1
SPIS ZAWARTOŚCI
TECZKI .vt&/§fSv.§f&.. dt,...
^ : : j > k r i ę i ^ U y o . ^ A ...
Q cLaim) (\y £f0 kT. Cr. 3 o4/W4/ S$U
I./1. Relacja . /| ^ " X
I./2. Dokumenty ( sensu stricto) dotyczące relatora — ■
“I./3. Inne materiały dokumentacyjne dotyczące relatora - —
‘II. Materiały uzupełniające relację S . A - 9
III./l. Materiały dotyczące rodziny relatora ----
III./2. Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r. ——
III./3. Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji ( 1939-1945) III./4. Materiały dotyczące ogólnie okresu po 1945 ---
III./5. Inne rTT IV. Korespondencja
V. Nazwiskowe karty informacyjne
h .
/ SVT Prłtr»rrrpfi<=*
2
3
KUSTU3Z L-dONARD, pa. "Burza" /1914 - 1944/, z-ca kmdta Kom. Gmin
ne;) Kielno z siedzibą w Koleczkowie,
Ur. 17.VII.1914 r. w Koleczkowie b. pow. morski, s. Franciszka, wielce zasłużonego działacza ludowego i Amalii. Patriotyczna i społecznikowska postawa ojca ukształtowała jego charakter. Ukoń
czył z wyróżnieniem miejscową szkołę powszechną, miał zdobyć śre
dnie wykształcenie, do czego nie doszło, ponieważ zmarł ojciec i
■usiał zająć się gospodarstwem rodzinnym. W latach 1935 - 1936 od
był zasadniczą służbę wojskową. W 1938 r. został zmobilizowany ce
lem wzięcia udziału w zajęciu Zaolzia. Awansował do stopnia kapra
la. Utrzymywał serdeczne kontakty z młodzieżą koleczkowską, był przez nią łubiany i zyskał sobie jej zaufanie. Brał udział w ży
ciu społecznym i kulturalnym wsi. Należał do wielu organizacji.
W sierpniu 1939 r. objęła go mobilizacja. Został przydzielony do 1 Baonu ON "Gdynia". Wsławił się w kilku akcjach i potyczkach, za co został wyróżniony przez dowódcę mjra St. Zauchę. Na Kępie Oksy
wskiej pod Kosakowem dostał się do niewoli. Z obozu jenieckiego otrzymał urlop na pogrzeb matki. Miejscowe władze zatrzymały go na gospodarstwie. Równocześnie prowadził sklep spożywczy, który wyko
rzystał do następujących celów: wysyłał przy współudziale sióstr paczki, w nich grypsy, do osób w więzieniach i obozach, zaopatry
wał w dodatkową żywność i tytoń Polaków, magazynował też produkty na potrzeby planowanej partyzantki.
1.X.1942 r. uczestniczył w spotkaniu założycielskim Kom. Gminnej TOW GP, 10 t.m. złożył przysięgę partyzancką. Z jego inicjatywy powołano oddział partyzancki /szturmowy/. Werbował członków, sta
rał się o żywność i uzbrojenie, opracowywał z dowódcą A. Loeperem plany działania, brał udział w wielu akcjach sabotażowych i zacze
pnych. Działał przed zejściem do podziemia i wówczas, gdy musiał się ukrywać, aby nie trafić do niemieckiego wojska. Siostry Maria i Barbara obsługiwały punkt kontaktowy. Za wielką aktywność władze gryfowskie mianowały go podchorążym. Poległ jak© ostatni z 9 party- zyntów p* całodziennej walce 29.11.1944 r. pod Piekiełkiem nad Sie-
4
żą, broniąc się do ostatniego naboju mimo odniesionych ran. Spo
czywa w zbiorowej nogile partyzanckiej na cmentarzu w Kleinie.
B. Bork - Nad Sleżą, Gdańsk 1978, passim, Lesoccy partyzanci
- Jantarowe Szlaki nr 4/1985, s. 19 - 20, Koleczkowo, Bojan 1993, s. 44 - 52 i 80, Leonard Kustusz - Zielony Sztandar nr 1/1983, prywatne zbiory autora,
Bolesław Bork
- 2 - Z-
5
6
\\J 'I KU STU o Z “LEONARD, ps. "Burza" / ^ 9 H --- 1,944A~z=-ca-toad±a-.
nej^-jCjr&ł^e--L-h i pd a,iH^M^ ^ l f r e a )co w±e,/ --/ 'i -» ^ ii a j ."tn-ho-
MJri'<^17.V II. 1914 r . w K oleczkow ie j^-pow. mdroM.-7-^^-ffr^clTB^ca, w;j^ -e ^ -^ a ^ ia j^ ^ ^ ^ 4&i-ałare-zar--l-tj.tłoweg&---l-- Aiaal,i.i... ..iatx4<>%ye^Tiar i
społ-e-czni-kowska postawa o j c a u k sz ta łto w a ła Jego o h a r a k te fr ^ k o ń -
»
czył z wyróżnieniem miejscową s'zkołę powszechną,* miał zdobyć śre
dnie wykształcenie, dn ^ n a rtą f ponieważ zmarł ojciec-ar a~>
musiał \^;ająć *ię gospodarstwem rodzinnym. W latach 1935 - 1936 od
był zasadniczą służbę wojskową. W 1938 r. został zmobilizowany ce-
J _5
lem wzięcia udziału w zajęciu Zaolzia, ^Awansował do stopnia kapra
la. Utrzymywał serdeczne kontakty z młodzieżą koleczkowską^by?
^rze^jajĄ^trbrany i zyskał sobie jej zaufanie. Brał udział w ży
ciu społecznym i kulturalnym wsi. Należał do wielu organizacji.
W sierpniu 1939 r. objęła go mobilizacja. Został przydzielony do __ 0^'-' ; NWv~f> ^ j
T Baonu 0IT "Gdynia". Wsławił się w kilku akcjach i potyczkach, za co został wyróżniony przez dowódcę mjra St. Zauchę. Na Kępie Oksy
wskiej pod Kosakowem dostał się do niewoli. Z obozu jenieckiego otrzymał urlop na pogrzeb matki. Miejscowe władze zatrzymały go na
gospodarstwie. Równocześnie prowadził sklep spożywczy, który wyko- rzystał do nastęmiją-cych celów r~wysyłał przy współudziale sióstr ; paczki, w nich grypsy, do osób w więzieniach i obozach, zaopatry- wał: w "dodatKowąyżywnośó i tytoń Poł*łrów, magazynował też produkty
, . . .
na potrzeby #ia«e-wa*ie 3partyzantki.
1.X. 1942 r. uczestniczył w spotkaniu założycielskim Kom/^ffiijmej A
TO W G-P, 10 W h, złożył przysięgę partyzancką. Z jego inicjatywy powołano oddział partyzancki /szturmowy/. Werbował członków, sta
rał się o żywność i uzbrojenie, opracowywał z dowódJą/A^ |<Coeperem plany działania, brał udział w wielu akcjach sabotażowych i zacze-
» /iotfs
pnych. Działała/przed zejściem do podziemia',! wówczas, gdy musiał się ukrywać, aby nie trafić do niemieckiego wojska. Siostry Maria i Barbara obsługiwały -punkt kontaktowy. Za wielką aktywność władze
• c - ii *tv*v
gryfowskie mianowały ;go podchorążym.' Poległ^jako ostatni z ^ p a r t y -
0£vvw-» —--- ---
ź y n t o w V o -~ćalodziennej walć£ (29.11.1944 r.jpod Piekiełkiem nad Sle-
verte
7
- 2 - a ,
żą, broniąc się do ostatniego naboju mimo odniesionych ran. Spo
czywa w zbio.ro we j mogile partyzanckiej na craeoitarzu -w Kielnie.
Bork - Nad oleżą, Gdańsk 1978, passim,-Lesoccy partyzanci
/U-/Jantarowe Szlaki"nr 4/1985, s. 19 - 20 Kolec zkowo, Bojan 1993, s. 44 - 52 i 30,i L eonard ŁurrttH»a— — ■Z4«Łony-S^tanclar-^nr 1/1983,
'/ . \ r v> * * 1 -
pry wa*ne fbiory autora/ Źbi pmAoa+jl. <$, 2^. Hf, i *
1 .
w
uSO
<ł
8
I w ł ó u *
l l
W y •J
Kustusz'' Leonard ps . "Burza" (1914-1944) zastępca k om e n da nt a Komendy Gminnej T OW GP Kie Ino p o w . Wejherowo.
U r od z o n y 17.VII. 1914 r. w K olec z k o w i e pow. Wejherowo, syn Franciszka, ^"właścicieli g o s p o darstwa rolnego , i Amalii z d.
u ' ' “■»
Gruhholz. Ojciec/ był z a s ł u ż on ym d z i a ła cz em ludowym, c z yn n y m w k ó ł k ac h r o l n i c z y c h i w wiejskiej spółdzielczości. Leonard ukoiiczył\mie j scową szkołę powszechną. D a ls zą naukę u n ie mo żl iw ił a mu śmierć ojca i k o n ieczność zajęcia się gospodarstwem. W*latacłi
1935-1936 odbył zasadn i c z ą służbę wojskową, a w 1938 r. brał
/wToetC^
zau-fanie . B-ra4— Bdaiaj w ż y j j j i - ^ y U ^ w w m i ku 11 uralnyim .
W sierpniu 1939 r. został zmobili z o w a n y z p r z y d z ia łe m do I Baonu^Ott- '"Gdynia" / ^ a udział w\ w a tk arrl>'-"Ba o nu z-a gt a~ł w y r ó ż n i o n y przez dcę mj r a S. ZauchęJ. B » 4 H t o a a a i m w > (na Kępie Oksywskiej J o stał się do niewoli^/ W i ęz io ny był w obozie jenieckim, z
-*r nJF
którego drrB-rał przepustkę na pogrzeb matki. Miejscowe władze z atrzymały go na gospodarstwie. Oprócz pracy na roli) prowadził sklep spożywczy. Wraz z siostrami gromadził pr o d u k t y do paczek
V JJ23fe2Ł 2
ż y w n o ś ciowych w ys ył a n y c h do w ię zi eń i obozów j e n i e c ki ch (ł»y£-y- w
,vwwvvy V'fr»vv»- \/fl/t? ? _
»i-eh— r*ówri±-eż grypsy) Y/zaopatrywał Pola k ó w wyźywnośó -i odzież
— \
ifoza— - przydziałami-- kartkowymi// . magazynował. . także* * p r od u k t y - n a
/L/n4s-r~t ot-vyvJ
potrzeby planowano-j| ^-partyzantki ... . . . . 1.X .19 42 r. uczestniczył w spotkaniu, z ał o ż y c i e l s k i m - K d y - G m i n n e j TO W GP, a 10. p a źd z i e r n i k a złożył przysięgę gryfowską. Z jego inicjatywy powołano partyzancki oddział szturmowy. Werbował n o w y c h członków, starał się o żywność i uzbrojenie, opracowywał r az e m z dcą --^A l f r e d e m L o ep er em p lany działania. Zmus^ony^-iryi
^ eUluC- v <2,7/y * ą~l" j
9
ukryć''---e-i-ę aby nie zostać pow'ołanym do Wehrmachtu.; Z-g-i-nąi '
P ^ | x ^ v 4 ^ 2<1<-w4tŁJ c ^ T o < » la ^ - c -v w -'^
~< -29711.1944 r. podczas bitwy partyzanckiej nad S l e ż ą koło Piekiełka. S p oczywa
cmentarzu w Kie lnie.
w zbiorowej m o gile partyzanckiej na
Siostra Bar b a r a p s . "Basia" u r . 31.X I I . 1906 r.\ zaprzys i ę ż o n a 3^&®ira1ha jako członkini "Gryfa" 15. XII. 19 42 r. Była łączniczką i
e V"w * o b s ługiwała punkt k o n t a k t ow y ^ m i es zc zą cy się w s
Koleczkowie. A re sz to wa na 2 9 . I I .1944 r. przed n ie mi e c k ą obławą na v
I m
p a r tyzantów wraz z --) T eo d o r e m Bieszkę i L e on em Pionkiem,
'£plA~&A0^ Ą /r u Ą 4v^<v0^vCyj ^ C .
miała wskazać b u nkry partyzanckie, czego nie u c z y n i ł a.\ Po
, /ri{' /fri/oJr J-4t-4“h<asf o t
zakończeniu obławy J z o s t a ł a prz e w i e z i o n a na p rz es ł u c h a n i a do w i ę z ie n i a w Wejherowie. Z w o l niona 3 1 . I I I . 1944 r. celem doprowa d z e n i a do p oz os ta ły c h u k ry w a j ą c y c h się partyzantów, zmyliła szpicli i u k r y ł a się u znajomych. P o z o s t aw ał a w u kr y c i u do k o ń c a okupacji.|! Zmarła 2 1.X.1983 r.
Brat Flor i a n p s . "Gbur" ur. 7 . I V . 1909 r. działał w konspiracji gryfowskiej od listopada 1942 r. Na terenie swojej
zagrody zbudował bunkry, w k t ó r y c h gromadził i przechowywał żywność dla partyzantów. Pom a g a ł a m u w tym siostra M a ri a
- • {
"Słowik" - zam. Potrykus, * łuczniczka o d działu A. Loeperaf-.
\ 1
Aresztowany: wp ą z__z siostrą 2 1 . IV . 1 9 4 4 r . i po p r ze sł uc ha ni ac h -ob&j-e zostali wywiezieni do Stutthofu. F l or i a n zmarł podczas i
pet ^ ^ V m ar s z u ewakuacyjnego sztutowiaków w lutym 1945 r ^ < ^
< W w w i 1 j
Zona F lo ri a n a J ad wi ga z d. M io tk , wraz zfdziećifti została w y w i e z i o n a do obozu w P o t u l ic ac h 26 . VI . 1 9 4 4 "r*>. P rzeżyła obóż i po wojnie o dbudowała gospodarstwo rodzinne] Zmarła 11.V I . 1980 r.
Bork B . , N ad S l e ż ą . .., G d ańsk 1978,passim; Ciechanowski, Ruch oporu...; Komorowski, Leksykon... ( tu j-afeoyKustósz)> Pomorskie
10
organizacje konsp. (poza
t , r
liułncL^ei . . . . 1 . , s . 6 8; i ■
S y m p o z j u m . > W k ł ;
Bork Bol e s ł a w
11
K ustusz L eonard ps. „Burza” (1914-1944), partyzant oddziału TOW „Gryf Pomorski” Kmdy Gminnej Kielno, pow. Wejherowo.
Urodzony 17 VII 1914 r. w Koleczkowie, pow.
Wejherowo; syn Franciszka, działacza kółek rol
niczych i Amelii z d. Grunholz. Brat Barbary i Floriana. Ukończył z wyróżnieniem miejscową szkołę powszechną i miał zdobyć średnie wykształ
cenie. Ponieważ zmarł ojciec, musiał się zająć gospodarstwem rodzinnym. W latach 1935-1936 odbył zasadniczą służbę wojskową. W 1938 r. zo
stał zmobilizowany celem wzięcia udziału w zaję
ciu Zaolzia. Tam awansował do stopnia kaprala.
Utrzymywał serdeczne kontakty z młodzieżą kole- czkowską i zyskał sobie jej zaufanie. Brał udział
w życiu społecznym i kulturalnym wsi. Należał do wielu organizacji. W sierpniu 1939 r. objęła go mobilizacja. Został przydzielony do I Baonu Obrony Narodowej
»Gdynia . We wrześniu wsławił się w kilku akcjach i potyczkach, za co został wy
różniony przez dowódcę mjr. S. Zauchę. Na Kępie Oksywskiej pod Kosakowem do
stał się do niewoli. Z obozu jenieckiego otrzymał urlop na pogrzeb matki. M iej
scowe władze zatrzymały go na gospodarstwie. Równocześnie prowadził sklep spożywczy, który wykorzystał do celów konspiracyjnych: wysyłał przy współudziale
_________ ________ 105
sióstr Barbary i Marii paczki, w nich grypsy do osób w więzieniach i obozach, zaopatrywał Polaków w dodatkową żywność i tytoń, magazynował też produkty na potrzeby przewidywanej partyzantki.
Dnia 1 X 1942 r. uczestniczył w spotkaniu założycielskim Komendy TO W „G P”, 10 października złożył przysięgę partyzancką. Z jego inicjatywy powołano oddział partyzancki (szturmowy). Werbował członków, starał się o żywność i uzbrojenie, opracowywał z dowódcą oddziału „Gryfa” Alfredem Loeperem plany działania, brał udział w wielu akcjach sabotażowych i zaczepnych. Działał zarówno przed zejściem do podziemia, jak i wówczas, gdy musiał się ukrywać, aby uniknąć służby w niemieckim wojsku. Za wielką aktywność władze gryfowskie mianowały go podcho
rążym. Był dowódcą grupy partyzanckiej, która po aresztowaniu ks. Bernarda Borckiego w Kielnie weszła do plebanii, zabrała lub zniszczyła dokumenty obciąża
jące księdza i konspirację koleczkowską. Poległ 29 II 1944 r. jako ostatni z party
zantów w dniu wielkiej obławy po całodziennej walce pod Piekiełkiem nad Sleżą, broniąc się do ostatniego naboju, mimo odniesionych ran. (Przed wielką obławą na partyzantów w dniu 29 II 1944 r. w Koleczkowskim Młynie zjawił się oficer z jednostki niemieckiej na Czarnej Górze, obserwował mieszkańców i pilnował, żeby nikt nie opuścił zagrody. Po obławie por. Luckmann z innej jednostki niemieckiej pochwalił się, że dobił rannego Leonarda Kustusza, który jeszcze próbował się bronić). Spoczywa w zbiorowej mogile partyzanckiej na cmentarzu w Kielnie.
Zbiory własne autora (rei.: B ieszke T., Kustuszowie D ., Z., M., Liedtke A. Materiały K oleczkowskiego Koła Zw. Kom batantów RP i b. W ięźniów Politycznych); B o r k B., Koleczkowo, Bojan 1993, s. 44-52, 80; T e n ż e, Lesóccy partyzanci, Jantarowe Szlaki 1985, nr 4, s. 19-20; T e n ż e , N ad Sleżą, Gdańsk 1978, passim; C i e c h a n o w s k i K., Ruch oporu...; Sympozjum ..., cz. I, s. 68, cz. III, s. 129. -
Bolesław Bork
12
Bolesław Bork
CS
O M A
/ ^lLulA a
SYLWETKI
Lesoccy partyzanci
s
19
PAWEŁ HEBEL
P a w e ł H ebel, s y n ro ln ik ó w P a w ła i F ran ciszk i z d o m u K lein, u ro dził się 8 m a ja 1920 ro k u w B o ja
nie. Rodzice m arzy li, a b y ich n a j m łodszy sy n został zakonnikiem lu b księdzem i w ty m c e lu po u k o ń cze
n iu m iejscow ej szkoły pow szech
n e j um ieścili go w g im n a zju m p r z y - gotow aw szym d o se m in a riu m d u chow nego w G órnej G rupie. T e n k ie ru n e k stu d ió w n ie o d pow iadał m łodem u chłopcu, w ięc został p rz e niesiony do w ejh e ro w sk ieg o g im n az ju m , gdzie u zy sk ał m a łą m a tu rę.
Od w czesnej m łodości pociągało g o w ojsko i pióro. W yraz sw ym m a rzeniom 'dał w a r ty k u ła c h i w ie r szach d ru k o w a n y ch jeszcze w g im n a z ja ln y m czasopiśm ie Świt. P ie r w sz e przeszkolenie wojiskowe o trz y m a ł w szkolnym h u fc u przysposo
bienia w ojskow ego. Ja k o o ch o tn ik w ziął udział .w w y p a d z ie n a Z aolzie w 1938 r. R ów nież jako o ch o tn ik w alczył z w o jsk a m i ag re so ra h itle row skiego w k am p an ii w rześniow ej.
Do niew oli n ie m ie ck ie j dostał się w okolicach S łu p sk a i p rze d o stał się szczęśliw ie do rodziców , zam iesz
k ały ch w ów czas w G aw inie.
W pierw szych m ie sią ca ch o k u p a c ji h itlero w sk iej p o m ag ał rodzicom prow adzić gospo'darstw o rolne, a dodatkow o z a ją ł się n ie leg a ln y m handlem ta k ziwanym szabrem . D zię
k i d ru g iem u za ję ciu m ógł n aw ią za ć szereg znajom ości i k o n ta k tó w , k tó
re później w y k o rzy stał do celów konsp iracy jn y ch .
O d p aź d ziern ik a 1939 r. n a le ż a ł do k ie ro w n ic tw a c h a ry ta ty w n e j o rg a n i
zacji założonej w W ejherow ie przez ks. p r a ła ta E dm unda R oszczynial- skiego o n azw ie Pomoc Polakom. P o o b ję ciu k ie ro w n ic tw a te j o rg an iza- p rz e z in ż. G rzegorza W ojew skie- go, k tó ry n a d a ł je j b ardziej k o n sp i
ra c y jn y c h a r a k te r i zm ienił je j n a z w ę n a Polska Żyje, praw dopodobnie od ty tu łu rozpow szechnianej- w śró d członków k o n sp irac y jn e j gazetki.
P a w e ł H ebel w czerw cu 1940 r.
w sp ó ln ie z nauczycielem z G ow ina A lfonsem T esserem oraz b ra ć m i Ed
m u n d e m i W ładysław em S z u tta m i o rg an iz u je przy te j o rg an iz ac ji g ru p ę dyw ersy jn o -sab o tażo w ą o n azw ie D ysab.
P o p rzy łą cz en iu w czerw cu 1942 r.
P o lsk a Ż y je do T a jn e j O rganizacji W ojskow ej Gryf Pomorski P a w e ł H ebel, pseu d o n im Zagłoba i Szybki, w szedł w s k ła d kom endy p o w ia to w ej G ry fa w W ejherow ie. O rganizo
w a ł w re jo n ie G owina, R obakow a, D ąb ró w k i i M ilw ina pierw sze g ry - fo w sk ie oddziały p artyzanckie. B ra w u ro w e poczynania Zagłoby w y w o ła ły re p r e s je w sto su n k u do jego ro dziny; w sw ej bezsilności h itle ro w cy za m ordow ali jego ojca, a b r a ta F ra n cisz k a osadzili w obozie ko n c e n tra c y jn y m S tutthof.
P o zorg an izo w an iu w ra z z ppor.
B e rn a rd e m M ichałko kom endy i od
d ziału p arty z an c k ieg o G ry fa w W ej
herow ie, P a w e ł H ebel często p rz e b y w a ł w sw oich rodzinnych s tr o nach. U sw ojej sio stry w G łodow ie koło B o jan a zorganizow ał p u n k t k o n ta k to w y , w y k o rzy sty w an y też do celów szkoleniow ych k o m e n d a n tó w gryfow sikich oddziałów p a r ty zanckich. P ospolicie tow arzysze b ro n i n azy w ali go chorążym , chociaż ta k ie g o sto p n ia w ojskow ego n ie po
sia d ał. S topień porucznika p rz y z n a ła m u R ad a N aczelna TO W G ry f P o m o rsk i n a przełom ie la t 1943-—44.
Z o d nalezionych zapisków w y n ik a, że zlikw idow ał o n co n a jm n ie j 13 zb ro d n iarzy hitlerow skich i z ra n ił co n a jm n ie j 18. W kom endzie p o w ia to w ej G ry fa p e łn ił fu n k cję k o m e n d a n ta g ru p y w y w ia d u i k o n trw y w iad u . D w u k ro tn ie b y ł ra n n y : p ie r
w szy r a z jesienią 1943 r. podczas w y p a d u na U rz ąd Gm iny w N ow ym D w orze W ejherow skim , d ru g i ra z od niósł ciężką ra n ę przy s ta rc iu z S S -w łasow cam i w Głazicy na po c z ą tk u p aź d ziern ik a 1944 r.
W środę pod w ieczór 18 p aź d zier
n ik a 1944 r., po całodziennej w a lc e z k o m p a n ią ża n d arm e rii i p o doko
n an y m za b ó jstw ie P aw ła G rzeriko-
w icza, u k tó re g o się u k ry w a ł, w p a d ł .w raz ze ■ s w o ją n a rz ecz o n ą Z ofią G rzenkow icz w ręc e o p ra w c ó w h it- le ro w sik c h w C zęstkow ie. P rz e sz e d ł k a to w n ie g estap o w sk ie n a K a m ie n n e j G órze p o d G d y n ią i w G d a ń sk u . T a m po d łu g ic h m ę cz a rn ia c h , k tó r y m i gestap o w cy p ró b o w a li załam ać kaszubskiego p a rty z a n ta , zak o ń czy ł sw ó j k ró tk i, a l e b o h a te rsk i ży w o t n a p ro g u w olności w 1945 r.
LEONARD KUSTUSZ
L e o n a rd K u stu sz, s y n F ra n c isz k a i A m alii, u ro d ził się 17 ]'p c a 1914 r.
w K oleczkow ie. Je g o ojciec b y ł zn a n y m działaczem lud o w y m . Ś m iało p rz e c iw sta w ia ł się za k u so m g erm a - niza-cyjnym P ru sa k ó w i p rz y k a ż d e j o k az ji m a n ife sto w a ł sw ą polskość.
T a p a trio ty c z n a p o sta w a o jc a m ia ła p o zy ty w n y w p ły w n a L e o n a rd a . P o u k o ń cz en iu z w y ró ż n ie n iem m ie j
scow ej szkoły p o w sze ch n e j m ia ł zdobyć w y k sz ta łc e n ie śre d n ie , do czego- n ie doszło, p oniew aż z m a rł je go ojciec i m u sia ł za ją ć się gospo
d a rs tw e m rodziców .
W la ta c h 1935—36 K u s tu s z o dbył zasadniczą służbę w o jsk o w ą, zaś w 1938 r. zo stał zm obilizow any celem w zięcia u d z ia łu w a g re sji n a Zaolzie.
A w an so w ał w ów czas do sto p n ia k a p ra la . P rz e d odbyciem słu ż b y w o j
sk o w ej i p o te m u trz y m y w a ł s e rd e czn e k o n ta k ty z m łodzieżą k o leczk o - Z o fia G rzenkow icz — n a rze c z o n a H ebla
łączn ik a TO W -G ryf P o m o rsk i.
13
w ską, był p rzez nią łubiany i za
sk arb ił sobie jej zaufanie. B ra ł też czynny udział w życiu społecznym i k u ltu ra ln y m sw ojej w si rodzinnej, działał w m iejscow ych organizacjach społecznych. W sie rp n iu 1939 r. o b jęła go m obilizacja. Z ostał przydzie
lony do 1 B aonu O brony N aro d o w ej G dynia, k tó ry ubezpieczał w pierw szej d ek a d zie w rześnia re jo n K am ienia — K ołeczkow a, później prow adził ciężkie boje w okół po la
ny Łężyce, a n astęp n ie na K ępie O ksyw skiej. W sław ił się w k ilk u akcjach i potyczkach, za co został w yróżniony p rzez dow ódcę b ao n u m jra S tan isław a Za uchę. Na K ępie O ksyw skiej pod K osakow em dostał się do niew oli.
Na pogrzeb m a tk i w pierw szym o- kresde o k u p a c ji o trz y m a ł u rlo p z obozu jenieckiego, do którego ju ż w ięcej n ie w rócił. Za zezw oleniem N iem ców z a ją ł się gosp o d arstw em ro
dziców i sk le p em spożywczym b r a ta Alojzego. M usiał p rzy ją ć III g ru p ę niem ieckiej listy narodow ościow ej.
D ostęp d o sk le p u w y k o rz y sta ł do n astęp u jący c h celów : w ysyłał przy w spółudziale sió str paczki, w n ic h grypsy do osób, k tó re zostały o sa dzone w w ięzieniach lu b w obozach, za o p atry w ał w d o d a tk o w ą żyw ność i tyto ń P olaków , k tó ry m u d ało się uniknąć w p isu n a V olkslistę, m a gazynow ał też żyw ność, ty to ń i a l
kohol na potrzeb y p lan o w an ej p a r tyzantki.
Je sien ią 1942 ro k u był głów nym org an izato rem T a jn e j O rganizacji W ojskow ej G ry f P om orski na te r e n ie K ołeczkow a i w cgóle na Le.so- kach. W d n iu 10 p aździernika 1942 ro k u został zaprzysiężony i o trzy m ał pseudonim p a rty z a n c k i B urza. G łó
w nie jego zasługą było to, że kolecz- kow ska k o m e n d a G ry fa i jej oddział p a rty z a n c k i szybko się ro z w ijały. O n w e rb o w a ł now ych czło n ków, s ta ra ł się o b ro ń i w yżyw ienie, o pracow yw ał p la n y działania, b r a ł udział w w ie lu a k c ja c h sabotażo
w ych i zaczepnych. D ziałał p rz e d
zejściem do podziem ia, ja k i w ó w czas, gdy m u siał się u k ry w a ć , aby nie trafić do n iem ieckiego W e h r
m achtu. Dom K u stu szó w b y ł w aż
nym pu n k tem 'kontaktow ym po
m iędzy m iejscow ym o ddziałem G ry fa, a łącznikam i z ze w n ą trz . Za w ielką aktyw ność L eo n ard K u stu sz został przez w ład z e g ry fo w sk ie m ia now any podchorążym .
Poległ jako o sta tn i z d ziew ięciu p arty z an tó w po caio d zien n ej w alc e 29 lutego 1944 r. pod P ie k ie łk ie m nad Slęzą, b ro n ią c się m im o o d n ie sionych r a n do o sta tn ie g o n ab o ju . Jego zwłoki spoczyw ają w z b io ro w ej m ogile na c m e n ta rz u w K iel- nie.
ALFRED LOEPER
Rów nież w K oleczkow ie uro d ził się 14 czerw ca 1912 r. p rzy w ó d ca p arty z an tó w lesockich A lfre d L o e- per. Rodzice jego F ra n cisz ek i A g
nieszka z dom u H aa se p o sia d ali w iększe gospodarstw o ro ln e i p ro w adzili karczm ę, co um ożliw iło im sk iero w an ie sy n a po u k o ń cz en iu m iejscow ej szkoły p o d staw o w ej do sem inarium nauczycielskiego w W ejr herow ie. T e szkoły w łaśn ie u k s z ta ł
tow ały jego p a trio ty c z n ą p o sta w ę, k tó ra p ó ź n ie j, d o jrz a ła w w o jsk u polskim .
Po uzyskaniu dyplom u n au c zy c ie l
skiego A lfred Loeper n ie o trzy m ał pracy w w yuczonym zaw odzie i przez okres dw óch la t p rac o w a ł w gospodarstw ie rodziców. P ierw szą pasadę otrzy m ał w szkole pow sze
chnej w K ręplew icach koło S w iecia.
D ziałał ta m ak ty w n ie w Z w iązku N auczycielstw a Polskiego, podobnie ja k w K oleczkow ie w K ato lick im S tow arzyszeniu M łodzieży i S trz e l
cu. W połowie la t trzy d ziesty ch u - kończył szkołę podchorążych r e z e r w y w Zam brow ie, gdzie pod okiem doświadczonego liniow ca, k o m e n d a n ta szkoły, przyszłego dow ódcy lądow ej obrony W ybrzeża w 1939 r., p łk a S tanisław a D ąbka, o trzy m aj gruntow ne przeszkolenie w ojskow e P od odbyciu n astęp n y c h ćw iczeń w szkole podchorążych k a w a le rii w G rudziądzu o trzy m ał sto p ień podpo
rucznika rezerw y.
W w ojnie o b ro n n ej 1939 r. został zm obilizow any i w alczył n a odcin k u o d G rudziądza aż po K ielce, gdzie d o sta ł się do niew oli n iem ieck iej.
U dało m u się szczęśliw ie zbiec z tra n sp o rtu , w rócił do ro d zin n eg o K ołeczkow a i p o d ją ł p ra c ę w gospo
darce m atki. Pochodzenie ju ż w ów czas nieżyjącego ojca i jego n a z wisko, znajom ość języka niem iec
kiego i m iejscow ych w ład z o k u p a cy jn y ch chro n iły go w p ew n y m sto p n iu od te rro ru , ja k i n a K aszubach od pierw szych dni o k u p acji w p ro w adziły w ładze niem ieckie, k tó re zabiegały o pozyskanie rod zin y Ix>- eperów na sw o ją stronę. J e d n a k Loeperow ie odm ów ili p rzy ję cia II g ru p y niem ieckiej listy n a ro d o w o ś
ciowej, dopiero po różnych r e p r e s ja ch przyjęli, ja k w iększość K a sz u bów , III grupę te j listy.
A lfred Loeper n aw ią za ł łączność z m łodzieżą sw ej w si ro d zin n ej i w
zaufanym g ro n ie p ro w a d ził dyspu
ty nad sposobam i o p o ru przeciw ko oku p an to w i. W dniu 1 p aź d ziern ik a 1942 r. delegaci m łodzieży koleczko- w skiej w osobach Jó z efa Bolesław a Liedtkego i L eo n a rd a K u stu sz a sp o t
k a li się z p rz e d staw ic ie lam i kom endy pow iatu m orskiego T a jn e j O rganiza
cji W ojskow ej G ryf P o m o rsk i P aw łem H eblem i B e rn a rd em M ichałko.
W ówczas pod jęto decyzję o pow oła
n iu n a L esokach kom en d y rejono
w ej te j o rg an iz ac ji. W 10 d n i póź
n ie j w ym ienieni i A lfred Loeper złożyli przysięgę i rozpoczęli w e rb u nek- do now opow ołanej kom endy. Na je j k o m e n d an ta w yznaczono ppor.
A lfre d a L oepera, p se u d o n im Lew.
W ok resie p óźniejszym powołano p rzy kom endzie oddział party zan ck i, k tó ry szybko u ró sł do najlic zn ie jsz e
go. na te re n ie P ółnocnych K aszub.
W czesną w io sn ą 1943 r. Loeper o trzy m ał w ezw anie do W ehrm achtu.
Z am iast do k o szar n ie m ie ck ic h t r a fił do b u n k ra , w k tó ry m u k ry w ało się już k ilk u gryfow ców . P rzy stąp io n o do budow y dalszych sch ro n ó w i tw orzenia pododdziałów w różnych re jo n a c h L esoków i poza ty m re jo nem . G ru p a p o ru cz n ik a L oepera, a- w ansow anego do tego sto p n ia orzez K om endę G łó w n ą TOW G ry f P o
m o rsk i do k o n ała w ielu u d an y c h ak cji. Między in n y m i w ra z z g ru p ą B.
M ichałki (ps. B atory) b r a ła udział w w ypadzie n a h itle ro w sk ie lotnis
ko' w S trzebielinie, gdzie zniszczono 6 sam olotów ćw iczebnych o ra z zdo
b y to w iele b ro n i, w ty m 2 lekkie k a ra b in y m aszynow e.
A ktyw ność oddziału p a rty z a n c k ie go por. Lw a, o p eru jąceg o rów n ież w p o b liż u in n y c h lo tn isk i p o rtu G dy
n ia , pow ażnie zan iep o k o iła N iem ców, którzy p o sta n o w ili go za w szel
k ą cenę zlikw idow ać. W d n iu 9 g ru d n ia 1943 r. N iem cy zorganizow ali n ie u d a n ą o b ła w ę n a p a rty z a n ó w A.
L oepera, zaś 29 lutego 1944 r. ko
le jn ą . T a o s ta tn ia zakończyła się d la n ic h tragicznie. T ylko je d e n a stu p a r
ty z an tó w zostało o k rąż o n y ch w r e w ira c h le śn ic tw a G łodów ko. P rzy p ró b ie p rze b icia się p rz e z ty ra le rię h itlero w có w p o r. L o ep er z o stał r a n
20
14
n y i bez w iedzy kolegów u k ry ł się w b u n k rz e rezerw ow ym celem o p a
trz e n ia poniesionych ra n . M altreto
w an i przez żandarm ów hitlerow skich dw aj .ranni p arty z an c i w skazali zgo
d n ie z istn ie ją c ą u gryfow ców um o
w ą nieznany przez nikogo b u n k ie r rezerw ow y. G dy N iem cy o tw orzyli w sk az an ą klapę w łazu do schronu, z jego w n ę trz a p a d ł strz a ł z p i
sto letu , ra n ią c jednego z niem iec
k ic h podoficerów . K ażde n astęp n e zbliżenie się hitlerow ców obrońca
schronu p rzy jm o w a ł k o lejn y m s trz a łem. W ówczas zastosow ano gaz i r ę czne g ra n a ty . O brońca zdołał w y
rzucić k ilk a z n ic h pod nogi p rz e ra żonych Niem ców. Nie zdołał o d rz u cić w iązki g ran a tó w , k tó rej odłam ki u rw a ły m u p ra w ą dłoń i p o sz arp a
ły jego ciało. T a k zginął b o h a te rsk i o brońca Lasów Lesockich u d o w ad niając, że K aszubi — ja k z re sztą w całym k r a ju P olacy —. p o d jęli d e s p era ck ą w alk ę n a w e t w bardzo tr u dnych w aru n k a c h niew oli. Ciało
nauczyciela A lfre d a L o e p e ra spo
czyw a w g ro n ie jego k olegów w zbiorow ej m ogile n a c m en ta rz u w
K ielnie. _
Od Redakcji: M ieszkańców zale3
sionych te re n ó w na południe o d p r a - d oliny K aszu b sk iej i dolin y rz e k i R edy nazy w a się potocznie n a K a szubach Lesokam i, czyli m ie sz k ań cam i lasów . K ra in a Lesoków w ch o dzi o b ec n ie w s k ła d T ró jm iejsk ieg o P a rk u K rajobrazow ego.
B ernard Konarski
✓
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
SlCu, s b u s o Jleovu!M oC
STRESZCZENIE
P A R T Y Z A N C K I B Ó J
w lasach kaszubskich pod Koleczkowem
W o k r e s i e o k u p a c j i h i t l e r o w s k i e j d z i a ł a ł a w o k o l i c a c h K o ł e c z k o w a w p o w W e j h e - r o u ' s k i m a k t y w n a g i u p a p a r t y z a n c k a , k i ó r a z c h w i l ą s w e g o p o w s t a n i a w r o k u l " 4 . i m o c n o d a w a ł a s i ę N i e m c o m w e z n a k i . C z ł o n k a m i O d d z i a ł u b y l i m i e s z k a ń c y o k o l i c r n y c h n i o s e k
« d o w ó d c ą p o r . A l f r e d L o e p e r . p r z e d w o j n ą n a u c z y c i e l u ' j e d n e j z o k o l i c z n y c h ws i .
Ż a n d a r m e r i a w W e j h e r o w i e n a p o l e c e n i e z G d a ń s k a p o s t a n o i r i ł a z o r g a n i z . o u a< d n i a XI I . 1 9 4 3 r w i e l k ą o b l a n e p o d k r y p t o n i m e m . . S a u i a g d ' P a r t y / a t u i / . os t a l i o s t r / e / m i i u d a ł o i m s i ę w y m k n ą ć z p u ł a p k i . W o b e c t e g o p o d k o n i e c , l u t e g o 1 9 4 4 r. N i e m c y p o n o i r n i e p r z y g o t o w a l i w w i e l k i e j t a j e m n i c y o b ł a w ę k o l e j n ą i w c z e s n y m r a n k i e m 2 " II 4 4 r z m o t o r y z o w a n e o d d z i a ł y h i t l e r o w s k i e z c i ę ż k ą b r o n i ą m a s z y n o w ą o t o c z y ł y l a s p o ł o ż o n y m i ę d z y K o l e c z k o w e m i P i e k i e ł k i e m , g d z i e z n a j d o w a l i s i ę p a r t y z a n c i p o d d o w ó d z t w e m p o r l . o e p e r a . G r u p a p a r t y z a n t ó w p r ó b o w a ł a w y c o f a ć s i ę d o z a p a s o w y c h b u n k r ó w w i n n y m re- j o n i e . l e c z n i e s t e t y p i e r ś c i e ń w r o g a c o r a z s z c z e l n i e j z a m y k a ł o t o c z o n y c h i p r ó b a p r z e b i c i a s i ę s i ł ą n i e d a ł a r e z u l t a t u z e w z g l ę d u n a w i e l k ą p r z e w a g ę b r o n i m a s z y n o w e j w r o g a T o c z y ł a s i ę c i ę ż k a w a l k a p a r t y z a n t ó w z p r z e w a ż a j ą c ą s i ł ą w r o g a , d o w ó d c a O d d z i a ł u p o r 1 o r p e r z o s t a ł c i ę ż k o r a n n y i z o s t a ł u k r y t y p r ze z , p a r t y z a n t ó w w s t a r y m n i e u ż y t k o w a n y m b u n k r z e .
P i e r ś c i e ń w r o g a z a m y k a ł s i ę . a p a r t y z a n c i w d a l s z y m c i ą g u s t a w i a l i o p o r , s z e r z ą c s p u s t o s z e n i e w s z e r e g a c h w r o g i c h . N i e m c y p o d o s ł o n ą c i ę ż k i e j b r o n i m a s z y n o w e j z d o ł a l i zirrhr. yć s i ę d o b u n k r ó w i o b r z u c i ć je g r a n a t a m i . P o n i e w a ż . P o l a k o m z a b r a k ł o a m u n i c j i , wi ę k s z o ś ć 7. n i c h b y ł a c i ę ż k o r a n n a , k i l k u p o l e g ł o . C i ę ż k o r a n n y d o w ó d c a s t r z e l a ł /. b u n k r a d o p u k i m i a ł a m u n i t ję. a g d y t e j m u z a b r a k ł o , w y r z u c a ł z b u n k r a g r a n a t y w r z u c a n e t a m p r z e z w r o g a i w r e s z c i e o s ł a b i o n y u p ł y w e m k r w i s k o ń c z y ł b o h a t e r s k i ż y w o t . N i e w i e l k m g a r s t c e p a r t y z a n t ó w u d a ł o s i ę w y m k n ą ć , w z i ę t y c h d o n i e w o l i h i t l e r o w c y z a m o r d o w a l i
W iralce lej polegli śmierci;) bohaterów:
1. P o d p o ru c zn ik Alfred l.o e p e r 2. Kapral Paw eł Liedtke 3. Kapral Stanisław Kleba 4. S zere gow iec L eona rd Kuslusz 5. S zere gow iec Franciszek Miotk 6. S ze re g o w ie c Leon Nieme 7. S zere g o w iec T e o d o r Stuba 8. Szeregowiec, h l e m e n s Sluba 9. S ze re g o w ie c Augustyn Rode Śmiertelnie ramii
1. J a n Libon 2. W i k to r Liedtke
rHK/.KN MII.A /.IlllUill W hlll.H./MINII ( —) Jó/.el Ries/k
