1
SPIS ZAWARTOŚCI TECZKI
I./l. Relacja
1./2. Dokumenty ( sensu stricto) dotyczące relatora 1./3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące relatora
III./l. Materiały dotyczące rodziny relatora ■—
III./2. Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r. — III./3. Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji ( 1939-1945) III./4. Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945 '— '
III./5. Inne-rrr IV. Korespondencja
V. Nazwiskowe karty informacyjne f/[Ji / ^ VI Fotografie lo/rcJL
"II. Materiały uzupełniające relację
2
3
4^ UJM.
A K O N STA N T Y JA C Y N IC Z (1889— 1970),
1 ! '
k o m an d o r porucznik, podczas ok u p acji K o m e n d an t Z aw iąz
ków W ybrzeża M orskiego i za
stępca szefa W ydziału M a ry n a rk i W ojennej K G A K
K o n sta n ty Jacy n icz urodził się 28 czerw ca 1889 r. w m iejsco
w ości Raw szki, w pow. rosieńskim na L itw ie, w rodzinie K azi
m ierza i K o n stan cji z dom u Bogdanowicz. Uczył się w gim na
z ju m w M itaw ie, zdając w 1907 r. m atu rę. Po złożeniu m a tu ry w stąpił do Szkoły M orskiej*fosyjskiej m a ry n a rk i w o jen n ej w P e te rs b u rg u . S tudia ukończył w 1910 r., otrzy m u jąc stopień oficera m a ry n a rk i w ojen nej. W lata ch 1913— 1914 odbył k u rs oficerski specjalistów o k rętów podw odnych w L ibaw ie. Do 1918 r. jako o ficer n aw ig acy jn y pełn ił służbę na ro sy jsk ich torpedow cach i o k rętach podw odnych n a M orzu B ałtyckim . W g ru d n iu 1918 r.
p rzy b y ł do k ra ju , a już w styczniu 1919 r. zgłosił się w W ar
szaw ie do S ekcji S p raw M orskich M in isterstw a S p raw W ojsko
w ych. W lu ty m 1919 r. o trzym ał rozkaz staw ien ia się w D ep ar
tam encie S p raw M orskich M SW ojsk., skąd w y słan y został jako k a p ita n do M odlina.
Jego zadaniem było zorganizow anie b atalio n u m orskiego, k tó r y m iał obsadzić polski odcinek w ybrzeża M orza B ałtyckiego.
W k w ie tn iu 1919 r. K o n sta n ty Jacyn icz został dow ódcą I B ata
lionu M orskiego, a po jego rozbudow ie — w trz y m iesiące póź
n iej — dowódcą I P u łk u M orskiego. Z w eryfikow ano m u w ów czas stopień oficerski n a kom an d o ra porucznika. R azem ze sw oją jedn o stk ą w ziął udział w p rzejm o w aniu polskiego W ybrzeża, uczestnicząc w uroczystości zaślubin z m orzem . Od 1920 do
4
K O N S T A N T Y J A C Y N IC Z 1 0 3
1930 r. k m d r por. K. Jacynicz p ełnił służbę w P olskiej M ary
n a rc e W ojennej n a W ybrzeżu. W 1920 r. w raz ze sw oją jed
nostką w alczył na froncie. N astępnie w 1921 r., jako ochotnik, brał udział w III p ow staniu śląskim . Później przeniesiony został do G dańska, gdzie w yznaczono m u odpow iedzialne zadanie.
W 1923 r. objął fu n k cję zastępcy szefa W ydziału W ojskow ego K om isariatu G eneralnego Rzeczypospolitej P olskiej w W olnym M ieście G dańsku. W rok później k m d r por. K o n sta n ty Jacynicz został szefem tego w ydziału, zajm ującego się m .in. w yw iadem w ojskow ym na tere n ie W olnego M iasta G dańska.
J a k o szef W ydziału W ojskow ego K G R P b ra ł udział, razem z K om isarzem G en eraln ym R P H e n ry k iem S tra sb u rg ere m , w po
siedzeniach L igi Narodów , broniąc p ra w polskich do posiadania w ojskow ej bazy tra n z y to w ej n a W esterp latte. K om andor Ja c y nicz często p rzeb y w ał w śród podlegających m u żołnierzy pol
skich na W esterp latte.
W k w ie tn iu 1923 r. K. Jacy n icz u stą p ił ze stanow iska szefa W ydziału W ojskow ego, a w 1930 r. p rzeniesiony został na em e
ry tu rę . P rzeszedł w ów czas do słu żb y w M ary n arce H andlow ej.
W lata ch 1930— 1932 p e łn ił fu n k cję naczelnika U rzędu M ary n a rk i H andlow ej w G dańsku. Rów nocześnie od 1930 do 1934 r.
był członkiem P olskiej D elegacji w Radzie P o rtu i D róg W od
n ych W olnego M iasta G dańska. Od 1932 r. aż do w yb uch u w o jn y kierow ał B iu rem P o rto w y m „G dynia—A m ery k a L inie Ż eglugo
w e ” S.A. (GAL), najw iększego polskiego to w a rz y stw a a rm a to r
skiego, utw orzonego w 1930 r. z udziałem k a p ita łu duńskiego.
B ył rów nież ak ty w n y m członkiem Y acht K lu b u P olsk i oraz p re zesem K oła M ary n arzy Zw iązku R ezerw istów w Gdyni.
W styczniu 1935 r. k m d r Jacy nicz o trzy m ał dodatkow e zadanie wzięcia udziału w organizow aniu sieci — budow anego wówczas od pod staw — w y w iad u m orskiego. P rz y d a ły m u się dośw iad
czenia z tego zak resu zdobyte n a tere n ie W olnego M iasta G dań
ska. N a tu ra ln e k o n ta k ty m orskie oraz pobyt statk ó w polskich w obcych p o rtach , w y k o rzy stan e zostały do zdobyw ania d anych in te resu jąc y c h polski w yw iad. K om andor Jacy nicz u trz y m y w a ł k o n ta k t z kierow nik iem P o ste ru n k u O ficerskiego n r 2 w Gdyni, stanow iącego w y su n iętą placów kę II O ddziału S ztabu G łów ne
go W P.
5
104 K O N S T A N T Y J A C Y N IC Z
W ybuch w o jn y zastał K onstantego Jacynicza w Gdyni. P rz e kazał on na p o trzeb y w ojska w szystkie zapasy i to w a ry firm y GAL zn ajdu jące się w Gdyni. Od 7 w rześnia 1939 r. był kom en
d antem S traży O byw atelskiej razem z Je rz y m M ichalew skim . Po k a p itu la c ji m iasta został przez Niem ców areszto w an y i w łą
czony do g ru p y zakładników , z k tó ry c h większość w ym ordow a
no następ n ie w Piaśnicy. Jacyniczow i udało się w ydostać z w ię
zienia i w yjechać do W arszaw y. W łączył się ta m w działalność konspiracy jną. N adal nie znany jest jego początkow y udział w ru ch u oporu. W iadom o jedynie, że u trz y m y w a ł w te d y bliskie k o n tak ty z w ielom a gdynianam i w ysiedlonym i do W arszaw y.
W połowie 1945 r. k m d r Jacynicz naw iązał k o n ta k t z tw o
rzącą się wówczas w W arszaw ie — re k ru tu ją c ą członków ze Zw iązku Oficerów R ezerw y — organizacją „A lfa”. Zrzeszała ona oficerów M ary n ark i W ojennej i H andlow ej oraz fachow ców m or
skich, u trz y m u ją c ścisłą w spółpracę ze Zw iązkiem W alki Z b ro j
n ej (ZWZ). Jacynicz b rał udział w tw orzen iu sieci w y w iad u m orskiego ZWZ. W ykazał w iele odwagi, odbyw ając osobiście podróż do Gdyni, gdzie był przecież pow szechnie znany. B rak bliższych info rm acji o tej podróży. W iadom o tylk o, że spotkał się wówczas z B ern ard em Badziągiem , w łaścicielem firm y zaj
m u jącej się w ykonyw aniem drob ny ch n a p ra w n a sta tk a ch zaw i
jający ch do p o rtu gdyńskiego. P raw dopodobnie podczas tego w y jazdu k m d r Jacynicz lodtwarzał w tere n ie , przygotow aną już przed w ojną, sieć w y w iad u m orskiego. Z członkam i te j sieci k o n ta k
to w ał się także w W arszaw ie, udzielając im w skazów ek i in stru k cji.
W dniu 1 k w ie tn ia 1942 r. gen. S te fa n R ow ecki w cielił „A lfę”
do A rm ii K rajo w ej. P rzem ian o w ana ona została na W ydział M a
ry n a rk i W ojennej K om endy G łów nej AK, k ry p to n im „Alfai”- -„203”, na którego czele stał k m d r ppor. A n ton i G niew ski, ps.
„W itold” , dotychczasow y k om en d an t „A lfy”. K om andorow i J a cyniczowi — p osługującem u się pseudonim am i „Ż m udzin”, „Leś
niczy” — w yznaczono now e odpow iedzialne zadanie. W 'ra m a c h kierow nictw a W ydziału M a ry n a rk i W ojennej pow ierzono mii stanow isko k o m en dan ta Zaw iązków W ybrzeża M orskiego, zwa
nych niek ied y K om endą W ybrzeża.
T eren W ybrzeża m iał dla K om endy G łów nej A K duże zna
6
K O N S T A N T Y J A C Y N IC Z
czenie, w yn ikające z przygo to w y w any ch na okres pow stania p la
nów operacyjnych. Ja k o k o m en dan t Zaw iązków W ybrzeża M or
skiego Jacy nicz m iał za zadanie synchronizow ać pracę poszcze
gólnych pionów „A lfy ” w odniesieniu do pasa w ybrzeża m orskiego. W ty m celu p rzygotow yw ał w W arszaw ie zaw iązki przyszłych oddziałów M a ry n a rk i W ojennej, jakich m iano użyć n a tere n ie nadm orskim , oraz zorganizow ał zaw iązki służb Ma
ry n a rk i W ojennej n a W ybrzeżu. P o w ierzając to zadanie k m drow i Jacyniczow i, b ran o pod uw agę jego dośw iadczenie w obsadza
niu i tw o rzen iu zrębów M a ry n a rk i W ojennej. K ierow ana przez niego kom órka obejm ow ała sw ym działaniem cały pas w ybrzeża m orskiego (od K rólew ca po Kołobrzeg), jak i zgodnie z przew i
dyw aniam i, m iał znaleźć się po w ojnie w granicach pań stw a pol
skiego. Z adanie stojące przed Jacyniczem było niezw ykle tru d n e , ze w zględu na ogrom ne tru d n o ści kadrow e, jak ie napoty kał.
W k ra ju pozostaw ało niew ielu oficerów M a ry n a rk i W ojen nej, większość ich znajdow ała się w obozach jenieckich lu b w alczyła na Zachodzie. K om andor Jacynicz, przygotow ując k a d ry m ające przejąć p o rty i stocznie, w łączył do działalności, oprócz szczupłe
go grona em ery to w an y ch oficerów M a ry n a rk i W ojennej i m łod
szych oficerów , rów nież oficerów M a ry n a rk i H andlow ej i specja
listów m orskich przeb y w ający ch podczas o kupacji w W arszaw ie.
Znacznie tru d n ie j było Jacyniczow i u tw orzy ć zaw iązki te r e nowe, zn ajd u jące się n a w y brzeżu m orskim . Bazę dla ty ch dzia
łań stano w iła G dynia, gdzie znajdow ało się jeszcze szereg spe
cjalistów m orskich i podoficerów M a ry n a rk i W ojennej (zwolnio
nych z obozów jenieckich) oraz h a rc e rz y z d ru ży n m orskich.
N a tere n ie G dyni utw orzono podporządkow aną Jacyniczow i ko
m órkę oznaczoną k ry p to n im e m „O gródek”. P rzygotow yw ano w jej ram a ch akcje sab otażow o-dyw ersyjne oraz prow adzono in
ten sy w n ą pracę wyw iadow czą.
Duża w iedza fachow a k m d ra Jacynicza, jego rozległe k o n ta k ty oraz zdolności organizacyjne spow odow ały, że w połowie 1943 r.
m iano w an y został zastępcą szefa W ydziału M a ry n a rk i W ojennej K G AK. Z akres jego działalności uleg ł znacznem u rozszerzeniu.
Pom im o szeregu d ek o n sp iracji w podporządkow anych m u jed
n o stk ach teren o w y ch nie został are sz to w a n y za działalność k o n
spiracyjną. W ybuch pow stania w arszaw skiego i dalszy rozw ój
7
106 K O N S T A N T Y J A C Y N IC Z
Z
w y d arzeń w o jenny ch u niem ożliw iły m u realizację głów nego za
dania, jak im było objęcie w ybrzeża m orskiego. Komando* J a c y nicz w ziął udział w w alk ach pow stańczych i został ra n n y w no
gę. Za sw oją postaw ę odznaczony został Z łotym K rzy żem Za
sługi z Mieczami. W u zasadnieniu odznaczenia pisano: „W czasie w a lk podziem nych w yróżnił się spośród inn ych niezłom ną p osta
w ą wobec w roga, odwagą i w y n ik am i p ra c y ” (Rozkaz K om endan
ta Sił Z bro jny ch w K ra ju , n r 4581 z w rześnia 1944 r.).
P o zakończeniu działań w o jen n y ch w y je c h ał do Szczecina.
W 1946 r. objął stanow isko naczelnika W ydziału Morskiego:
w Szczecińskim Urzędzie W ojew ódzkim z siedzibą w K oszalinie.
N astęp nie kierow ał firm am i m ak lersk im i „A tom ” i „U nion” , św iadczącym i usłu g i portow e. Ze w zględu n a zły sta n zdrow ia w 1948 r. p rzerw ał pracę n a okres dw óch lat. Od 1950 do 1969 r.
p racow ał w spółdzielczości pracy. Z m arł 11 g ru d n ia 1970 r.
w Szczecinie.
Był odznaczony m .in. K rzyżem V irtu ti M ilitari V kl., K rz y żem K aw alersk im O rd eru O drodzenia Polski, K rzyżem W alecz
nych, Ś ląskim K rzyżem P ow stańczym , O rd erem K aw alerskim F ra n cu sk ie j Legii H onorow ej.
P e r t e k J., O ty c h , co chcieli P o lski siln ej na m o rzu , „W rocław ski T y
godnik K ato lick i”, 1971, n r 26.
M a teria ły dotyczące „A lfy” w p o sia d an iu W. B ublew skiego.
R elacje: H. Jacynicz, T. G erw ela, Cz. Z abrodzkiego.
Andrzej Gąsiorowski
LITERATU RA
8
- ! ». • . ■ i 7 ® o - • ' r t
J A C Y N I C Z K o n s ta n ty ^ L e o n , pseud.
Żm udzin, Leśniczy (1890-197Q),‘ oficer m ary
narki wojennej, dyr. B iura Portowego GAL-u, żołnierz Polski podziem nej. Uiv 28 VI w ma- I ' ją tk u Ijtawszki, pow. rosieńęki'' (Litwa).- Był
. n a js ta rs z y ^ z trzech synów .'(bracia: Stefan, ' Mieczysław) K azim ierzaj rejenta, i K onstan- icji z d. Białokur-Bogdanowicź. Po ukończe
niu gimn. w Mitawie w s tą p ił'd o Morskiego K orpusu w P e te rsb u rg u /N a st;’jako oficer za
wodowy ros. m arynarki wojennej służył n a jednostkach pływ ających floty bałtyckiej — pocz. n a torpedow cach, a po skończeniu ofi
cerskiego kursu specjalistycznego w Lipawie
— n a okrętach podwodnych. O statn ie stano
wisko, jakie zajm ował w carskiej flocie, to do
w ódca okrętu podwodnego. W .'grudniu 1918
wrócił do Polski i w stąpił do W P, gdzie został zweryfikowany w stopniu k pt. Oddelegowany do m arynarki wojennej, gdzie służył od 22 III 1919 do 30 IX 1930, byl współorganizatorem i dowódcą I B atalionu Morskiego (od 4 IV 1919), k tóry w składzie F rontu Pom. zajmo
wał przyznane Polsce tra k ta te m wersalskiej wybrzeże morskie. W raz z nowo utworzonym 6 VII 1920 P ułkiem Morskim, którego został dowódcą, walczył w wojnie poi.-bolszewickiej/.
Podczas ciężkich walk o wieś Zabiele dostaj się 4 V III t.r. do niewoli, z której 16 VIHt.r.
paiesiąca zbiegi. Jako ochotnik brał czynn;
udział w III P ow staniu Śląskim. Kolejny przy;
s dział służbow y k m d ra por. J . to dowódca;
(4 XI 1920) nowo sformowanego Dywizjonu"' .Torpedowców. W jego sk ład m iały wchodzjćj . ptrzym ane n a mocy uchwały R ady Ambasad dorów poniem. torpedowce. W tym celu uda! jj się z g rupą oficerów Polskiej M arynarki Wo-.
. jennej do R osyth (Anglia), gdzie sta ły wspo-|
' :mniane jednostki, i w październiku 1921 spro-|
wadził do kraju sześć torpedowców, które za-j cum owały w porcie gd. N ast. odszedł do pracy!
n a terenie WM Gd. W 1922-9 pełnił obo-J wiązki z-cy, a później szefa wydz. wojskowego!
K om isariatu Generalnego RP. W tedy m.in.i w spółpracował przy opracowywaniu planów zagospodarow ania i rozbudowy poi. skład
nicy n a W esterplatte. Jednocześnie pracował społ. w śród miejscowej Polonii n ad populary
zowaniem sp o rtu żeglarskiego (w 1928 objął funkcję pierwszego prezesa K lubu Morskiego;
w ,G d .). Rok później (24 VI 1929) uchwałą;
R ady M inistrów wyznaczony został komisa
rzem Polskiej Delegacji R ady P o rtu i Dróg W odnych w W M G d., a 7 III 1931 — naczel
nikiem U rzędu M arynarki Handlowej w tym mieście. Z tego ostatniego stanow iska zwol
nił się n a w łasne żądanie 30 VI 1932, aby przenieść się do pracy w aparacie handlowym p o rtu gdyńskiego. 1 V II 1932 zarząd Pol-
| skiego T ransatlantyckiego Tow. Okrętowego (późn. GAL) powierzył m u obowiązki dyr.
B iura Portowego tej spółki w Gdyni. N a pocz.
lutego 1934 Zw. A rm atorów Polskich powo
łał J. n a a rb itra w sprawach umów zbioro
wych. D latego w krótce potem — 27 IX t.r.
— zrezygnował z udziału w dalszych pracach Polskiej Delegacji R ady P o rtu i Dróg Wod
nych. O d tąd aż do wybuchu II wojny świato
wej kierował gdyńskim biurem GAL-u. Wio-
. 6
■fł*:' s | | p i
! j0 w u 0 tt A L 1
9
JA C Y N IC Z
lgną 1939) n a skutek w zrastającego zagrożenia
% strony Niem iec hitlerowskich, Min. Prze
myślu i H andlu p rzystąpiło do opracowywa
nia planów ewakuacji floty handlowej. Rów
nież J- w łączony został do tych prac. Zlecono
; mu w porozum ieniu z Dowództwem Floty zor
ganizowanie specjalnej sieci radiowej m ary
narki handlowej, n a której — w w ypadku bez
pośredniego zagrożenia — byłyby nadawane
"odpowiednie rozkazy dla statków Polskiej Ma-
>jynarki Handlowej. Z zadania tego wywią-
|zał się w pełni. P od koniec kw ietnia 1939 przekazał gotow ą ta jn ą instrukcję, zaadre- iwaną do kapitanów poszczególnych sta t-
;ow i poi. tow arzystw żeglugowych. Kiedy sfpoczęły się d ziałania wojenne, przekazał pzpłatnie do dyspozycji władz wojskowych gromadzone zapasy oraz towary, jakim i dys
ponował G AL n a terenie Gdyni. O d 7 do 1939, wspólnie z Jerzym Michalew- V Ili, kierował S tra żą Obywatelską. Areszto
wany po wejściu wojsk niem. do Gdyni, unik
nął losu innych zakładników , z których więk
szość zginęła później w Piaśnicy pod Wej
herowem. O puścił W ybrzeże i przedostał się do W-wy, gdzie w łączył się w n u rt działal
ności konspiracyjnej. W stąp ił do organizacji
„Alfa” , k tó ra po wcieleniu do AK (1 IV 1942) 'Przemianowana została n a W ydz. M arynarki Wojennej K om endy Głównej AK (kryptonim ,iALFA”-„203” ). K m dr por. J., pseud. Żmu- dzin, Leśniczy, pocz. współorganizował sieć
"Wywiadu m orskiego, nast. jako kom endant Zawiązków W ybrzeża Morskiego i późniejszy z-ca szefa W ydz. M arynarki W ojennej Ko
mendy G łów nej AK koordynował m.in. dzia
łalnością „Alfy” n a W ybrzeżu od Królewca az P° K ołobrzeg. Po wybuchu pow stania war
szawskiego żołnierze „Alfy” , a wśród nich J., ł>rali udział w próbie opanow ania p o rtu czer
niakowskiego. Jako członek sztabu organizacji w °kresie tych walk m iał on przydzielone za
dan ie bojowe jako dowódca obrony wybrzeża na Czerniakowie. R anny podczas walk, unik- niewoli. Po wyzwoleniu wyjechał na Zie- 11116 Odzyskane i ta m po d jął pracę w tworzo- Dej adm . O d 1946 do 1947 zajmował stano-
"j^ko naczelnika W ydz. Morskiego Szczeciń- lego U rzędu W oj. z siedzibą w Koszalinie.
--- -ji a... ...
i „Union” . Po dwuletniej przerwie spowodo
wanej chorobą powrócił do czynnego życia zawodowego w 1950. N adal pozostał blisko spraw morskich. Do końca 1969 pracował na kierowniczych stanowiskach w W oj. Zarządzie Spółdzielni P racy (Szczecin), do którego n a
leżały również przedsiębiorstwa spółdzielcze pracujące n a rzecz gospodarki morskiej (m.in.
„Shipservice” , „P o rt Service” ). Był żonaty, bliższych inform acji rodzinnych brak. Zm.
11 X II 1970 w W-wie, pochowany n a Cm en
ta rz u Powązkowskim. Odznaczony był: M eda
lem 10-lecia Niepodległości, Krzyżem Walecz
nych, Śląskim Krzyżem Powstańczym , Srebr
nym Krzyżem V irtu ti M ilitari, K rzyżem K a
walerskim Francuskiej Legii Honorowej, Zło
tym K rzyżem Zasługi z Mieczami, Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim O r
deru O drodzenia Polski.
C zy w ie sz k to t o j e s t ? , s. 279; E n c y k lo p e d ia w o j
sk o w a, W . 1939 V II 5 4 -5 ; P S B , X 286; - D a r s k i S ., W s łu ż b ie ż e g lu g i, G d . 1978 s. 97; L i s ta s ta r s z e ń s tw a oficeró w z a w o d o w y c h , W . 1922; R o c z n ik o fic e r
sk i, W . 1928; S p is oficeró w s łu ż ą c y c h c z y n n ie w d n iu 1.6 .2 1 r., W . 1921; L i s ta s ta r s z e ń s tw a o ficeró w z a w o d o w y ch , W . 1922; S p iso k L ic n o g o s o s ta v a s u d o v f lo ta s tr o e v y c h i a d m i n is tr a tiv n y c h u c re z d e n ij M o r- skovo V e d o m s tv a , S .- P e t. 1911, P e t r o g r a d 1916; - C i e c h a n o w s k i K ., R u c h o p o ru n a P o m o r z u G d a ń sk im 1 9 3 9 -1 9 4 5 , W . 1972 s. 234; C i e s i e l s k i C ., P a t e r W ., P r z y b y l s k i J . , P o ls k a M a r y n a r k a W o je n n a 1 9 1 8 -1 9 8 0 , W . 1992 s. 11, 15, 29, 118; C h r z a n o w s k i B ., G ą s i o r o w s k i A ., „ A lfa ” - M a r y n a r k a W o
j e n n a w k o n s p ira c ji, w: „ R o c z n . G d y ń s k i” 1 9 7 8 /7 9 , G d y n ia 1979 s. 124, 131; t e n ż e , W y d z i a ł M a r y n a r k i W o je n n e j K o m e n d y G łó w n e j A rm ii K r a jo w e j k r y p to n im „ A lfa ” , „ N a u to l o g ia ” 1984 n r 3 s. 1 6 -2 9 (b i- b lio g r .); 10 l a t Z w ią z k u „ K o r a b ” , W . 1936 s. 18;
D z i e w a ł t o w s k i - G i n t o w t R ., T a u b e K ., Z a ry s h i
s to rii w o je n n e j P u ł k u M o rsk ieg o , W . 1933 s. 14, 16, 19, 21, 3 2 -3 ; G ą s i o r o w s k i A ., K o n s t a n t y J a c y n ic z , w: Z a s łu ż e n i P o m o r z a n ie w la ta c h I I w o jn y ś w ia to w e j, W r. 1984 s. 1 0 2 -6 ; G ł o w a c k i W . , W s p a n ia ły ś w ia t ż e g la r s tw a , G d . 1972 s. 218; G o n d e k L ., W y w ia d p o ls k i w T rz e c ie j R z e s z y 1 9 3 3 -1 9 3 9 , W . 1978 s. 120; K s ię g a p a m ią tk o w a d z ie się c io le c ia P o m o rz a , T o r. 1930 s. 137, 141; K o l a n o w s k a Z ., M i e l c z a r e k R . , Z a s łu ż e n i G d y n ia n ie , „ R o c z n . G d y ń s k i” 1 9 7 8 /7 9 s. 2 4 1 -2 ; K o s i a r z E . , D e p a r t a m e n t d la S p ra w M o rsk ic h , je g o d z ia ła ln o ś ć i r o la w d z ie ja c h M a r y n a r k i W o je n n e j w la ta c h 1 9 1 9 -1 9 2 1 , „B iu l.
H is t. M a r y n a r k i W o je n n e j” ( G d y n ia ) 1963 s. 168, 178, 1 9 0 -1 ; K u ł a k o w s k i M ., M a r y n a r k a W o je n n a P o ls k i O d r o d z o n e j, T o r o n to 1988 t. 1 -2 ; M i l e w -
10
JA C Y N IC Z
D z ia ła ln o ś ć K o m is a r ia tu G e n e r a ln e g o R z e c z y p o s p o lite j P o ls k ie j w W o ln y m M ieśc ie G d a ń s k u 1 9 2 0 -1 9 3 9 , W . 1972 s. 211; O l e j k o A ., M o rsk i D y w iz jo n L o t
n iczy, P r u s z k ó w 1992 s. 2; O r d o n S ., P o ls k a M a ry n a r k a W o je n n a w la ta c h 1 9 1 8 -1 9 3 9 , G d y n ia 1966 s. 295; O s t r o w s k i B ., W ito m in o . G d y ń s k ie d z ie ln ic e (2 ), w: „ R o c z n . G d y ń s k i” n r 4 1984 s. 75; P o ls k ie S iły Z b r o jn e w d ru g ie j w o jn ie ś w ia to w e j, t. I K a m p a n i a w rz e śn io w a 1939, cz. 5 M a r y n a r k a W o je n n a i o b r o n a p o lsk ie g o w y b rz e ż a , L o n d y n 1962 s. 4, 8; P e r t e k J . , K ró le w sk i s t a t e k „ B a to r y ” , G d . 1975 s. 4 8 b , 49a;
R u s a k J . , H is to ria Z w ią z k u Z a w o d o w e g o M a r y n a r z y i P o rto w c ó w , cz. I: 1 9 1 8 -1 9 3 9 , W . 1968 s. 72, 102.
150, 152; S a w i c k i J . K . , O d ro d z e n ie ż eg lu g i m o r sk iej w P o ls c e 1 9 4 5 -1 9 4 7 , G d . 1988 s. 18, 6 6 -7 , 106, 396, 422; S t ę p n i a k H ., R a d a P o r tu i D ró g W o d n y ch w W o ln y m M ieśc ie G d a ń s k u , G d . 1971 s. 67, 187; T e c h m a n R .., K o m ó rk i m o rs k ie w u rz ę d a c h a d m in is tr a c ji o g ó ln e j P o m o r z a Z a c h o d n ie g o w la ta c h 1 9 4 5 -1 9 5 0 , „ P r z e g l. Z a c h o d n io p o m o r s k i” t. 28: 1984 z. 1 -2 s. 4 5 -6 ; - „ B u d o w n ic tw o O k rę to w e ” 1976 n r 4 / 5 s. 127; „ M o rz e ” 1970 n r 4 s. 22; „ N a s z e S y g n a ły ” , L o n d y n 1970 n r 121 s. 23; „ T o r p e d a ” 1936 n r 12 s. 5 i n r 13 s. 5; - A P G d ., Ż e g lu g a P o ls k a , t. 23; ta m ż e , G A L , t. 665, 1036; A rc h . L u d z i M o rz a (M u z e u m M o rsk ie w G d .) , te c z k a K .J .; C A W o jsk o w e W -w a , Z e sp ó ł I< M W t. 2.65; C e n t r a ln y j G o s u d a r s tv e n n y j A r- c h iv V o e n n o -M o rsk o g o F l o t a S S S R w L e n in g r a d z ie , sy g n . 4 3 2 -2 - 2 5 1 6 i 4 3 2 - 5 - 8 4 2 9 ; M u z. M a r y n a r k i W o j e n n e j ( G d y n ia ) , Ż e l e c h o w s k i W ., S tr z ę p y w s p o m n ie ń , 208 (m p s ) j K a r t a d o k u m e n ta c y jn a k m d r. p o r.
K .J .; J a c y n i c z K ., Ż y c io ry s i g a rś ć w s p o m n ie ń (m p s , s. 1 - 3 ) , u d o s tę p n i o n y a u to ro w i p rz e z H. J a c y n ic z; - In f. u s tn e T a d e u s z a G e rw e la ; - F o t. w z b io ra c h H . J a c y n ic z (W -w a ).
R ysza rd Mielczarek
11
Jacynicz Leon K o n sta n ty (1889-1970), kmdr por.
Ur. 28 VI 1889 r. w m ajątku Rawszki na Litwie Kownieńskiej, syn Kazimierza i K onstancji z d. Białokur-Bogdanowiczów. Uczył się w gim
nazjum w Mitawie (Ł otw a), gdzie w 1907 r. uzyskał maturę. W latach 1907-1910 uczęszczał do M orskiego Korpusu w Petersburgu. Służył w rosyjskiej MW w stopniu miczmana, a następnie lejtnanta (6 IV 1914 r.). W łatach 1 9 1 3 -1 9 1 4 przebywał na oficerskim kursie specjali
stów okrętów p odw odnych w Lipawie. Pełnił funkcję zastępcy dowódcy OP „Gepard” (I 1 9 1 5 - X I I 1916) i „Jaź” (1917-1918) wchodzących w skład Fłoty B ałtyckiej. Aresztowany przez bolszewików i więziony przez kilka godzin w Pietropawłowsku. Zwolniony, powrócił do Polski i w październiku 1 9 1 8 r. w stąpił do WP w stopniu kpt. mar. W I 1919 r.
znalazł się w MW. O d 1 IV 1919 r. był dowódcą i organizatorem Batalio
nu Morskiego w M o d lin ie i w ziął udział w zaślubinach z morzem w Puc
ku (10 II 1920 r.). W m aju 1920 r. podczas wojny z bolszewikami prze
bywał na Łotwie i u s ta la ł z dowódcam i wojsk lądowych wspólne operacje militarne na rzece D źw in ie. O d 1 VII 1920 r. dowódca I Batalionu M or
skiego. Uczestniczył też w walkach pod Ostrołęką. Przez krótki czas w niewoli sow ieckiej. U czestniczył też w m Powstaniu Śląskim.
W 1921 r. przyprow adził z Anglii dyon torpedowców, którego był do
wódcą. W łatach 1 9 2 2 —1929 pracował w Wydziale Wojskowym Komisa
riatu Generalnego R P w W olnym Mieście Gdańsku, gdzie pełnił funkcję zastępcy szefa, a o d 6 II 1925 r. szefa Wydziału. Wykazywany w „Rocznikach O fic e rsk ich ” 1923, 1924 i 1928 jako kmdr por. Prezes Ligi Morskiej i R zeczn ej. W dniu 12 III 1928 r. nawiązał kontakt z Od
działem II WP (P ro to k ó ł Kwalifikacyjny wypełniony w dniu 15 VH3 1928 r.
w pokoju nr 20 O d d z ia łu II przez Komisję w składzie: mjr Sztabu Gene
ralnego Józef E n g lich t, kpt. W ładysław Horyda, ppor. Kazimierz Skorup
ko - sekretarz) i o d d eleg o w a n y do dyspozycji Dowódcy Floty, a następnie Szefa Sztabu G eneralnego. W dniu 12 HI 1929 r. zwolniony z MW ze względu na zły s ta n zdrow ia. W latach 1929-1934 członek Rady Portu i Dróg Wodnych w G d ań sk u , w charakterze Komisarza Delegacji Polskiej (w opinii członka R a d y P ortu kmdr. rez. Stanisława Witkowskiego spo
rządzonego dla O d d z ia łu II „K m dr por. Jacynicz jest oficerem bardzo C f o t o t + w o s f o | f a ó u a t i W ' cA. i
Q o ą w w u ą cftffMAjA/ 245
12
,
0
}inteligentnym o wysokich zaletach charakteru, któremu może być powie
rzone każde stanowisko zawodowe z pewnością, że osiągnie na nim bar
dzo dobre rezultaty, dowodem czego jest mianowanie go i jego praca jako szefa wydziału wojskowego Kom. Gen. w Gdańsku”). W latach 1932- 1939 dyrektor Biura Portowego Polskiego Transatlantyckiego Towarzy
stwa Okręgowego S.A. (od 1934 r. - Gdynia-Ameryka Linie Żeglugowe - GAL). W dniu 27 IX 1934 r. na własną prośbę odwołany z pełnionych funkcji w Wolnym Mieście Gdańsku. Od stycznia 1935 r. organizował sieć wywiadu morskiego, utrzymując kontakty z Posterunkiem Oficerskim Nr 2 w Gdyni. Od kwietnia 1939 r. członek Rady Głównej Ligi Morskiej i Kolonialnej. Podczas walk o Gdynię we wrześniu 1939 r. mianowany 7 IX tr. Komendantem Straży Obywatelskiej w tym mieście. Aresztowany po wkroczeniu do Gdyni wojsk niemieckich, zdołał uniknąć dalszych re
presji. Podczas okupacji przebywał w Warszawie. Oficer Dowództwa
„Alfy” i Komendant Ośrodka Wybrzeża Morskiego Wydziału MW KG AK. Uczestnik Powstania Warszawskiego. W latach 1946-1946 Naczel
nik Wydziału Morskiego Szczecińskiego Urzędu Morskiego, a następnie kierownik firm maklerskich. Potem pracował w spółdzielczości m.in.
w „Shipservice” i „Port Service”. Przed długi czas pozostawał w sferze zainteresowań władz bezpieczeństwa (w dniu 13 X 1953 r. teczka K. Ja- cynicza zawierająca 135 stron nr 4616/11/53 została przesłana z Warsza
wy do WUBP w Szczecinie). Zmarł nagle na serce 11 XII 1970 r. w War
szawie i tam został pochowany na Powązkach.
Odznaczony Krzyżem Walecznych (30 X 1921 r.), Śląską Wstęgą Waleczności i Zasługi (1921), Krzyżem Virtuti Militari V kl. (1920), Me
dalem X-lecia Odzyskania Niepodległości (1928), Medalem Pamiątko
wym za Wojnę 1918-1921 (1928), Złotym Krzyżem Zasługi (1929), Francuskim Krzyżem Kawalerskim Legi Honorowej (1928), Złotym Krzyżem Zasługi z Mieczami (27 IX 1944r., L.dz. 458 BP).
A P-G, Akta GAL (w tym: „Przebieg służby por. Jacynicza Konstantego”), sygn.
1036/665; CAMSWiA, Archiwum..., sygn. 3229-3234: CAW, KW 41/J-153, 1769/89/1859; CM M -ALM (w tym: K. Jacynicz, Życiorys i garść wspomnień);
F. Sokół, Żyłem Gdynią, Sopot 1947, mps, Dział Historii Miasta..., MZ/5628; Rei.
H. Jacynicz (w zbiorach autorów); Kadry..., s. 346 (tutaj informacja o pełnieniu funk
cji Szefa Wydziału Wojskowego od I 1925 r. i pracy w tym Wydziale w latach 1922—
1939); R. Mielczarek, Jacynicz Konstanty Leon (1889-1970), w: Słownik Biograficz
ny Pomorza..., s. 256-258; PSZ, t. I, cz. V, s. 4, 8; R. Wodzicki, Wspomnienia.
G dańsk-W arszawa-Berlin 1928-1939, Warszawa 1972, s. 86-87, 192; R. Mielcza
rek, Rocznik Gdański 1978/1979; Zasłużeni Pomorzanie w latach II wojny świato
wej. Szkice biograficzne, W rocław-W arszawa-Kraków-Gdańsk—Lódź 1984, s. 102- 106; R. Mielczarek, R. Techman, dz. cyt., s. 188-216.
