Zalewska Zofia

1

...

... .

...

1./1. Relacja J & h,s -A~2>

; I./2. Dokumenty ( sensu stricto) dotyczące relatom ^ | 3 J.~ 'S I./3. Iime materiały dokumentacyjne dotyczące relatom

II. Materiały uzupełniające relację -—

III./I. Materiały dotyczące rodziny relatora

i

III./2. Materiały dotyczące ogólnie okresu sprzed 1939 r.

’ t 1II./3. Materiały dotyczące ogólnie okresu okupacji ( 1939-1945)

I III./4. Materiały dotyczące ogółnie okresu po 1945 —

III./5. Inne . . . — ■'

IV. Korespondencja -— . ■

V. Nazwiskowe karty informacyjne <J

VI. Fotografie v/ IcSc j~*> /fL<t ■s

2

3

Żmudzińska Zofia Murowana Goślina u l ...

Dnia 10«03«l998 roku otrzymała® propagowany przez Arckiwum WSK, "Schemat Relacji W S K ”,na który zdeeydowjtłam si? odpowiedzieć i pomóc w miar? moich wspomnień i pami?ci w wydaniu książki o udziale kobiet polskick w II- wojnie światowej 1939 —194-7»

1 oMoje dane osobowe

Żmudzińska Zofia, z domu Zalewska,cerka Stanisława i Wereniki 01ek,zamfżna od 1959 roku za Julianem Żmudzińskim,który zmarł w roku 1964.

Urodźoma dnia 4 stycznia 1923 reku w Murowanej Goślinie,powiat Oborniki Wlkp. woje=

wedztwo poznańskie Moje rodzeństwo

— - - - | - -- \C0-.Vi

Matka - Weronika Zalewska z domu ©1e k fwykształcenie podstawowe,pochodziła z redaim j relmicsej, «d da.ą*. zamążpójś*ia gospodyni domowa na gospodarstwie ?f$ża Stanisława Zalewskiego w Murowanej Geślimie.Zmarła w roku 1962.

O.iciec - Stanisław Zalewski,wykształcenie podstawowe,spadkobierca po swoim ojcu, gospodarstwa relaego o obszarze 5 ka.Gospodarował m a nim do końca swojego żyeia.Zmarł w roku 1960 przekazując gospodarstwo swojemu synowi a mojemu bratu Edmundowi.Ojciec a potem brat Edmund byli czynnymi członkami Kółka Rolniczego i Banku Spółdzielczego w Murowanej Goślinie.

Brat Edmund Zalewski -urodzony w roku 1911,ukończył szkół? podstawową w Murowanej Geślinie,służb? czynną w wojsku odbył w latack 1930 - 1931.Stale pracował z ojcem na gospodarce a potem przejął po nim gospodarowanie.

Brat Alojzy - urodzony w roku 1919,szkołf podstawową ukończył w Murowanej Goślinie, praktykował w rzemiośle ślusarski,potempracował na PKP w Poznaniu a po II wojnie świa=

towej został maszynistą w lokomotywowni PKP w Poznaniu.Obecnie jest na emeryturze.

Ja Zofia - urodzona w reku 1923 w Murowanej Goślinie,szkół? podstawową ukończyłam w Murowanej Goślinie,po jej ukończeniu pracowałam n a gospodarstwie rodziców do roku 193f.0d września 1937 do czerwca 1939 uczęszczałam do szkoły rolniczej w Tueherzy koło Olsztyna.Mój okres okupacji Hitlerowskiej to więzienie wee Wronkach,przymusowa praca w wojskowych magazynack SS i ckorewanie po m?kach jakie tam przeżyłam.

Okorowałamjeszcze długo po wojnie ale życie wymagało pracy zarobkowej.Otrzymałam zatrudnienie w Zakładack Krawieckick w Poznaniu gdzie pracowałam do emerytury.

Moja siostra Janina - urodzony w roku 1926,szkół? podstawową ukończyła dopiero w reku 1946 po wojnie0W latack 1947 i 1948 ukończyła zawodowe kursy ksiągowości przemysłowej uprawniające ją do pracy w Zakładack Przemysłu Mi?snego w Poznaniu *

Z rodzeństwa mojego przy życiu do dziś pozostaje jeszcze brat Alojzy mając 79 lat»

2«Mój udział w pracack społecznyck w okresie przedwojennym®

WW roku 1939 miałam zaledwie 16 lat swojego życia.Cieszyłam si? W3zyscxim czem cieszyli si? starsi i radością ogółu młodzieży z pokoju i spokoju ,wszyscy mąwili o Wolnej

Ojczyźnie,o wregack którzy ją ciemiężyli przez 120 lat„Zakładano organizacje społeczne, kulturalne ,gospodarcze a nawet paramilitarne chocia^ź o wojnie njLKt nie cncia* słyszeć#

Mój ojciec należał de bardzo czynnego w Wielkopolsce Kółka Rolniczego i z patrietycz*

nymi tradycjami Banku Spółdzielczego.Pod opieką Kółka Bclniczege powstał w Murowanej Goślinie Patriotyczny Związek Młedzieiy ”Wici”a Byłam członkiem tej organizacji zta od rek* 1935 - 1939.Organizowano przy n im kursy gospodarskiego gotowania,szycia,prawi łowego chowu drobiu i iwierąt domowyck i t p aPoza tym współpracowaliśmy ze Strajką Cigniewą i innymi organizacjami społecznymi w organizowaniu patriotycznych świąt

państwowyckjnarodowyck i kościelnychePochedy i manifestacje pełne były kelerów^nuzyki, pieśni i recytacjioKechaliśmy swoją ojczyzn? coraz bardziej i coraz mądrzcjeMiojscowi Miemcy chociaż w spokoju,nie patrzyli n a to wzrokiem przyjaciół.Prawdziwe oblicze ekaAali jui w pierwszych dniach września 1939 reku ujawniając od dawna przygotowaną do pracy swoją pelicj? pod nazwą "Selbstschmts",zabijając n a ulicach tych Polaków,którzy

I Ł

~

Murowana Goślina,! 8„03«1998 r.

Archiwum W ''SK

przy Fundacji Archiwum Pomorskie Armii Krajowej Wielkie Garbarp. 2

87-100 Toruń

Wp łynęło dnia

4

• clważyli si? stawić oper wkraczający* i* miasta okupacyjny* oddziałom hitlerowski*, masowymi ar e s r tewaaiani i rozstrzeliwaniami Miejscowych patriotów - obywateli,oficorów wojska Polskiego,Powstańców Witlkepolskich,działaczy organizacji społecznych i pelity*

czaych i ty«h których tylko posądzali nn o niech?ó de Rzeszy NiemieckiejLista ofiar jest baraze długa.

Koło Dziewcząt Polskieto Czerwonego Krzyża w Murowanej Goślinie » hyło drugą organizacją

redlin? sióstr naturalnych i sióstr pierwszej pomocy dla cierpiących„Opiek? nad wymaganym dla sióstr PCK szkoleniem niał dr Stefan Metylewski b?dąey również od wielu lat burmistrzem naszego miasta*Wątek patriotyczny jaki dr Metylewski wplatał w swoich wykładach pegł?hiaay hył przez kwalifikowane Siostry PCK,Aleksandr? kaźmierską i Ludwik? Chudzińską,które przyjeżdżały donas peezątkowe raz w miesiącu a od lipea 1938 roku nawet dwa rasy w miesiącu.W estatmich okresach uczyły nam nie tylko pomocy w warwutkach pokojowych ale wiole nówiły o pracy ekip i sekcji sanitarnych w okresach niepokoju społecznego a nawet w warunkach wojennycheNie ukrywały,że w przypadku wojny wszystkie dostaniemy przydział de szpitali,lazaretów luh frontowych sekcji

saniternyeh przy jednostkach wojskowych.W reku 1939 coraz hliższe nadchodziły informacje 0 zbliżającej si? wojnie.W sierpniu 1939 reku pewiadeniome nas że jesteśmy w pełnym zespole przydzielono do plutonu samiternege Obrony Narodowej,batalienu Oborniki, KempaniiObremy Narodowej w Murowanej Goślinie,ktrej kenendamtem był kpt.Zygmunt Rakecy 1 zmajenymi nam ppr0ppr.Jan Leśnik i Mieczysław Glaziński dowódcami plutenówoDnia 3 września 1939 reku,kompania Obrony Narodowej Murowana Goślina zgodnie zrezkazani odmaszerowała do Obormikskąd całyn batalionem weszła n a szlak bejowy*Swarz?dz - Koni1*—

Koło *• KutnoSZ batalionom poszły trzy sekcje sanitarne z Ob o mi k„ S ek e je sanitarne Sióstr PCK w Murowanej Goślinie,Rogoźnie i Ryczywole etrzynały przydziały do niej*

scewychl lecznic albo do dyspozycji miejskich lekarzy z obowiązkiem pełnienia służby sanitarnej przy rannych i chorych,których należy si? spodziewać już po pierwszych działaniach wojonnych«Wejska Niemieckie były wcześniej w Murowanej Goślinie aniżeli ranni żołnierze Polscy.Nastąpiły aresztowania^Kto z znaczących Polaków nie zdążył znaleźć schronienia w innej okolicy narażony był n a hitlerowskie eksterminacje. Ja

zostałam aresztowana 22 grudnia 1942 roku ,osądzona sądem Selbstschutzu i przedstawicieli Gestapo w Murowanej, Goślinie 31 stycznia osadzona w więzieniu we Wronkach gdzie prze­

bywała* do 31 listopada 1943oKiedole więziennego Życia,pod władzą hitlerowskich siepaczy trudne są do opisu - ten kto tam nie był nie zrozumie więźnia,którego wypuszczono po roku katuszy schorowanego,zniedołężniałego i odwracającego się od świata.

Zwolnione mnie z więzienia we Wronkach 31 listopada 1943 reku ale już drfegiego dnia po powrocie do domu otrzymałam z Komendy Policji i SS z Murowanej Gośliny

polecenie neldowania się dwa razy w tygodniu w Komendzie.Byłam śledzona przez miejscowych Niemców « agentów policyjnych.W domu mimo biedy starałam się podleczyć aby móc zająć

si? jakąś pracą.Pracy w Murowanej Goślinie nie znalazłam,zdrowia nie wiele polepszyłam, a w nie cały rok po pewrocie de domu,pod koniec października 1944 roku otrzymałam z Komendy Policji wezwanie do stawienia si? w Komendzie SS w Owińskach do prac przy*u=

sowych.Jednostką rejestrującą mnie i przydzielającą do pracy w magazynach wojskowych SS w Owińskacjj i Biedrusku była "Waffen SS Kramkenschule Braunschweig Poson - TreskanMo Pracowałam ciężko w magazynach towarowych,mieszkałam kątem tam gdzie aktualnie praco*

wałam,sprzątałam biura,magazyny,nosiłam ciężary często z ukrywanym płaczem,pracowałam przy za i wyładunku towarów w transporcie,zmywałam podłogi w kwaterach i magazynach.

Tak musiałam wytrwać i wytrwałam do miesiąca lutego 1945 roku,kiedy te zamieszania organizacyjne w wojsku,masowe ucieczki wojskowych służb,służb cywilnych w wojsku i rodzin niemieckich,wycofywanie się w kierunku Poznania oddziałów regularnych ,udało mi się w połowie lutego 1945 roku uciecdo domu.W tydzień później Owińska i Biedrusko były już wolne od i Niemców.Murowana Goślina byłp już wyzwolona przez jednostkę Armii Czerwonej 22 stycznia .

Do domu wróciłam ale zdrowia utraconego w więzieniu we 'bronkach i przymusowej pracy nie odzyskałam w całości .Długi czas trwał mojego odżywienia organizmu w domu u rodzi=

ców.Leczyłam si? i lecz? jeszcze b?dąc na emeryturze.

Stan mego zdrowia,mego leczenia domowego,szpitalnego i sanatoryjnego po wojnie

przedstawiłam w dokumentach lekarskich,Komisji Lekarskiej do Spraw Inwalidztwa i Zatrud­

nienia Nr 1 w Poznaniu,przeszłam obowiązujące badania komisyjne - trwało to bardzo

5

długo i dopiero 7 « V el996 reku orzeczeniem nr akt 174650 zaliczono ranie cle drugiej / 2 / grupy inwalidów z przeciwskazaniaad de dalszej jakiejkolwiek pracy,Koniaja d /a Rent i Emerytur ZUS przyznała ni dodatek de eaerytury z tytułu pobytu w * zieniu we Wronkach.

V ekresie powojenny® chorując musiała® zadbać e swoje utrzymanie«Mie mogłam obciążać swoją osobą starzejących sif rodziców ani rodzeństwa gdyż wszyscy szukali pracy a potem musieli dbać o utrzymanie swoich rodzin.

Szukając pracy bardzo przydały ai sif kursy kroju i szycia jakie odbyła* w ekrosio przedwojennym w Młodzieżowej Organizacji WlCI.Pracf znalazłam w Poznańskich Zakładach Krawieckich w Poznaniu.Pracowałam tam 23 lata*

Dziś w wieku 75 lat życia ,s;ieszka*. sama i nadal pozostajf ped opieką lekarza domowego.Przyjaciół mam w organizacji Związku Kombatantów Rzeczpospolitej Polskiej i Byłjtcń Wifśniów Politycznych w Murowanej Goślinie i w Poznaniu.

Pseudonimów w mojej działalności nie używałam.Z zagranicą nie utrzymywałam żadnych kontaktów społecznych ani politycznych.

Dokumenty jakie posiadam w kserokopii przedkładamt

1 o Zaświadczenie Wojewódzkiego Archiwum Państwowego w .Poznaniu Nr III 642-425 z dnia 13oVII,1979. o moim pobycie w wifzieniu we Wronkach.

2« Kserokopif legitymacji wystawionej przez Waffen SS Pesen - Treskau z dnia 1 listopada 1944,stwierdzającą przydział mijej osoby de prac przy SS.

Decyl.j? 262150 ttrzfdu Do Spraw Kombatantów i Osób Represjanowanych z dnia 2 1 009*1993 r.przyznającą mi członkostwo tej oi’ganizacji z tytułu "Pobytu w hitlerowskim wifzieniu.

4« Kserokopif Zaświadczenia Mr599342, z dnia 27*XI*1979 r. Zarządu Wojewódzkiego Związku Bojowników 0 Celność i Demokracją w Poznaniu,stwierdzającego moje członkostwo w tej organizacji przed zmianą jej nazwy w 1993 roku.

5« Kserokopif mojego Dowodu Osobistego T.r JB 389563 wydany 9®V*1969 przez KPMO Oborniki /Stwierdza sif w nim również mój powojenny zawód - krawcowa.

k E Zaświadczenie o stanic zdrowia mojego na dzień dzisiejspy z skutkami p®

po przejściach terroru i więzienia hitlerowskiego II- wojny światowej.

Zaświadczenie wystawiono dnia 14*06.1997 r«

7. Kopi? Orzeczenia z dnia 8*07.1997 r. Komisji Lekarskiej ,przyznającej mi drugągrupf inwalidztwa.

W załączeniu znaczek pocztowy 1*20 zł n a petwiordz@nie odbioru pisma p r z e z Archiwum.Zwrefc dokumentów nie obowiązuje.

Poza adresatem pismo powyższo otrzymują:

- Komisja Historyczna Kobiet Tow*

Miłośników Historii,

Warszawa - Rynek Starego Miasta 29/31 - Anna Bowicka

ul Husarska 11 m.17 60 - 331 Poznań

i

6

7

8

9

10

11

, / t

/ ' WOJEWÓDZKIE / ARCHI'A UM PAŃSTWOWE

nL 23 .śo41/43, tel. 546 0.

60 'it j7 P o zxł a ń 9 Ideuiyilkator: 0001169

III 842-425

w ojewódzkie A r c h i w u m Państwowe n P o z n a n i u na podstawie akt wi ęz i en ia we Wr on k a c h /s y g . A 3814/ z ok res u okupacji hitlerowskiej pr z ec h owywanyc h w tutejszym Archiwum stwierdza, że o b 0 Zofia Z a ­ l e w s k a , urodzona 4 stycznia 1923 r. w M uro wanej Goślinie, p r z e b y ­ wała n więzieniu we Wronkach’ od dnia 31 stycznia 1943 r. do dnia

3 listopada 1943 r.

"w/yt została skazana na 6 m i e s i ę c y wi ęzien ia z powodu posługiwania się fałszoTrymi dokumentami / w e g e n Geb rauch s einer P a l s c h u r k u n d e / 0

Poznań, dnia 13 VII 1979 r. ^{1 k b}

Z a ś w i a d c z e - n i e

12

Z W I Ą Z E K B O J O W N I K Ó W O W O L N O Ś Ć I D E M O K R A C J Ę

Z A R Z Ą D W O J E W Ó D Z K I

W Po znaniu

Z A Ś W I A D C Z E N I E N r

599342

Zarząd Wojewódzki Związku Bojowników o Wolność i Demokrację stwierdza, że Obywatel [ka] Ż m u d z i ń s k a Zofi a

Ilm lę 1 nazw isko]

syn "[córka] __Stanisława

'4 stycznia 1925 r. _w

urodzony [a] ---

Murowana Goślina

Ićzleń, m iesiąc, rok) |mleJscowo$ć)

zamieszkały fa] w 6 4 —6 2 0 _Mur owana G o ś l i n a t_u l « ________

— jest członkiem zwyczajnym ZBoWiD, nr legitymacji * -4642 0 / 5 1 ,— .262130___

— ©dpewied» warunkom -uprawnia-jąeyrrr do -człenkostwa- ZBoW iS *

Zaświadczenie jest dokumentem stwierdzającym prawo do korzystania ze świadczeń określo­

nych w Ustawie z dnia 23 października 1975 r. „o dalszym zwiększeniu świadczeń dla komba­

tantów i więźniów obozów koncentracyjnych” [Dz. U. Nr 34, poz. 186].

Jednocześnie stwierdza się, że w rozumieniu przepisów art. 8 te j Ustawy do okresu zatrud­

nienia wymienionemu [nej] zalicza się następujące* okresy działalności kombatanckiej oraz okresy uwięzienia w hitlerowskich obozach koncentracyjnych:

f

u w i e zi e n i a w hitlerowskich w i ę z i e n i a c h od 51 s tyc znia 1945 r,

do 5 listopada 1945 r. ~

h ; e ; or z

L orząću V i/ fe w ć iz k ie g o Z.E-ęW??.

( L t e ł o n M o j c h r z e k } podpis Sekretarza Zarządu

Wojewódzkiego ZBoWlID i pieczątka służbowa

Poznań

dnia 2 7 l i s t opad a

(rod zaj działaln ości o k re s od — do] . ]_ Q H l i e S

Łącznie P.ILĘL.ir ^__'_

Ł c r z ą d u W s i e w ó d i f c i f t S O Z R o W W

t& zzło fi >fi:«bcvrtcgl ] podpis P rezesa Zarządu W ojew ódzkiego ZBoWID

1 pieczątka służbowa

Z g o d n o ś ć o d p i s u z o r y g i n a ł e m

s t w ie r d z a m : . * -»

, o«... GUS-Aidfc /

M u r

197 9 roku

3 t r ; ’, a

• niepotrzebne skreślić Wzór Nr 1

U R Z Ą D M I A S T A I G M I N Y

( . . - 0 9 5 M u r o w a n o G o f . l i n a

Wolne od opłaty skarbowej

W ZG ral. Zam. 2698. 600 bl. a 100 X S k

13

14

15

16

17

U RZĄD DO SPRAW K O M B A TA N TÓ W I OSÓ B R EPR ESJONOW ANYCH 00-921 W ARSZAW A 53, UL. KRUCZA 36

%

D E C Y Z J A . Z . i . 5 0 . . .

z dnia ..

11:. 0

9

..

Kierownika Urzędu do Spraw Kom batantów i Osób Represjonowanych

Na podstawie art. .

4..pM .ł.U tA

su powojennego (Dz.U. Nr 17, poz. 75 z późn. zm.) potwierdzam z urzędu

Panu ( P a n i)

.... ...Zofia.... Ż,m. u.d.zińska...

kSA. :.GZ.Q....Mur.cH.o.na... (f.oJ.lin.o.

a d re s za m ie sz ka n ia

uprawnienia określone w wyżej wym ienionej ustawie i postanawiam zaliczyć następujące okresy i rodzaje dzia­

łalności kombatanckiej lub represji:

1 2 3

Okresy Rodzaj działalności kom batanckiej

lub represji

A rtykuł ustawy

n«

I0M-I/ISI4I3I P o b yt n hdle.roml<Lm więzieniu

V # 1

m iesiąc rok

do

\m-\mm

od I I I * I I I I I

do I l I * I I I l I

U J

od I I l * I I I I I

do I I M I I I I

L U

od

I I I

I I I I I

do I I I * ! I I I I

U J

o d

I I I * I I I I I

d o

I I M I I I I L U

łącznie lat ... miesięcy . . .

i.0...

Decyzja niniejsza może być zaskarżona do Naczelnego Sądu A dm inistracyjnego za pośrednictwem Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych w term inie trzydziestu dni od dnia jej doręczenia.

Kierownik Urzędu do Spraw

W ystawiono zaświadczenie prósjonbwanych

Kiołf)v»ntVa Urzjdu/Cl^s Kombatantów ^

n r i Osób R e prtsjE now snych

mgr kiż. W łodzim ierz Ku’taiek Pełnonró^inNe?.«łWSnańs!<in. ^

18

19

O A C ^{i a}

mm Pnn> ~ J A Toruń, 7 07 1998 r.

Archiwum Pomot-4 A

P J A

700 T O R y /y

o / / / /

Pani Zofia Żmudzińska Murowana Goślina ul.

Szanowna Pani !

Dziękujemy Pani bardzo za tak obszerną i piękną literacko (a to się rzadko zdarza) relację.

Otrzymała ona numer inwentarza 957, swoją teczkę i oczywiście swoje miejsce w Archiwum WSK. Dziękujemy !

Prosilibyśmy jednak o uzupełnienie relacji o Pani zdjęcie (jeśli to możliwe - z okresu okupacji).

Wspomina Pani także o dwóch siostrach PCK prowadzących w 1939 r. szkolenie w Murowanej Goślinie: Aleksandrze Kaźmierskiej i Ludwice Chudzińskiej. Czy zna Pani ich dalsze, wojenne losy ? Czy uczestniczyły w konspiracji ? Jeśli tak - bardzo prosimy o jakieś informacje.

Z wyrazami szacunku i najlepszymi życzeniami -

Cyrt'<sJ[L

Marta Czyżatłe

Dokumentalistka Działu WSK

20

21

22

23