Parlament w opiniach Europejczyków

Dr Ewa Karpowicz – specjalista ds. społecznych w Biurze Analiz Sejmowych (redaktor naczelny w INFOS oraz w Studiach BAS),

Parlament w opiniach Europejczyków

Ewa Karpowicz, Albert Pol

Czynniki kształtowania opinii o parlamencie

Generalnie można stwierdzić, że oceny funkcjonowania or­

ganów władzy kształtowane w świadomości społecznej uza­

leżnione są od:

– dostępności informacji o ich działaniu,

– jakości przekazów medialnych na temat ich poczynań.

Parlament – jak żadna inna instytucja – poddany jest do­

głębnej ocenie spo łecznej. Powszechne są bezpośrednie transmisje telewizyjne i radiowe z obrad ple nar nych, dostęp mediów dotyczy też posiedzeń komisji parlamentarnych, w których mogą brać udział akredytowani dziennikarze, po­

nadto liczne informacje o parla men cie i deputowanych za­

mieszczane są w prasie. Wszystko to sprawia, że zakres wie dzy społecznej o jego działalności jest relatywnie bardzo szeroki.

Wiedza ta stanowi do godną bazę dla formowania się opinii wartościujących.

Bezpośredni dostęp do działań parlamentu nie jest jednak wykorzystywany w pełni przez obywateli. Obrady plenarne, transmitowane w wielu krajach na żywo, nie cieszą się wiel­

kim zainteresowaniem odbiorców. Programy publicystyczne po dej mu jące tematy parlamentarne są natomiast nadawane w godzinach niewielkiej oglą dal ności.

Wizerunek parlamentu, jak wszystkich innych instytucji życia publicznego, jest kształtowany przez środki masowego przekazu, które mają swój udział w for mo waniu bardziej lub mniej pozytywnego obrazu danego wycinka rzeczywistości.

Ich obiektywizm budzi często wątpliwości. Trzeba zdawać so­

bie sprawę, że repre zen tan ci mass mediów dokonują selekcji informacji, które mają być przekazane spo łe czeń stwu, wyraża­

ją przy tej okazji pewne sugestie, opatrują je dziennikarskim ko men tarzem. Odzwierciedla się w tym ich opiniotwórcza rola. Oznacza ona, że środki masowego przekazu są władne sugerować pewne oceny, a nawet uprawiać pew nego rodzaju manipulacje.

Parlament ma utrwaloną pozycję wśród organów władzy we wszystkich państwach demokratycznych. Z badań empi­

rycznych wynika, że obywatele na ogół pozytywnie opiniują instytucję parlamentu i opowiadają się za szerokimi kompe­

ten cjami tego organu w systemie politycznym. Ranga parla­

mentu pozostaje wysoka nawet wówczas, gdy opinia publicz­

na niezbyt pozytywnie ocenia jego działania w danym okresie,

Abstract

Trust in institutions of authority, including national parliaments, has been the subject of surveys and public opinion polls in

many countries and regions. As statistics show, at the beginning of the 21

century 38 percent, on average, of the population of

OECD countries trust national parliaments. According to the results of the polls held in the EU member states, one of every three

(34%) of Europeans declares confidence in national parliament. The first part of the article deals with the factors shaping public

opinion on parliament. The second part provides data on the level of trust in national parliament in different countries since the

1980s. The next part of the article show confidence in national parliament in the context of trust in other institutions, including

national government and international organizations (e.g. European Union)

wyraża zastrzeżenia wobec pracy posłów

czy też krytycznie ocenia funkcjonujące prawo. Pozycja ustrojowa parlamentu jako instytucji wydaje się w świadomości społecznej nieza­

chwiana.

Postawy wobec parlamentu są zwykle odzwierciedleniem oceny:

– jego bieżących działań, – pracy deputowanych,

– skutków społecznych stanowionego prawa, – kontekstu społecznego, w jakim są kształtowane.

Dwa pierwsze elementy stanowią integralną część działal­

ności parlamentów obserwowanej na bieżąco przez obywate­

li i komentowanej przez media. Uwagę skupia liczba i rodzaj uchwalanych ustaw, tryb prowadzenia posiedzeń plenarnych, zachowania deputowanych na mównicy parlamentarnej i na obradach komisji, pre zentowane przez nich stanowiska i typ argumentacji, która je uzasadnia. Wypowiedzi i zachowania posłów prezentowane są z wielką częstotliwością – słowem baza em piryczna takich ocen jest bardzo szeroka.

Powszechnie znana jest np. niechęć obywateli do takich cech jak kłótliwość posłów, używanie argumentów ad perso- nam, agresja i mało kulturalne wypowiedzi, a nade wszystko symptomy działań dla własnego interesu. Zmniejsza to prestiż po li tyków, pogłębia przekonanie, że ubieganie się o mandat poselski nie jest wyrazem „powołania” wynikającego z woli działania na rzecz dobra publicznego.

To wszystko poddaje się ocenie społecznej w sposób bez­

pośredni. Dwa pozostałe czynniki są bardziej skomplikowane.

Stosunek do parlamentu jest bez wątpienia pochodną oce­

ny stanowionego prawa: to ustawy są podstawowym owocem parlamentarnej pracy i ich skutki dla ży cia obywateli znamio­

nują jakość działań tego organu

. Skutki społeczne stano wio­

nego prawa ujawniają się dopiero po jakimś czasie. Z zasady demokratycznego pań stwa prawnego wynikają daleko idące konsekwencje, zarówno gdy chodzi o wyma ga nia co do tech­

niki legislacyjnej (zasada przyzwoitej legislacji, określoności prze pisów), jak i co do bezpieczeństwa prawnego (zasada ochrony zaufania do państwa i prawa, zasada ochrony praw nabytych). Działalność ustawodawcza, tak w sferze gospodar­

czej jak i politycznej, wpływa bez wątpienia na warunki życia obywateli, a tym samym determinuje ocenę własnej sytuacji życiowej. Należy podkreślić, że uch wa lane prawo wprowadza przepisy, które często są korzystne tylko dla części (nie kiedy dla mniejszości) społeczeństwa.

Coraz bardziej eksponowany przez politologów jest ostat­

ni z wymienionych czynników kształtowania postaw wobec parlamentu. Stosunek do niego jest bowiem odbiciem po­

staw społeczeństwa wobec wszelkich instytucji władzy, jest ważnym elementem stosunku wobec państwa w ogólności.

Dane empiryczne wskazują, iż spadek poparcia społecznego dla parlamentu nie jest zjawiskiem odosobnionym, towarzy­

szy mu zwykle zmniejszanie się aprobaty dla innych organów władzy oraz innych instytucji życia publicznego (to samo do­

tyczy wzrostu aprobaty). Oceny parlamentu należy więc po­

strzegać w kontekście postaw społeczeństwa wobec władzy w ogóle

.

Wielokrotnie dowiedziono też, że postawy wobec wszel­

kich instytucji władzy są ściśle związane z bardziej ogólną ka­

tegorią stosunku do otaczającego świata, która przez badaczy opinii społecznych nazywana jest „nastrojami społecznymi”. Są one pochodną oceny własnej sytuacji i osobistych perspektyw na tle sytuacji innych ludzi, są też odzwierciedleniem oceny własnej sytuacji w chwili obecnej w porównaniu do wcześniej­

szych okresów.

Przekonanie, że rządzący są odpowiedzialni za całokształt spraw, jakie się w kraju dzieją, owocuje często obarczaniem ich winą (rzadziej przyznawaniem im splendoru) za to, jak się układa sytuacja osobista człowieka i co wynika z obserwacji sytuacji innych ludzi.

Można więc ogólnie stwierdzić, że ocena jakiejś instytucji rzadko bywa ka te gorią autonomiczną. Krytyczny osąd wyni­

kać może nie tylko z przyczyn bez po średnio związanych z jej działaniem w danej chwili, krytykę tę mogą wy wo ły wać po­

garszające się nastroje społeczne, narastające rozgoryczenie i pogłębiająca się niechęć wobec całej władzy, która w odczu­

ciu społecznym ponosi winę za zły stan rzeczy.

Socjologowie podkreślają, że proces pogarszania się ocen parlamentu i wszystkich organów władzy państwowej (w okresach, kiedy występuje) jest efektem wzrastającego poczucia wyobcowania społeczeństw, oderwania od sfer po­

litycznych. Jest to również wyraz nieufności wobec mechani­

zmów stosowanych w świecie polityki i braku szacunku dla elit. W niektórych krajach obserwuje się zjawisko, które po­

litolodzy określają mianem alienacji władzy; polega ono na

„odrywaniu się” elit od społeczeństwa, co owocuje podzia­

łem na „my” i „oni”. Symptomy świadczące o alienacji władzy można, zdaniem naukowców, obserwować także na gruncie europejskim. Mają one swe podłoże w wielu sferach życia społecznego. Wpływają bez wątpienia na reakcje respon­

dentów w odpowiedzi na pytania sondujące ich stosunek do poszczególnych instytucji życia publicznego. Także krytyka parlamentu jest objawem rosnącego dystansu między elitą polityczną a społeczeństwem.

Analizując czynniki wpływające na oceny parlamentu nie sposób nie zwrócić uwagi na jeden jeszcze aspekt tego zjawi­

ska. Krytyczna ocena parlamentu (która niepokoi jako przejaw niechętnej postawy wobec najważniejszego organu pań stwo­

wej władzy) jest zarazem świadectwem wysokich wymagań wobec niego. Surowy osąd znamionuje dużą skalę oczekiwań, te zaś świadczą o znaczeniu przy pi sy wa nym parlamentowi przez społeczeństwo.

Warto podkreślić, że wspólne dla myślenia o postawach politycznych we wszystkich krajach świata jest przekonanie, iż zaufanie do instytucji politycznych jest kluczowe dla stabilno­

ści społeczeństw i funkcjonowania demokracji. Jest to również

wyraz woli społeczeństw do przejawiania aktywności na rzecz

realizacji społecznych celów.

Tabela 1. Zaufanie do parlamentu w nowych i starych demokracjach w latach 1981–2000

Kraje 1981 1990 1995 2000 Różnica między

pierwszym a ostatnim wynikiem Nowe demokracje

Ameryka Łacińska

Argentyna 72 17 14 10 ­ 62

Chile 63 38 34 ­ 29

Meksyk 27 34 41 21 ­ 6

Peru 14 9 ­ 5

średnio 50 38 27 19 ­ 31

Kraje należące do byłego ZSRR

Białoruś 71 24 26 ­ 45

Estonia 68 42 25 ­ 43

Łotwa 71 24 24 ­ 45

Litwa 65 24 10 ­ 55

Rosja 43 21 18 ­ 25

Ukraina 34 25 ­ 9

średnio 55 29 23 ­ 32

Europa Wschodnia

Bułgaria 48 42 26 ­ 22

Czechy 15 20 13 ­ 2

Niemcy Wschodnie 41 16 37 ­ 4

Węgry 84 39 37 ­ 47

Polska 73 31 31 ­ 42

Rumunia 20 18 18 ­ 2

Słowenia 36 24 24 ­ 12

Słowacja 10 29 39 + 29

średnio 41 27 28 ­ 13

Stare demokracje

Australia 55 30 ­ 25

Belgia 34 42 37 + 3

Wielka Brytania 39 46 35 ­ 4

Kanada 42 37 37 ­ 5

Dania 36 41 47 + 11

Finlandia 65 33 31 41 ­ 24

Francja 47 43 39 39 ­ 8

Włochy 30 31 33 + 3

Japonia 27 28 24 20 ­ 7

Holandia 43 53 54 + 11

Norwegia 76 59 69 ­ 7

Portugalia 37 45 + 8

Hiszpania 47 38 34 47 0

Szwecja 44 45 43 49 + 5

USA 51 42 28 37 ­ 14

średnio 46 42 32 42 ­ 4

Inne kraje

Turcja 55 47 44 ­ 11

Płd. Afryka 61 56 44 ­ 17

Płd Korea 67 34 31 10 ­ 57

Uwaga: Liczby zawarte w tabeli określają odsetek odpowiedzi „mam duże zaufanie”.

Źródło: The individual Bases of Political Trust. Trends in New and Established Democracies. www.revistadesarrollohumano.org/Biblioteca/0131.pdf.

Zaufanie do parlamentu

Wizerunek parlamentu kształtowany w świadomości społecznej jest przedmiotem zainteresowania instytucji sondujących postawy i opinie we wszystkich rozwiniętych demokracjach. Na arenie europejskiej badania na ten temat pre zen to wane były w serii publikacji Euroopinion, Eurobaro- meter oraz World Values Survey. Badania te nie są jednak podej­

mowane systematycznie. Pytaniom dotyczącym parlamentu towarzyszą zazwyczaj pytania o inne organy władzy państwo­

wej oraz ważne instytucje życia publicznego: rząd, wymiar sprawiedliwości, policję itp. Oceny instytucji życia publiczne­

go stanowią ważny kontekst ocen działania parlamentu.

W poszczególnych krajach europejskich prowadzone są sondaże opinii na temat różnych aspektów funkcjonowania systemu politycznego, zawierają one również pytania doty­

czące parlamentu.

Prezentacja wyników tych sondaży obarczona jest pewnymi ograniczeniami. Sondaże są przeprowadzane przez różne ośrod­

ki badania opinii – zarówno pu bli czne jak i prywatne. Poszczegól­

ne ośrodki stosują różne metody badań. Najczęściej posługują się sondą telefoniczną, ankietą audytoryjną, ankietą pocztową, rozmową z udziałem reprezentanta ośrodka badania opinii itp.

Porównywanie pytań zadawanych różnymi metodami i za­

wierających zróżnicowane formuły budzi wątpliwości z punk­

tu widzenia poprawności metodycznej.

Poniżej przedstawiono opinie o parlamencie uzyskiwane przez ośrodki ba da nia od 1981 roku. Są to dane dwojakiego rodzaju:

1) zbiorcze zestawienia poziomu zaufania do parlamentu narodowego w poszczególnych krajach,

2) zestawienia poziomu zaufania do parlamentu z ocenami innych instytucji życia publicznego lub z poglądami od­

zwierciedlającymi zaufanie do innych pod mio tów.

Prezentując dane zachowano chronologię przeprowadzania sondaży. Raz jeszcze warto zwrócić uwagę, iż badania stosunku do parlamentu, realizowane przez międzynarodowe, a także przez krajowe ośrodki, nie są prowadzone systematycznie.

W różnych krajach świata istnieje ogromne zróżnicowanie opinii o insty tu cjach władzy i bardzo zróżnicowana skala zaufa­

nia do parlamentu. Poniższa tabela odzwierciedla wyniki badań na temat zaufania do parlamentu w krajach zaliczanych do „no­

wych” i „starych” demokracji w ostatnim dwudziestoleciu XX w.

Z danych zamieszczonych w tabeli wynika, że w omawia­

nym okresie najwyższy poziom zaufania występował w kra­

jach zaliczanych do „starych de mo kracji”, a zwłaszcza w kra­

jach skandynawskich, niższy w krajach Europy Wschodniej oraz krajach byłego ZSRR, a najniższy w krajach Ameryki Ła­

cińskiej. W omawianym okresie deklarowane zaufanie do par­

lamentu malało we wszystkich wyróżnionych grupach krajów, przy czym spadek ten był najwyższy w krajach byłego ZSRR, natomiast nieznaczny w „starych demokracjach”.

Statystyki OECD wskazują natomiast, że pod koniec XX wieku zaufanie do parlamentu deklarowało przeciętnie 38%

dobnie kształtowało się zaufanie do parlamentu na początku XXI wieku. Potwierdzają to dane prezentujące to zjawisko w 15 krajach UE w latach 2001–2004.

Tabela 2. Zaufanie do parlamentu w krajach Unii Euro- pejskiej w latach 2001–2004

Kraj 2001 2002 2003 2004

Austria 50 42 41 52

Belgia 43 44 38 49

Dania 63 69 63 74

Finlandia 53 62 58 67

Francja 32 44 35 33

Niemcy 42 35 29 35

Grecja 57 56 63 47

Irlandia 45 35 40 40

Włochy 38 41 32 35

Luksemburg 65 64 56 64

Holandia 58 51 43 53

Portugalia 50 54 37 40

Hiszpania 46 38 42 37

Szwecja 59 59 58 46

Wielka Brytania 37 37 25 36

UE-15 49 42 35 39

Źródło: Euroopinion Nr 9 oraz Eurobarometer Nr 48, 51, 54.1, 57.1, 59,61, 63.

Powyższe dane ujawniają znaczną zmienność zaufania do parlamentu mie szkańców krajów Unii Europejskiej, z przewa­

gą tendencji spadkowej. Jedynie w pię ciu krajach „Piętnastki”

zaufanie do parlamentu deklarowała większość (ponad 50%) badanych. Najwyższe zaufanie do parlamentu deklarowali w omawianym okresie mie szkańcy Danii, Finlandii i Luksem­

burga. Największą nieufność wobec parla men tów krajowych odnotowano we Francji, w Niemczech, Wielkiej Brytanii oraz we Włoszech.

Podobne wyniki uzyskano w badaniu zaufania do parla­

mentu mierzonego w skali dziesięciopunktowej, obejmują­

cym większą grupę krajów europejskich. Przedstawiono je w tabeli 3.

Rozszerzenie Unii Europejskiej umożliwiło objęcie większej grupy krajów jednorodnymi badaniami opinii w odniesieniu do zaufania do parlamentu naro do we go. Najbardziej aktualne dane charakteryzujące kształtowanie się omawianego zjawi­

ska w UE­27 przedstawiono w tabeli 4.

Powyższe dane wskazują na utrzymywanie się dotychczaso­

wych tendencji w odniesieniu do zaufania deklarowanego do parlamentów narodowych. Uwagę zwraca fakt, że tylko w nie­

licznych krajach zaufanie do parlamentu deklaruje większość (ponad 50%) badanych. Do grona tego należą: Cypr, Malta, Hi­

szpania, Szwecja, Dania, Holandia, Finlandia, Luksemburg.

Najniższe zaufanie do parlamentu narodowego ujawniają obywatele Bułgarii, Litwy, Łotwy, Węgier, Polski, Czech i Ru­

munii. Nowe kraje UE, państwa przynależne przed 1989 r. do

Rys. 1. Zaufanie do parlamentów narodowych w krajach UE wiosną 2008 r.

Mapa odzwierciedla odsetek respondentów wyrażających zaufanie do parlamentu narodowego.

Źródło: Eurobarometr 69 [http://ec.europa.eu/public_opinion/archives/eb/eb69/eb69_cz_nat.pdf]

Tabela 3. Poziom zaufania do parlamentu w wybranych krajach Europy w roku 2002 (deklarowany w skali 0–10 punktów)

Kraj Zaufanie do parlamentu

Dania 6,2

Szwecja 5,9

Finlandia 5,8

Szwajcaria 5,8

Norwegia 5,7

Luksemburg 5,7

Holandia 5,2

Austria 5,1

Węgry 5,0

Belgia 5,0

Włochy 4,8

Grecja 4,8

Hiszpania 4,8

Wielka Brytania 4,7

Izrael 4,7

Niemcy 4,5

Francja 4,5

Portugalia 4,4

Irlandia 4,4

Słowenia 4,0

Czechy 3,6

Polska 3,5

Źródło: European Social Surveys oraz Kuovo (2005).

Tabela 4. Zaufanie do parlamentu narodowego w 27 krajach UE oraz krajach kandydujących (wiosną 2008 r.)

Kraj

Zaufanie do parlamentu narodowego (wiosna 2008 r.)

(w %)

Zmiana w stosunku do jesieni 2007 r.

UE 27 34 ­1

Cypr 69 +20

Malta 54 +12

Irlandia 42 + 9

Hiszpania 54 +7

Polska 16 +6

Portugalia 39 +5

Rumunia 22 +4

Szwecja 60 +3

Dania 76 + 2

Holandia 56 + 2

Finlandia 66 + 1

Bułgaria 12 + 1

Niemcy 41 0

Słowenia 31 0

Czechy 16 0

Luksemburg 55 ­1

Belgia 48 ­1

Litwa 12 ­1

Grecja 49 ­3

Słowacja 34 ­3

Łotwa 12 ­4

Francja 35 ­5

Węgry 15 ­6

Wielka Brytania 27 ­7

Austria 46 ­ 8

Włochy 16 ­ 9

Estonia 36 ­ 10

Chorwacja 21 + 1

Macedonia 24 + 1

Turcja 47 ­ 17

Źródło: Eurobarometer 69 Istotna jest również dynamika ocen parlamentu. Zaufa­

nie do niego spadło w okresie od jesieni 2007 do wiosny 2008 w dwunastu krajach. Także w dwunastu z nich poziom zaufania powiększył się. W trzech pozostał na tym samym poziomie.

Zaufanie do parlamentu narodowego a zaufanie do innych instytucji

Na wstępie warto zauważyć, że zaufanie do instytucji władzy deklarowane w krajach UE ­15 były znacznie zróżnicowane.

Zaufanie do parlamentu badano w krajach UE w kontek­

ście ocen innych instytucji krajowych i międzynarodowych (władz krajowych oraz Komisji Europejskiej, Parlamentu Europejskiego i Rady Ministrów. Wyniki badania przepro­

wadzonego w 1996 r. pokazują, że prawie połowa (49%) mieszkańców krajów Piętnastki deklarowała zaufanie do parlamentu narodowego. W całej „Piętnastce” (przeciętnie) oraz w siedmiu krajach (Austria, Dania, Niemcy, Grecja, Fin­

landia, Szwecja i Wielka Brytania) zaufanie to było wyższe

W 2002 r. zaufanie do parlamentu narodowego deklaro­

wało 47% badanych mieszkańców krajów 15 UE. Nieco więk­

szym zaufaniem darzono rząd krajowy (51%), mniejszym zaś – służbę cywilną (45%). Dodajmy, że zaufaniem wyższym od parlamentu narodowego cieszyły się: armia (średni po­

ziom zaufania – 66%), policja (65%), organizacje charytatyw­

ne i stowarzyszenia (58%), Organizacja Narodów Zjednoczo­

nych (53%), wymiar sprawiedliwości (48%); podobne zaufanie osiągały instytucje religijne (42%), zaś niższe – organizacje pozarządowe (40%), związki zawodowe (38%) i wielkie korpo­

racje (34%)

.

Tabela 6. Zaufanie do parlamentu, rządu, systemu prawnego i partii politycznych w UE w 2005 r.

Kraj Zaufanie

do parlamentu Zaufanie do systemu

prawnego Zaufanie do rządu Zaufanie do partii politycznych UE 15

Austria 52 74 49 31

Belgia 49 48 44 30

Dania 74 83 55 51

Finlandia 67 78 68 37

Francja 33 53 24 14

Niemcy 35 58 27 18

Grecja 47 53 40 23

Irlandia 40 52 40 24

Włochy 35 43 29 19

Luksemburg 64 65 68 46

Holandia 53 65 40 35

Portugalia 40 41 33 19

Hiszpania 37 47 40 24

Szwecja 46 64 33 22

Wielka Brytania 36 54 34 22

Nowi członkowie UE

Cypr (grecki) 54 64 60 21

Czechy 17 32 23 11

Estonia 41 49 44 17

Węgry 29 24 32 11

Łotwa 27 37 35 10

Litwa 15 30 25 10

Malta 38 45 40 29

Polska 8 23 11 5

Słowacja 23 27 22 11

Słowenia 39 34 40 23

Bułgaria 11 20 20 11

Rumunia 35 35 43 22

Potencjalni członkowie UE

Chorwacja 20 24 22 11

Cypr (turecki) 57 60 62 40

Turcja 73 69 76 28

Źródło: Standard Eurobarometer No. 63.

Tabela 5. Poziom zaufania do wybranych instytucji w krajach UE-15 we wrześniu 2004 i 2005 r.

Instytucja Poziom zaufania wrzesień 2004

(w %)

Poziom zaufania wrzesień 2005

(w %)

ONZ 49 52

Wymiar sprawiedliwości 48 50

Unia Europejska 42 44

Parlament narodowy 35 35

Rząd krajowy 30 31

Partie polityczne 16 19

Z danych w tabeli 5 wynika, że poziom zaufania do parla­

mentu narodowego w latach 2004–2005 obniżył się w porów­

naniu z latami poprzednimi. Zmalało także zaufanie do rządu krajowego, wzrosło natomiast zaufanie do instytucji zagra­

nicznych (UE i ONZ). Dane dotyczące zaufania do parlamentu

na tle zaufania do innych instytucji władzy w poszczególnych

krajach prezentuje tabela 6.

Tabela 7 prezentuje zmiany poziomu zaufania do Unii Euro­

pejskiej, do parlamentu narodowego oraz do rządu w krajach Unii Europejskiej w okresie jesień 2007 – wiosna 2008.

Dane wskazują na wielkie zróżnicowanie ocen parlamentu, a także rządu krajowego w krajach Europy. W 2008 r. obywa­

tele większości krajów UE wyżej oceniają parlament aniżeli rząd. Więcej zaufania do parlamentu niż rządu przejawiają mieszkańcy Szwecji, Finlandii, Holandii, Portugalii, Danii, Bel­

gii, Wielkiej Brytanii, Włoch, Austrii i Francji. Z kolei mieszkań­

cy Malty, Hiszpanii, Grecji, Rumunii, Czech, Łotwy oraz Polski wyżej oceniają rząd aniżeli parlament. Najwyższe zaufanie do rządu krajowego deklarują obywatele Cypru (69%), Finlandii (61%), Estonii (56%) i Malty (56%).

Tabela 7. Poziom zaufania do wybranych instytucji w krajach UE (jesień 2007 – wiosna 2008 r.)

Zaufanie do UE Zaufanie do parlamentu narodowego Zaufanie do rządu wiosna

2008 wiosna 2008/

jesień 2007 wiosna

2008 wiosna 2008/

jesień 2007 wiosna

2008 wiosna 2008/

jesień 2007

EU27 50% +2 EU27 34% ­1 EU27 32% ­2

Cypr 71% +16 Cypr 69% +20 Cypr 69% +20

Słowacja 67% +9 Malta 54% +12 Malta 56% +11

Malta 65% +9 Irlandia 42% +9 Polska 26% +9

Finlandia 52% +9 Hiszpania 54% +7 Hiszpania 55% +6

Hiszpania 66% +8 Polska 16% +6 Irlandia 37% +5

Irlandia 62% +7 Portugalia 39% +5 Szwecja 45% +4

Szwecja 47% +7 Rumunia 22% +4 Rumunia 25% +4

Holandia 59% +6 Szwecja 60% +3 Finlandia 61% +3

Bułgaria 63% +5 Dania 76% +2 Holandia 51% +2

Niemcy 43% +4 Holandia 56% +2 Portugalia 32% +2

Wielka Brytania 29% +4 Finlandia 66% +1 Bułgaria 17% +1

Belgia 68% +3 Bułgaria 12% +1 Czechy 21% 0

Litwa 62% +3 Niemcy 41% 0 Słowenia 31% ­1

Estonia 69% +2 Słowenia 31% 0 Dania 55% ­2

Słowenia 66% +1 Czechy 16% 0 Belgia 40% ­3

Dania 60% +1 Luksemburg 55% ­1 Słowacja 37% ­3

Czechy 59% +1 Belgia 48% ­1 Niemcy 36% ­4

Portugalia 58% +1 Litwa 12% ­1 Łotwa 15% ­4

Luksemburg 55% +1 Grecja 49% ­3 Estonia 56% ­6

Francja 50% ­1 Słowacja 34% ­3 Wielka Brytania 24% ­6

Rumunia 66% ­2 Łotwa 12% ­4 Litwa 17% ­7

Polska 59% ­3 Francja 35% ­5 Włochy 15% ­8

Włochy 40% ­3 Węgry 15% ­6 Węgry 13% ­8

Łotwa 46% ­4 Wielka Brytania 27% ­7 Luksemburg 55% ­10

Grecja 59% ­6 Austria 46% ­8 Austria 42% ­11

Węgry 52% ­8 Włochy 16% ­9 Grecja 34% ­12

Austria 38% ­8 Estonia 36% ­10 Francja 28% ­14

Turcja 31% +6 Chorwacja 21% +1 Macedonia 40% +4

Chorwacja 37% +5 Macedonia 24% +1 Chorwacja 21% +1

Macedonia 64% +1 Turcja 47% ­17 Turcja 47% ­16

Źródło: Eurobarometer 69.

krajach zaufanie do Unii przejawia mniej niż 50% mieszkań­

ców: w Szwecji (47%), w Niemczech (43%), na Łotwie (46%), w Austrii (38%), a także w Wielkiej Brytanii (29%).

Podsumowanie

Na ocenę parlamentu narodowego wpływa wiele czynni­

ków. Wizerunek parlamentu, jak wszystkich innych instytucji

życia publicznego, jest w znacznym stopniu kształtowany

Poziom zaufania do parlamentu stanowi przedmiot zain­

teresowania sondaży opinii publicznej przeprowadzanych w państwach demokratycznych. Wyniki tych sondaży wskazu­

ją, że na początku XXI w. ufało parlamentom narodowym nie­

spełna połowa mieszkańców krajów UE, w 2004 r. odsetek ten zmniejszył się do dwóch piątych, a w 2008 r. – po rozszerzeniu Unii Europejskiej ­ do jednej trzeciej. Z dostępnych danych wy­

nika, że w większości omawianych krajów zaufanie do parla­

mentu maleje. Największy spadek zaufania nastąpił w krajach byłego „bloku wschodniego”, które ponadto charakteryzują się niskim poziomem zaufania do parlamentów narodowych.

W całym analizowanym okresie największe zaufanie (zawsze

przekraczające 50%) do parlamentu deklarowali mieszkańcy państw skandynawskich, Holandii i Luksemburga.

Wraz ze spadkiem zaufania do parlamentu narodowego ma­

lało w krajach UE przeciętne zaufanie do władz krajowych, które w drugiej połowie pierwszego dziesięciolecia XXI w. cieszyły się mniejszym zaufaniem niż parlament narodowy. Jednocześnie w ciągu ostatnich dziesięciu lat odsetek badanych deklarują­

cych większe zaufanie do instytucji zagranicznych, a zwłaszcza Unii Europejskiej, wzrósł o około 10 punktów procentowych.

W ogromnej większości tych krajów zaufanie do instytucji UE

deklaruje znacznie więcej niż połowa mieszkańców. Wyjątek

stanowią Wielka Brytania, Austria, Łotwa, Niemcy i Szwecja.