący­

mi utworami czwartorzędowymi. Piaski są drobnoziarniste i średnioziar­

niste, CzaBem ze żwirkami, · niekiedy przekątnie warstwowane;· czasem

zawierają zwęgloną florę, 'a w niższej ozęści drobne wkładki iłów z węg­

lem. W górnej części serii obecne są zwykle wkładki miękkich, drobno- laminowych Lu.b droibnoocz;ikorWych 1) ~łów oj, :mtl.łIków. MiążJSzość tego kompleksu w okolicach Kamienia Pomors'kiego jest Zmienna. Waha się

w. granicach od 71 do 122 m.

Jak .przedstawia się podział stratygraficzny omówionego profilu, ko-

. relaJc~a tego podziału z liasem1rujawskim, ~bada.nym przez S. Z. Różyc­

kiego (1955 a), wreszcie zarys paleogeografii dolnej jury.

Trzy najniższe serie (I-III) zostały prowizorycmie 'zaliczone do rety- ku; pizynatjmniej górną . ich część można paralelioować z ·Giolną serią kłodawsk:ą na Kujawach ze względu naa.nalogie litologiczne (S. Z. RóŻYJC­

ki, 1955 ci).

W zespole tym mamy trzykrotnie do czynienia ze skalami ilasto-doh>- mitycznymi, prawdopodobnie pochodzenia morskiego, oraz również

'trzyikrotn1e z łeżącymi w ich stropie skaitami pstrymi. Można zatem tu

przyjąć istnienie trzech. zalewów. W czasie drugiego zalewu doszło nawet do

powstama

wa'l"S'Vwy zlepieńca węglanowego z oolitami. Najmłodszy zalew· jest najsłabiej zaakcentowany. WiękSZlOŚć jego sedymentu oostala .osadzona prawdopodobnie w zbiornikach typu lagun z obfitą roślinnością,

na wybrze~ch~ . .

Genezę pstrych utwOrów każdej serii,przedzielających .poszczególne warstwy ilasto-dolomityczne, można sobie wytłumaczyć dwojako.

1. Wraz z wyoofaniemsię morza Wzmaga się we wszystkich trzech

~ erooja slkatikati!Pll"owych na lądzie i następlLl1e 'l'esedy.men-

l) Na przełamie poprz.ec2lllYpl do uwarstWliieatia 'Wli.diOCZlle są drobne, rzędu 1 mm

grubości, prrzieplartające się IWtl.ajemnie soczewki. i nie:reguJ.arne smużki mater'iahl na przemia,n llaS1.ego imUlkow.o...piasrzJc:zystego •. Na pow.ier:zJChn:iach warstw wygląda

to ^jak ~ ~ "hfierQlgliiów".

. Dotychczasowe wyniki badań podłoża mezozC!ic~nego

tacja materiału ,ilastego w jeziorzyskach ---: powstają utwo:rypstre. W se- rii naj młodszej materiał jest najbardziej zwietTzały; stąd jego różnorodne

barwy. Wówczas osadzają się także skały zbliixme do zlepieńców iłowych.

a więc powstałe być może częściowo na ObszaTZe wynurzonym.

i.

Nde wiadomo jednak czy utwory pstre, z wyjątkiem tych, które

związane są ~ serią najwyższą, są Wynikiem resedymentacji. Mogły one

powstać pod :wpływem zmian kllimatycznych lub warunków chemicznych, innych w zbiornikach ~iętych gromadzących skały pstre, dnnych.

w ~biotmilkach otwaJl'ltycih i tpółtzamkniętych, w których osadzały się sikały

ilasto-dolomityczne.

Ilasto-dolomityczne utwory wchodzenia morskiego, również z oolitami i S'zczątlmmi· skorup fauny, 'znane są na 'znacznym obszarze aż do okolic

Złotowa. . "

W otworze Swidwin 1, odLegłym od Mechowa o 40 km na wschód, natrafiono na skały dolomityczne będące odpowiedrnik.iem serii II retyku . w MechoWlie, na głębokości 778,8-:-782,8 m, a więc około 400 m powyżej

stropu wapienia mus·zlowego.

W szlifie" mikroskopowym, w do~omitach stwierdzono dobrze zachowa- ne oolity oraz okruchy niewątpliwych skorup fauny, choć o zatartej strukturze.

W odległości 58 km :na południowy wschód, w otworze Swierczyna, przewiercono skały tego typu na głębolmści 7Q8,4-:-718,5 m. Są tu łupki .

dolomityczne, przewa2m:ie zielonawe, z wkładkami dolomitów zbitych i drobnokrystalicznych. W obrazie mikroskopowym tych ostatnich· ZW!'a- cają uwagę liczne oolity oraz obecność okruchów skał, m. dn. krypto- krystalicznych wapieni .i. dolomitów, a wśród materiału okruchowego .:-

obecność skailem potasowych i plagioklazów, czasem całkiem świeżych.

W łupkach stropowych tej serii występują liczne .okruchy ~ości.

Wreszcie w okolicach Złotowa, w odległości 45 km na poł:udniowy

wschód od Swierczyny, stwierdzono w otworze Skórka na głębokości

1455,4-:-1460,1 m, prawie identyczną serię ilasto-dolomityczną. Tutaj w nielct;órych partiach dolomitów oolity są tak lic1lIle, że stanowią ponad

połowę masy skalnej.

Jak :z tego widać, na przestrzeni stukilkudziesięoiu kilometrów istnieją

osady wspomnianych wyżej zalewów i to bez oznak wybitniejszych zmian facjalnych. W ]!iwsie środ~owym sytuacja będzie inna, o czym przekona-

my się dalej. .

Wracając do wzorcowego profilu Mechowa - claJsza sedymentacja do1m.OIjiU.lTajska p!rnedstawda się illastępUljąCO.

Po osadzeniu najmłodszej wldadk:i. utworów pstrych retyku następuje

raptowna zmiana W:M'Unków. Zaczynają działać, i to dosyć gwaltown.i.e, WIOdy płynące. Czasem jednak d:2li.ałalność ta ustaje i powstają skały pe- litowe. Po krótkiej przerwie erozja znowu się wzmaga; osadzają się żwi­

'By i grube piaski, do osadu zaś dostają się wyrwane z podłoża strzępy iłów .złożornych uprzednio w zagłębieniach. Ogólnie rzecz ibiO!rąc, seria ta (1 'seria liasu) jest wynikiem. sedy:mentacji ba:r~o niespokojnej: dha- l"akter osadu zmIenia się szybko w profilu pionowym a także zapewne i poziomo.

54 Ryszard Dadlez

Ku górze materiał okruchowy stopniowo, ale wyraźnie, staje się drob- niejszy (w serii 2) - jednocześnie warunki ustalają się; erozja działa słabiej, me ma tak gwałtownych przejść od materiału grubego do drob- nego. Wreszcie seria 3 ma już głównie charakter pelitowy. Pod koniec, w górnej .jej części, następują dwa" krótkotrwałe i płytkie zalewy mors- kie. Jeżeli ponadto wkładki dolomityczne i syderytyczne w starszych se- riach uzna się również za rezultat wpływów mocskich - liCzba ewentu- alnych bardZlo krótkotrwałych zalewów zwiększy się do ośmiu. Warto . tu jeszcze przypomnieć, że w retyku ;i liasie a w Skanii G. Troedsson (1950) wyróżnia 12 cykli sedymentacyjnych, z których każdy zakończo­

ny jest warstwą węglanową, wapnistą lub syderytYlczną.

Po osadzeniu serii 3 erozja ZIllOWU się wzmaga, ale na krótko; w serii 4 przeważa drobnozia!misty piasek, w górnej części ił. Okres ten ,koń­

czy się wres:roi:e osadzeniem, prawdopodobnie w środowisku . bagiennym,

tłustyoh iłów z rnoidiami.

Omówione najniższe serie profilu liasu, od 1 do 4, można porównać

z następującymi seriami liasu na Kujawach (S.Z. Różycki, 1955 a); se-

rię 1 i 2 ~ z górną serią kłodaMrską .Kujaw, serię 3 - z piaskowcowo-

:ila:stą .serią ksawerowską, wreszcie serię 4 - z serią sławęc:ńską, ale tyłko

z jej częścią dolną.

Wówczas bowiem, gdy na wschodzie osadzają si~ w dalszym ciągu lą­

dowepiaski, na najbaroziej zachodnią część Pomorza wkracza zalew morski, morza prawdopodobnie nie głębokiego, ·a1e otwartego i mającego

dobre połączenie z sąsiadującymi terenami Niemiec. Tak więc seria 5, w pr200iwieństwie do pozostały,ch, nie ma odpowiedników facjalnych na innYJCh obszarach Bolski; jest ża ,to dokładnie cIatowanapaleontologicz- nie. Występująca w niej forma Acanthopleuroceras maugenesti d' O r b:

jest prrzewodnią dla górnego poziomu liasu y 2, czyli środ·!rowego pliens- baJChu. Piętro to, jak to już podkreśliłem we wstępnym komunikacie (R. Dadlez, 1956), odpowiada maksimum żalewu w Niemczech i w Skanii (O. Kiihn, 1953; G. Troedsson, 1950).

Seria morska liasu y oostała stwierdzona również i na innych obsza- rach (ftg. 1). W okoli'Cach Lo~ miąż8'ZlOŚć jej jest rzędu 50 m, aJ pod-:

stawowa lI'ÓŻI1ica w wylksxtałceniJu, /polega na pojawieniu się w

tie1

środ­

kowej części dlWÓcth IkdJJkumetrowych wtlcliadeik piaskowców li lPiaslkÓiW

~ydei-ytyJcmycll o grubym ~arn.'iJe. Jest to. ^mpew1lle wyraz

spłyiCialIlrlla s'ę zlbolmi1m w lkierunkiU poludniowoO-wsclhodJruim. Do ollro1 ie ZI1!otowa

rz,alLew

l:iJaJsiU y już lIlie si·ęgn.ął; ibDak jle@o ślaidów w 1JamtejS/Zlych wierceniach. Pod Trzelbialtowe:rn wykształoenie serii mO!tskiej

dest

podolbne jaJk w Mechowie, tylko miąższość jej jest nieco mniejsza, jaddmlwiek

równ,ież rzędu 50 m.

Bo ustąpieniu morza trwa nadal cykliczna działalność wód płynących

i to dość intensywna, skoro oS'adzają się nawet piaski gruboziarnJiste (se- ria 6). Jednocześnie charakter osadów zmienia się poziomo dość szybko;

na pob1dskim obszarze Trzebiatowa (fig. 1) seria ta jest już Q 50 m'cieńsza niż w !Moohowie; pdasiki g:rolboiziarniste prawie się w niej Ir.deiP'Odawiają,

natomiast ki!Ik.am,!lŚc'e ;procent miąższości stanowią skały mułowcow6-ib-

ste :z sieczką f1ory. .

Dotychczasowe wyniki badań podłoża mezozoicznego 55

--.;!;

Seria 6 stanowi niejamo ciąg dalszy sedymentacji przerwanej przez' zalew morski, tym samym odpowiada 'Ona górnym partiom serii sławęciń-

skich na Kujawach. "

Bozostałe warstwy jury dIQlnej nawiercone mstały, prócz Mechowa, w kilkunastu otworach w pobliżu Kamienia Pomorskiego. Korelację

wybI"anych najbardziej charakterystycznych wierceń przedstaJWia fig. "2.

Kolejna wyższa seria, oznaC2Jona liczbą 7, odpowiada dość dobme tzw.

serlii. piJaskoW1OOWlQ-WęgJ.OWej"

.ii

gÓl'lIliej serii s1JawęcińSk.iej. Dotyczy to' zwłas21cza dolnej partii' serii 7. Piaski ustępują tu już miejsca łupkom

i mullrom węglistym zawierającym wkładki węgla. Natomiast partia wyż­

srza rtejż.e serii, rl ByldJeryl1laImi i italUllą otwornicorwą, stanowi ZIiOiwiu akcent nieco odmienny i wydaje się być osad~ona w morżu. Wkra,oza ono podob- nie jak poprzoonio na niski bagnisty ląd. Tym ra:zem jednak wody jego

są prawdopodobnie wysłodzone. W osadach spotykamy tylko małże

i otwornice z[qpieńcorwate. Wymieniona fonna Annulina metensis CyItlo- wana jest w łiteratUJrlze w całym lias:e wyższym, porwyżej liasu y. [Moma' by

z

mstrzeżeniem sugerować powiązanie tych warstw z 'niemieckimi

łu!plkiami posidJolIlJiJorwymt, kJtól'le 1liepreZeIlituj,ą 11JamI()łk'i"es znacznego roz.

prze3trzenienia się morza (okres liasu E, O. Kuhn, 1953).

Mor,ze, regredując, pozostawia po sobie jeziorzyska zajmujące rozle-

głe przestrzenie. Osadami .ich jest zielona seria 8. Wydaje się, że jest ~a niewątpliwym odpowiednikiem' szeroko na Niżu znanej" serii ' ~elonej

z esteniaimi (J. Samsonowicz, 1954; S: Z. R6życki" 1955 a), którą ten ostaltni I18Jzywa "serią ciechocińSką". Wiąże on ją z kolei z serią za:rzecką w Gó- , rach Swiętokrzyskich, z której, ,warto dodać, znana jest słaba transgresja

morska; ,

Seria 2lielona jest wykształcona różnie: albo w postaci białych i zielo- nawych piasków drobnoziarnistych, czasem z przemazami iłów zielonych;

albo w postaci iłów i mułków piasZiczystych tej samej brurwy, albo wresz- cie iłowców ci. łupków zwięzłych z dI10bnymi sferosyderytami. Stosunek

mią2JSZości facji ilastej do piaszczystej w ,obrębie 'Serii 2lielonej jest w k~

dym otworZJe inny i trudno na razie dopatrzyć się regularności ;w pozio- mym pr2le,biegu tych zmian.

Dwie najwyższe serie, a więc seria 9 i lO, w ich typowym rozwoju,

wstały omówione prży lP~ąrdizie ptrofilJJU Mechowa. Z figlury:2 widać

jednak, że mamy tu do czynienia znIQWU ze znaczną 'zmiennością na ma-

łym stosunkowo obszarze. Wyraża się ona zanikaniem pos'2lCZególnych

wkłaJdJeik 1:illaStych w :serii 9. F.aikrt: ten mOlŻ!l!a soIbie wytrumamyć ailibo wy- klinowaniem się tych wkładek, albo też, jak to ZiostałO ujęte D8I diagra- mie korelacyjnym, nie zgodnym ułożeniem najmlodszej serii 10 na róż­

nych ogniwach starszych. W każdym r821ie ostatni okres dolnej jury jest okresem lądowym, wyjąwszy jesreze jeden ' problematyczny krótlm-

trwały i mało r01Zległy zail.ew, osadzający piaskowce z pseudooolitami górnej części seTii 9 (wkładka 9C).

Na ogół wkładka 9C składa się z mułków zielonawobrunatnych (z chlo- rytem ?)z wkładkami mułowców i bardzo drobnoziarnlistych piaskowców sydE!!l)'ltylCZ/llIo-do1omiJtylCmyteh. W dW'IlIej o!ej :ezęści spotykane są dłybru­

natne. W tym właśnie odcinku stwierdZiono w kilku' otworach (prócz Mech "-wa), pomiędzy KaIIIlieniem PomOll'slkim a Goolczerwem, występowa- "

"

Ryszard Dadlez

nie warstewek żwirkowych i zlepieńcowatych z pseudooolitami i chlory- tem. W szlifie mikroskopowym z tej wkładki w Mechowie zaobserwo-

WalIl!O problematyCZllle struktury organogeniczne. Na południe od Kamie-

ma

[Pomorski., w lO'tworze SkJarclwwo, domies2lka chi1o!rytu w Skale jest całkiem wyraźna. Prócz piaskowców ze żw.i.rk:a:mi występują tu dro- biIlJOlZi.aJrniSte !P!:aJSkorwce ChJ.ory1:owo-ilaste, częściowo wapniste.

Piaski i iły seriJi 9 zdają się być analogiczne do serii boruciclclej, wy-

różnionej na/KJujawach pa-zez IS.Z. Różyckiego (1955 al, a także do serii ostrowieckiej J. Samsonowicza (1954) .. Z tej ostatniej oraz z odpowia-

dającego jej piaskowca szydłowieckiego znana jest fauna morska.

Nie jest wyjaśniona w obszarze Kamienia Pomorskiego sprawa najstar- szych ogniw doggeru. Nie stwierdzono ani bajosu, ani a'alenu w facji morskiej. Na serie lądowe transgreduje od razu dolny wezul i to bez oznak jakiejś dłuższej przerwy sedymentacyjnej w spągu. Nie jest więc

wykluczone, że być może seria 10 reprezentuje właśnie najniższy dogger.

Podkreślono jużpoprzed!Ilio, :re wyższe części serii 9 nie 'zawsze wystę­

pują; tak że właśnie tu można by się dopatrywać istnienia luki sedymen~

tacyjnej. W krańcowym przypadku, w otwOlI'ze Obroty, przebita pod we";

zulem seria piasków leży bezpośrednio na serii zielonej. Z tych wzglę­

dów serię piasków podwezulskich zaliczono z 'zastrzeżeniem do bajosu.

Jak widać, jura dolna w 'zachodniej części Pomorza Zachodniego jest

wykształcona . w przeważnej części w facji lądowej. Nie stwierdzono w całym. dolnojurajskim profilu śladów j'akichś długotrwałych przerw sedymentacyjnych. W dolnej części liasu środkowego dociera tu z zacho- du wyraźny, choć krótkotrwały zalew morski. Poza nim słabe ślady pro- blenlatycznych transgresji stwierdzono jeszcze siedmiokrotnie, z tego trzy

raJZy w prawdotpodobnYI1l !I'eLY'.6:U, u:wa J."Q!l;,Y pod Hasam y i dwa mzypo-

Wyżej tego poziomu. Serie liasu od 1 do 4 włącznie zaliczono prowizo- rycznie do liasu dolnego; 5 i 6 do środkowego, pozostałe do liasu górnego

łącznie z ewentualnym dolnym doggerem.

WEZUL I NAJNIŻSZY BATON

Ten odcinek doggeru jest zbadany stosunkowo najlepiej w obszarze

Kamień PomOI'lSki - Gryfice, ze w~lędJU na zain.tereso'Wanda surowcowe.

Serię tę przewier~no W całości lub częściowo 29 otworami wiertniczy- mi. Rozpomomowanie oparto na bardzo skąpej faurui.e przewodniej oraz na kryteriach litologicznych. Badanie mikrofauny może doprowadzić do wniosków stratygraficznych po opr!lJOOWaruu profilu wzorcowego dla ca-

łego Pomorza. Różnice fa,cjalne są w tym obszarze bardzo nikłe, toteri:

omówię naprzód profil zbiorczy, charakterystyczny dla całego obszaru (fig. 3). Korelacja z niedawno zakończonymi bądź będącymi w toku Wier- ceniami w obszarze Gryfice - Karlino - Kołobrzeg oparta jest na raziE' tylko na litologii (fig. 4).

Profil wewillu ll"OrlIpotCż:ytrua seria llupk6w iilialStych (fig. '3, wamstwa 1),

a wy:rej ilasto-piaszczystych ż wkładkami syderytów, spirytyzowaną

i zwęgloną flolrą oraz dość liczną fauną, m. lin. GarantianaJ sp. i Streno- ceras 8ubfurcatum. ^{Z [Ile} t. Ta OIS1JarIilIia:łiolI"lllia otk!J:'iE'ś1Ja niedJwu:znaCzni~

Dotychczasowe wyniki badań podłoża mezozoicznego 5'1

wiek serii jako naj niższy wezul. W dolnej części łup­

ków spotyka się często rozproszone grube ziarna piasku lub drobne żwirki kwarrcowe.

Lupki leżą ałbo bezpośrednio na piaskach zaliczo- nych do bajosu, albo na mułkach i· iłach tego samego

piętra. Wyjątkowo w spągu łupków występuje war- stwa żwirkowatego piaskowca syderytY'Cznego, cza- sem przepojonego pirytem. Do przeprowadzenia dol- nej granicy wezulu w spągu łupków 'skłonił ich 2lde- cydowany charakter morski kontrastujący z serią podścielającą. Lupki, reprezentujące dolną część dol- nego wezulu, mają przeciętnie 14-:-17 m miąższości.

Wyższa seria dolnego wezulu (wamtwa 2), miąż­

szości 11 -:- 16 m, wykształcona jest w postaci piąs­

ków i ikruchych piaskowców ilastych, częściowo chlo- rytowych, zawierających drobne wkłpdki zwięzłych

piaskowców wapnistych, piaskowców syderytycznych, dolomitycznych i syderytyczno-wapnistych, piaskow- ców JimonitowylCh, piaSkowców :z oolitami ch1oryto- wymi, syqerytów pias2JCzystych, wreszcie wapieni piaszczystych. Grubsze wkładki syderytów, miąż­

s2lOŚci do 20 cm, występują w wyższej części serii.

Poza rzadkimi przemazami ilastymi powtarza się w

środkowej części omalWianej serii dwumetrowa

wkładka iłów piaszczystych z muskowitem grubo- blaszkowym. Wreszcie w partii stropOlWej piaskowce

mają ba,rdzo obfite spoiwo ilaste, nadające im cha- rakterystyczny wygląd "mierzwisty".

FaUna" choć licina w tej serii, nie dostarczyła' form przewodnich. Tylko w najwyższej, "mierzwistej"

paiI'tii (warstwa 3a). m.aJlezioll).o Gararotia1UL aff.

minima Wet z. oraz Parkinsonia su';' barietis Wet z., a więc formę już środkowowezillską. Występuje (){lla

.zresztą również w spągu Jlupków

przykrywających tę serię. Niemcy natomiast cytują z serii piaszczystej w wierceniu Dziwnów formę· Subga- rantiana wetzeli oraz Gara.ritiana sp. ;:, Możliwe więc, że seria piaszczysta ~ należy d9 poziomów· Garantiana ga- ~ rantia'f!,a i Subgarantiana tetragona, .... ~ przy czym 'górną granicę wezulu dol- ....

nego należałoby przeprowadzić kil- ~

ka metrów poniżej stropu serii.

F1g. ·3. Dogger w rejonie Kamienia Pomo.rskiego

~etr .in' the regiolIl otf iK.amień

Pomorski

o

... ..,. . ..:.:10~. ~_30~~~50m

· Ryszard Dadlez

warto

podkreślić, że w wezulu łęczyckim większa w stosunku do otocze';

nia piaszczystość charakteryzuje właśnie pogranicze' poziomów Garan- tiana garantiana i Subgarantiana tetragona ocr:-,a;z poziom Subgarantriana tetragona.

Mią~ć iWIeIZItNu doln~o waha: się w !g'I1altllilcooh od 25 do 32 m.

Następna z kolei seria, 9 :tniążs'2)OśCi 10+18 m, zali~ona została już

w całości dlo w€l2'Jlllliu środikowego l(w,aJrst'Wa 3). IW n.a(jniilSzydh jrej c,zę,ś­

ciach, podobnie j'ak w stropie serii podścielającej, znajdowane były Par- kinsonia subarietis Wet z. Zbudowana jest ona z iłowców i łupków ilas- tych bez domieszki piasku, Ciemnoszarych, z . liczną i dobrze' zachowaną fauną, liczną spirytyzowaną florą i sferosyderytami.

Obszerna lista fauny obejmuje kilkadziesiąt g~tunków małżów, głów­

nie z lrOIdJzajów Astarte, Ostrea, Pholadomya, Pseudomonotis, Nucula, Trigonia, Pleuromya, poza tym belemnity, ślimaki, dentalia, serpule, a z amonitów,

Parkinsonia parkinsoni S o w.

Parkinsonia acris Wet z.

Parkiwsonia ci. depressa Q u.

ParkinSonia d'orbignyana Wet Z.,

wreszlCie ,w dolnej ICZęŚCl] wyiżej wspomniana Parkinsonia subarietis :We tz.

Ku gÓ!l"Ze maleje ilość faJUlny, I1aItomia:st wmasta pias.zczystOŚć skaly a uWa1"Stwieni~ staje się bal'IdJziej wyraźne.. ' ..

Skały ilaste

na

prrestrzeni kilku metrowprzechod:zą stopniowo w łupki.

ilas1x>-piiaszczyste, 'lJO!PII'Z€!PIlaJtane mułowcaJffii, pI'lzewaJŻnie ibaJrwy jasno- szarej, Z'awierające bardw skromną ilość fauny. Sferosyderytów już tu nie znaJ.e2io:no. Warstwy te stanowią dolny człon większej serii,. którą nazwa- no mułowcow~ilastą (warstwa 4). Srodkowa jej część (4 b), to przeważnJie

znowu ciemne mułowce, prawienie 'zawierające fauny, drobnooczkowe.

N ai koa1iec .górna 'CZlęŚĆ (4 re) rzJbudlOWialIlIa jest z ruplków li iIDwiców lEIiillnie pi.Jasz:cZ'ysty1Ch, ln:iielciIedy ,,,p~" p;iIaszCIzYSVo-M!8stycll, zaIWl:'€!I'1ają­

cych już 'dość pokaźną ilość fauny, wśród której jednak nie. znaleziO!llo form przewodnich. Są tu ^również czasem podrzędne wkładki kruchych piaskowców ilastych oraz zwykle wkładki zwięzłych piaskowców sy-

dJerytyJCza:ID-~ sydery;trcZl1yJCh, ilimO!Il!i.rty.cznycll. czasem dJolromi- tycznych, WI"eszcie syderytów piasZiCzystych ..

Górna część serii mułowcowo-ilastej ma niestałą grubość, a w nie- których otworach, bardziej południowych, w ogóle zanika. W tych otwo- Nlch odpowiada jej z9Jpewne wiekowo dolna część leżącej wyżej serii

piaS'~tej; stwierdzono w niej bowi€m opisane poprzednio wkładki skał zwięzłych. Wobec niestałego charakteru najwyższej jej części, cała

seria mułowoowo-ilasta, jak również przykrywająca. ją seria piaszczys- ta, mają zmienne miąższOŚci. Jednak łączna ich grubość jest dość stała

(30...;-38 m), co stanowi dodatkowy argument przemawiający za istnie- niem przejść facjaJnych na pograniczu obu serii.

Jak już wspomniałem, ponad serią mulowcowo-ilastą leży seria piasz- czysta (warstwa 5), której 'wyksztalcenie jest bardro zbliżone do wy-

kształcenia górnej częśCi wezulu dolnego. Mamy tu więc do czynienia z pUiskrami i piaskowcami ilastymi; ilasto-chlorytowymi, wreszcie chlo- rytowymi, w krańcowym przypadku baTWY. intensywnie zielonej, za-

_---=--Dotyc-hczas~v:e wyniki badań podłoża mezozoicznego 59

wierającynni oolity 'chilorytowe2). SprofaJdycznie występują wkł1a.dki pias- kowców syderyty;czno.-wapnistych. Około 6 -7- 8 m poniżej stropu serii znajduje się niestały Po.ziom syderytów pias7lczystych, OIZl'laczony w pra"'- cach' dokumentacyjnych jako poziom III. Fauna. jest liczna, ale z gło­

WOIlJog,óW IZTlIai1e~1Q1!lJO ty&o źjLe z:aclrowiaJnego amOJJJJita ty;pu wy2lszy:ch !paJl'"'-

Ikinsonii '(wylŻej poziomu Parkinsoniaparkinsoni).

Omów:ione warstwy,zalicwne do wezulu środko.wego., mają od 50 do.

55 m miążSZo.ści. Rozbicie ich na poziomy stratygrad'iczne nie jest moż­

liwe z powodu braku fauny przewodniej. Jedynie na po4stawie. analogii do doggemu 'kruijawSk:ego (S. iZ. 1Różycik~, S. Malrtek, 195,5; J. '2rnosko., 1955; 1957), można by dwie niższe serie (ilastą i mułowoowo-ilastą) za-

1JiJczyć łąozu:rle do IpozojJomów ParktitnS10nia subarietis (+ Subgarantiana tetragona) . oraz Parkinsonia parkinsoni, ruie precyzując między nimi granicy. Przebiegao.na w każdym razie w dolnej części, w o.brębie serii ilastej. Serię nato.miast piaszczystą, na podstawie tychże anaLo.gU, można

zaliczyć do poziomu Parkinsonia schloenbachi, cZemu nie przeczy obec-

ność 'WSlPom.nianego amornita. GÓII1ną graJniCę weZlUlliu .środkowego !popro- wadzono. ponad serią piaszczystą, powyżej której występują już facje i zespoły fauny char,akterystyczne dla wezulu górnego..

Serię wezuhl górnego można rozbić na dwa mniejsze człony. Niższy

oz nich (warstwa 6), rozpoczyna.się poziomem syderytu zazwy-czajpiasz- czystego., oznaczonym cyfrą II.' BezpośredniQ wyżej leży metrowa warstwa kruchego. muszlowca ilastego (6a) , 'ZłownegQ głównie 'Z pseudo- mOlIlotisów, ostryg i serpul, m. in.

Pseudomonotis echinata S m i t h.

Pseudomonotis decu~sata M li n s t.

Pseudomonotis ornati Q u.

Ostrea accuminata S lO w.

Ostrea concentrica M li ns t.

Ostrea sandalina G <> l d f.

Ostrea menoides M li n s f.

Ostrea d. knorri V o l t z.

Ostrea' striata M li n s t.

Rhynchonella varians S ,c h l ^Q t h.

Podo.bny zespół cytowany jest w okolicy Łęczycy z wezulu górnego (8. '2. RóżY'ck~, S. M~rek, '1955), 'przy czyIDi Ostrea accuminata S oiw.

uznana wstała nawet za fOTmę pI'7lewodnią dla tego podpiętra.

Ponad muszlowcem leżą łupki. i mułowce ilasto.-piaszczyste z liczną fauną i niestałymi wkładkami !identycznego kruchego. muszlOlWca. Zna-

leziQno tu dość pospolite Oppelia fusca Q u. Serię tę zamyka od góry poziom I syderytów, również piaszczystych i często występujących

w towarzystwie piaskowców syderytowych, piaskowców chlo.rytowych

bądź wapieni syderytowych.

I) Warto tu P!'Zy\p0IIlrIlieć, że Niemcy prowadząc wiercenia na ;tym terende ;tuż

przed 1939 r. Zlali.lIl.teresowałds:ię Itymi. Slkałami,stwierdmjąc kOlIl.iecrzmośćS1;Cżegóło~

wych alIlIaliz w celu ro:zstrzygnięciarzy ' należy się liczyć z tymi ooliitaimi, j.ailw .z II"IIldą lŻelazal.lZa'WieraJj,ą one ZJWYikle 10-.;-20% Fe i 50+700/0 Sii02 •

60 Ryszard Dadlez

,Człon doJny górnego wezulu· ilOS'bo-musz<lowcowo-syderytowy ma od 6 do 12 m miąższości, przeciętnie 9 m. Powyżej poziomu I syderytów lNJiZIPIOiC:ZYn się seria łupkowa (gÓItrly ,~ gÓlID~O wezuiliu) , w IktÓlrej

obrębie przebiega granica Wez,uł1U i batonu. Są to il'upikdJ hlaste, rzadziej 7Jbite mułowce dIl.aste, !Zawierające liczną :spirytyzowaną iilOl'ę i dość [iczną faUJllę, m. in. Oppelia fusca Q u. oraz wezulską formę Parkinsonia aff.

neuffensis O pp.

REJON • GOLCZEWA-PtOTOW REJON GOLCZEWA

Imno i Unibórz

Sam/ino

Skarchowo

iF:ijg. 4. Prof.hle wezruiliu między 'Kamieniem !P<JIm.omkim a Kołobrzejglj.em

Przeciętnie 20 \ID [ponad muszIlawcami wezUJl.u gÓI'1Ilego, które są stałym

i charakterystycznym poziomem, występuje zwykle wśród serii łupków

warstwa różnie wykształcona, na ogół jednak baJrdziej piaszczysta niż

otocrzJeniJe. RJarz są to mułowICe piJa8zJczyste, 1:iIlI1ym 1I"aZ00l piaskowce illas- te, kiedy indziej wreszcie - wkładki zwięzłych piaskowców lub wapie- ni piaśzczystych czy syderytów piaszczystych. W obrębie tej watrstwy zmJeziono Perisphinctes aurigerus O p p. Warstwę tę przyjęto pro- wizorycznie j'ako granicę wezulu i batonu. Dzieli ona jednclicie wy-

kształconą S'erię ilastą na dwie części - dolną wezulską i górną ba-

tońską. Tak określony wezul górny ma 20 -:- 23 m miąższości. Og.'>lna

miąższość wezulu waha gję w granicach od 92 m do 106 m.

MOtI'Że wezulskie wkraczało na obszar raczej płaski, gdzieniegdzie na- wet wyraźnie obniżony, na co wskazują mułki i iły występujące w stro- pie serii lądowej. Dlatego brak jest wyraźnych śladów erozji. Rzadko

Dotychczasowe wyniki badań podłoża mezozoicznego 61

--~---~---~---~---

występuje piaskowiec, aJbo drobnooiarnisty zlepieniec powstały podczas transgresji. Obecność izolowanych żwirków w środowisku pelitowym w spągu łupków może wskazywać

na

słabe zróżnicowanie dna, eWEm- tua1nie na działalność prądów wody w czasie postępującej transgresji.

Zalewała ona słaJbo urzeźbiony -ląd zbudowany re skał luźnych, na wy- niesieniach - piaszczystych, w 'zagłębieniach - ilastych. W takich warunkach, nawet przy słabszych ruchach wód przydennych, następo­

wało rozmywanie podłoża.

R E JON ŚWIERZNA REJON GRYFIe REJON KOŁOBRZEGU

Świniec -

Niezonów ^Czyżewo

Czernincr

-.... -?

Fig. 4. iProfill.es of thę Vewl.iatnJ Jbetween Kamień Pomorskialld Kołobrzeg

Skały ila:sto-mułowoowe wezulu naj niższego , dolnej części wezulu

środk,owego, wresżcie duża -część skał wezulu górnego osadzane były

zapewne w basenie niezbyt głębokim w środowisku ;redukcyjnym, na

OQ wSlmzruJje Ici'emIna dic'h ibaJrwa, piTy'ty1zaJCja floll"Y i' Oibec:ność ~­

tów. Prócz fauny bentoniczaej znajdowane są amonity, belemnity, gdzieniegdzie szczątki liliowców i jeżowców - morze więc było otwarte.

Grubszy materiał okruchowy prawie zawsze zaznacmjący się w osadzie 'WIS1m7m.je

dedlnJa1k,

^{że ~ądi} :nie :maij~ał Silę ~iellro. Obec.ność iW rupkl8JCh obfitej fauny bentonicznej może wskazywać na to, że nawet w najniż..;.

:szych warstwach wody panował reżim dogodny dla bytowania tej fauny, natomiast środowisko redukcyjne istniało tylko w obrębie osadu.

W okresie .os:admnia serii mułowcowo~i1astej zwiększa się dowóz

materiału okruchowego. Srod6wiskó redukcyjne prawdopodobnie nie ZlalnilkJa.. BiaroIZIO skoomnJa ilość :fanmywskarllllje :na środOwli..slro nie-

Rys.?:ard Dadlez

~----~---

korzystne dla jej bytowania, co mogło być spowodowane albo obecnością materiału pelitowego i mułkowatego w pos1:aJci zawiesiny w wodzie ..

albo przesunięciem się granicy śródowiska redukcyjnego w górę; obję­

łoby ono wówczas dolne warstwy· wody i uniemożliwiło egzystencję

bentosu. .

W ciągu całego wezulu ujawnia się dwukrotnie tendencja do spłyce­

nia, mianowicie w wyższym wezulu doJnym i w wyższej części wezulu środ­

k()fWIego. JedInJocześni!e WIalI'UlIlik!ii ~hemliiozlne wi8!ha:ją się lIlieootan- [)j:re lIla pogrmniJaru tood'UkiCyljIIlYICh j] ru1iLeniającylCh, 00 wy.rażą. sfę ciągłym p1'IZ€pliartm:ui!ffiIl :foojtiJ Idhlorytflowej i sy:dieJry'towej" W11€l<:flJcie plOljlawiwlem Is.:ę W slP'ągru^r rwerullu gónnego liaoji muszilowców iilastych. Na spłycenie, a na- wet rozmyJCie jpOIdIwOOJne, wSk.ai7Juj,ą rolZ!llllilaJrY ma1ler:iJału ok<rucłrowego (lIla- wet :smwgi 1Z1e,pI:leńców), ptOkirusrenrue, a ~asern olbtlOiczenUe ~lkioru'P f.auny i IOboonOlŚĆ oolitów. Obsl;ziaJr potzJOISt1a!jrąq pod talkim. wpływem lądu

me

^je3t

ciK:l!godJn)11 do powIStlaniJa walI'tlościrowyclllZłóż 1l"Ud. Nie wylclruc¹zlO!l1€, IŻe terr-€- ny korzys1mdJejsre pod! tym wtllg1lędJem łreżą !ku piorud!ni!owemu WSChoOOiWi, a wdęc dalej old oIbszJairów J,ądowy1Ch, którymi :były: naJ !północy - Ska\!l- dynaw:a, na zachodzie zaś prawrdojpod.oibnie p€WlIle odcinki rtrzw. progu Pompeck1ego.

N aj lepiej rozwinięta seria piaszczysta wezulu środkowego' została

stwierdzona w otworach bardziej południowych. Jednocześnie na pół­

nccnym skrzydle antykliny kamieńskiej (oJmlice Swierzna - fig. 4) istnieje tendencja do zanikania w tej serii facji piasków chlorytowych.

Zastąpione są one, przynajmniej częściowo, przez naprzemianległe

warstwy ciemnych piasków ilastych oraz iłowców i mułowców piasz- czystych. Natomiast facja chlorytowa w wezulu dolnym utrzymuje się

w dalszym ciągu. Być może więc, że przynajmniej w ciągu wezulu ŚI'Od­

kOlWego i górn,~o r(a

daJk

zdbaczy.my piÓŹniej rowni€IŻ iw, części batonu)

oś basenu przesunięta była: ku pÓhlOCy w stosunku do obecnej osi ant y- lcltiJny, a dowóz lIIlIaJteriJaIh lOk!ruchorwego odJbywał S1ię ,teZ z połJurlni,a" ewen.-

tIlLaIlnie z zac!hodru!,· czylli z' o~1'U lPro@L POIIll(peclkiego.

Miąższość wezulu wyraźnie wzrasta ku południowemu wschodowi, co

ilustrują dane z otworów: Skarchowo na północnym zachodzie i Unibórz na (p'OWdniowym wschodzie, od[egłyoh od siebie o 21 km (:fig. 4).

Wezl1.l!l ma następujące miąjmościi (w metmch) Skarchowo

wezul dolny 21 wezul środkowy 45 wezul .górny 18

razem 84

Unibórz 30 65 27

~---1'--:22

Ponadto w kierunku południOlWo-wschodnim w wierceniach rejonu Gdlczewo - Roty pogamzadą się stosunIki il"1llId!ne w welZlUlLu górnym - syderyty są .zastępowane przez piasko.wce syderytowe. Natomiast w jed- nym -z wierceń stwierdzono obecność nowej serii wkładek syderytowych,

położonej nieco wyżej - w najniżs'zym batonie. Nie wiadomo czy zmia-