Kryminalizacja finansowania terroryzmu na tle prawnoporównawczym

Ewa M. Guzik-Makaruk, Wojciech

Filipkowski

Kryminalizacja finansowania

terroryzmu na tle

prawnoporównawczym

Studia Prawnoustrojowe nr 10, 43-65

2009

2009

E w a M. G uzik-M akaruk W ojciech F ilip k o w sk i

K a te d ra P o stę p o w an ia K arnego U n iw e rsy te t w B iały m sto k u

K ry m in a liza cja fin a n so w a n ia terro ry zm u

n a tle p ra w n o p o ró w n a w cz y m

W stęp

N a sam y m p o c z ą tk u p row adzonych ro z w aża ń p o jaw ia się p roblem n a t u ­ ry term inologicznej. N ajczęściej w lite ra tu rz e p rz e d m io tu o p eru je się ogól­ n y m zw rotem - „finan so w an ie te rro ry z m u ”1. T ym czasem sw oim za k re se m pojęcie to obejm uje zarów no w sp ie ra n ie śro d k a m i fin an so w y m i poszczegól­ ny ch zam achów terro ry sty czn y c h , ja k też po zostały ch obszarów funk cjo n o w a­ n ia całych g ru p czy org an izacji terro ry sty czn y c h . F in a n so w a n ie te rro ry z m u to fenom en niezw ykle groźny d la p o rz ą d k u publicznego oraz bezpiecznego fu n k cjo n o w an ia sp o łeczeń stw a i p a ń s tw a , gdyż um ożliw ia lu b u ła tw ia p rz e ­ p ro w a d zan ie a ta k ó w terro ry sty czn y c h .

Z pow yższych w zględów w ładze ustaw o d aw cze w ielu p a ń s tw po dejm ują s ta r a n ia o k ry m in alizac ję tego zjaw isk a, stosow ne in icjaty w y s ą też p odejm o­ w a n e n a forum m iędzynarodow ym . N ależy p o dk reślić, iż nie je s t to p ro ste za w zg lęd u n a bogactw o form finansow ego w sp ie ra n ia d ziałaln o ści te rro ry s ty c z ­ nej. P o te n c ja ln a k ry m in a liz a c ja dotyczy ta k ic h zachow ań, k tó re p o p rzed zają - często n a w e t odlegle w czasie - czyny n iosące ze sobą śm ierć w ielu osób oraz s tr a ty m a te ria ln e , a z a te m idzie o k ry m in alizac ję zach o w ań leżących dość daleko n a p rz ed p o lu czynu zabronionego (p rzed p o lu p rz e s tę p s tw a te r r o ­ rystycznego).

N ależy dążyć do s tw o rz e n ia ta k ic h ro z w iąza ń p raw n y ch , k tó re nie b ęd ą m iały je d y n ie zn a cze n ia sym bolicznego, d ek laru jąceg o gotow ość do p ro w a ­

1 Por. M. Pieth (red.), Terrorist Financing, Kluwer Academic Publishers, Dordrecht 2002 i nast. lub J. Białocerkiewicz, Konwencja ONZ w przedmiocie zwalczania procederu finansowania terroryzmu (Przegląd zagadnień i analiza wstępna), [w:] V. Kwiatkowska-Darul (red.), Terro­ ryzm. Materiały z sesji naukowej, Toruń, 11 kwietnia 2002, Wyd. UMK, Toruń 2002, s. 95 i nast.

d ze n ia w a lk i z w szelkim i p rz ejaw a m i te rro ry z m u . W arto zauw ażyć, że o p ra ­ cow anie i u ch w alen ie przepisów m artw y c h , k tó ry c h je d y n ą ro lą je s t zap ew ­ n ie n ie re a liz a c ji zobow iązań m iędzynaro do w ych , n ie n a s trę c z a w iększych tru d n o ści, ale przecież n ie ta k i je s t cel sta n o w ie n ia p ra w a. P odstaw o w ym k ry te riu m oceny p o w in n a być sku teczn o ść p rop on ow an ych re g u la cji p ra w ­ nych. Tym b ard ziej że m am y do cz y n ien ia z p rz e p isa m i z z a k re s u p ra w a k arn eg o , k tó re ja k ż a d n a in n a g ałąź sy s te m u p ra w a godzi w p ra w a i wolności obyw ateli. W szelkie tego ty p u propozycje po w in ny podlegać w nikliw ej a n a li­ zie z z a k re s u p o lity k i k a rn e j - w skazującej zarów no korzyści, j a k i wady; zyski i stra ty , ja k ie m ogą ze sobą n ieść d la społeczeństw a. S to p ie ń zag ro żen ia zjaw isk a o raz gorliw ość u staw o d aw cy n ie p ow inn y być je d y n y m i m o ty w am i jego działań.

I. S ta n d a r d y m ię d z y n a r o d o w e

M iędzynarodow e s ta n d a r d y w z a k re sie s tra te g ii w a lk i ze zjaw isk iem fi­ n an so w eg o w s p ie r a n ia d z ia ła ln o śc i te rro ry s ty c z n e j liczą sobie ju ż około 10 l a t 2. O b ejm u ją nie ty lko obow iązek k ry m in a liz a c ji zach o w ań zw iązany ch z fin an so w an iem te rro ry z m u , ale ta k ż e dotyczą s tw o rz e n ia sy s te m u w y k ry ­ w a n ia tra n s a k c ji m ający ch zw iązek z ty m p rocederem , podobnie ja k m a to m iejsce w p rz y p a d k u w a lk i z p ra n ie m p ien ięd zy 3.

K w e stia k ry m in alizac ji stosow nych zacho w ań z n a la z ła swoje ro z w iąza­ n ie n a fo ru m m iędzynarodow ym po ra z p ierw szy w K onw encji N arodów Zjednoczonych o zw alczaniu finan sow ania terro ry zm u z d n ia 9 g ru d n ia 1999 r., po dpisan ej w N ow ym J o r k u 4. A rt. 2 u s t 1 tejże K onw encji opisuje te n czyn w n a stę p u ją c y sposób: „kto ja k im ik o lw ie k śro d k a m i, b ezp ośred n io lu b po­ śred n io , b ez p raw n ie i u m y śln ie , u d o s tę p n ia lu b g ro m ad zi fu n d u sz e z z a m ia ­ re m ich w y k o rz y stan ia, lu b też m ając św iadom ość, że z o s ta n ą one w ykorzy­ sta n e , w całości lu b w części, do dok onania:

(a) czynu stan ow iącego p rz e stę p stw o o k reślo n e defin icją z a w a rtą w je d ­ n y m z tr a k ta tó w w ym ienionych w a n e k s ie 5;

2 Szerzej na ten temat zob. W. Filipkowski, System przeciwdziałania finansowania terro­ ryzmu w ujęciu regulacji międzynarodowych, [w:] E. W. Pływaczewski (red.), Aktualne problemy prawa karnego i kryminologii, Temida2, Białystok 2005, s. 25 i nast.

3 Wykorzystywane są tutaj te same lub podobne instytucje lub rozwiązania prawne. Za przykład może posłużyć funkcjonowanie jednostek wywiadu finansowego. Z podobieństwa stoso­ wanych przez przestępców metod i technik wykorzystujących wszelkiego rodzaju operacje fi­ nansowe wnioskuje się, że te same lub podobne rozwiązania prawne będą równie skuteczne.

4 Dz.U. z 13 grudnia 2004 r., nr 263, poz. 2620.

5 Aneks wymienia następujące akty prawa międzynarodowego: Konwencja o zwalczaniu bezprawnego zawładnięcia statkami powietrznymi, sporządzona w Hadze dnia 16 grudnia 1970 r. (Dz.U. z 1972 r., nr 25, poz. 181); Konwencja o zwalczaniu bezprawnych czynów skierowanych przeciwko bezpieczeństwu lotnictwa cywilnego, sporządzona w Montrealu dnia 23 września

(b) czynu m ającego spow odow ać śm ierć lu b ciężki u szc zerb ek n a zdrow iu osoby cyw ilnej lu b in n ej osoby nieu czestn iczącej ak ty w n ie w d z ia ła n ia c h wo­ je n n y c h w sy tu a c ji k o n flik tu zbrojnego, je ś li celem tak ieg o czynu, w y n ik a ją ­ cym b ądź z jego c h a ra k te r u , b ądź z k o n te k s tu , w ja k im je s t popełniony, je s t z a s tra s z e n ie ludności, albo sk ło n ien ie rz ą d u lu b o rg a n iz acji m iędzynarodow ej do d o k o n an ia lu b do z a n ie c h a n ia określonej czynności”.

P o w y ższa re d a k c ja p rz e p is u s k ła n ia do n a s tę p u ją c y c h w niosków . Ze w zg lęd u n a złożoną s tr u k tu r ę i a lte rn a ty w n ie określo ne zn a m io n a czynu za b ro n io n eg o n ie m o ż n a w y ró żn ić je d n e g o , in d y w id u a ln e g o p rz e d m io tu ochrony. Z apis te n ch ro n i zarów no bezpieczeństw o (w ru c h u lotniczym i m o r­ skim , bezpieczeństw o n u k le a rn e , bezpieczeństw o p latfo rm ), j a k i życie, zd ro ­ w ie i w olność ludn o ści cyw ilnej (n iez aan g ażo w an ej w d z ia ła n ia m ilita rn e ), dyplom atów czy p rz ed staw icieli obcych pań stw . P rze d m io tem ochrony (z a m a ­ chu) p o zo staje ta k ż e p ra w id ło w e fu n k c jo n o w an ie o rg a n ó w p ań stw o w y c h i in sty tu c ji m iędzynarodow ych, oznaczające d ziałaln o ść w o ln ą od n iezg od ­ ny ch z p ra w e m nacisków . L e k tu ra a r t. 2 lit. b K onw encji p ozw ala w yróżnić ta k ż e d alszy i b liższy p rz ed m io t ochrony. C zyny o p isan e w a r t. 2 u s t. 1 K onw encji to p rz e s tę p s tw a pow szechne, k tó ry c h stro n ę pod m io tow ą c h a r a k ­ te ry z u je um y śln o ść w obu p o sta c ia c h z a m ia ru . S p raw c a po w in ien co n a j­ m niej zdaw ać sobie sp ra w ę, iż jego zacho w an ie m oże u ła tw ić po pełn ien ie jed n eg o z w ym ienionych pod lit. a lu b b czynów za b ron iony ch6.

P o n ad to d la b y tu pow yższego czynu n ie je s t isto tn e , czy g rom ad zo ne lu b p rz e k a z a n e fu n d u sz e zo stały fa k ty c zn ie w y k o rz y stan e do d o k o n a n ia p rz e ­ stę p stw a , o k tó ry m m ow a w a r t. 2 u s t. 1 lit. a lu b b. K onw encja n a k ła d a ta k ż e obow iązek u z n a n ia za czyn zab ro n io n y w szelkich form zjaw iskow ych p o p ełn ien ia fin a n so w a n ia a k tu terro ry sty czn e g o o raz jego u siło w an ia.

1971 r. (Dz.U. z 1976 r., nr 8, poz. 37 ze zm. Dz.U. z 2006 r., nr 48, poz. 3483); Konwencja o zapobieganiu przestępstwom i karaniu sprawców przestępstw przeciwko osobom korzystają­ cym z ochrony międzynarodowej, w tym przeciwko dyplomatom, przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 14 grudnia 1973 r. (Dz.U. z 1983 r., nr 37, poz. 168); Międzynarodowa konwencja przeciwko braniu zakładników, przyjęta przez Zgromadzenie Ogól­ ne Narodów Zjednoczonych dnia 17 grudnia 1979 r. (Dz.U. z 2000 r., nr 106, poz. 1123); Konwencja o ochronie fizycznej materiałów jądrowych, przyjęta w Wiedniu dnia 3 marca 1980 r. (Dz.U. z 1989 r., nr 17, poz. 93); Protokół w sprawie zwalczania bezprawnych aktów przemocy w portach lotniczych służących międzynarodowemu lotnictwu cywilnemu, uzupełniający Kon­ wencję o zwalczaniu bezprawnych czynów skierowanych przeciwko bezpieczeństwu lotnictwa cywilnego, sporządzony w Montrealu dnia 24 lutego 1988 r.; Konwencja o zwalczaniu bezpraw­ nych czynów przeciwko bezpieczeństwu żeglugi morskiej, sporządzona w Rzymie dnia 10 marca 1988 r. (Dz.U. z 1994 r., nr 129, poz. 635 ze zm. Dz.U. z 2002 r., nr 22, poz. 211); Protokół o zwalczaniu bezprawnych czynów skierowanych przeciwko bezpieczeństwu stałych platform umieszczonych w szelfie kontynentalnym, sporządzony w Rzymie dnia 10 marca 1988 r. (Dz.U. z 2002 r., nr 22, poz. 211) oraz Międzynarodowa konwencja w sprawie zwalczania terrorystycz­ nych ataków bombowych, przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych dnia 15 grudnia 1997 r.

K onw encja z 1999 r. przew id u je rów nież obow iązek k ry m in a liz o w a n ia czynu polegającego n a p rz y czy n ien iu się do p o p e łn ie n ia jed n eg o lu b więcej p rz estęp stw , o k tó ry c h m ow a w a r t. 2 u s t. 1 lu b 4 K onw encji p rzez g ru p ę osób d z ia ła ją c y c h we w sp ó ln y m celu. T ak ie p rz y czy n ien ie się m u s i być um y śln e oraz sp ełn iać je d e n z poniższych w aru n k ó w :

1) m ieć n a celu w sp o m ag a n ie d ziałaln o ści p rzestęp czej lu b przestępczeg o celu grupy, je śli ta k a d ziałaln o ść lu b cel w iąże się z p o p ełn ien iem p rz e s tę p ­ stw a, o k tó ry m m ow a w u s t. 1 a r t. 2 Konwencji;

2) zostać d o k o n an e ze św iadom ością, że g ru p a z a m ie rz a pop ełn ić p rz e ­ stęp stw o , o k tó ry m m ow a w u s t. 1 a r t. 2 Konwencji.

Z re d ak cji pow yższego p rz e p is u m o żn a w sposób p o śre d n i w ydedukow ać definicję a k tu te rro ry sty c z n e g o 7 . N iew ątp liw ie m a o n a c h a r a k te r złożony. Po p ierw sze, s ą to p rz e s tę p s tw a ko nw encyjne, z a w a rte w a k ta c h p ra w a m ięd zy ­ narodow ego w ym ienionych e n u m e ra ty w n ie w a n e k sie do K onw encji. Po d r u ­ gie, podaje się b ez p o śred n i opis czynu:

- spow odow anie śm ierci lu b ciężkiego u szc zerb k u n a zdrow iu (sk utek), - osoby cyw ilnej, lu b in n ej osoby nieu czestn iczącej a k ty w n ie w d z ia ła ­ n ia c h w ojennych w sy tu a c ji k o n flik tu zbrojnego (opis p rz e d m io tu w y ko naw ­ czego oraz zn a m io n a m o d aln e cz asu i m iejsca czynu),

- je śli celem tak ieg o czynu, w yn ik ający m b ąd ź z jego c h a ra k te r u , bądź z k o n te k stu , w ja k im j e s t popełniony, je s t z a s tra s z e n ie lud n o ści albo sk ło n ie­ n ie rz ą d u lu b o rganizacji m iędzynarodow ej do d o k o n an ia lu b do z a n ie c h a n ia określonej czynności.

K olejnym w y z n aczn ik iem s ta n d a rd ó w w z a k re sie k ry m in a liz a c ji fin a n so ­ w a n ia te rro ry z m u , ale ju ż n a g ru n c ie eu ro p ejsk im , je s t D ecyzja R am ow a R ad y U E z d n ia 13 czerw ca 2002 r. o zw alcza n iu te rro ry z m u 8, k tó ra w a r t. 2 u st. 2 o k re śla p rz e s tę p s tw a dotyczące g ru p terro ry sty c z n y c h 9. O b szarem

7 O problemie definicja zjawiska terroryzmu lub aktu terrorystycznego obszernie zob. K. Indecki, W sprawie definicji normatywnej terroryzmu, [w:] E. W. Pływaczewski (red.), Prze­ stępczość zorganizowana, świadek koronny, terroryzm w ujęciu praktycznym, Zakamycze, Kra­ ków 2005, s. 261 i nast.

8 Dz.U. UE. L 164 z 2002, s. 3. Por. A. Grzelak, Trzeci filar Unii Europejskiej, Wydawnic­ two Sejmowe, Warszawa 2008, s. 159-161 oraz F. Jasiński, Unia Europejska wobec walki z terroryzmem, [w:] A. Górski, A. Sakowicz (red.), Zwalczanie przestępczości w Unii Europej­ skiej. Współpraca sądowa i policyjna w sprawach karnych, LexisNexis, Warszawa 2006, s. 149.

9 Grupę terrorystyczną zdefiniowano jako: grupę zorganizowaną, złożoną z więcej niż dwóch osób, ustanowioną na przestrzeni czasu i działającą w uzgodniony sposób w celu popeł­ niania przestępstw terrorystycznych. Przy czym za grupę zorganizowaną uważa się grupę, która nie jest przypadkowo sformowana w celu natychmiastowego dokonania przestępstwa oraz w której nie ma potrzeby formalnego określenia ról członków grupy, ciągłości członkostwa lub rozwiniętej struktury (art. 2 ust. 1 Decyzji ramowej). Porównując tę definicję z ujęciem zorgani­ zowanej grupy przestępczej w Konwencji Narodów Zjednoczonych przeciwko ponadnarodowej przestępczości zorganizowanej z 2000 r. podpisanej w Palermo, można dojść do wniosku, że opis struktury organizacyjnej jest identyczny, a jedyną różnicą jest rodzaj popełnianych przestępstw. Szerzej na ten temat zob. W. Filipkowski, R. Lonca, Zorganizowane grupy o charakterze terrory­ stycznym, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 2006, nr 4, s. 42-43 i cytowana tam literatura.

podlegającym h a rm o n iz a c ji przepisów n a obszarze U n ii E u ro p ejsk iej s ą n a ­ stęp u jąc e czyny um y śln e:

a) k iero w an ie g ru p ą te rro ry sty c z n ą ;

b) uczestn ictw o w d z ia ła n ia c h g ru p y te rro ry sty c z n e j, w ty m poprzez do­ s ta rc z a n ie inform acji lu b zasobów m a te ria ln y c h , lu b poprzez w szelkiego ro ­ d z a ju fin an so w an ie d ziałaln o ści g ru p y te rro ry sty c z n e j ze św iadom ością, że ta k ie uczestn ictw o będzie stanow iło w k ład w d ziała ln o ść p rz e stę p c z ą g ru p y terro ry sty czn e j.

W za sad zie po ra z p ierw szy a k t p ra w n y w sposób b ez p o śred n i opisuje zachow an ie p rz e stę p n e n ie ja k o fin an so w an ie te rro ry z m u a n i poszczególnych przejaw ó w (p rzestęp stw ), ale ja k o u czestn ictw o w g ru p ie o ta k im c h a ra k te ­ rz e w postaci fin a n so w a n ia jej działalności. J e s t to o ty le w ażne, że u n ijn e m u praw odaw cy u d ało się tra f n ie zauw aży ć złożoność fu n k cjo n o w an ia zjaw isk a te rro ry z m u . P o zy sk iw an ie i g ro m ad zen ie środków finan so w y ch je s t je d n y m z n a jw a ż n ie jsz y c h e lem e n tó w d z ia ła n ia g ru p te rro ry sty c z n y c h . Bez tego przygotow yw anie i dokon yw anie kolejnych a ta k ó w byłoby b ard zo u tru d n io ­ ne. G rom adzone śro d k i nie s ą je d n a k p rz e z n a c z a n e tylko i w yłącznie n a do konyw anie k o n k re tn y c h zam achów . W iększa ich część słu ży u trz y m a n iu fu n k cjo n o w an ia sam ej g ru p y 10. Z apisy p ra w n e tego ty p u s ą n a sta w io n e n a prz eciw d z ia łan ie n eg a ty w n y m zjaw iskom m ający m m iejsce n a p rz ed p o lu czy­ n u zabronionego, jeszcze długo p rz ed tym , za n im p ojaw ią się n eg a ty w n e s k u tk i d la społeczeń stw a w p o staci a ta k u terro ry sty czn eg o . Pow yższa k o n ­ s ta ta c ja je s t w a ż n a z p u n k tu w id ze n ia p ro w a d zen ia d alszych rozw ażań.

II. R e g u la c je k o d e k so w e w y b r a n y c h p a ń stw o b c y c h

Podczas p o sz u k iw a n ia odpow iednich k o n stru k c ji z n a m io n czynu za b ro ­ nionego w a rto zapoznać się z ro z w ią z a n ia m i fu n k cjo nu jącym i w in n y ch p a ń ­ stw ach. N ie od dziś w iadom o, że k o m p a ra ty s ty k a p ra w n ic z a m oże być źró ­ dłem p o z n a n ia i in sp ira c ji do pew nych zm ia n legislacyjnych, albow iem - ja k słu szn ie zau w aży ł R. T okarczyk - ujęcie k o m p a ra ty sty c z n e po zw ala je d n y m leg islato ro m czerp ać n a u k i z dośw iadczeń leg islato ró w innych. B iorąc pod uw agę, iż je d n ą z m ery to ry czn y ch p rz e s ła n e k k o m p a ra ty sty k i praw niczej j e s t o tw a rto ść n a ze w n ę trz n e wobec krajo w y ch p ra w a i d o k try n y p ra w n e 11, poniżej z a p rez en to w an o ro z w ią z a n ia kodeksow e w o bszarze k ry m in alizac ji fin a n so w a n ia te rro ry z m u p rz y ję te w trz e c h w y b ra n y ch p a ń s tw a c h n iem iec­ kojęzycznych, a m ianow icie R FN , A u s trii i S zw ajcarii.

10 Szerzej na ten temat zob. R. Lonca, Źródła i sposoby finansowania terroryzmu oraz metody ich zwalczania, [w:], Współczesne zagrożenia terroryzmem oraz metody działania anty­ terrorystycznych, Wyższa Szkoła Policji w Szczytnie, Szczytno 2007, s. 165 i nast.

W arto zwrócić ta k ż e u w agę n a to, że obce p o rz ą d k i p ra w n e m ogą s ta n o ­ wić in sp ira c ję do tw o rz e n ia p ra w a - zw łaszcza gdy m a ją ju ż za sobą dłuższy ok res obow iązyw ania.

A. R e p u b lik a F e d e r a ln a N ie m ie c

K odeks k a r n y R ep u b lik i F e d e ra ln e j N iem iec12 (dalej ja k o n .k .k .) n ależy do n a js ta rs z y c h kodyfikacji p ra w a k a rn e g o m a te ria ln e g o w całej E u ro pie. P ie rw o tn a re d a k c ja , u ch w alo n a w 1871 r., n ie obejm ow ała p e n a liz a c ją czy­ nów o c h a ra k te rz e te rro ry sty c z n y m , a je d y n ie tw o rz en ie zw iązków k ry m in a l­ ny ch (§ 129 n.k.k.). K ry m in aliza cja „zw iązków terro ry sty c z n y c h ” n a s tą p iła w 1976 r., k ied y to n iem ieck i u staw o d a w ca u ch w alił tzw. u s ta w ę a n ty te r ro ry ­ s ty c z n ą 13, z m ie n ia ją c ą w iele przep isó w p ra w a k arn eg o m a te ria ln e g o , p ro ce­ sowego i w ykonaw czego. P rzy c zy n ą zm ia n było n a sile n ie d ziałaln o ści a n a r- c h isty c z n o -te rro ry sty c z n e j n a te ry to riu m N iem iec, w ty m za m o rd o w an ie je d e n a s tu iz ra e ls k ic h sportow ców p rz ez a r a b s k ic h te rro ry s tó w w czasie

ig rzy sk olim pijskich w M o n achium w 1972 r.

W sp o m n ian a now elizacja w p ro w ad ziła do k o d e k su k arn eg o now y typ czynu zabronionego (§ 129a n .k.k.), u k sz ta łto w a n y ja k o kw alifik o w an y typ tw o rz e n ia zw iązków k ry m in a ln y c h . U staw o d a w ca n a z w a ł te n czyn „tw orze­ niem zw iązków terro ry sty c z n y c h ”14.

D alsze p o stęp y w ro z sz e rz a n iu k ry m in a liz a c ji d ziałaln o ści zw iązków t e r ­ ro ry sty c zn y ch poczyniono w 2002 r. n a m ocy 34. u s ta w y zm ien iającej n .k .k .15 Do k o d ek su k a rn e g o w prow adzono w ów czas § 129b z a ty tu ło w a n y „K ry m in al­ ne i te rro ry sty c z n e zw iązki za g ra n ic ą. R ozszerzony p rz e p a d e k i k o n fis k a ta ”. Pow odem tej now elizacji było n ie d o sta te c z n ie p raw id łow e u k sz ta łto w a n ie § 129 i § 129a n .k .k ., k tó re w ym ag ają, aby zw iązek k ry m in a ln y czy te rr o ry ­ styczny, choćby w form ie częściowej organizacji, p o w stał n a te re n ie R FN . P oza z a k re se m k ry m in a liz a c ji zn a la zły się z a te m zw iązki te rro ry sty c z n e z a ­ k ła d a n e za g ra n ic ą. N ależy zaznaczyć, że u c h w alen ie z m ia n p rz e s ą d z iła d e­ cyzja ra m o w a R ad y U E z d n ia 13 czerw ca 2002 r. w sp ra w ie zw alczan ia te rro ry z m u , w y m ag ająca im p le m e n ta c ji do p ra w a w e w n ątrzk rajo w eg o , co zostało w yk o n an e w drodze u s ta w y im p le m e n tu ją c e j16.

Ż a d e n z o b o w iązu jący ch p rz ep isó w k o d e k s u k a rn e g o n ie p e n a liz u je w p ro st fin a n so w a n ia zw iązków te rro ry sty c z n y c h , albow iem a n i r a z u w d y s­ pozycji p rz e p isu n ie w y stęp u je zn am ię „ fin a n so w an ia” p rz e s tę p s tw a te rr o ry ­

12 Das Strafgesetzbuch vom 15. Mai 1871, RGBl 1871, 127 mit weiteren Änderungen. 13 Gesetz zur Änderung des StGB, der StPO, des GVG, der BRAO und des StVollzG vom 18. 08.1976, BGBl I 1976, 2181.

14 Zob. § 129a Bildung terroristischer Vereinigungen. 15 Änderungsgesetz vom 22. 08. 2002, BGBl I 2002, 3390.

16 Gesetz vom 22 12. 2003 zur Umsetzung des Rahmenbeschlusses des Rates vom 13. Juni 2002 zur Terrorismusbekämpfung und zur Änderung anderer Gesetze (Terrorismus- BekG) vom 22 12. 2003, BGBl 2003, 2836.

stycznego czy działalności zw iązku. W ydaje się je d n a k , że fin an so w an ie zw iąz­ k u terro rystycznego krym in alizo w an e je s t w § 129a u st. 5 n .k .k .17, w prow a­ dzonym w łaśn ie za pom ocą u sta w y im plem entu jącej. P a r a g r a f te n penalizu je n a stę p u ją c e ty p y zachow ań, w ym ienione w w yczerp ującym k atalo g u :

17 Bildung terroristischer Vereinigungen § 129a:

(1) Wer eine Vereinigung gründet, deren Zwecke oder deren Tätigkeit darauf gerichtet sind,

1. Mord (§ 211) oder Totschlag (§ 212) oder Völkermord (§ 6 des Völkerstrafgesetzbuches) oder Verbrechen gegen die Menschlichkeit (§ 7 des Völkerstrafgesetzbuches) oder Kriegsverbre­ chen (§§ 8, 9, 10, 11 oder § 12 des Völkerstrafgesetzbuches) oder

2. Straftaten gegen die persönliche Freiheit in den Fällen des § 239a oder des § 239b zu begehen, oder wer sich an einer solchen Vereinigung als Mitglied beteiligt, wird mit Freiheitsstrafe von einem Jahr bis zu zehn Jahren bestraft.

(2) Ebenso wird bestraft, wer eine Vereinigung gründet, deren Zwecke oder deren Tätigke­ it darauf gerichtet sind,

1. einem anderen Menschen schwere körperliche oder seelische Schäden, insbesondere der in § 226 bezeichneten Art, zuzufügen,

2. Straftaten nach den §§ 303b, 305, 305a oder gemeingefährliche Straftaten in den Fällen der §§ 306 bis 306c oder 307 Abs. 1 bis 3, des § 308 Abs. 1 bis 4, des § 309 Abs. 1 bis 5, der §§ 313, 314 oder 315 Abs. 1, 3 oder 4, des § 316b Abs. 1 oder 3 oder des § 316c Abs. 1 bis 3 oder des § 317 Abs. 1,

3. Straftaten gegen die Umwelt in den Fällen des § 330a Abs. 1 bis 3,

4. Straftaten nach § 19 Abs. 1 bis 3, § 20 Abs. 1 oder 2, § 20a Abs. 1 bis 3, § 19 Abs. 2 Nr. 2 oder Abs. 3 Nr. 2, § 20 Abs. 1 oder 2 oder § 20a Abs. 1 bis 3, jeweils auch in Verbindung mit § 21, oder nach § 22a Abs. 1 bis 3 des Gesetzes über die Kontrolle von Kriegswaffen oder

5. Straftaten nach § 51 Abs. 1 bis 3 des Waffengesetzes zu begehen, oder wer sich an einer solchen Vereinigung als Mitglied beteiligt, wenn eine der in den Nummern 1 bis 5 bezeichneten Taten bestimmt ist, die Bevölkerung auf erhebliche Weise einzuschüchtern, eine Behörde oder eine internationale Organisation rechtswidrig mit Gewalt oder durch Drohung mit Gewalt zu nötigen oder die politischen, verfassungsrechtlichen, wirtschaftlichen oder sozialen Grund­ strukturen eines Staates oder einer internationalen Organisation zu beseitigen oder erheblich zu beeinträchtigen, und durch die Art ihrer Begehung oder ihre Auswirkungen einen Staat oder eine internationale Organisation erheblich schädigen kann.

(3) Sind die Zwecke oder die Tätigkeit der Vereinigung darauf gerichtet, eine der in Absatz 1 und 2 bezeichneten Straftaten anzudrohen, ist auf Freiheitsstrafe von sechs Monaten bis zu fünf Jahren zu erkennen.

(4) Gehört der Täter zu den Rädelsführern oder Hintermännern, so ist in den Fällen der Absätze 1 und 2 auf Freiheitsstrafe nicht unter drei Jahren, in den Fällen des Absatzes 3 auf Freiheitsstrafe von einem Jahr bis zu zehn Jahren zu erkennen.

(5) Wer eine in Absatz 1, 2 oder Absatz 3 bezeichnete Vereinigung unterstützt, wird in den Fällen der Absätze 1 und 2 mit Freiheitsstrafe von sechs Monaten bis zu zehn Jahren, in den Fällen des Absatzes 3 mit Freiheitsstrafe bis zu fünf Jahren oder mit Geldstrafe bestraft. Wer für eine in Absatz 1 oder Absatz 2 bezeichnete Vereinigung um Mitglieder oder Unterstützer wirbt, wird mit Freiheitsstrafe von sechs Monaten bis zu fünf Jahren bestraft.

(6) Das Gericht kann bei Beteiligten, deren Schuld gering und deren Mitwirkung von untergeordneter Bedeutung ist, in den Fällen der Absätze 1, 2, 3 und 5 die Strafe nach seinem Ermessen (§ 49 Abs. 2) mildern.

(7) § 129 Abs. 6 gilt entsprechend.

(8) Neben einer Freiheitsstrafe von mindestens sechs Monaten kann das Gericht die Fähigkeit, öffentliche Ämter zu bekleiden, und die Fähigkeit, Rechte aus öffentlichen Wahlen zu erlangen, aberkennen (§ 45 Abs. 2).

(9) In den Fällen der Absätze 1, 2 und 4 kann das Gericht Führungsaufsicht anordnen (§ 68 Abs. 1).

1. Z a k ła d a n ie zw ią zk u lu b członkostw o w zw iązk u, k tórego cele albo d ziałaln o ść s ą sk iero w an e n a p o p ełn ian ie n a stę p u ją c y c h p rz e stę p stw : m o r­ derstw o (§ 211 n .k .k .) lu b zabójstw o (§ 212 n.k .k .), ludobójstw o (§ 6 k o d ek su k arn eg o m ięd zynarodow ego18), zbrodnie przeciw ko ludzkości (§ 7 k o d ek su k arn eg o m iędzynarodow ego), zbrodnie w ojenne (§ 8 -1 2 k o d ek su k arn eg o m iędzynarodow ego), p rz e s tę p s tw a przeciw ko w olności z § 23 9 a n .k .k . (u p ro ­ w a d zen ie człow ieka w celu sz a n ta ż o w a n ia osób trzecich ) lu b z § 239b n.k.k. (wzięcie z a k ła d n ik a )19.

2. Z a k ła d a n ie zw iązku, którego cele albo d ziałaln o ść s ą sk iero w an e n a to, by:

— w yrządzić in n e m u człow iekow i ciężkie szkody fizyczne lu b psychiczne, w szczególności określo n e w § 226 n .k .k . (ciężkie u szk o d zen ie ciała);

— popełnić p rz e s tę p s tw a o k reślo n e w n a stę p u ją c y c h p rzep isach : § 303b n.k .k . (sa b o ta ż kom pu terow y), § 305 n .k .k . (zniszczenie budow li), § 305a (zniszczenie środków p ra cy o w a żn y m znaczeniu);

— p o p ełn ić p rz e s tę p s tw a p o w szech n ie n ie b ez p iecz n e w p rz y p a d k a c h : § 306—306c n .k .k . (podpalenie, ciężkie po dp alen ie, szczególnie ciężkie p o d p a ­ lenie, podpalenie ze sk u tk ie m śm ierteln y m ) albo § 307 u st. 1—3 n.k.k. (u m y śl­ n e w yw ołanie eksplozji p rzy w y k o rz y sta n iu en e rg ii jąd ro w ej), § 308 u s t. 1—4 n .k .k . (u m y śln e w yw ołanie ek splozji z w y k o rz y stan iem m a te ria łó w w ybucho­ wych), § 309 u st. 1—5 n .k .k . (u m y śln e n ad u ży cie p ro m ien i jonizujących), § 313 n .k .k . (sp ro w ad zen ie n ieb ez p iecz eń stw a powodzi), § 314 n .k .k . (sp ro w a­ dzen ie pow szechnego n ieb ez p iecz eń stw a z a tru c ia ), § 315 u s t. 1, 3 lu b 4 n.k.k. (n iebezpieczne za m a ch y n a ru c h kolejowy, m o rsk i lu b p ow ietrzny ), § 316b u st. 1 lu b 3 n .k .k . (z akłócanie p ra cy p rz e d się b io rstw publicznych), § 316c ust. 1—3 n .k .k . (a ta k i n a ru c h m o rsk i lu b po w ietrzny ) lu b § 317 u s t. 1 n.k.k. (zak łó canie p ra cy u rz ą d z e ń telekom unikacy jn ych);

— popełnić p rz e s tę p s tw a przeciw ko śro d o w isk u n a tu r a ln e m u w w y p ad ­ k a c h § 330a u st. 1—3 (ciężkie n a ra ż e n ie n a n ieb ezp ieczeństw o u t r a t y życia lu b zdrow ia poprzez ro zp uszczenie trucizny );

— popełnić p rz e s tę p s tw a z § 19 u st. 1—3 (u m y śln e n ie le g a ln e w y tw a rz a ­ nie lu b h a n d e l b ro n ią atom ow ą), § 20 u st. 1 lu b 2 (u m y śln e n ieleg a ln e w y tw a rz a n ie lu b h a n d e l b ro n ią biologiczną lu b chem iczną), § 2 0 a u s t. 1—3 (u m y śln e n ieleg a ln e w y tw a rz a n ie lu b h a n d e l m in a m i przeciw p iecho tny m i), każdorazow o ta k ż e w zw ią zk u z § 21 (czyny po pełnione poza z a k re se m obo­ w iąz y w an ia u staw y ) albo p rz e s tę p s tw a o kreślon e w § 2 2 a u st. 1—3 u sta w y (szczególne p rz ep isy k a rn e , np. n ieleg a ln e w y tw a rz a n ie b ro n i w ojennej bez w ym aganego zezw olenia) o k o n tro li b ro n i w ojennej20;

18 Völkerstrafgesetzbuch vom 26. Juni 2002, BGBl I 2002, 2254. Uchwalenie przedmioto­ wego kodeksu stanowiło odpowiedź ustawodawcy niemieckiego na Statut Rzymski Międzynaro­ dowego Trybunału Karnego, który został przyjęty 17 lipca 1998 r. i wszedł w życie 1 lipca 2002.

19 Zob. § 129a ust. 1 n.k.k..

- popełnić p rz e s tę p s tw a z § 51 u s t. 1 -3 u sta w y o b ro n i21 (u m y śln e n ie le ­ g aln e p o sia d a n ie bro n i, w y tw a rzan ie , h a n d e l b ro n ią )22.

3. C złonkostw o w zw iązk u o p isan y m w p u n k cie 2, je ś li w ym ienio ne ta m p rz e s tę p s tw a 23 n a d a ją się do:

a. pow ażnego z a s tra s z e n ia ludności;

b. b e z p ra w n e g o z m u s z e n ia u rz ę d u lu b o rg a n iz a c ji m ięd zy n aro d o w ej p rzem o cą b ąd ź p rzez groźbę jej użycia do określonego zachow ania;

c. pow ażnej d estab ilizac ji lu b zn iszczen ia pod staw o w y ch politycznych, k o n sty tu cy jn y ch , gospodarczych lu b społecznych s t r u k t u r k ra ju lu b o rg a n iz a ­ cji m iędzynarodow ej i p rzez sposób ich p o p ełn ien ia albo ich c h a r a k te r m ogą w y rządzić pow ażne szkody k rajo w i lu b o rg a n iz acji m iędzy naro dow ej24;

4. S k iero w an ie d ziałaln o ści zw ią zk u n a grożenie p o p ełn ien iem czynów o kreślon ych w § 129a u st. 1 lu b 2 n .k .k .25;

5. W sp ieran ie zw iązk u określonego w § 129a u st. 1 -3 n .k .k .2 6 ; 6. W e rb u n ek członków do zw iązk u określonego w § 129a u s t. 1 lu b 2. U staw o d a w ca p o stan o w ił w przy w o łan y m wyżej § 129a u st. 5, że te n , kto w sp ie ra zw iązek terro ry sty czn y , podlega k a rz e p o zb a w ien ia wolności. N ie pow inno budzić w ątpliw ości, że w sp ie ra n ie zw ią zk u m oże m ieć c h a ra k te r finansow y. W iadom o bow iem , że te rro ry z m p o trze b u je do swojego funkcjono­ w a n ia odpow iedniej s tr u k tu r y finan so w ej27.

C zyny zab ro n io n e o p isan e w § 129, § 129a i § 129b n .k .k . um iejscow ione zo stały w rozdz. XVII „ P rz e s tę p stw a przeciw ko po rząd ko w i p u b liczn e m u ”. R odzajow ym p rz ed m io te m ochrony p ra w n o k a rn e j j e s t z a te m p o rz ą d e k p u ­ bliczny, n a to m ia s t ja k o p rz ed m io t in dyw id ualny w skazuje się w doktrynie bezpieczeństw o i porządek publiczny28 czy w ew nętrzne bezpieczeństw o R FN 29.

D la p rz y p isa n ia odpow iedzialności za p rzestęp stw o z § 129a n.k.k. od stro n y podm iotow ej konieczne je s t zachow anie um yślne, podjęte co najm n iej z z a m ia rem ew en tu aln y m . Z a m ia r te n w y starcza do przyjęcia odpow iedzialno­ ści za w szystkie z analizow anych p rz e stę p stw - za k ła d a n ia , u d ziału , w s p ie ra ­ n ia i w e rb o w an ia do zw iązku. K w e stia t a nie b u d zi w iększych w ątpliw o ści30

21 Waffengesetz vom 11. Oktober 2002, BGBl I 2002, 3970. 22 Zob. § 129a ust. 2 n.k.k.

23 Tutaj: powyżej podpunkty a-f. 24 Zob. § 129a ust. 2 n.k.k. 25 Zob. § 129a ust. 3 n.k.k. 26 Zob. § 129a ust. 5 n.k.k.

27 D. Dienstbühl, Kooperative Finanzierungssysteme des transnationalen Terrorismus. Konsequenzen fü r Deutschland, „Kriminalistik“ 2008, Jg 62, Heft 6, s. 365.

28 K. Kühl, [w:] K. Lackner, K. Kühl (red.), Strafgesetzbuch m it Erläuterungen, C.H. Beck, München 2001, s. 551.

29 H. Tröndle, Th. Fischer, Strafgesetzbuch und Nebengesetze, Beckische Kurz Kommenta­ re, C.H. Beck, München 2004, Band 10, s. 890; H. H. Jescheck, W. Ruß, G. Willms, Strafgeset­ zbuch, Leipziger Kommentar, Berlin - New York 1988, de Gruyter, s. 47, 60.

30 H. Tröndle i Th. Fischer podają, iż werbowanie członków do związku wymaga zamiaru bezpośredniego, gdyż celem jest pozyskanie nowych uczestników albo osób wspomagających. Nie wystarczy zatem sam zamiar ewentualny. Stanowisko to jest jednak odosobnione. Zob. H. Tröndle, Th. Fischer, op. cit., Band 10, s. 876.

i raczej n ie w yw ołuje sporów d o k try n aln y c h . Z a m ia r sp raw cy m u si obejm o­ w ać fa k t, iż ak ty w n o ść zw iązk u słu żąc a o siąg n ięciu jego celów j e s t k a r a ln a , sp ra w c a m u si z a te m co n ajm n iej godzić się n a to, iż śro d k iem w iodącym do celu założonego p rzez zw iązek j e s t p o p ełn ian ie p rz e stę p s tw albo grożenie ich po p ełn ien iem 31. J e ś li p ozo staje w błędzie co do tej okoliczności, n ie obejm ując sw ą św iadom ością c h a r a k te r u zw ią zk u (celu albo d ziała ln o śc i zw iązku), d z ia ­ ła on pod w pływ em b łę d u co do fa k tu 32.

W § 129b n.k .k . postanow iono, iż p rz ep isy § 129a, a z a te m ta k ż e fin a n so ­ we w sp ie ra n ie zw iązków terro ry sty czn y c h , m a ją rów nież za sto so w an ie do zw iązków za g ra n ic ą 33.

B. A u str ia

K odeks k a rn y R ep u b lik i A u s trii zo stał uch w alo n y w 1974 r.34 (dalej jak o a.k.k.) i obow iązuje od d n ia 1 sty czn ia 1975 r. do d n ia dzisiejszego po dość licznych now elizacjach. U k sz ta łto w a n ie p rzep isó w części ogólnej i szczególnej k o d ek su w o d n ie sie n iu do z jaw isk a te rro ry z m u czerp ie swe źró dła z p rz e p i­ sów p ra w a m iędzynarodow ego, a zw łaszcza konw encji, k tó ry ch s tro n ą je s t A u s tria 35. Szczegółowe ro z w ią z a n ia w a n a liz o w an y m z a k re sie w prow adzono do k o d e k su k arn eg o w drodze obszernej now elizacji dokonanej w 2002 r.36, będącej n a s tę p s tw e m decyzji ram ow ej R ad y U E z d n ia 13 czerw ca 2002 r. w sp ra w ie zw alcza n ia te rro ry z m u . U s ta w a im p le m e n tu ją c a w p ro w ad ziła do k o d ek su k arn eg o zu p e łn ie now e ty p y czynów zab ro niony ch, a m ianow icie:

a) zw iązek te rro ry sty c z n y (§ 278b a.k .k .) — T e r r o r is tis c h e V e r e in ig u n g ,

b) p rz e s tę p s tw a te rro ry sty c z n e (§ 278c a.k .k .) — T e r r o r is tis c h e S t r a f t a t e n ,

c) fin an so w an ie te rro ry z m u 37 (§ 278d a.k .k .) — T e r r o r i s m u s f i n a n z i e r u n g .

31 Th. Lenckner, op. cit., s 1208; H. Ostendorf, [w:] H. Ostendorf (red.), Kommentar zum Strafgesetzbuch, Band 3, Neuwied — Darmstadt — Luchterhand 1986, s. 416; H. H. Jescheck, W. Ruß, G. Willms, op. cit., s. 54; H. J. Rudolphi, U. Stein, op. cit., s. 9 do § 129a n.k.k.

32 K. Kühl, op. cit., s. 554.

33 Zob. szerzej na ten temat: E. M. Guzik-Makaruk, W. Filipkowski, Kryminalizacja grup terrorystycznych w ustawodawstwie RF N i Polski. Próba studium komparatystycznego, [w:] K. Indecki (red.), Przestępczość terrorystyczna. Ujęcie praktyczno-dogmatyczne, WiS, Poznań 2006, s. 83—103.

34 Bundesgesetz vom 23. Jänner 1974 über die mit gerichtlicher Strafe bedrohten Han­ dlungen (Strafgesetzbuch — StGB), BGBl 1974, nr 60.

35 H. Fuchs, Aktuelle Strafrechtsentwicklung in Österreich. Seminar in Kyoto, Japan, vom 17. bis 24. September 2005, [online] <www.univie.ac.at/strafrecht-fuchs/publ/kyoto2005.pdf>, s. 4—5.

36 Bundesgesetz, mit dem das Strafgesetzbuch, die Strafprozeßordnung 1975, das Stra­ fvollzugsgesetz, das Suchtmittelgesetz, das Gerichtsorganisationsgesetz, das Waffengesetz 1996 und das Fremdengesetz 1997 geändert werden (Strafrechtsänderungsgesetz 2002), BGBl 2002, nr 134.

37 Terrorismusfinanzierung § 278d:

(1) Wer Vermögenswerte mit dem Vorsatz bereitstellt oder sammelt, dass sie, wenn auch nur zum Teil, zur Ausführung

P rz e p isy te u ję te zo stały w ra m a c h rozdz. XX k o d ek su k arn eg o n o szące­ go ty tu ł: „ P rz e stę p stw a przeciw ko spokojowi p u b liczn e m u ”. T akie podejście p o zw ala n a o k re śle n ie rodzajow ego p rz e d m io tu ochrony (z am ach u ) ja k o spo­ ko ju publicznego.

W z a k re sie s tro n y przedm iotow ej fin an so w an ie te rro ry z m u polega n a g ro m a d z e n iu lu b o d d a n iu do dyspozycji w arto ści m ajątk o w y c h z za m ia rem , aby posłużyły one choć częściowo do p o p ełn ien ia p rz e stę p stw a :

- p ira c tw a p ow ietrznego (§ 185 a.k.k.) albo u m yślneg o sp ro w a d zen ia nieb ez p iecz eń stw a d la żeglugi pow ietrznej (§ 186 a.k.k.);

- u p ro w a d z e n ia w celu w y m u sze n ia albo groźby u p ro w a d z e n ia w celu w y m uszenia;

- z a m a c h u lu b groźby z a m a c h u n a in te g ra ln o ś ć cielesną, życie lu b w ol­ ność osoby chronionej n a m ocy przep isó w p ra w a m iędzynarodow ego albo

1. einer Luftpiraterie (§ 185) oder einer vorsätzlichen Gefährdung der Sicherheit der Luftfahrt (§ 186),

2. einer erpresserischen Entführung (§ 102) oder einer Drohung damit,

3. eines Angriffs auf Leib, Leben oder Freiheit einer völkerrechtlich geschützten Person oder eines gewaltsamen Angriffs auf eine Wohnung, einen Dienstraum oder ein Beförderung­ smittel einer solchen Person, der geeignet ist, Leib, Leben oder Freiheit dieser Person zu gefährden, oder einer Drohung damit,

4. einer vorsätzlichen Gefährdung durch Kernenergie oder ionisierende Strahlen (§ 171), einer Drohung damit, eines unerlaubten Umgangs mit Kernmaterial oder radioaktiven Stoffen (§ 177b), einer sonstigen strafbaren Handlung zur Erlangung von Kernmaterial oder radioakti­ ven Stoffen oder einer Drohung mit der Begehung eines Diebstahls oder Raubes von Kernmate­ rial oder radioaktiven Stoffen, um einen anderen zu einer Handlung, Duldung oder Unterlas­ sung zu nötigen,

5. eines erheblichen Angriffs auf Leib oder Leben eines anderen auf einem Flughafen, der der internationalen Zivilluftfahrt dient, einer Zerstörung oder erheblichen Beschädigung eines solchen Flughafens oder eines darauf befindlichen Luftfahrzeugs oder einer Unterbrechung der Dienste des Flughafens, sofern die Tat unter Verwendung einer Waffe oder sonstigen Vorrich­ tung begangen wird und geeignet ist, die Sicherheit auf dem Flughafen zu gefährden,

6. einer strafbaren Handlung, die auf eine in den §§ 185 oder 186 geschilderte Weise gegen ein Schiff oder eine feste Plattform, gegen eine Person, die sich an Bord eines Schiffes oder auf einer festen Plattform befindet, gegen die Ladung eines Schiffes oder eine Schifffahrt­ seinrichtung begangen wird,

7. der Beförderung eines Sprengsatzes oder einer anderen tödlichen Vorrichtung an einen öffentlichen Ort, zu einer staatlichen oder öffentlichen Einrichtung, einem öffentlichen Ver­ kehrssystem oder einer Versorgungseinrichtung oder des Einsatzes solcher Mittel mit dem Ziel, den Tod oder eine schwere Körperverletzung eines anderen oder eine weitgehende Zerstörung des Ortes, der Einrichtung oder des Systems zu verursachen, sofern die Zerstörung geeignet ist, einen erheblichen wirtschaftlichen Schaden herbeizuführen,

8. einer strafbaren Handlung, die den Tod oder eine schwere Körperverletzung einer Zivilperson oder einer anderen Person, die in einem bewaffneten Konflikt nicht aktiv an den Feindseligkeiten teilnimmt, herbeiführen soll, wenn diese Handlung auf Grund ihres Wesens oder der Umstände darauf abzielt, eine Bevölkerungsgruppe einzuschüchtern oder eine Regie­ rung oder eine internationale Organisation zu einem Tun oder Unterlassen zu nötigen, verwen­ det werden, ist mit Freiheitsstrafe von sechs Monaten bis zu fünf Jahren zu bestrafen. Die Strafe darf jedoch nach Art und Maß nicht strenger sein, als sie das Gesetz für die finanzierte Tat androht.

(2) Der Täter ist nach Abs. 1 nicht zu bestrafen, wenn die Tat nach einer anderen Bestimmung mit strengerer Strafe bedroht ist.

z a m a c h u lu b jego groźby z użyciem przem ocy sk iero w an ej n a m ieszk a n ie , p om ieszczenie służbow e czy śro d ek przew ozow y ta k ie j osoby, je ś li zam ach m ógłby stan o w ić zagrożen ie d la życia, zd ro w ia lu b wolności osoby;

- um yślnego sp ro w a d z e n ia n ieb ez p iecz eń stw a za pom ocą en e rg ii ją d ro ­ wej lu b p ro m ien i jo n izu jący ch (§ 171 a.k.k.), groźby u m yślneg o sp ro w a d zen ia nieb ez p iecz eń stw a za pom ocą en e rg ii jąd ro w ej lu b p ro m ien i jo nizujących , niedozw olonego o b ro tu m a te ria ła m i jąd ro w y m i lu b ra d io a k ty w n y m i (§ 177b a.k.k.), in nego czynu k a ra ln e g o zm ierzającego do u z y sk a n ia m a te ria łó w j ą ­ drow ych lu b ra d io a k ty w n y c h albo groźby d o k o n an ia k ra d z ie ż y b ąd ź k ra d z ie ­ ży rozbójniczej m a te ria łó w jąd ro w y ch lu b ra d io a k ty w n y c h w celu zm u sze n ia innej osoby do d z ia ła n ia , z a n ie c h a n ia lu b znoszenia;

- pow ażnego z a m a c h u n a in te g ra ln o ść cie le sn ą albo życie osoby, k tó ra w porcie lotniczym p ełn i służbę w m iędzynaro do w y m lo tn ic tw ie cyw ilnym , zn iszczen ia albo isto tn eg o u szk o d z en ia tak ieg o p o rtu lotniczego lu b z n a jd u ją ­ cego się w n im s ta tk u pow ietrznego albo p rz e rw a n ia fu n k cjo n o w an ia lo tn i­ sk a, o ile czyn popełniono z użyciem b ro n i i m oże on w yw ołać zag ro żen ie dla b ez p ie cze ń stw a n a lo tn isk u ;

- k tó re w sposób o k reślo n y w § 185 a.k .k . lu b w § 186 a.k.k. zostało po pełnione przeciw ko sta tk o w i lu b stałej p latfo rm ie b ąd ź przeciw ko osobie zn ajdującej się n a po k ład zie s ta tk u lu b stałej p latfo rm ie, przeciw ko ła d u n k o ­ wi s ta tk u albo u rz ąd ze n io m s ta tk u wodnego;

- tr a n s p o r tu m a te ria łó w w ybuchow ych do m iejsca publicznego, in s ty tu ­ cji p aństw ow ej lu b publicznej, publicznego s y s te m u k o m u nikacy jn ego lub u w o ln ien ia ty c h m a te ria łó w w celu sp ro w a d z e n ia śm ierci lu b u szk o d z en ia ciała in n ej osoby albo pow ażnych zniszczeń m iejsca, in s ty tu c ji lu b sy stem u , o ile to zniszczenie m oże w yw ołać p o w a żn ą szkodę w gospodarce;

- sprow adzającego śm ierć lu b ciężkie uszk o d zen ie c iała osoby cyw ilnej lu b in n ej osoby, k tó ra n ie b ierze ak tyw n eg o u d z ia łu w konflikcie zbrojnym , je śli celem tego czy n u je s t z a s tra s z e n ie g ru p y lu dn ości lu b zm u szen ie rz ą d u b ądź organizacji m iędzynarodow ej do d z ia ła n ia , z a n ie c h a n ia lu b znoszenia.

Z ach o w an ia ta k ie u staw o d a w ca a u s tria c k i obw arow ał k a r ą po zb aw ien ia w olności od 6 m iesięcy do 5 la t, co p rz e są d z a o kw alifik acji ta k ic h czynów ja k o w ystępki. W ty m za k resie przew idział ta k ż e dw a dodatkow e zastrzeżen ia.

Po pierw sze, w ym ierzona k a r a nie może być su row sza od kary, k tó rą u s ta w a przew iduje za fin ansow any czyn (§ 278d u st. 1 a.k.k.). Po drugie, sp raw ca nie podlega k a rz e pozbaw ienia wolności od 6 m iesięcy do 5 la t, je ś li czyn zagrożo­ ny je s t su row szą k a r ą w edług innego p rz ep isu (§ 278d u st. 2 a.k.k.)38.

38 Jako przykład obrazujący pierwszą sytuację można by wskazać § 84 a.k.k., kryminali- zujący tzw. ciężkie uszkodzenie ciała, zagrożone karą pozbawienia wolności do lat 3 (zgodnie z § 18 ust. 2 a.k.k. - od jednego dnia). Jeśli zatem finansujący terrorystę sprawca oddał do dyspozycji wartości majątkowe z zamiarem, aby posłużyły one choć częściowo do popełnienia przestępstwa określonego w § 84 a.k.k., to kara wymierzona mu za finansowanie terroryzmu

N ależy ta k ż e zwrócić uw agę, że u sta w o d a w c a a u s tria c k i do kon ał ro z sze­ rz e n ia krajow ej ju ry sd y k c ji w s p ra w a c h k a rn y c h n a p rz e stę p stw o zw iązku terro ry sty czn e g o , p rz e s tę p s tw a te rro ry s ty c z n e i fin an so w an ie te rro ry z m u . W § 64 a .k .k ., za ty tu ło w a n y m : „ P rz e stę p stw a p op ełnione za g ra n ic ą , k a ra n e bez w zględu n a u s ta w y obow iązujące w m iejscu ich p o p e łn ie n ia ” p ostan ow ił, że n ieza leżn ie od przep isó w obow iązujących w m iejscu p o p e łn ie n ia czyn u n a po d staw ie a u s tria c k ic h u s ta w k a rn y c h k a r a n e je s t m .in. fin an so w an ie te r r o ­ ry z m u p opełnione za g ra n ic ą , je ś li sp ra w ca p o zo staw ał w chw ili p o p ełn ien ia czynu obyw atelem a u s tria c k im lu b obyw atelstw o to n ab y ł później i p o sia d a je jeszcze w chw ili w szczęcia p o stęp o w a n ia k arn eg o , b ąd ź gdy sp ra w c a p o sia ­

d a m iejsce z a m ie sz k a n ia albo m iejsce p o b y tu w A u strii i nie m oże zostać w y d an y za granicę.

R ozszerzenie krajow ej ju ry sd y k c ji k a rn e j m .in. w s p ra w a c h k a rn y c h n a p rz estęp stw o fin a n so w a n ia te rro ry z m u po pełnione za g ra n ic ą w ychodzi n a ­ przeciw oczekiw aniom R ad y U E z a w a rty m w decyzji ram ow ej w sp ra w ie zw alcza n ia te rro ry z m u . O bow iązek k a r a n ia tego p rz e s tę p s tw a bez w a ru n k u b a d a n ia podw ójnej p rz estęp n o ści czy n u pow oduje, że słu szn ie t a k a te g o ria czynów zab ro n io n y ch z o sta ła zaliczo n a do n ajcię ższy c h g atu n k o w o p rz e ­ stępstw , w ym ierzonych w n a jb a rd z ie j is to tn e w a rto ści d la człow ieka, społe­ cz eń stw a i p a ń stw a .

C. S zw a jca ria

K odeks k a r n y S zw ajcarii (niem . S tr a f g e s e t z b u c h , fr. C o d e p e n a l , wł. C o ­ d ic e p e n a l e ) pochodzi z 1937 r.39 (dalej ja k o s.k.k) i do chw ili obecnej podlegał różnym zm ianom , z k tó ry c h o s ta tn ia obow iązuje od d n ia 1 sty czn ia 2007 r. i je s t to n ie z m ie rn ie is to tn a rew izja, gdyż p ra k ty c z n ie p rzep raco w u je część ogólną k o d ek su k arn eg o . W o d n ie sie n iu do an a lizo w an ej p ro b le m a ty k i n a le ­ ży p rz y p o m n ień , że K onfed eracja S z w a jc a rsk a n ie je s t członkiem U n ii E u ro ­ pejskiej, s tą d n ie ciąży n a niej obow iązek im p le m e n ta c ji decyzji ram ow ych po dejm ow anych n a foru m R ad y U E , a z a te m ta k ż e p o stan o w ień p rzy w o ły w a­ nej ju ż w ielo k ro tn ie decyzji ram ow ej z d n ia 13 czerw ca 2002 r. w sp raw ie zw alcza n ia te rro ry z m u .

P en aliza cja p rz e stę p stw terro ry sty czn y c h zo stała d o k on ana przez szw aj­ carskiego ustaw odaw cę w kodeksie k a rn y m w ty tu le XII „Zbrodnie i w ystępki nie może przekraczać 5 lat, ale jej dolna granica zgodnie z brzmieniem § 278d ust. 1 a.k.k. powinna wynosić 6 miesięcy. Jako przykład przedstawiający drugą sytuację można przywołać czyn określony w § 171 a.k.k. (umyślne sprowadzenie niebezpieczeństwa za pomocą energii jądrowej lub promieni jonizujących), zagrożony karą pozbawienia wolności od roku do lat 10. W tym wypadku ograniczenie przewidziane w § 278d ust. 1 a.k.k. nie ma zastosowania, a zatem sprawca finansujący umyślne sprowadzenie niebezpieczeństwa za pomocą energii jądrowej lub promieni jonizujących w celu terrorystycznym podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10, a nie od 6 miesięcy do lat 5.

39 Strafgesetzbuch vom 21. Dezember 1937, SR (Systematische Sammlung des Bunde­ srechts) 311.

przeciw ko spokojowi publicznem u”, co jed n ozn aczn ie w skazu je n a rodzajow y przedm iot ochrony (zam achu), ja k im je s t spokój publiczny. Um iejscowiono t u ­ taj dw a podstaw ow e przep isy an ty terro ry sty czn e : a rt. 260ter s.k.k., z a ty tu ło ­ w a n y ja k o „O rganizacja k ry m in a ln a ” o raz a r t. 260quinquies s.k.k. - „ F in an so ­ w a n ie te rro ry z m u ”40.

P rz e p is k ry m in a liz u ją c y fin an so w an ie te rro ry z m u zo stał w prow adzony do k o d ek su k arn eg o w ro k u 2003 z m ocą obo w iązującą od 1 p a ź d z ie rn ik a 2003 r.41 Stosow nie do a r t. 260quinquies u st. 1 s.k.k. k a rz e p o zb aw ien ia wol­ ności do l a t p ięciu b ąd ź k a rz e grzyw ny pod leg a te n , kto g ro m ad zi lu b u d o ­ s tę p n ia w a rto ści m ajątk o w e w z a m ia rz e p o p ełn ien ia zb rod ni z użyciem p rz e ­ mocy, k tó rej celem je s t z a s tra s z e n ie lud no ści albo zm u szen ie p a ń s tw a lu b org an izacji m iędzynarodow ej do podjęcia lu b z a n ie c h a n ia określonego d z ia ła ­ nia. W u st. 2 analizo w an eg o p rz e p isu postanow iono, że je ż e li sp ra w c a je d y ­ nie p rz ew id u je m ożliw ość fin a n so w a n ia te rro ry z m u ( d e r T a t e r n i m m t l e d i ­ g l i c h i n K a u f 42) n ie podlega k a rz e n a p o d staw ie a r t. 260quinquies u st. 1 s.k.k., co p o zw ala stw ierdzić, że fin an so w an ie te rro ry z m u je s t od stro n y podm ioto­ wej czynem u m y śln y m popełnionym w z a m ia rz e bezp o śred n im . T ak a k o n ­ s tru k c ja m oże bud zić pew ne z a strz e ż e n ia . W ydaje się, że n ie je s t w łaściw e zaw ężan ie s tro n y podm iotow ej za ch o w a n ia sp raw cy je d y n ie do z a m ia ru b ez­ pośredniego, gdyż celem k ry m in a liz a c ji fin a n so w a n ia te rro ry z m u pow inno być odcięcie w szelkich źródeł dochodu po zw alający ch n a podejm ow anie i p ro ­ w a d zen ie d ziałaln o ści te rro ry sty c z n e j. T ru d n o jed n o zn a czn ie w ytłum aczyć, dlaczego u sta w o d a w c a szw a jcarsk i postan o w ił, że n ie p o d leg ają odpow ie­ dzialności za fin an so w an ie te rro ry z m u osoby, k tó re g ro m ad z ą lu b u d o s tę p ­ n ia ją w a rto ści m ajątk o w e, p rz ew id u jąc jed y n ie, że m ogą one posłużyć p opeł­

40 Art. 260quinquies Finanzierung des Terrorismus:

1. Wer in der Absicht, ein Gewaltverbrechen zu finanzieren, mit dem die Bevölkerung eingeschüchtert oder ein Staat oder eine internationale Organisation zu einem Tun oder Unter­ lassen genötigt werden soll, Vermögenswerte sammelt oder zur Verfügung stellt, wird mit Freiheitsstrafe bis zu fünf Jahren oder Geldstrafe bestraft.

2. Nimmt der Täter die Möglichkeit der Terrorismusfinanzierung lediglich in Kauf, so macht er sich nach dieser Bestimmung nicht strafbar.

3. Die Tat gilt nicht als Finanzierung einer terroristischen Straftat, wenn sie auf die Herstellung oder Wiederherstellung demokratischer und rechtsstaatlicher Verhältnisse oder die Ausübung oder Wahrung von Menschenrechten gerichtet ist.

4. Absatz 1 findet keine Anwendung, wenn mit der Finanzierung Handlungen unterstützt werden sollen, die nicht im Widerspruch mit den in bewaffneten Konflikten anwendbaren Regeln des Völkerrechts stehen.

41 Bundesgesetz vom 21. März 2003 über die Änderung des Strafgesetzbuches und des Bundesgesetzes betreffend die Überwachung des Post- und Fernmeldeverkehrs (Finanzierung des Terrorismus), AS 2003 3043 3047; BBl 2002 5390.

42 Takie sformułowanie jest jednoznaczne z przyjęciem zamiaru ewentualnego (dolus eventualis), zob. np. S. Trechsel, Schweizerisches Strafrecht Allgemeiner Teil. Allgemeine Vo­ raussetzungen der Strafbarkeit, Bern, 2004; S. Trechsel, P. Noll, Schweizerisches Strafrecht. Allgemeiner Teil I. Allgemeine Voraussetzungen der Strafbarkeit, 5. Auflage, [online] <www.con-

n ie n iu zbrodni z użyciem przem ocy, k tó rej celem je s t z a s tra s z e n ie ludności albo zm u sze n ie p a ń s tw a lu b org an izacji m iędzynarodow ej do podjęcia lub z a n ie c h a n ia określonego d ziała n ia .

S tosow nie do a r t. 260quinquies u st. 3 s.k.k. n ie w yczerpuje z n a m io n fin a n ­ so w an ia te rro ry z m u czyn sk iero w an y n a za p ro w ad zen ie lu b przyw rócenie z a sa d dem o k racji i p ra w o rzą d n o ści w p a ń stw ie lu b n a w yko nyw an ie i ochro­ n ę p ra w człow ieka. Z u s t. 4 przedm iotow ego p rz e p isu w y n ik a jed n o zn aczn ie, że n ie je s t fin a n so w a n ie m te rro ry z m u finan so w e w sp ie ra n ie d z ia ła ń , k tó re n ie s ą sprzeczn e z obow iązującym i w k o n flik ta c h zbrojnych z a s a d a m i p ra w a m iędzynarodow ego.

F in a n so w a n ie te rro ry z m u stan o w i zbrodnię, gdyż g ó rn a g ra n ic a u s ta w o ­ wego zag ro że n ia p rz e k ra c z a trz y la ta pozb aw ien ia wolności.

U ży ty w a r t. 260quinquies u s t. 1 s.k.k. te rm in „w artości m a ją tk o w e ” m a szerokie zn aczenie i o dpow iada definicji fu n d u sz y przy jętej w a r t. 1 K o nw en­ cji o zw alcza n iu fin a n so w a n ia te rro ry z m u . W artości m ajątk o w e to w szelkiego ro d z a ju ak ty w a - m a te r ia ln e i n ie m a te ria ln e , b ędące ru ch om o ściam i lub n ieru ch o m o ściam i, u z y sk a n e w dow olny sposób, oraz p ra w n e d o k u m en ty w dowolnej form ie, w ty m elek tro n iczn ej i cyfrowej, p o tw ierd zające ty tu ł p ra w n y do ta k ic h aktywów . P ra w n ie irre le w a n tn e j e s t źródło po chodzenia ty ch w arto ści, z a te m m ogą one pochodzić zarów no z leg aln y ch , j a k i z n ie le ­ galn y ch źródeł43.

W arto zauw ażyć, że p rz e stę p stw o fin a n so w a n ia te rro ry z m u n ie p ełn i ak- cesoryjnej roli do sam ego p rz e s tę p s tw a terro ry sty czn e g o , co oznacza, że fi­ n a n so w a n ie te rro ry z m u n ie m u si prow adzić do s k u tk u w p o staci p o p ełn ien ia p rz e s tę p s tw a terro ry sty czn e g o 44.

Z tre śc i a r t. 260quinquies s.k.k. w yn ik a, że p rz e s tę p s tw a te rro ry s ty c z n e to zb rodnie z użyciem przem ocy, u k ie ru n k o w a n e n a z a s tra s z e n ie lu dn o ści albo zm u szen ie p a ń s tw a lu b org an izacji m iędzynarodow ej do podjęcia lu b z a n ie ­ c h a n ia określonego d z ia ła n ia . T akie ujęcie w dużym s to p n iu k o re lu je z p o s ta ­ n o w ien iam i decyzji ram ow ej R ad y U E z d n ia 13 czerw ca 2002 r. w sp raw ie zw alcza n ia te rro ry z m u , k tó ra w a r t. 1 stan o w i, że p rz e s tę p s tw a te rro ry s ty c z ­ n e to w ym ienione w k a ta lo g u czyny za b ron io ne, k tó re ze w zg lędu n a swój c h a r a k te r i k o n te k s t m ogą w yrządzić pow ażne szkody k rajo w i lu b o rganizacji m iędzynarodow ej, gdy z o sta ją popełnione w celu pow ażnego z a s tra s z e n ia ludn o ści lu b bezp raw n eg o zm u sz e n ia rz ą d u lu b o rganizacji m iędzynarodow ej do podjęcia lu b z a n ie c h a n ia d z ia ła n ia albo w celu pow ażnej d estab ilizac ji lu b zn iszczen ia podstaw ow ych politycznych, k o n sty tu cy jn y ch , gospodarczych lub

43 Botschaft vom 26. Juni 2002 betreffend die Internationalen Übereinkommen zur Bekämpfung der Finanzierung des Terrorismus und zur Bekämpfung terroristischer Bombe­ nanschläge sowie die Änderung des Strafgesetzbuches und die Anpassung weiterer Bundesge­ setze, BBl 2002, 5390, s. 5403.

społecznych s tr u k t u r k ra ju lu b o rg a n iz acji m iędzynarodow ej. N ależy w szak jeszcze ra z p odkreślić, że S zw a jc aria nie n ależ y do s t r u k t u r u n ijn y ch , s tą d n ie je s t zo bow iązana do im p le m e n tacji in s tru m e n tó w III fila ru , a je d n a k ujęcie p rz y ję te p rzez szw ajcarskiego u staw o d a w cę znako m icie w p isu je się w idee eu ropejskiego sektorow ego p ra w a karn ego .

W arto zaznaczyć, że a r t. 260quinquies s.k.k. w sk az u je n a p rz e s tę p s tw a te rro ry sty c z n e ja k o zbrodnie z użyciem przem ocy, odpow iednio u k ie ru n k o w a ­ ne. N ie s ą z a te m p rz e stę p stw a m i te rro ry sty c z n y m i w y stępk i, chociażby doko­ n a n ie ich połączone było z e le m e n ta m i przem ocy, a cel w yczerpyw ał się w z a s tra s z e n iu ludn o ści albo zm u sz e n iu p a ń s tw a b ąd ź o rg a n iz acji m ię d z y n a ­ rodowej do określonego d z ia ła n ia lu b z a n ie c h a n ia . W g rę w chodzić m ogą p rz ed e w szy stk im zbrodnie przeciw ko życiu i zdrow iu, b ez p raw n e pozbaw ie­ nie w olności, u p ro w a d zen ie , s z a n ta ż czy zbrod nie sp ro w ad zające pow szechne niebezpieczeństw o, o k reślo n e w ty tu le V II części szczególnej szw ajcarsk iego k o d ek su k arn eg o G e m e i n g e fä h r lic h e V e r b r e c h e n...45, ta k ie ja k np. po dp alen ie, w yw ołanie eksplozji, p ro d u k c ja m a te ria łó w w ybuchow ych czy spro w ad zen ie pow szechnego n ieb ez p iecz eń stw a w w y n ik u u życia en e rg ii jąd ro w ej, m a te r ia ­ łów ra d io a k ty w n y c h albo p ro m ien i jonizujących.

N ależy jeszcze ra z p odkreślić, że m a n k a m e n te m re g u la cji dotyczącej fi­ n a n so w a n ia te rro ry z m u zdaje się być zaw ężenie su b iek ty w n ej stro n y p rz e ­ stę p s tw a do za ch o w a n ia w z a m ia rz e b ez p o śred n im i w yelim in ow anie m ożli­ wości k a r a n ia w o p arciu o a r t. 260quinquies s.k.k. spraw ców g ro m adzący ch lub u d o stę p n ia ją c y c h w arto ści m ajątk o w e , k tó rzy je d y n ie p rz ew id u ją, że m ogą one posłużyć p o p ełn ien iu zbrodni z użyciem przem ocy, k tó rej celem je s t z a ­ s tra s z e n ie ludności albo zm u szen ie p a ń s tw a lu b o rg a n iz acji m ięd zy n a ro d o ­ wej do podjęcia lu b z a n ie c h a n ia określonego d z ia ła n ia . W ta k ie j sy tu acji pozostaje w sza k je d n a k m ożliw ość ew en tu aln eg o sięg n ięcia do k o n stru k c ji pom ocnictw a do czy n u zabronionego, k tó re cechuje się u m y śln o śc ią w obu p o stacia ch za m ia ru .

III. K r y m in a liza cja n a p o d sta w ie o b o w ią z u ją c e g o

s ta n u p r a w n e g o w P o ls c e

W obow iązującym w Polsce s ta n ie p ra w n y m n ie m a odrębnego ty p u czy n u zabronionego k ry m in a liz u ją c e g o fin an so w e w s p ie ra n ie d ziałaln o ści te rro ry sty c z n e j. K odeks k a r n y z 1997 r.46 (dalej ja k o k.k.) w swojej p ie rw o t­ nej re d a k c ji n ie p rz ew id y w ał w sposób b ez p o śre d n i o d rę b n y ch re g u la cji w z a k re sie w a lk i z terro ry zm em . S p en alizo w an e w ów czas n ie k tó re ty p y czy­

45 Ibidem, s. 5439, 5440.

nów za b ronionych m o żn a było odnieść je d y n ie p ośred n io do tego zjaw iska. D opiero now elizacja z 2004 r. w p ro w ad ziła do polskiego u s ta w o d a w s tw a k a r ­ nego te rm in „przestęp stw o o c h a ra k te rz e te rro ry sty c z n y m ”47. W ystępuje on w p rz e p isa c h dotyczących z a s a d w y m ia ru k a r y i środków k a rn y c h (a rt. 65 § 1 k.k.) o raz tw orzy now y ty p p rz e s tę p s tw a - u d ział, z a k ła d a n ie i kiero w an ie zo rg an izo w a n ą g ru p ą albo zw iązkiem m ający m n a celu p o p ełn ien ie p rz e s tę p ­ stw a o ty m w łaśn ie c h a ra k te rz e (a rt. 258 § 2 i 4 k.k.). N ależy zauw ażyć, że now elizacja t a sp o tk a ła się z k ry ty k ą w iększości p rz ed staw icieli d o k try n y 48. Je j ocena je s t i p o w in n a być p o w iąz an a z k w e s tią sposobu im p le m e n tacji ro z w iąza ń p ra w n y c h za w a rty c h w p rz y ta cza n ej ju ż wyżej decyzji ram ow ej R ad y U E z 2002 r.

W chw ili obecnej zach ow anie polegające n a fin a n so w a n iu te rro ry z m u m o żn a u jąć za pom ocą n a stę p u ją c y c h kw alifik acji p ra w n y c h 49:

- pom ocnictw o do d o k o n an ia czynu in n y ch osób np. u d z ia ł w zo rg an izo ­ w anej g ru p ie b ąd ź zw iązk u te rro ry sty c z n y m (a rt. 18 § 3 w zw. z a r t. 258 § 2 k.k.) lu b do k o n k re tn e g o ty p u czy nu zabronionego (a ta k u terro ry sty czn eg o ), ale rów nież pom ocnictw o do p rz y g o to w an ia lu b u siło w a n ia d o k o n an ia ta k ic h czynów;

- p rz ygotow anie do w łasnego czy n u o c h a ra k te rz e te rro ry sty c z n y m (pod w a ru n k ie m , że u s ta w a k a r n a ta k stanow i);

- b ra n ie u d z ia łu w zorganizow anej g ru p ie b ąd ź zw iązk u m ający m n a celu p o p ełn ien ie p rz e s tę p s tw a o c h a ra k te rz e te rro ry sty c z n y m (a rt. 258 § 2 k.k.) - ta k a k w a lifik a cja m oże zostać p rz y ję ta w sy tu acji, gdy w ra m a c h g ru p y lu b zw iązk u terro ry sty czn e g o n a s tę p u je p od ział z a d a ń pom iędzy ich członków i w k onsekw encji w yznaczone osoby z a p e w n ia ją zaplecze finan sow e fu n k cjo n o w an ia i dok o n y w an ia zam achów p rzez pozostałych.

Jed n o c ześn ie n ależ y za strzec , iż n ie k tó re z p rz e d staw io n y ch powyżej p ro ­ pozycji m ogą zostać u z n a n e za d y sk u sy jn e albo tru d n e do z a sto so w an ia w p ra k ty c e o rg a n ó w ś c ig a n ia lu b w y m ia ru sp ra w ied liw o ści. W yn ik a to z fa k tu , iż g ro m ad zen ie i p rz e k a z y w a n ie środków finan so w y ch - z p u n k tu w id ze n ia chronologii z d a rz e ń - znacząco p o p rzed za fa k t d o k o n an ia sam ego czynu zabronionego, np. a ta k u terro ry sty czn eg o . R o zw iązan ia tego pro blem u , k tó ry n iew ą tp liw ie w chodzi w z a k re s p o lity k i k a rn e j, s ą dw a: albo przyjęcie kw alifikacji praw n ej czynu n a p o dstaw ie a rt. 258 § 2 k.k. (jeżeli tylko pozwoli

47 Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r. o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2004 r., nr 93, poz. 889).

48 Por. m.in. M. Filar, Komentarz do Rozdziału XIV, [w:] M. Filar (red.), Kodeks karny. Komentarz, LexisNexis, Warszawa 2008, s. 537-538; C. Sońta, Przestępstwo o charakterze terrorystycznym w prawie polskim, „Wojskowy Przegląd Prawniczy” 2005, nr 4, s. 15 i nast.; O. Górniok, Przestępstwo o charakterze terrorystycznym w art. 115 § 20 k.k., „Przegląd Sądowy” 2004, nr 10, s. 2; odmiennie zob. A. Grzelak, op. cit., s. 161.

49 Szerzej na ten temat zob. W. Filipkowski, Polskie regulacje w zakresie zwalczania finansowania terroryzmu, [w:] T. Dukiet-Nagórska (red.), Zagadnienia współczesnej polityki kryminalnej, Wyd. STO, Bialsko-Biała 2006, s. 196-198.

n a to zgrom adzony w sp ra w ie m a te r ia ł dowodowy) b ąd ź p e n a liz a c ja nowego ty p u czy n u zabronionego w drodze nowej re g u la cji p raw n ej. W ydaje się, że po lski u staw o d a w ca zdecydow ał się n a w ybór tego drugiego ro zw iązan ia.

IV. P r o je k to w a n e z m ia n y w p o lsk im k o d e k sie k a rn y m

W 2007 r. zo stał p rz yg otow any p ro je k t zm ia n do k o d ek su k a rn e g o 50, k tó ry m .in. z a k ła d a ł w p row adzen ie nowego ty p u czy n u zabronionego w po­ sta c i a r t. 165a, um iejscow ionego w rozdz. XX za ty tu ło w a n y m : „ P rz e stę p stw a przeciw ko b ez p ie cze ń stw u po w szech n em u ”. P ro jek to w an y p rz ep is p o siad ał n a s tę p u ją c ą treść : „Kto grom adzi, p rz e k a z u je lu b oferuje śro d k i p łatn icze, p a p ie ry w artościow e, w a rto ści dew izowe, p ra w a m ajątk o w e lu b in n e m ienie ruch o m e lu b n ieru c h o m e w celu sfin a n so w a n ia p rz e s tę p s tw a o c h a ra k te rz e terro ry sty czn y m , podlega k a rz e pozb aw ien ia wolności od la t 3 do 15”.

N ie tru d n o zauw ażyć, że m ielibyśm y do cz y n ien ia z now ym p rz e s tę p ­ stw em pow szechnym , k tó re m oże zostać p op ełnione u m y śln ie z z a m ia re m b ez p o śred n im o szczególnym za b a rw ie n iu , gdyż do zn a m io n czyn u zab ro n io ­ nego n ależ y cel. Co w ięcej, sp ra w c a po pełn iający p rz e stę p stw o n ie tylko po­ w in ien obejm ow ać sw oją św iadom ością w ła sn y cel, ale po w in ien być też św ia ­ dom y celów, k tó re p rz y św ieca ją sp raw cy lu b spraw com b ezp o śred n im . J e s t to o ty le w ażne, że często p rz e stę p stw o o c h a ra k te rz e te rro ry sty c z n y m m oże różnić się od p rz e s tę p s tw pospolitych je d y n ie w sferze in te n c ji sp raw cy (np. a k ty tzw. te r r o r u k ry m in aln eg o ). S am czyn o p isu ją trz y a lte rn a ty w n ie o k re ­ ślone zn a m io n a czasow nikow e. I ta k nie tylko sam o p r z e k a z y w a n i e w arto ści m ajątk o w y c h pom iędzy ró żn y m i pod m iotam i: osobam i fizycznym i o raz po­ m iędzy osobą fizyczną a osobą p ra w n ą lu b je d n o s tk ą o rg a n iz a c y jn ą n ie m a ją ­ cą osobowości p ra w n ej. Z ab ron ione je s t ta k ż e o fe r o w a n ie ty ch w a rto ści wyżej w sk a z a n y m podm iotom , gdy p rz e k a z a n ie nie dojdzie jeszcze do s k u tk u . T rze­ cią m ożliw ością je s t ta k ż e g r o m a d z e n i e w a rto ści m ajątk o w y ch , czyli k o n ce n ­ tro w a n ie ich w ok reślo n y m m iejscu. Do o p isu p rzed m iotó w w ykonaw czych czynu, k tó re m ogą posłużyć do fin a n so w a n ia tego ty p u p rz estęp stw , użyto zn a m io n w y stęp u jący ch ju ż w k odeksie k arn y m .

W sp o m n ian a now elizacja w p ro w ad za ła do a r t. 168 k.k. ta k ż e k a ra ln o ść prz y g o to w an ia do tego czynu zabronionego. N a to m ia st o s ta tn ia z przew idy w a­ nych zm ian odnosiła się do u zu p e łn ie n ia listy czynów zabronionych, zaw artej w a rt. 240 § 1 k.k. o a rt. 165a k.k. Tym sam ym k a ra ln e byłoby rów nież

50 Zob. art. 1 pkt 89, 92 i 135 druku sejmowego nr 1756 z dnia 18 maja 2007 r. Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw wraz z projek­ tami aktów wykonawczych oraz druk sejmowy nr 1958 z dnia 6 lipca 2007 r. Sprawozdanie Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia projektów ustaw związanych z koalicyjnym programem rządowym „Solidarne Państwo” o rządowym projekcie ustawy o zmianie ustawy - Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw (druk nr 1756).