PORADNIK OGÓLNY DLA WYCHOWAWCÓW
REKOLEKCJE 2017
Drodzy Wychowawcy WPR Mamre!
Oddajemy w Wasze ręce krótki poradnik, który może być dużą pomocą w skutecznym pełnieniu roli wychowawcy na naszych rekolekcjach mamrockich. Szczególnie ważny będzie on dla wychowawców, którzy podejmują tę trudną posługę po raz pierwszy. Mamy świadomość, że poradnik ten nie wyczerpuje tematu związanego z szeroko pojętym wychowaniem dzieci oraz organizowaniem czasu dla mamrockich pociech podczas rekolekcji.
Jednym z celów diakonii wychowawczej jest w ciągu najbliższych lat stworzenie dobrego poradnika wspomagającego pracę nowych i
“starych” wychowawców.
1. Plan dnia - rozplanowanie działań w przedszkolu.
Podział dzieci na grupy wiekowe oraz dobór wychowawców do grup.
Podział wszystkich dzieci w przedszkolu mamrockim będzie zawsze kwestią uzależnioną od liczby wszystkich dzieci zapisanych do
przedszkola, wieku dzieci oraz ilości wychowawców i ich predyspozycji i możliwości. Jest zatem potrzeba dużej elastyczności oraz sprawnego poznania charakterystyki grupy dzieci oraz kadry wychowawców. Istnieje jednak funkcjonujący podział na grupy wiekowe 3 - 5 lat, 6 - 9 lat, 10 - 13 lat, od którego wychodzimy przy podziale dzieci.
Na co warto zwrócić uwagę przy podziale dzieci na grupy wiekowe:
a. ilość wychowawców i ich predyspozycje.
b. ilość najmłodszych dzieci, które znacznie absorbują wychowawcę.
c. możliwie równy ilościowo podział grup.
d. po pierwszym dniu zweryfikować podział i zmienić gdy zachodzi potrzeba.
Zarys planu rekolekcji - czas pracy przedszkola.
a. wstawić plan kiedy przedszkole działa (jakie godziny), kiedy są przerwy, punktualny odbiór dzieci.
2. OGÓLNE PORADY.
Poniższe porady dotyczyć będą różnych obszarów związanych z ogólnym wychowywaniem, komunikacją, organizowaniem zajęć tematycznych (sportowych, plastycznych itp.), które się wzajemnie przenikają.
a. PRACA WYCHOWAWCY
1
Postaraj się przyjechać na rekolekcje możliwie jak najlepiej przygotowanym tzn.:
módl się o owocną posługę.
wypocznij przed (uczciwe potraktowanie posługi w przedszkolu kosztuje dużo sił, ale i daje wiele radości).
przeczytaj poradniki dla wychowawców.
przeczytaj / miej wydrukowane materiały do katechezy.
porozmawiaj z doświadczonymi mamrokami, mającymi wiedzę nt.
funkcjonowania przedszkola podczas rekolekcji (dowiedz się jak najwięcej).
zdefiniuj co jest twoją mocną stroną, w czym się czujesz dobrze (ważne przy dobraniu odpowiedniej grupy) i przydzieleniu odpowiedzialności.
stwórz wstępną bazę gier, zabaw, pomysłów na prace plastyczne, inne projekty, występy artystyczne oraz potrzebne materiały (przedstawisz je głównemu odpowiedzialnemu za wychowawców).
przypomnij sobie podstawy udzielania pierwszej pomocy.
2
Podczas rekolekcji zadbaj o swój odpoczynek i właściwą regenerację. W czasie gdy za dzieci są odpowiedzialni rodzice, nie szukaj zabawy z podopiecznymi (czas na rodziców i twój odpoczynek). Pomyśl o sobie, czego potrzebujesz by owocnie pełnić swoją
posługę (osobisty czas z Bogiem, spacer, rozmowa itp.).
3
Módl się za dzieci, którymi się opiekujesz (angażuj do bólu Aniołów Stróżów). Módl się szczególnie za te, które sprawiają największe trudności oraz te, które miłować ci najtrudniej.
4
Swoje obserwacje nt. dzieci w twojej grupie notuj / zapamiętuj i przekazuj na bierząco głównemu odpowiedzialnemu za wychowawców. Może jest to jakiś konkretny pomysł / sugestia przydatna rodzicom. Główny odpowiedzialny w sposób właściwy (z wyczuciem) może (nie musi) przekazać rodzicom. Ważne jest aby rodzic nie dostał informacji "- jesteś słabym rodzicem, zobaczyliśmy, że twoje dziecko ma problem z tym i tym" lecz " - macie wspaniałe dziecko, jesteście piękną rodziną, czy chcielibyście poznać nasze obserwacje i ewentualne sugestie?". Z racji często młodego wieku wychowawców radzi się by rozmowę z rodzicami przeprowadzała osoba doświadczona (najczęściej główny odpowiedzialny).
5
Podczas spotkania kadry wychowawców przedszkola, proponuje się, by omówić ogólne doświadczenia i obserwacje (problemy i sukcesy działań, można wtedy uczyć się i czerpać od siebie nawzajem oraz budować na tym co się sprawdza). Ważne jest aby podczas pierwszej połowy rekolekcji omówić każde dziecko poświęcając na to 1 minutę (np. podczas jednego spotkania poświęcić 5 minut na omówienie pięciu podopiecznych).
Nie chodzi jednak by omówić jedynie problemowe dzieci i poszukać wspólnie rozwiązań lecz również poszukać, co możemy zaoferować dzieciom cichym, schowanym oraz tym bez zarzutu (bo nie sprawiają problemu i nas nie angażują (może są za grzeczne? - tzn.
nie mają swojego zdania, są schematyczne, bez radości. Może czas “poszaleć”,
pożartować, dać ciekawe i odpowiedzialne zadanie).
6
Bądź radosny (módl się o radość i entuzjazm w działaniu). Pamiętaj również, że dzieci przez czas rekolekcji są w ciebie mocno wpatrzone. Bądź sobą i jednocześnie dawaj dobry przykład w najmniejszych rzeczach.
7
Postaraj się w pierwszych dwóch dniach zapamiętać wszystkie imiona dzieci (pomocne będzie zorganizowanie kilku zabaw zapoznawczych, nie koniecznie tylko pierwszego dnia).
8
Poważne wykroczenia regulaminu przedszkola, zachowania i sytuacje niebezpieczne koniecznie zgłoś odpowiedzialnemu za wychowawców (może taką wiadomość warto będzie przekazać moderatorowi danego turnusu, by mógł on następnie uczulić rodziców).
9.
Wszelkie szkody na terenie ośrodka zgłoś moderatorowi danego turnusu, by ten mógł sprawę dobrze rozwiązać (np. pociągnąć do odpowiedzialności rodziców - pokrycie kosztów).
9
Wychowawcy powinni być wyposażeni w małe apteczki z prostym wyposażeniem (woda utleniona / plaster, bandaż, gaziki) lub mieć ustalone miejsce, gdzie taka apteczka będzie zawsze dostępna.
10 O kontuzjach typu stłuczenia, zranienia oraz naszych wdrożonych działaniach warto poinformować rodziców kiedy odbierają dzieci.
11
W sytuacjach gdy dziecko po wydarzeniu typu upadek, krwawienie z nosa itp., nie potrafi dojść do siebie (nieustannie płacze, panikuje, w konsekwencji dezorganizuje zajęcia) można odprowadzić dziecko do rodzica ((1. robi to jeden z dwóch wychowawców, by zawsze ktoś został z grupą, 2. gdy mamy w grupie jednego wychowawcę możemy zaangażować wcześniej wybranego “pomocnika wychowawcy” (odpowiedzialne dziecko w wieku 10 - 13 lat), które może pomóc w doprowadzeniu do rodzica, 3. kontaktujemy się z innymi wychowawcami, którzy mają możliwość nam pomóc)). Jest to jednak
ostateczność, proponowane działanie w takich sytuacjach przedstawione jest w tabeli drugiej).
12
Jednym z ważnych priorytetów na pierwszy dzień rekolekcji jest uświadomienie rodziców, by zawsze wyposażali swoje dzieci w plakietki z imieniem, nazwiskiem, numerem pokoju rodziców, miejscem małej grupy, (nr. telefonu???).
13
Warto aby wychowawcy podczas zjazdu kadry obeszli razem ośrodek w celu omówienia / ustalenia sobie miejsc na zajęcia na dworze, gry i zabawy ruchowe, zbiórki, katechezy oraz by omówić zasady bezpieczeństwa, które wspólnie wdrożą (np. korytarz gdzie śpią kapłani lub jest kaplica to “cichy korytarz” - dozwolony szept, sprawdzenie stanu altany, starych krzeseł, niebezpiecznego krawężnika itp.).
14
W trakcie rekolekcji i pracy w przedszkolu, zapewne będzie wiele fantastycznych chwil.
Gdy jednak pojawią się sytuacje, które odbieramy jako nasze “porażki” (zła decyzja, błędna ocena sytuacji, krzyk - zdenerwowanie, niezadowolenie podopiecznych) postaraj się krótko przeanalizować sytuacje (choćby swoje emocje, efekt twoich działań),
wyciągnąć wnioski i w pokorze podejść do siebie z wyrozumiałością i miłością
(przebaczyć sobie). Zostawiając za sobą nieudane i nietrafione działania, potrzeba abyś z zaangażowaniem i entuzjazmem podjął kolejny czas zajęć w przedszkolu.
15
Nie bój się pytać bardziej doświadczonych wychowawców jak skutecznie radzić sobie w konkretnych sytuacjach. Warto abyś miał postawę otwartą do czerpania z
doświadczenia innych oraz na kierowane do ciebie sugestie i porady itp.).
b. PORADY - PODEJŚCIE, KOMUNIKACJA, METODY DYSCYPLINUJĄCE, ZASADY.
1
PODEJŚCIE. Dzieci z przedszkola oraz swoją rolę wychowawcy traktuj z szacunkiem:
miej świadomość, że są to dzieci (mów i tłumacz prosto i konkretnie jak do dzieci, śmiej się i baw jak z dziećmi, odnajduj dziecięce potrzeby), a jednocześnie patrz na nie jako przyszłych dorosłych, wychowawców, rodziców, kapłanów, podejmujących pracę). To może pomóc ci uświadomić sobie ważność twojej niepozornej funkcji wychowawcy w przedszkolu, oraz pomoże angażować się w organizację ciekawego czasu zabawy, odkrywania i nauki, szukania okazji do poznania dziecka (zaangażowanie w relację), bycia konsekwentnym, stanowczym podczas swoich działań oraz reakcjach na sytuacje (zależy mi by zawsze wychowywać i wywierać dobry wpływ).
2
PODEJŚCIE. Odnośnie powyższego punktu możemy popatrzeć z drugiej strony.
Powinniśmy mieć świadomość, że nie wychowamy dziecka w tydzień (trudno zmienić w krótkim czasie ich nawyki) lecz możemy pokazać im czym jest dobra, chrześcijańska postawa dziecka, odkryć wartość cnót ludzkich jak pracowitość, radość, posłuszeństwo, uczciwość, przyjaźń, uczynność, służba itp. oraz rozpalić pragnienie podjęcia tej
niełatwej drogi do świętości.
3
PODEJŚCIE. Podjąłeś się (z własnej woli, lub namówiony) pracy wychowawcy, więc spróbuj się jak najbardziej zaangażować w tę misję. Jesteś dla dzieci, służysz, znosisz zmęczenie, jesteś cierpliwy.... bo chcesz naśladować postawę Jezusa. Spróbuj
odkrywać w tych krzyżach radość, szczególnie jeśli odkrywasz w sobie powołanie do małżeństwa i rodzicielstwa.
4
KOMUNIKACJA. Nie szczędź i nie bój się słów typu: zrobiłeś to genialnie, jesteś fantastyczny, to wygląda niesamowicie, jestem bardzo dumny… itp. Dzieci to uwielbiają i rosną im w takich momentach skrzydła. Ty za to uczysz się dostrzegać dobro w “małych istotach” za to one chcą dla ciebie zrobić więcej, są gotowe by ci ufać i dać się prowadzić.
5
KOMUNIKACJA. Postaraj się kończyć pozytywnie (rozmowę, zabawę, dzień), czyli gdy stając w prawdzie musisz wyciągać negatywy (porażki typu bójka, brak współpracy, ignorancja dzieci itp.) spróbuj zakomunikować coś dobrego (choćby odwołując się do ich predyspozycji bycia dobrym np. - większość z was zignorowała moją prośbę, jest mi przykro, dobrze jednak wiem, że potraficie świetnie wykonać tego typu zadania. Nie raz mi już to pokazaliście. Czy jest tu ktoś na kogo będę mógł liczyć następnym razem? itd.
6
KOMUNIKACJA. Gdy dziecko wymaga upomnienia, sposób i treść komunikatu dostosuj do rangi sprawy ((mała sprawa - komunikujemy / upominamy spokojnie lecz stanowczo, ostrzegamy, nakreślamy ewentualne konsekwencje, duża sprawa - komunikujemy mocno (stanowczy ton głosu, powaga), doprowadzamy czasem do sytuacji wstydu przed grupą - z wyczuciem) i “uderzaj” w postawę, a nie w osobę.
Przykład złego komunikatu: - nie podoba mi się, że jesteś taki wolny. Przykład dobrego k.: - nie jestem zadowolony, że się ociągasz w ubieraniu tej bluzy. Potrzebujemy twojego zaangażowania aby cała nasza grupa mogła lepiej wykorzystać czas, który mamy.
7
KOMUNIKACJA. Staraj się wyciągać jak najwięcej “zwycięstw dzieci”. Podkreślaj co im się udało. Wiele dzieci ma problem by znaleźć swoje sukcesy (braki w poczuciu swojej wartości) więc pomóż mu je znaleźć. Przykład: - czego Franku mogę ci pogratulować po dzisiejszym dniu? - niczego, niewiele mi się udało - czy czasem nie widziałem cię podczas obiadu jak nalałeś sobię sam zupy? Brawo za samodzielność. To jest to.
Gratulacje !. (szczególnie sukcesów szukamy w obszarze postaw, nie wyników tzn. nie tyle pogratulujemy pięknego rysunku (oczywiście również ale nie zawsze będzie to możliwe) lecz włożonego wysiłku i czasu co jest pracowitością - nakierowujemy
poszukiwania). Konsekwencją takich działań będzie zadowolenie i satysfakcja dziecka, które odkrywa, że jego najmniejsze działania i starania mają sens, a życie jest piękne :)
8
KOMUNIKACJA. Próbuj stosować zasadę “kanapki” kiedy korygujesz / krytykujesz. Na początku i na końcu pozytyw, w środku korekcja / zwrócenie uwagi / pokazanie słabego punktu. Przykład 1: - Haniu cieszę się widząc cię radosną. Widzę jednak, że bardzo naśmieciłaś. Oczyść proszę swoje miejsce pracy. To pomoże ci przyjemniej spędzić czas. Wiem, że mogę na ciebie liczyć. Przykład 2: - Tomku, Tomku. Widzę, że grasz z kolegami świetny mecz. Słyszę jednak że mówisz źle o swoich kolegach. Nie zdziwie się jak zaraz zostaniesz sam, bo nikt nie lubi takiego marudzenia. Nie jest to też sportowa postawa. Lepiej skup się na grze i zabawie, a pewnie wpadnie zaraz jakaś brama.
9
PODEJŚCIE: Postaraj się jak najlepiej poznać możliwości dzieci. Wiedz, że będziesz mieć jedną, wielką mieszankę poziomów umiejętności i co ważniejsze rozwoju
emocjonalnego z czym związane będą również możliwości dzieci. Sztuką będzie jak najlepiej indywidualizować / dostosowywać zadania nawet podczas prostych wycinanek, rysowania, zabaw ruchowych. Przykład: - Małgosiu, spróbuj wypełnić obrazek plasteliną, ty Kasiu, użyj do tego kredek o odpowiednich kolorach, a ty Bartusiu (3 lata) zamaluj dowolnym kolorem ten rysunek.
10
WYCHOWAWCZO: Gdy miałeś sytuację, na którą zareagowałeś szybkim “wyrzuceniem”
w kierunku dziecka informacji o konsekwencjach (karze), zastanów się na spokojnie (później) co tak naprawdę uzyskałeś. Warto aby dziecko poniosło konsekwencje w tym samym “obszarze” gdzie zachowało się błednie. (brak posprzątania po sobie mimo przypominania - konsekwencja w obszarze porządku (- nie możesz rozpocząć meczu z innymi chłopcami, dokończ sprzątanie klocków i wymyśl co ci pomoże na czas schować je następnym razem).
11
WYCHOWAWCZO: Gdy dziecko upadnie, uderzy się (nawet mocno) spróbuj nie reagować impulsywnie. Raczej sprawnie znajdź się przy dziecku (można również szczególnie u chłopców zawołać, by podeszło do ciebie ponieważ chcesz wiedzieć co się stało i jak zadziałać), mów zdecydowanie i spokojnie, niekoniecznie używaj hasła
“wstawaj nic się nie stało” lecz zachęć do nierozstrząsania i zapomnienia o sytuacji (- Aniu, rzeczywiście ma prawo cię to boleć po tym upadku, widzę jednak, że na
szczęście nic poważnego tu nie ma, szkoda żebyś straciła resztę zabawy - działaj dalej). Jeśli jednak sytuacja tego wymaga pozwól dziecku opowiedzieć więcej, daj wsparcie poprzez wyrażenie zrozumienia, zachęć jednak również do powrotu do
normalnego funkcjonowania dając miły, pozytywny i zachęcający komunikat. (- Tobiasz, pogadaliśmy już trochę, kolano już nie krwawi, akcja ratunkowa zakończona. Fajny i dzielny z ciebie chłopak. Czas ruszać).
12
WYCHOWAWCZO: unikaj zadań karnych polegających na bierności (-usiądź pod ścianą i nic nie rób). Postaraj się by dziecko czynnie i pożytecznie wykorzystało ten czas.. Rozpoznaj co będzie najlepszą, wymagającą i trochę niewygodną formą. (- Olu, jeśli nie podoba ci się nasza zabawa i zamierzasz nam przeszkadzać, poukładaj proszę gry planszowe na półce, - Grzesiu otrzymujesz ode mnie szufelkę i zmiotkę i zobacz gdzie warto zamieść w świetlicy).
13
WYCHOWAWCZO: Koniecznie aktywizuj najstarsze dzieci w przedszkolu poprzez mianowanie ich pomocnikami wychowawcy. Powierzaj im proste zadania (- rozdaj proszę kartki / poinformuj grających tam chłopców o której jest zbiórka) ale i obdarzaj
(wręcz zaskakuj) ich zadaniami bardziej odpowiedzialnymi (- Kuba, zaopiekuj się proszę tymi kluczami, są bardzo ważne dla nas. Bez nich nie wejdziemy. - Zosiu, czy chciałabyś zastąpić mnie w prowadzeniu tej zabawy? Chodź, opowiem ci na czym polega. Jestem pewna, że zrobisz to świetnie). Aranżowanie takich sytuacji sprawia, że starsze dzieci czują się obdarowane zaufaniem (myślą: wow, ten wychowawca
naprawdę na mnie stawia i wierzy, że dam radę itp. - przez to buduje się ich pozytywna samoocena). Efektem takich działań ze strony wychowawcy jest to, że starsze dzieci z radością uczestniczą w zajęciach nawet z młodszymi, są gotowe pełnić kolejne
zadania, chcą dla wychowawcy zrobić jeszcze więcej. Aby taka współpraca mogła się powieść konieczne jest “ubieranie” w odpowiednie słowa naszych próśb (komunikat niewystarczający: - Gabrysiu, jesteś najstarsza, rozłóż proszę hula hop na podłodzę.
Komunikat właściwy: Gdzie jest tu moja dzielna pomocniczka, bo dla niej mam specjalne zadanie. Gabrysiu będę potrzebował dokładnego rozłożenia hula hop na podłodze. Dlatego proszę ciebie o to, bo wiem, że zrobisz to bardzo dobrze. Jeśli chcesz możesz sobie wybrać osobę, z którą to zrobisz).
14
WYCHOWAWCZO: Jeśli wypowiemy nasze wymagania wobec grupy / dziecka bądźmy do końca konsekwentni. Jeśli nie mamy siły na egzekwowanie, nie wspominajmy o tym wymaganiu. Przykład: (idąc z placu zabaw / boiska) - słuchajcie idziemy prawą stroną dróżki w parach. Po wypowiedzeniu tych słów, chcąc być konsekwentnym, musisz przypilnować ustawienia dzieci do końca. Jeśli jesteś zmęczony i nie masz siły nie mów o tym.
15
WYCHOWAWCZO: Szukaj metod dyscyplinujących, które dalekie są od krzyku,
dominacji kar i wrogiemu nastawieniu. Porównując to do talii kart, powyższy sposób jest asem, którego użyjemy na samym końcu (gdy nie znaleźliśmy innego skutecznego sposobu). Innymi kartami w talii mogą być obdarowanie odpowiedzialnościami, przypominanie regulaminu / tworzenie kontraktu, mądre egzekwowanie
nieposłuszeństwa, rozmowa - rozpoznanie potrzeb.
16
WYCHOWAWCZO: Zamiast mówić małemu dziecku "oddaj mu tą zabawkę, trzeba się dzielić" powiedz co widzisz - dwóch chłopców chce się bawić jedną zabawką, mamy kłopot. Jak to rozwiążemy? Zmotywuj dziecko do poszukania rozwiązania samemu.
17 KOMUNIKACJA: Precyzyjnie opisuj zabawy - zadania do wykonania. Powiedz, jaki jest jej cel. Upewnij się, czy wszyscy wiedzą, o co chodzi.
18 ORGANIZACJA: Przy zabawach - zadaniach wszystkie rekwizyty rozdawaj na końcu, gdy przekażesz już wszystko, co masz do powiedzenia.
19 KOMUNIKACJA: Unikaj krzyczenia, mów zdecydowanie lecz co jakiś czas wycisz trochę głos (nawet do szeptu) i zapytaj kto słyszy bo głośniej mówić teraz nie będziesz.
20.
ORGANIZACJA / ZASADY: Warto z przedszkolem zrobić obchód terenu ośrodka i korytarzy, kaplicy w celu ustalenia prostych reguł, o których w pierwszych dniach będziesz pytał dzieci. Zrób stację w każdym z tych miejsc i pozwól dzieciom wymyśleć co byłoby odpowiednim zachowaniem / postawą w tym miejscu i dlaczego. (np. korytarz przy kaplicy - bezwzględna cisza. )
21.
WYCHOWAWCZO: zadawaj dzieciom jak najwięcej pytań, pozwól im szukać i proponować rozwiązania. Gdzie jest to możliwe dawaj dzieciom wolność i wybór (nie raz cię pozytywnie zaskoczą). Zamiast przed wyjściem na plac zabaw itp. robić wykład na temat zasad, zapytaj dzieci jak zadbają o to by ten czas przebiegał bezpiecznie i radośnie. Wypowiedzenie zasad, które “wypłyną” od nich, ułatwiają ich świadome wdrożenie.
