Wsparcie rozwoju szkolnictwa zawodowego w Polsce ze środków Unii Europejskiej

Wsparcie rozwoju szkolnictwa zawodowego w Polsce

ze środków Unii Europejskiej

Anna Zygierewicz

Wstęp

Efektywnie działające szkolnictwo zawodowe jest jednym z elementów umoż li wiających prawidłowe funkcjonowa­

nie rynku pracy. Impulsem do rozwoju tej formy kształce­

nia w Polsce mogą być środki pomocowe Unii Europejskiej.

Z jednej strony środki kierowane są do podmiotów narodo­

wych w ramach programów o jasno określonej strukturze (np. program Leonardo da Vinci), którego część elementów wdra żana jest na poziomie krajów członkowskich, a część na poziomie wspól no to wym. Z drugiej zaś strony Komisja Europejska stwarza możliwość krajom człon kowskim wyko­

rzystywania środków pomocowych na wybrane przez siebie cele, które muszą się mieścić w określonych przez Komisję Europejską ramach wsparcia (np. środki Europejskiego Fun­

duszu Społecznego).

Problematyka kształcenia i doskonalenia zawodowego jest bardzo szeroka. W niniejszym materiale pominięto informacje dotyczące kształcenia zawodowego na poziomie wyższym oraz dokształcania zawodowego oferowanego przez pra co­

daw ców (poza dokształcaniem nauczycieli szkół zawodowych, o którym w artykule wspo mina się kilkakrotnie).

Program Leonardo da Vinci

Programem Unii Europejskiej bezpośrednio skierowanym na rozwój szkolnictwa zawodowego jest program Leonardo da Vinci. Został on utworzony w 1994 roku na mocy decyzji Rady (Dz.Urz. L 340 z 29 grudnia 1994). Decyzja ta określała ramy prawne funkcjonowania programu Leonardo da Vinci na lata 1995–1999. Ze względu na pozytywne efekty realizacji progra­

mu w latach 2000–2006 realizowana była druga faza programu (Dz.Urz. L 146 z 11 czerwca 1999). Polska uczestniczy w realiza­

cji programu Leonardo da Vinci od marca 1998 roku.

W obecnej – trzeciej – fazie realizacji programu przewidzia­

nej na lata 2007–2013, struktura programu ulegała zmianie w stosunku do lat poprzednich. Program Leonardo da Vinci przestał być samodzielnym programem i stał się komponen­

tem programu „Uczenie się przez całe życie”.

W decyzji o utworzeniu programu „Uczenie się przez całe życie”

określono, iż program Leonardo da Vinci ma odpowia­

1

Decyzja nr 1720/2006/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 listopada 2006 r. ustanawiająca program działań w zakresie uczenia się przez całe życie (Dz.Urz. L 327 z 24 listopada 2006).

Abstract

The development of vocational education is en essential element for proper functioning of the labour market in Poland. The support the development of vocational education is possible both by domestic resources and by the European Union’s resources.

For many years the Polish institutions benefit from the EU support and make it successfully. The amount of means and diversity

of the offered support give the Polish institutions a possibility of the multidisciplinary development of the system of vocational

education and let persons who participate in this education acquire a new knowledge and a professional experience in Poland

and abroad. The publication is aimed at presenting the available EU resources on the development of vocational education in

Poland in 2007–2013.

dać na potrzeby dydaktyczne osób ko rzys ta jących ze szkole­

nia i kształcenia zawodowego (poza szkoleniem i kształ ce niem zawodowym na poziomie studiów wyższych), a także potrze­

by instytucji i organizacji zapewniających, bądź ułatwiających szkolenie i kształcenie zawodowe.

Celem programu jest z jednej strony ułatwianie uczestni­

kom kształcenia i doskonalenia zawodowego, zdobywania i wykorzystania wiedzy, umiejętności i kwalifikacji, a przez to zwiększanie ich szans na zatrudnienie na europejskim rynku pracy, a z drugiej strony poprawa jakości i atrakcyjności kształ­

cenia i doskonalenia zawodowego.

Program Leonardo da Vinci oferuje wsparcie na realizację kilku rodzajów dzia łań. Część z nich wdrażana jest na pozio­

mie krajów członkowskich, a cześć na po ziomie wspólnoto­

wym. Do działań wdrażanych na poziomie krajów członkow­

skich należy:

– Międzynarodowa mobilność osób uczestniczących w kształceniu zawodowym oraz osób odpowiedzial­

nych za to kształcenie. Dzięki realizacji tego typu pro­

jektów możliwe jest nabycie nowych umiejętności, poznanie systemów szkolenia i dos ko na lenia zawodo­

wego oraz rynków pracy w różnych krajach europej­

skich. Dodatkowo przewiduje się tzw. certyfikowanie projektów mobilności. Działanie to dotyczy projektów mobilności o najwyższej jakości. Certyfikaty umożli­

wiają kon ty nuowanie projektu zgodnie z jego założe­

niami oraz przedłużanie jego finan so wania. Ponadto istnieje możliwość rozszerzenia certyfikowanego pro­

jektu na nowe sektory i branże, o ile wcześniej zapla­

nowano to we wniosku o certyfikację.

– Projekty partnerskie, których tematyka związana jest z kształceniem i dos ko naleniem zawodowym. W pro­

jektach partnerskich uczestniczyć mogą różne pod­

miotów działające w obszarze kształcenia i szkolenia zawodowego, a więc szkoły zawodowe i techniczne, przedsiębiorstwa, partnerzy społeczni, instytucje szko le nio we i doradcze, a także decydenci działający w obszarze kształcenia i szkolenia za wo dowego na szczeblu lokalnym, regionalnym lub krajowym.

– Projekty wielostronne mające na celu poprawę syste­

mów kształcenia poprzez transfer innowacyjnych roz­

wiązań. Wsparciem objęte jest także tworzenie sieci tematycznych ekspertów i organizacji zajmujących się szkoleniem i kształceniem zawodowym.

Prof. Stefan M. Kwiatkowski w swoim artykule

podkreśla, iż

„wymierną wartością programu Leonardo da Vinci jest nasta­

wienie w kształceniu zawodowym na rzeczywiste (a nie tylko formalne) kwalifikacje – na różnych poziomach kształ cenia za­

wodowego”. Odnajduje on także inne korzyści, jakie przynio­

sła do tych czasowa realizacja programu Leonardo da Vinci: „Na jakość kształcenia istotny wpływ ma wybór szkoły ponadgim­

nazjalnej. W tym obszarze, dzięki pro gra mowi Leonardo da Vinci, nastąpiła zdecydowana poprawa – poprzez staże i prak­

tyki zagraniczne, wymianę informacji i doświadczeń. Uświado­

mienie znaczenia wyboru dalszej drogi edukacyjnej zgodnie

2

„Znaczenie programu Socrates, Leonardo da Vinci i Uczenie się przez całe życie w rozwoju polityki i praktyki edukacyjnej w systemie edukacji zawodowej i ustawicznej w Polsce” http://waloryzacja.llp.org.pl [dostęp 20 lutego 2009].

z zainteresowaniami i sytuacją na rynku pracy spowodowało zwrot ku szkołom zawodowym”

.

Mirosław Sulatycki w swoim artykule

stwierdza, iż „warto­

ści unijnych pro gra mów edukacyjnych związane są zarówno z wymiarem dydaktycznym i orga ni za cyjnym szkoły, jak i szer­

szym wymiarem społecznym i ekonomicznym.” Do wartości dydaktycznych zalicza on m.in. łączenie teorii z praktyką oraz podnoszenie umie jętności językowych uczniów i nauczycieli uczestniczących w projektach. Za ważny element uważa tak­

że rozpowszechnienie „kultury projektowej oraz kultury ewa­

luacji i monitoringu w polskich szkołach”. Zwraca też uwagę, iż „dla nauczycieli – opiekunów grup młodzieżowych udział w projektach to cenna forma doskonalenia warsztatu pracy, jak też ważny element w ich dorobku zawodowym (uwzględ­

niany m.in. w ich awansie zawodowym). Często w efekcie udziału w projekcie nauczyciele udoskonalają własne progra­

my nauczania przedmiotów i programy wychowawcze”. Do wartości organizacyjnych autor

zalicza tworzenie „dodatko­

wej oferty szkoły, która wpływa również na podniesienie jej konkurencyjności na rynku oświatowym. Przy wyborze szkoły uczniowie i ich rodzice zwracają uwagę również na międzyna­

rodową wymianę młodzieży i udział szkoły w projektach Unii Europejskiej” oraz podniesienie jakości zarządzania placów­

kami edukacyjnymi dzięki stworzonej możliwości wymiany doświadczeń między dyrektorami szkół z różnych krajów. Do wartości społecznych Mirosław Sulatycki

zalicza m.in. „pozna­

nie kultury innych państw i narodów, co jest najskuteczniejszą drogą do walki ze stereotypami”, a do wartości ekonomicznych – lepsze przygotowanie absolwentów szkół do funkcjonowa­

nia na jednolitym euro pejskim rynku pracy, dzięki zdobytemu doświadczeniu czy nawiązanym kon tak tom.

Z badań Research International Pentor

dotyczących wy­

korzystania środków programu Leonardo da Vinci w latach 2000–2006 wynika, iż udział w programie Leonardo da Vinci dał wielu polskim instytucjom możliwość rozwijania współ­

pracy z zachodnimi partnerami. Był on także okazją do nauki korzystania ze środków pomocowych Unii Europejskiej, a więc poznawania unijnych procedur, racjonalnego wydatkowania środków, systematyczności i konsekwencji w realizacji pro­

jektów. Z pewnością doświadczenia te przełożyły się na chęć korzystania z funduszy strukturalnych w późniejszym okresie oraz na chęć dalszego korzystania ze środków programu Le­

onardo da Vinci. Warto zauważyć, iż po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej środki programu Leonardo da Vinci zo­

stały znacząco zwiększone – z 2,5 mln euro w 2000 roku do 12,9 mln euro w 2006 roku.

Jak podają autorzy raportu, program Leonardo da Vinci najwięcej zmienił w świadomości najmłodszych jego uczestni­

ków. Dla uczniów szkół średnich, zwłaszcza z małych polskich miasteczek i wsi był on pierwszą okazją do wyjazdu za grani­

cę, poznania innej kultury, sensu i wymiaru pracy. Uczniowie,

3

Ibidem.

4

„Znaczenie programu Socrates, Leonardo da Vinci i Uczenie się przez całe życie w rozwoju polityki i praktyki edukacyjnej w systemie oświaty w Polsce” http://waloryzacja.llp.org.pl [dostęp 20 lutego 2009].

5

Ibidem.

6

Ibidem.

7

Ewaluacja programu Leonardo da Vinci. Raport krajowy z reali­

zacji do 2007 roku. Dane statystyczne dotyczące programu Leonardo

da Vinci w latach 2000–2006, Reserch International Pentor, Warszawa,

lipiec 2007, www.leonardo.org.pl [dostęp 15 stycznia 2009].

którzy wzięli udział w projektach wymian i staży mieli szanse zdobycia pierwszego w życiu doświadczenia zawodowego.

Wielu z nich dzięki zdobytym na zachodzie certyfikatom zna­

lazło pracę. Dla innych program Leonardo da Vinci stał się im­

pulsem do podjęcia studiów.

Analizując kraje pochodzenia partnerów zagranicznych w projektach mobilności można stwierdzić, iż realizacja tych projektów przyczyniła się także do wzmocnienia współpracy sąsiedzkiej. W latach 2000–2006 prawie 10 tys. osób wzięło udział w wymianach i stażach organizowanych w Niemczech.

Następnymi najchętniej odwiedzanymi krajami były Wielka Brytania (2248 osób) i Francja (1757 osób). Jedną z przyczyn takiego doboru partnerów są względy językowe. Język angiel­

ski, nie miec ki i francuski są najczęściej nauczanymi językami w polskich szkołach. W dalszej kolejności znalazły się Hiszpa­

nia (1274 osób) i Włochy (1241 osób).

Najnowszy nabór projektów w ramach działań realizowa­

nych na poziomie państw członkowskich zakończył się w lu­

tym 2009 roku (6 lutego upłynął termin składania projektów mobilności, 20 lutego – projektów partnerskich, a 27 lutego – projektów transferu innowacji). Wnioski składane były do Fun­

dacji Rozwoju Systemu Edukacji

.

Niektórzy wnioskodawcy zrealizowali już kilka projektów fi­

nansowanych z pro gramu Leonardo da Vinci. Jednym z takich wnioskodawców jest Zespół Szkół Ponad gimnazjalnych w So­

moninie

, którego uczniowie od kilku już lat mają moż liwość do sko nalenia swoich umiejętności i kształcenia kompetencji zawodowych w kilku krajach europejskich. W roku szkolnym 2007/2008 praktyki odbywały się m.in. w Austrii, Belgii, Gre­

cji, Turcji i we Włoszech. W lipcu i sierpniu 2008 roku czwórka uczniów ZSP w Somoninie uczestniczyła w 6­tygodniowym stażu w regionie Apulia na południu Włoch. Opiekunem pol­

skiej grupy był dyrektor hotelu, w którym reali zo wa ny był staż.

Do zakresu prac uczniów należało m.in. obsługa klientów biu­

ra tu rys tycznego, recepcja hotelu, systemy rezerwacji pokojów i przejazdów, udzielanie infor macji oraz obsługa konsumenta w sali śniadaniowej i na przyjęciach oko li cznoś cio wych.

Innym przykładem takiego wnioskodawcy jest Zespół Szkół nr 3 w Ostrowcu Świętokrzyskim

, który realizuje projekty w programie Leonardo da Vinci od 2005 roku. W ramach jedne­

go z projektów, w kwietniu 2008 roku grupa 20 uczniów z klas III technikum (profile: elektronika, informatyka, mechatronika, teleinformatyka) oraz 2 nauczycieli wyjechało na 4­tygodnio­

wą praktykę zawodową do Malagi (Hiszpania). Uczniowie odbyli praktyki w firmach elektronicznych i informatycznych w Maladze i okolicy. Zajmowali się serwisem komputerów, instalacją systemów operacyjnych i oprogramowania, stawia­

niem serwerów www, programowaniem mikroprocesorów Fujitsu, lutowaniem podzespołów elektronicznych i układów scalonych oraz naprawą sprzętu AGD.

8

Dalsze informacje na ten temat www.leonardo.org.pl lub www.frse.org.pl [dostęp 15 stycznia 2008].

9

http://expresskaszubski.pl/z­szuflady/2008/09/somonino­szkol ne­plany­z­leonardo­da­vinci [dostęp 22 grudnia 2008].

10

http://www.zs3ostrowiec.neostrada.pl/malaga2008.htm [do­

stęp 23 grudnia 2008].

Program Operacyjny Kapitał Ludzki

Źródłem środków wspólnotowych przeznaczonych na rozwój szkolnictwa zawodowego są także fundusze struktu­

ralne, a szczególnie Europejski Fundusz Społeczny. W latach 2007–2013 z Europejskiego Funduszu Społecznego finan so­

wana jest w Polsce realizacja projektów w ramach Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL).

Wsparcie kierowane bezpośrednio do szkół zawodowych dostępne jest w ramach działania 9.2 Podniesienie jakości i atrakcyjności szkolnictwa zawodowego. Celem działania 9.2 jest wzmocnienie atrakcyjności i podniesienie jakości oferty edukacyjnej szkół i placówek oświatowych prowadzących kształcenie zawodowe (z wyłączeniem kształcenia osób doro­

słych) służące podniesieniu zdolności uczniów do przyszłego zatrudnienia.

W uzasadnieniu tworzenia działania skierowanego bez­

pośrednio do szkół zawodowych zwrócono uwagę na fakt, iż szkolnictwo zawodowe charakteryzuje się nadal niższym po­

ziomem nauczania i cieszy się mniejszym zainteresowaniem niż szkolnictwo ogólne. Jednocześnie na rynku pracy jest duże zapotrzebowanie na absolwentów szkół zawodowych. Zatem niezbędne jest podniesienie poziomu kształ cenia w szkołach zawodowych, a także dostosowanie profilu kształcenia do po­

trzeb rynku pracy. Prowadzić ma do tego realizacja następują­

cych rodzajów projektów:

1) diagnozowanie potrzeb edukacyjnych w obszarze szkolnictwa zawodowego zgodnie z potrzebami lokal­

nego i regionalnego rynku pracy,

2) realizacja, w szkołach i placówkach oświatowych pro­

wadzących kształcenie zawodowe, programów rozwo­

jowych ukierunkowanych na zmniejszanie dyspropor­

cji w osiągnięciach uczniów oraz podnoszenie jakości procesu kształcenia, obejmujące m.in.:

– dodatkowe zajęcia dydaktyczno­wyrównawcze oraz zajęcia specjalistyczne służące wyrównywa­

niu dysproporcji edukacyjnych,

– doradztwo i opiekę pedagogiczno­psychologiczną dla uczniów wykazujących problemy w nauce lub z innych przyczyn zagrożonych przedwczesnym wypadnięciem z systemu szkolnictwa (np. wspar­

cie dla uczniów z obszarów wiejskich, wsparcie dla uczniów niepełnosprawnych, przeciwdziała­

nie uzależ nieniom, programy prewencyjne, prze­

ciwdziałanie patologiom spo łecznym),

– dodatkowe zajęcia (pozalekcyjne i pozaszkolne) dla uczniów ukierunkowane na rozwój kompe­

tencji kluczowych, ze szczególnym uwzględnie­

niem tech no logii informacyjno­komunikacyjnych (ICT), języków obcych, przed się biorczości oraz nauk przyrodniczo­matematycznych,

– efektywne programy doradztwa edukacyjno­za­

wodowego,

– unowocześnienie oferty kształcenia zawodowe­

go i dostosowanie jej do po trzeb lokalnego i re­

gionalnego rynku pracy (wprowadzanie nowych kie run ków kształcenia, modyfikacja programów nauczania na kierunkach istnie jących),

– współpracę szkół i placówek prowadzących kształ­

cenie zawodowe z pra co daw cami i instytucjami

rynku pracy służącą podnoszeniu kwalifikacji za­

wo do wych uczniów jako przyszłych absolwen­

tów i wzmacnianie ich zdolności do za trudnienia (w tym zwłaszcza w zakresie praktycznych form nauczania – sta że i praktyki),

– wyposażenie szkół i placówek prowadzących kształcenie zawodowe w nowoczesne materiały dydaktyczne (w tym podręczniki szkolne) zapew­

niające wysoką jakość kształcenia,

– wdrożenie nowych, innowacyjnych form naucza­

nia i oceniania cechujących się wyższą skuteczno­

ścią niż formy tradycyjne,

– wdrażanie programów i narzędzi efektywnego zarządzania placówką oświa to wą przyczyniają­

cych się do poprawę jakości nauczania.

Działanie 9.2 PO KL wdrażane jest na poziomie regionalnym, co oznacza, iż wybór projektów do finansowania dokonywany jest przez ekspertów powoływanych na poziomie regional­

nym, a nie krajowym. Dzięki temu po pierwsze zapewnione jest wsparcie dla podmiotów ze wszystkich województw, a po drugie wybór podmiotów, którym udzielane jest wsparcie w większym stopniu jest zgodny z potrzebami regionu.

Pewne elementy rozwoju kształcenia i doskonalenia zawo­

dowego wspierane są także przy realizacji projektów w ramach działania 9.1 Wyrównywanie szans edukacyjnych i zapewnienie wysokiej jakości usług edukacyjnych świadczonych w systemie oświaty oraz działania 9.3 Upowszechnienie formalnego kształ- cenia ustawicznego.

Celem działania 9.1 PO KL jest z jednej strony tworzenie warunków równych szans edukacyjnych poprzez udzielenie wsparcia instytucjom systemu oświaty oraz osobom napo­

tykających na bariery o charakterze środowiskowym, eko­

nomicznym, geograficznym i zdrowotnym utrudniające lub uniemożliwiające dostęp do usług edukacyjnych. Z drugiej strony celem działania 9.1 jest wzmocnienie atrakcyjności i podniesienie jakości oferty edukacyjnej instytucji systemu oświaty realizujących kształcenie w formach szkolnych (z wy­

łączeniem kształcenia osób dorosłych) ukie runkowane na rozwój kluczowych kompetencji oraz wzmocnienie zdolno­

ści uczniów do przyszłego zatrudnienia. W ramach działania 9.1 możliwa jest orga nizacja w szkołach ponadgimnazjalnych dodatkowych zajęć mających pomóc uczniom, którzy z powo­

dów ekonomicznych, społecznych czy kulturowych nie fun­

kcjonują prawidłowo w systemie oświaty. Do grupy tej można zaliczyć m.in. uczniów o niskich osiągnięciach szkolnych w na­

uce, uczniów niepełnosprawnych, uczniów po cho dzących z mniejszości narodowych lub etnicznych, uczniów po cho­

dzących z rodzin patologicznych oraz uczniów dotkniętych patologiami społecznymi, a także młodzież, która z różnych powodów przedwcześnie opuściła system szkolnictwa. Zakła­

da się, iż wsparcie szkoły powinno obejmować nie tylko reali­

zację programów edukacyjnych (dodatkowych zajęć pozalek­

cyjnych i poza szkol nych) skierowanych do powyższych grup uczniów, ale także wsparcie pedagogiczno­psychologiczne skoncentrowane na eliminacji czynników lokujących uczniów w niekorzystnej sytuacji edukacyjnej.

W celu zwiększenia uczestnictwa osób dorosłych w kształ­

ceniu ustawicznym w formach szkolnych oraz zwiększenia znaczenia kształcenia ustawicznego jako czyn nika oddzia­

ływującego na sytuację na rynku pracy, w ramach działania

9.3 PO KL przewiduje się m.in. wsparcie osób dorosłych zainte­

resowanych podjęciem kształ cenia ustawicznego w formach szkolnych (uzupełnieniem lub podwyższeniem swo jego wy­

kształcenia lub kwalifikacji o profilu ogólnym i zawodowym).

W ramach dzia ła nia zainteresowane osoby mogą również po­

twierdzić kwalifikacje uzyskane w drodze nieformalnej

lub pozaformalnej

. Istotnym elementem działania jest również wspar cie placówek kształcenia ustawicznego, praktycznego i doskonalenia zawo dowego prowadzących formalne kształ­

cenie ustawiczne ukierunkowane na pod nie sienie jakości oferowanych usług edukacyjnych, dostosowanie programów i wa run ków nauczania do potrzeb regionalnego rynku pracy oraz rozwijanie inno wa cyjnych form kształcenia, które umoż­

liwią bardziej efektywną i lepiej dostępną ofertę kształ cenia (np. kształcenie w formie e­learningu).

Pewne elementy dofinansowania szkolnictwa zawodowe­

go odnajdujemy także w działaniu 3.4 Otwartość systemu edu- kacji w kontekście uczenia się przez całe życie PO KL. W ramach poddziałania 3.4.3 Upowszechnienie uczenia się przez całe życie dofinansowana może być realizacja następujących rodzajów projektów wybieranych w drodze konkursu:

– opracowanie narzędzi diagnostycznych i materiałów metodycznych wspo ma gających proces rozpozna­

wania predyspozycji i zainteresowań zawodowych uczniów,

– budowa systemu internetowej informacji edukacyj­

no­zawodowej oraz sys temu internetowego poradnic­

twa edukacyjno­zawodowego (m.in. w ramach porta­

lu edukacyjnego Scholaris),

– publikacja specjalistycznego biuletynu dla uczniów i doradców zawodowych,

– opracowanie i pilotażowe wdrożenie programów do­

skonalenia zawodowego w przedsiębiorstwach dla nauczycieli kształcenia zawodowego.

Realizacja projektów w ramach tego poddziałania spotkała się jak do tej pory z umiarkowanym zainteresowaniem poten­

cjalnych beneficjentów. Pod koniec listopada 2008 roku ogło­

szono wyniki konkursu na opracowanie i pilotażowe wdrożenie programów doskonalenia zawodowego w przedsiębiorstwach dla nauczycieli kształcenia zawodowego. Według danych MEN, na konkurs nr 3/POKL/3.4.3/08 wpłynęło 19 wniosków, z któ­

rych 10 zostało ocenionych pozytywnie. Brak jest informacji o liczbie podpisanych umów o dofinansowanie projektów.

Większym zainteresowaniem cieszyła się możliwość reali­

zacji projektów w ramach poddziałania 3.3.2 Uruchomienie nowego typu studiów podyplomowych, przygotowujących do wykonywania zawodu nauczyciela przedmiotów zawodowych, choć w efekcie, według danych MEN, na dzień 6 stycznia 2009 roku zawarto jedynie 5 umów o dofinansowanie projektów wybranych w ramach konkursu nr 2/POKL/3.3.2/08.

11

Kształcenie nieformalne to kształcenie zamierzone (samodzielne uczenie się) i niezamierzone (występujące bezwiednie w sytuacjach życia codziennego, także w pracy poza organizowanymi tam szkole­

niami formalnymi i pozaformalnymi), www.efs.gov.pl [dostęp: 2 lute­

go 2009].

12

Kształcenie pozaformalne to kształcenie instytucjonalne i sfor­

malizowane realizowane poza programami umożliwiającymi zdoby­

cie uznawanych w danym systemie prawnym kwalifikacji (typowym

przykładem są szkolenia oparte na doświadczeniu firm, korporacji,

organizacji społecznych), www.efs.gov.pl [dostęp: 2 lutego 2009].

W obu przypadkach (podziałanie 3.4.3. i 3.3.2.) nabór i oce­

na projektów odbywa się na poziomie centralnym.

Regionalne programy operacyjne

W okresie programowania 2007–2013 realizowanych jest w Polsce 16 regionalnych programów operacyjnych. Środki wspólnotowe na realizację działań w ramach tych programów pochodzą z Europejskiego Funduszu Rozwoju Re gio nal nego.

Regionalne programy operacyjne przygotowane zostały, w oparciu o wytyczne wspólnotowe i krajowe, przez samo­

rządy województw i przez nie są realizowane. Zakres wsparcia oferowany w poszczególnych regionalnych pro gra mach ope­

ra cyjnych dostosowany został do potrzeb rozwojowych każ­

dego z województw i powiązany ze strategiami rozwoju tych województw. Samorządy województw po strze gają wsparcie rozwoju szkolnictwa zawodowego jako ważny element zrów­

no wa żonego rozwoju regionów, dlatego też wsparcie tego rozwoju znajduje swój wyraz w zapisach programów ope­

racyjnych. Poniżej przytoczone zostają przykłady wsparcia skierowanego na rozwój szkolnictwa zawodowego w dwóch regionalnych pro gra mach operacyjnych.

I tak, na przykład w Lubuskim Regionalnym Programie Ope­

racyjnym 2007–2013 w ramach priorytetu 4 Rozwój i moderni- zacja infrastruktury społecznej działania 4.2 Rozwój i moderniza- cja infrastruktury edukacyjnej można otrzymać dofinansowanie na realizację projektów służących poprawie funkcjonowania infrastruktury społecznej sektora edukacji i nauki, zapewnia­

jących podniesienie jakości nauczania na każdym poziomie kształcenia oraz służących rozwojowi instytucji nauki w woje­

wództwie lu buskim. Finansowanie można otrzymać na reali­

zację następujących rodzajów pro je któw:

a) Poddziałanie 4.2.1 Rozwój i modernizacja regionalnej in- frastruktury edu ka cyjnej:

– budowa lub modernizacja infrastruktury szkół wyższych, w tym obiektów sportowych (bez bu­

dynków i pomieszczeń administracji),

– wyposażenie szkół wyższych w sprzęt dydaktycz­

ny (oprócz zakupu sprzętu komputerowego), po­

moce optymalizujące proces kształcenia, wyposa­

żenie warsztatowe, zaplecze socjalno­bytowe.

b) Poddziałanie 4.2.2 Rozwój i modernizacja lokalnej infra- struktury edukacyjnej:

– budowa lub modernizacja infrastruktury placó­

wek edukacyjnych – w tym przedszkoli i warszta­

tów szkolnych,

– wyposażenie placówek edukacyjnych w sprzęt dydaktyczny (bez zakupu sprzętu komputerowe­

go), pomoce optymalizujące proces kształcenia, wy po sa żenie warsztatowe, zaplecze socjalno­by­

towe,

– budowa lub modernizacja i/lub wyposażenie obiektów sportowych (na le żą cych do placówek edukacyjnych), dydaktycznych, społeczno­edu ka­

cyjnych (w tym szkolne stołówki, internaty, bursy) i opiekuńczo­wychowawczych.

Innym przykładem jest Regionalny Program Operacyjny Warmia i Mazury na lata 2007–2013. W ramach priorytetu 3 Infrastruktura społeczna działania 3.1. Inwe stycje w infrastruk- turę edukacyjną można otrzymać dofinansowanie na reali za cje projektów, których celem jest poprawa warunków kształcenia kadr w zawodach klu czowych dla rozwoju regionu, popra­

wie jakości kształcenia na wszystkich po zio mach i stworze­

nie możliwości uzyskania przez mieszkańców wyższej jakości kwa li fikacji. Finansowanie można otrzymać na realizację na­

stępujących rodzajów projektów:

a) Schemat A: budowa nowych oraz rozbudowa i mo­

dernizacja istniejących placówek i obiektów świad­

czących usługi z zakresu edukacji zawodowej (szkol­

nictwo zawodowe na wszystkich poziomach oraz centra kształcenia praktycznego) obejmująca w szcze­

gólności budynki szkolne, laboratoria dy da ktyczne, sale do praktycznej nauki zawodu, warsztaty, wraz z niezbędnym wyposażeniem; zagospodarowanie terenów otaczających obiekty wymienione powyżej (wyłącznie jako element projektu nie przekraczający 10% jego war tości). Priorytetowo traktowane są inwe­

stycje w szkołach o profilach ga stro nomicznych i ho­

telarskich, które kształcą kadrę średniego szczebla do pracy w sektorze turystyki.

b) Schemat B: budowa, rozbudowa, modernizacja wraz z wyposażeniem infrastruktury dydaktycznej w uczel­

niach wyższych województwa warmińsko­mazurskie­

go obejmująca w szczególności laboratoria, sale wy­

kładowe, za gos po darowanie terenów otaczających obiekty wymienione powyżej (wyłącznie jako element projektu nie przekraczający 10% jego wartości). Prefe­

rowane są projekty szkół wyższych w zakresie kierun­

ków kształcenia, poszukiwanych na rynku pracy woje­

wództwa warmińsko­mazurskiego.

c) Schemat C: wyposażenie szkół wszystkich typów w sprzęt i pomoce naukowe optymalizujące procesy kształcenia.

Podsumowanie

Oferta wsparcia rozwoju szkolnictwa zawodowego w Pol­

sce w latach 2007–2013 jest dość szeroka. Skierowana jest za­

równo na podnoszenie jakości systemów kształ cenia i dosko­

nalenia zawodowego w Polsce (np. doskonalenie zawodowe na uczy cieli, zmiany w programach nauczania), jak i poprawę jakości kształcenia po przez współpracę na poziomie europej­

skim (wymiany i staże). Możliwości roz wi ja nia systemu szkole­

nia i kształcenia zawodowego są więc duże. Do beneficjentów (a także osób oceniających wnioski projektowe) należy dbałość o właściwe wy ko rzys tanie środków w celu poprawy systemu kształcenia i doskonalenia zawodowego w Polsce. Szczególnie biorąc pod uwagę, iż środki Europejskiego Funduszu Spo łecz­

nego wpływają na zakłócenie mechanizmu konkurencji na rynku usług szkoleniowych w Polsce. I wpływ ten jest zdecydo­

wanie większy niż przypadku środków programu Leonardo da

Vinci, co związane jest m.in. z ponadnarodowym charakterem

projektów realizowanych w programie Leonardo da Vinci.