Ludowe i potoczne etymologie toponimu Kielce z semantyką etniczną

A N N A L E S

81,9(56,7$7,60$5,$(&85,(6.à2'2:6.$

/8%/,1±32/21,$

92/;;9,, 6(&7,2)) 2009

STRESZCZENIE

:DUW\NXOHSU]HGVWDZLRQRĞZLĊWRNU]\VNLHHW\PRORJLHOXGRZHLSRWRF]QHVXJHUXMąFHĪHWR- ponim KielceMHVWQD]ZąPLHMVFRZąSRFKRG]ąFąRGHWQRQLPXZEU]PLHQLDFKKeltowie | Kieltowie

| Klatowie | Kelci µ&HOWRZLH¶:VWĊSHPGRZáDĞFLZHMDQDOL]\MHVWRSLVHW\PRORJLLQDXNRZHMZLHOR- znacznego toponimu KielceXZ]JOĊGQLDMąF\F]WHU\KLSRWH]\RQRPDVW\F]QHWRSRJUD¿F]QąQDMOH- SLHMXPRW\ZRZDQąLQDMEDUG]LHMSUDZGRSRGREQąWRSRJUD¿F]QRPHWDIRU\F]QąURGRZąLNXOWXUR- Zą$QDOL]DIDQWD]\MQHMHWQLF]QHMHW\PRORJLLSU]HSURZDG]RQD]RVWDáDQDPDWHULDOHMĊ]\NRZ\P];,;

L;;ZLHNLHP]HEUDQ\P]RSLVyZVWDW\VW\F]QRJHRJUD¿F]Q\FKSUDFDUFKHRORJLF]Q\FKKLVWRU\F]- Q\FKNUDMR]QDZF]\FKLQIRUPDWRUyZWXU\VW\F]QRUHNODPRZ\FKDXWRUVWZD)06RELHV]F]DĔVNLH- JR0%DOLĔVNLHJR7/LSLĔVNLHJR-&KąG]\ĔVNLHJR0+XELFNLHM-3D]GXUD-.XF]\ĔVNLHJR

$-DQNRZVNLHJR:6DGRZVNLHJR0.ZLHWQLHZVNLHMLLQDWDNĪH]HZVSyáF]HVQ\FKĞZLĊWRNU]\- VNLFKVWURQLQWHUQHWRZ\FK(NVFHUSFML]HZVSRPQLDQ\FKĨUyGHáLDQDOL]LHMĊ]\NRZHMZDUW\NXOHSRG- OHJDá\WZLHUG]HQLDSVHXGRHW\PRORJLF]QHLSVHXGRRQRPDVW\F]QH]DZLHUDMąFHVąG\QDWHPDWJHQH]\

toponimu KielceZ\UDĪRQHEH]SRĞUHGQLREąGĨSRĞUHGQLR:\NRU]\VWDQLHPHWRGRORJLLEDGDZF]HMWD- NLFKG]LHG]LQMĊ]\NR]QDZVWZDMDNHW\PRORJLDLRQRPDVW\NDV]F]HJyOQLHNODV\¿NDFMLVHPDQW\F]- QHMQD]ZPLHMVFRZ\FK:7DV]\FNLHJRRUD]]DUHMHVWURZDQLHQLH]Z\NáHJRERJDFWZDLRU\JLQDOQR- ĞFLHW\PRORJLLOXGRZ\FKZ]HVWDZLHQLX]LQWHUSUHWDFMąRQRPDVW\F]QąSR]ZROLáRQDXND]DQLHSUR- EOHPDW\NLHW\PRORJL]RZDQLDQDXNRZHJRLQLHQDXNRZHJRQDV]HURNLPWOHMĊ]\NR]QDZF]\PNXOWX- URZ\PLKLVWRU\F]Q\P:DUW\NXOHZVND]DQH]RVWDá\WDNĪHSU]\F]\Q\SRZVWDQLDDQDOL]RZDQ\FKUH- JLRQDOQ\FKSRP\VáyZHW\PRORJLF]Q\FKDVRFMDFMHGĨZLĊNRZHQLHXGRNXPHQWRZDQHL]P\ĞORQH]D- SLV\WRSRQLPXRĞZLHFHQLRZDLURPDQW\F]QDFHOWRPDQLDSUyEDVWZRU]HQLDORNDOQHJR0LWX3RF]ąW- NX RVDG\ RUD] PHJDORPDQLD UHJLRQDOQD UR]ZLQLĊWD ]ZáDV]F]D Z F]DVDFK XWUDW\ QLHSRGOHJáRĞFL

-Ċ]\NRZDLQWHUSUHWDFMD]QDNXNXOWXURZHJRMDNLPMHVWWRSRQLPKielceVáXĪ\SR]QDQLXFLHNDZ\FK

SU]HMDZyZSV\FKLF]QHMQDWXU\PLHV]NDĔFDĞZLĊWRNU]\VNLHJRUHJLRQXáąF]\VLĊ]SRMĊFLHPPDáHMRM- F]\]Q\RUD]XF]HVWQLFWZHPZĞZLHFLHNXOWXU\WUDG\FMLL]Z\F]DMyZORNDOQHMZVSyOQRW\

6áRZDNOXF]RZHMĊ]\NR]QDZVWZROHNV\NRORJLDRQRPDVW\NDWRSRQLPLDQD]Z\PLHMVFRZH

etniczne, toponim KielceHW\PRORJLDOXGRZDHW\PRORJLDQDXNRZD

Ludowe i potoczne etymologie toponimu Kielce ]VHPDQW\NąHWQLF]Qą

(/ĩ%,(7$0,&+2:

)RONDQGFRPPRQHW\PRORJLHVRIWKHWRSRQ\PRIKielce with ethnic semantics Instytut Filologii Polskiej, Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach

: DUW\NXOH SU]HGVWDZLDP ĞZLĊWRNU]\VNLH QLHRQRPDVW\F]QH OXGRZH SR- WRF]QHHW\PRORJLHVXJHUXMąFHĪHWRSRQLPKielceMHVWQD]ZąPLHMVFRZąHWQLF]- Qą1DGPLHQLüZW\PPLHMVFXQDOHĪ\ĪHZSUDZG]LHKielce to nazwa miejsco- ZDZLHOR]QDF]QDDOHQLHFLHPQDRQLHPRĪOLZHMGRXVWDOHQLDHW\PRORJLL:MĊ- ]\NR]QDZVWZLH SROVNLP ]QDQH Vą REHFQLH F]WHU\ HW\PRORJLH RQRPDVW\F]QH

WRSRJUD¿F]QD 3 6PRF]\ĔVNLHJR WRSRJUD¿F]QRPHWDIRU\F]QD 0 .DPLĔVNLHM

G]LHUĪDZF]D ' .RSHUWRZVNLHM L NXOWXURZD Z XMĊFLX 0 5XGQLFNLHJR RUD]

65RVSRQGD7RSRQLPKielceZHW\PRORJLLQDXNRZHMáąF]RQ\MHVWSRZV]HFK- nie z rdzeniem NLHá PDMąF\P V]F]HJyOQ\ VWDWXV ]QDF]HQLRZ\ 3U]\MPXMH VLĊ

ERZLHPZMĊ]\NR]QDZVWZLH±LWDNLVWDQRG]ZLHUFLHGODPLQVáRZQLNHW\PROR- JLF]Q\)6áDZVNLHJR±ĪHZ\UD]\NLHáµRVWU\]ąE]QDMGXMąF\VLĊPLĊG]\VLH- NDF]DPLD]ĊEDPLWU]RQRZ\PLXQLHNWyU\FK]ZLHU]ąWZ\VWDMąF\¶RUD]NLHá µF]ĊĞüQRZHMURĞOLQ\Z\VXZDMąFDVLĊ]QDVLRQD¶WRGZLHRGUĊEQHMHGQRVWNLOHN- V\NDOQH ± KRPRQLP\ D QLH ZDULDQW\ ]QDF]HQLRZH MHGQHJR Z\UD]X +RPRQL- PLDWDVNXWNRZDáDZVWDURSROV]F]\ĨQLHZ\VWĊSRZDQLHPIRUPDFMLRRGPLHQQHM

IXQNFMLMĊ]\NRZHMÀHNV\MQHMF]\VHPDQW\F]QHMQLH]DZV]HMXĪG]LVLDM]QDQ\FK

QSRGREXU]HF]RZQLNyZPRĪOLZHE\áRQLHJG\ĞXWZRU]HQLH]GUREQLHQLDkielec, ZOPkielce±DQDORJLF]QLHZGZyFK]QDF]HQLDFKDµ]ĊE\Ná\¶EµF]ĊĞFLURĞOL- Q\¶:V]\VWNLHLVWQLHMąFHDXWRUVNLHZHUVMHHW\PRORJLF]QHVSRU]ąG]RQHZHGáXJ

RERZLą]XMąF\FKZRQRPDVW\FHZ\PRJyZRGQRV]ąVLĊZ\áąF]QLHGRSRZ\ĪV]H- JROHNV\NDOQRVHPDQW\F]QHJRVWDWXVXUG]HQLDNLHáDZLHORĞüVWDQRZLVNZ\QLND

]HZVND]DQHMKRPRQLPLL=QDF]HQLHUHDOQHWRSRQLPXKielcePDRF]\ZLĞFLHFKD- UDNWHU Z\áąF]QLH ORNDOL]XMąF\ µVWROLFD ZRMHZyG]WZD ĞZLĊWRNU]\VNLHJR¶ QDWR- PLDVW±ZP\ĞOOLF]ąF\FKVLĊZMĊ]\NR]QDZVWZLHWHRULLRQRPDVW\F]Q\FK±Kiel

ceWRQD]ZD]SRFKRG]HQLD

DWRSRJUD¿F]QD¹SRZVWDáDRGDSHODW\ZXNLHOFHµNLHáNLURĞOLQQH¶0OPRGVWD- URSROVNLHJRU]HF]RZQLNDkielecSRUDQDORJLF]QHwidelec – widelce, palec – palce

-HVWRQSRNUHZQ\IRUPRPZVSyáF]HVQ\PNLHáHN, NLHáNRZDüOXEJZDURZ\Pna

NLHá, QDNáRµWHUHQPRF]DURZDW\SRURVá\PáRGąWUDZą¶LZVND]XMHQDSRáRĪHQLHSLHU- ZRWQHMVWDURNLHOHFNLHMRVDG\ZPLHMVFXXMDZQLDMąF\PQDWXUDOQąSRGDWQRĞüJUXQ- WXGRZ\VWĊSRZDQLDXQLNDOQHMNLHáNXMąFHMURĞOLQQRĞFL6]F]HJyáRZDRQRPDVW\F]- QD Z\NáDGQLD VHPDQW\F]QD QD]Z\ Kielce Z LQWHUSUHWDFML WRSRJUD¿F]QHM 3 6PR- F]\ĔVNLHJRWRµRVDGDSRáRĪRQDQDJUXQFLHSRGPRNá\PEDJQLVW\PQDNWyU\P

G]LNRNU]HZLąVLĊ]DURĞOD]ZáDV]F]DQLVNRSLHQQDZLHU]ELQD¶

b) rodowa² Z\ZRG]ąFD VLĊ RG QD]Z\ RVRERZHM .LHOFH 0 OP RG VWDUR- polVNLHJRSU]H]ZLVNDKielc || KielecR]QDF]DMąFHMµRJyáOXG]L]URGX.LHOFD¶

136PRF]\ĔVNL1D]ZDPLHMVFRZD.LHOFHRUD]MHMOHNV\NDOQRVHPDQW\F]QDED]DÄ2QRPDVWL- FD´;9,,,V±.5\PXWNazwy miast Polski:URFáDZV65RVSRQG6áRZ

nik etymologiczny miast i gmin PRL:URFáDZVLLQQL

2:']LNRZVNL'.RSHUWRZVNDToponimia Kielc, :DUV]DZDV'.RSHUWRZVND

Nazwy miejscowe województwa kieleckiego.UDNyZVHDGHP.LHOFH+LVWRULDLZVSyá

F]HVQRĞüZQD]HZQLFWZLH.LHOFHV±

3U]H]ZLVNRKielecSRFKRG]LWDNĪHRGU]HF]RZQLNDkielecDOHZ]QDF]HQLXµ]ąE¶

L SLHUZRWQLH PRJáR GRW\F]\ü RVRE\ ] FKDUDNWHU\VW\F]Q\PL Z\VWDMąF\PL ]ĊED- PL%ĊGąFHZXĪ\FLXRJyOQHRNUHĞOHQLHURGXKielce]RVWDáRQDVWĊSQLHSU]HQLH- VLRQHEH]GRGDWNRZ\FK]PLDQQDQD]ZĊRVDG\SU]H]yZUyG]DPLHV]NDQą2QR- PDVW\F]QDZ\NáDGQLDVHPDQW\F]QDWRSRQLPXZLQWHUSUHWDFMLURGRZHM'.RSHU- WRZVNLHMWRµRVDGDZNWyUHMPLHV]NDMą.LHOFHF]\OLOXG]LHRVDGQLF\]URGX

.LHOFD¶

FNXOWXURZDSRFKRG]ąFDRGDSHODW\ZXNLHáZ]QDF]HQLXµĞFLĊW\RVWU\RG- ]LRPHNGU]HZD¶]GRGDQLHPSU]\URVWNDc e2QRPDVW\F]QDZ\NáDGQLDVHPDQ- W\F]QDWRSRQLPXZLQWHUSUHWDFML65RVSRQGD³EU]PLµRVDGDRWRF]RQDSDOLVDGą

GU]HZQąXáRĪRQą]NáyGF]\OLNáyZGU]HZQ\FK¶OXE±ZXMĊFLX05XGQLFNLH- go⁴µRVDGDSRáRĪRQDQDSRUĊELHQDNWyUHMVWHUF]\SHáQRRG]LRPNyZGU]HZ

SQLGU]HZQ\FKSR]RVWDá\FKSRĞFLĊFLX¶

G WRSRJUD¿F]QRPHWDIRU\F]QD⁵ SRFKRG]ąFD RG NLHOFH 0 OP RG DSHODW\- wu kielecµNLHá]ąE¶OHF]XĪ\W\Z]QDF]HQLXSU]HQRĞQ\PµFRĞRVWURVWHUF]ąFHMDN

NLHá¶%DUG]RVáDERXGRNXPHQWRZDQDL]DOHGZLH]DU\VRZDQDHW\PRORJLD0.D- PLĔVNLHMQLHRGQRVLVLĊGRURG]DMXURĞOLQQRĞFLOHF]GRJHRORJLF]QHJRXNV]WDáWR- ZDQLD WHUHQX SRU Kielce µRVDGD SRáRĪRQD QD WHUHQLH JyU]\VW\P Z PLHMVFX

ZNWyU\PJyU\PDMąRVWUHMDNNá\VNDOLVWHZ\VWĊS\¶

:ĞZLHWOHZVSRPQLDQHMSRZ\ĪHMKRPRQLPLLUG]HQLDNLHáPRĪQD]DXZDĪ\ü

ĪH GZLH ] SRZ\ĪV]\FK HW\PRORJLL RQRPDVW\F]Q\FK WRSRJUD¿F]QD LNXOWXURZD

Z\QLNDMą]H]QDF]HQLDµF]ĊĞüURĞOLQ\¶3R]RVWDáH±URGRZDLWRSRJUD¿F]QRPHWD- IRU\F]QD±ZSUDZG]LHQDZLą]XMąGR]QDF]HQLDµ]ąENLHá¶DOHF]\QLąWRZ\áąF]- QLHZVSRVyESRĞUHGQLOXEPHWDIRU\F]Q\1DMREV]HUQLHM]RVWDá\GRWHMSRU\XDUJX- PHQWRZDQHZHUVMHWRSRJUD¿F]QDLURGRZD3R]RVWDáHVąEDUG]RU]DGNR]DXZDĪD- QHLUR]SRZV]HFKQLDQHSU]H]MĊ]\NR]QDZFyZ⁶

+LSRWH]DHWQLF]QDQDWRPLDVWQLJG\LQLJG]LHQLHE\áDSU]H]RQRPDVWyZX]QD- QD ]D SUDZGRSRGREQą JG\Ī SU]HF]ą MHM ]GHF\GRZDQLH ]DUyZQR Z]JOĊG\ MĊ]\- NRZHLRQRPDVW\F]QHMDNLSR]DMĊ]\NRZH=WHJRSRZRGXDQDOL]RZDQHGDOHMUH- JLRQDOQHSRP\Vá\HW\PRORJLF]QH]DOLF]\üQDOHĪ\Z\áąF]QLHGRNUĊJXHW\PRORJLL

OXGRZ\FKLSRWRF]Q\FK

=MDZLVNR HW\PRORJLL OXGRZHM REHFQH Z LQWHUSUHWRZDQLX JHQH]\ ZLHOX SRO- VNLFKWRSRQLPyZSU]H]QLHRQRPDVWyZQLH]RVWDáRZ\F]HUSXMąFR]EDGDQH2QR- PDVW\F]QH PRQRJUD¿H L VáRZQLNL HW\PRORJLF]QH QD]Z PLHMVFRZ\FK ZSUDZG]LH

3 6 5RVSRQG 0yZLą QD]Z\ :DUV]DZD  V  LGHP 6áRZQLN HW\PRORJLF]Q\ PLDVW

i gmin...V

405XGQLFNL1D]Z\U]HF]QH*LOGQLFD8NOHMD6ąSROQLDLSRNUHZQHÄ2QRPDVWLFD´,;

V±

50.DPLĔVNDNazwy miejscowe dawnego województwa sandomierskiegoF],,:URFáDZ

V

66]F]HJyáRZ\SU]HJOąGVWDQRZLVNZ(0LFKRZ/HJHQGD.LHOF]DPNQLĊWDZQD]ZLH6WXGLXP

etymologiczne i kulturowe.LHOFHV±

F]DVDPLSU]\F]\QNRZRXZ]JOĊGQLDMąEáĊGQHREMDĞQLHQLDGDQHMQD]Z\DOHWUDN- WXMąMH]Z\NOHMDNFLHNDZRVWNĊLVZRLVWHGRSHáQLHQLHZáDĞFLZHMHW\PRORJLLQD- XNRZHMRQRPDVW\F]QHM6SHF\¿F]Q\PDWHULDáMĊ]\NRZ\ZSRVWDFLHW\PRORJL- ]RZDQLDWRSRQLPyZQLHE\áSRGGDZDQ\NRQVHNZHQWQHPXRSLVRZLLPRĪHGODWH- JRGRWHMSRU\QLHGRVWU]HĪRQRSHUVSHNW\ZMDNLHQLHVLHWDN]DNUHĞORQHSROHED- GDZF]H^-HGQDN±MDNZ\ND]DáDPZVZRMHMPRQRJUD¿LLLQQ\FKRSUDFRZDQLDFK

±GRRSLVX]MDZLVNDQLHRQRPDVW\F]QHMOXGRZHMLSRWRF]QHMHW\PRORJLLĞZLĊWR- NU]\VNLFKLQLHW\ONRWRSRQLPyZPRĪQDHIHNW\ZQLH]DVWRVRZDüPHWRGRORJLĊ

WDNLFKG]LHG]LQMĊ]\NR]QDZVWZDMDNHW\PRORJLDLRQRPDVW\ND⁸:ERJDW\PSL- ĞPLHQQLFWZLHUHJLRQDOQ\P]UyĪQLFRZDQ\PFKURQRORJLF]QLHLJDWXQNRZRWHNVW\

OLWHUDFNLH SRH]MD OHJHQG\ SRGDQLD QLHMĊ]\NR]QDZF]H WHNVW\ QDXNRZH KLVWR- U\F]QHDUFKHRORJLF]QHJHRJUD¿F]QHLWGDUW\NXá\SRSXODUQRQDXNRZHLG]LHQ- QLNDUVNLH SLĞPLHQQLFWZR WXU\VW\F]QRNUDMR]QDZF]H WHNVW\ UHNODPRZH L SUR- PRF\MQHVWURQ\LQWHUQHWRZHJPLQPLDVWV]NyáLWGRGQDOHĨüPRĪQDERZLHP

OLF]QH WZLHUG]HQLD SVHXGRHW\PRORJLF]QH L SVHXGRRQRPDVW\F]QH ]DZLHUDMąFH

LQWHUHVXMąFH L ]DG]LZLDMąFH RQRPDVWĊ KLSRWH]\ R JHQH]LH UyĪQ\FK WRSRQLPyZ

ZSU]\SDGNXWRSRQLPXKielce]DUHMHVWURZDáDPDĪNLONDG]LHVLąWQLHRQRPDVW\F]- Q\FKHW\PRORJLLUHSUH]HQWXMąF\FKVHPDQW\NĊSDPLąWNRZąNXOWXURZąWRSRJUD-

¿F]QąVáXĪHEQąHWQLF]QąLURGRZą

(NVFHUSFMDVąGyZLZ\SRZLHG]HĔQDWHPDWJHQH]\UyĪQ\FKWRSRQLPyZSUR- ZDG]LGRZQLRVNXĪHKLSRWH]\SVHXGRHW\PRORJLF]QHPRJąE\üZQLFKIRUPX- áRZDQH Z VSRVyE GZRMDNL ]DZLHUDMąF ZVND]DQLH QD D NRQNUHWQą MHGQRVWNĊ

MĊ]\ND±U]HNRPąSRGVWDZĊWRSRQLPXF]DVHP]SRGDQLHPMHM]QDF]HQLDSU]H- NV]WDáFHĔIRQHW\F]Q\FKOXEQLHNWyU\FKGDQ\FKJUDPDW\F]Q\FKSRUZ\ZRG]ą Mą W]QQD]ZĊ.LHOFHod przetworzonej nazwy CeltówOXEZLąĪHMą]]DáRĪHQLHP

RVDG\SU]H]&HOWyZLGDZQąZ\PRZąWHJRVáRZDÄNODWRZLH´ENRQNUHWQ\GH- V\JQDWSR]DMĊ]\NRZ\FR±]HZ]JOĊGXQDQLHMĊ]\NR]QDZF]\FKDUDNWHUHNVFHU- SRZDQ\FKWHNVWyZ±PRĪQDX]QDü]DSRĞUHGQLHZVND]DQLHQDMHGQRVWNĊMĊ]\- NDQSQD]ZĊPLDVWDZ\ZRG]ąRG&HOWyZ±]ZDQ\FKLQDF]HM.HOWDPL1DWRPLDVW

GRWZLHUG]HĔSVHXGRRQRPDVW\F]Q\FK]DOLF]\üPRĪQDZV]HONLHZ\SRZLHG]HQLD

,VWQLHMHQDWRPLDVWSUDFDXMPXMąFD]DJDGQLHQLHHW\PRORJLLOXGRZHM]SHUVSHNW\Z\V\QFKUR- QLF]QHMLQDPDWHULDOHDSHODW\ZQ\P:&LHQNRZVNLTeoria etymologii ludowej:DUV]DZD

8(0LFKRZ/HJHQGD.LHOF«WDNĪHHDGHPO topograficznych pseudoetymologiach nazwy miejscowej Kielce,Ä6WXGLD)LORORJLF]QH$NDGHPLLĝZLĊWRNU]\VNLHM´W.LHOFHV±

eadem, (W\PRORJLDWRSRQLPX.LHOFHZUHJLRQDOQHMĞZLDGRPRĞFLMĊ]\NRZHM>Z@Preteksty – teksty – konteksty0%DUDĔVNL=7U]DVNRZVNLUHG.LHOFHV±HDGHPInternetowe pseu

doetymologie nazwy miejscowej Kielce, Ä6WXGLD )LORORJLF]QH8QLZHUV\WHWX +XPDQLVW\F]QR3U]\- URGQLF]HJR-DQD.RFKDQRZVNLHJR´W.LHOFHV±HDGHP0DáHRMF]\]Q\&]\.LHO

FHWRQD]ZDPLHMVFRZDSDPLąWNRZD"Ä.ZDUWDOQLN3RORQLVW\F]Q\´Konteksty kulturoweQUURN,

.LHOFHV±HDGHP5HJLRQDOQHREMDĞQLHQLDHW\PRORJLLWRSRQLPX.LHOFH]PRW\ZDFMąNXO

WXURZąÄ5RF]QLNĝZLĊWRNU]\VNL´.LHOFHV±HDGHPKulturowa interpretacja topo

QLPX.LHOFHZMĊ]\NR]QDZVWZLHLĨUyGáDFKUHJLRQDOQ\FKÄ6WXGLD)LORORJLF]QH8QLZHUV\WHWX+XPD- QLVW\F]QR3U]\URGQLF]HJR-DQD.RFKDQRZVNLHJR´W.LHOFHV±LLQ

ZVND]XMąFHQDSLHUZRWQąPRW\ZDFMĊVHPDQW\F]QąWRSRQLPXZDĪQąZPRPHQ- FLHSRZVWDQLDRVDG\LMHMQD]Z\'RMĊ]\NRZHJRRSLVXZ\SRZLHG]HĔWHJRW\SX

]SRZRG]HQLHPXGDMHVLĊ]DVWRVRZDüWUDG\F\MQąNODV\¿NDFMĊVHPDQW\F]QąQD]Z

PLHMVFRZ\FK:7DV]\FNLHJRSR]ZDODMąFąQD]DNZDOL¿NRZDQLHGDQHMSVHXGR- HW\PRORJLL GR RNUHĞORQHJR WRSRQLPLF]QHJR W\SX ]QDF]HQLRZHJR WRSRJUD¿F]- QHJRG]LHUĪDZF]HJRNXOWXURZHJRVáXĪHEQHJRHWQLF]QHJRLWG⁹:\HNVFHUSR- ZDQH]HĨUyGHáWZLHUG]HQLDSVHXGRRQRPDVW\F]QHSRG]LHOLüPRĪQDWDNVDPRMDN

VąG\SVHXGRHW\PRORJLF]QHF]\OLQDWDNLHNWyUHQD]\ZDMąRNUHĞORQ\PRGHOVH- PDQW\F]Q\ D EH]SRĞUHGQLR ± EUDN WDNLFK WZLHUG]HĔ Z ĨUyGáDFK Z\NRU]\VWD- Q\FKZW\PDUW\NXOHSRULQQHWHJRW\SXQD]ZD.LHOFHE\áDE\RERF]QRĞFLąGR

*URWQLNyZLWU]HEDE\Mą]DOLF]\üGRNDWHJRULLRVDGVáXĪHEQ\FKEąGĨESR- ĞUHGQLRQSMDNRE\RGQDURGX.LHOWyZF]\OL&HOWyZSRF]ąWHNLQD]ZĊVZąSR

Z]LĊáROXE]DĞ inni Z\ZRG]ąMHMSRFKRG]HQLHRGQDURGX&HOWyZLQDF]HM.HO

ci)=DVWRVRZDQLHWDNLHMPHWRGRORJLLEDGDZF]HMRUD]XZ]JOĊGQLHQLHQLH]Z\NáH- JRERJDFWZDLRU\JLQDOQRĞFLKLSRWH]OXGRZ\FKZ]HVWDZLHQLX]RQRPDVW\F]Qą

LQWHUSUHWDFMąHW\PRORJLF]QąSR]ZDODQDSRND]DQLHSUREOHPDW\NLHW\PRORJL]R- ZDQLDQDXNRZHJRLQLHQDXNRZHJRQDV]HURNLPWOHMĊ]\NR]QDZF]\PNXOWXUR- Z\PLKLVWRU\F]Q\P

1D]Z\PLHMVFRZHHWQLF]QHSLHUZRWQLHR]QDF]Dá\PQLHMV]ąOXEZLĊNV]ąJUR- PDGĊOXG]NąQD]\ZDQąZHGáXJZáDĞFLZRĞFL]DPLHV]NDQHJRSU]H]QLąWHUHQXSR- FKRG]HQLD]SHZQHMRNROLF\OXEPLHMVFRZRĞFLOXEFKDUDNWHU\VW\F]QHJRGODQLHM

SRĪ\ZLHQLDF]\OLRNUHĞODQąZHGáXJMHMSRFKRG]HQLDUHJLRQDOQHJRHWQLF]QHJR

OXESDĔVWZRZHJR¹⁰6ąVWRVXQNRZRQLHOLF]QHQDWHUHQLH3ROVNLGRĞüQLHMHGQROL- WHL]DOLF]DQHGRQDMVWDUV]\FKPRGHOLQD]HZQLF]\FK:V]\VWNLHPDMąVWUXNWXU\

SU\PDUQHSU]HQLHVLRQHEH]GHU\ZDFMLQDQD]ZĊRVDG\]QD]ZOXG]LQSJUXSQD- URGRZRĞFLRZ\FKLSOHPLHQQ\FKCygany, Prusy, Czechy,.DáPXNL, Mazury, Pie

czyniegiQD]ZPLHV]NDĔFyZLJUXSSOHPLHQQ\FK]SU]\URVWNLHPanin i wtedy SU]\ELHUDMą]DNRĔF]HQLHanyDolany, Mazowszany, =DU]HF]DQ\,ĝOĊĪDQ\QD]Z

PLHV]NDĔFyZXWZRU]RQ\FKSU]\URVWNLHPLFHRZLFH__‘ewiceSRUNagorzy

ce, StawowiceQD]ZPLHV]NDĔFyZLJUXSSOHPLHQQ\FK]SU]\URVWNLHPce:Ċ

grzce, Skawce, NiemceQD]ZPLHV]NDĔFyZ]SU]\URVWNLHPaki/HĞQLDNL, ĝOĊ

zaki.¹¹ -DN SRWZLHUG]LáD ' .RSHUWRZVND Z UHJLRQLH ĞZLĊWRNU]\VNLP MHVW W\O- NRWDNLFKQD]ZGDWRZDQ\FKQD;,9±;9ZLHNFRVWDQRZL]DOHGZLH

]EDGDQ\FKQD]ZSRFKRGQ\FKRGRNUHĞOHĔOXG]L:LĊNV]RĞü]QLFKVáXĪ\áD

SLHUZRWQLHGRR]QDF]DQLDSU]HVLHGOHĔFyZQD]\ZDQ\FKZHGáXJWHUHQX]DPLHV]- NDQLDLSRĞUHGQLRSU]\QRVLáDWHĪLQIRUPDFMH¿]MRJUD¿F]QHBielany µPLHV]ND- MąF\QDELHODFKEáRWDFK¶ Dolany, Nagórzany, Przedmoszczany,7XF]ĊS\&]D- VHP GRW\F]\á\ PLHMVFRZRĞFL SRFKRG]HQLD 'ĊEQLDNL µSRFKRG]ąF\ ] 'ĊEQD¶

9:7DV]\FNL6áRZLDĔVNLHQD]Z\PLHMVFRZHXVWDOHQLHSRG]LDáX.UDNyZ

10 IbidV 

11(5]HWHOVND)HOHV]NRUHG3ROVNLHQD]Z\ZáDVQH(QF\NORSHGLD:DUV]DZDV

Kijany, OXENRQNUHWQHJRSOHPLHQLDF]\QDURGRZRĞFLMorawiany, Pieczeniegi, Pieczenogi (co RG SU]HNUĊFRQHJR HWQRQLPX Pieczyngowie µSOHPLĊ WXUHFNLH¶

Pomorzany, Prusy,:áRFK\'RQD]ZĞZLĊWRNU]\VNLFK]GZX]QDF]QąLQWHUSUH- WDFMą'.RSHUWRZVND]DOLF]\áD'ĊELDQ\µPLHV]NDMąF\ZĞUyGGĊEyZ¶OXEµSR- FKRG]ąF\]'ĊE\'Ċbna’),*áRJRZLDQ\, Modrzany, Stawiany,=DJyU]DQ\, Po

dolany, Swojczany.¹²

.,(/&(.(/72:,(_.,(/72:,(_./$72:,(_.(/&,µ&(/72:,(¶



+LSRWH]D ZLąĪąFD JHQH]Ċ WRSRQLPX Kielce ] QD]Zą ZáDVQą ± HWQRQLPHP

ZZDULDQWDFKIRQHW\F]Q\FKLÀHNV\MQ\FKKeltowie | Kieltowie | Klatowie | Kel

ciSRMDZLáDVLĊZRSLVDFKVWDW\VW\F]Q\FKSUDFDFKDUFKHRORJLF]Q\FKKLVWRU\F]- Q\FKNUDMR]QDZF]\FKLZLQIRUPDWRUDFKR.LHOFDFK];,;L;;ZLHNX%DUG]R

F]ĊVWR UR]SRZV]HFKQLDQD MHVW WDNĪH SU]H] ZVSyáF]HVQH UHJLRQDOQH VWURQ\ LQWHU- QHWRZH$UJXPHQWDFMDSRGVWDZRZDZW\PSRP\ĞOHHW\PRORJLF]Q\PSROHJDQD

IDQWD]\MQ\P GRZRG]HQLX ĪH &HOWRZLH ]DWU]\PDOL VLĊ QD ]LHPL ĞZLĊWRNU]\VNLHM

SRGF]DVVZRMHMZĊGUyZNLSR(XURSLHLSR]DNáDGDOLWXWDMVZRMHRVDG\PLQ.LHO- FH$XWRUVWZR WHM VWDUHM RU\JLQDOQHM DOH ]XSHáQLH QLHSUDZGRSRGREQHM KLSRWH]\

HW\PRORJLF]QHMQLH]RVWDáRMHGQR]QDF]QLHSRWZLHUG]RQH:LĊNV]RĞüĨUyGHáSU]\- SLVXMHMą$61DUXV]HZLF]RZLOXE-'áXJRV]RZLQLHSRGDMąFMHGQDNSU]\W\P

GRNáDGQLHMV]\FKGDQ\FKELEOLRJUD¿F]Q\FK3RQLHZDĪRGV]XNDQLHMHMZG]LHáDFK

Z\PLHQLRQ\FKDXWRUyZQLH]RVWDáR]ZLHĔF]RQHSRZRG]HQLHPUHNRQVWUXNFMDNRQ- FHSFMLHW\PRORJLF]QHMSU]HSURZDG]RQD]RVWDáDQDSRGVWDZLHĨUyGHáSRĞUHGQLFK

'XPQHSU]HNRQDQLHRVWDURĪ\WQRĞFLNLHOHFNLHMRVDG\±]JRGQH]WHQGHQFMD- PL HSRNL URPDQW\]PX L Z GXFKX QDWFKQLRQHJR LQWXLF\MQHJR HW\PRORJL]RZDQLD

±V]HU]\OLV]F]HJyOQLHDXWRU]\SRSXODUQ\FKZ;,;ZLHNXRSLVyZKLVWRU\F]QRVWD- W\VW\F]Q\FK PLDVW :HUVMĊ HWQLF]Qą SRZRáXMąF VLĊ QD DXWRU\WHW$ 6 1DUXV]H- ZLF]DRGQRWRZXMHRSLVKLVWRU\F]QRVWDW\VW\F]Q\PLDVWD]URNXZNWyU\P

UHDOLVW\F]QLH]ZUyFRQRXZDJĊQDEUDNXGRNXPHQWRZDQLDLFKURQRORJLF]QHNRQ- VHNZHQFMHWDNLHMHW\PRORJLL

Kielce Naruszewicz wywodzi, MDNRE\RGQDURGX.LHOWyZF]\OL&HOWyZSRF]ąWHNLQD]ZĊ

VZąSRZ]LĊáRJG\E\VLĊWRGDáRVSUDZG]LüQDWHQF]DVWRPLDVWRSU]HFKRG]LáRE\LQQHVZąVWDURĪ\W- QRĞFLą¹³

$UFKHRORJ)06RELHV]F]DĔVNLSRZWDU]DKLSRWH]ĊHWQLF]QąZRSUDFRZDQLX

DUFKHRORJLF]Q\P]URNXWUDNWXMąFMąMXĪMDNRSRZV]HFKQLH]QDQąZ;,;

ZLHNX%\üPRĪHZáDĞQLHMHJRSUDFDVWDáDVLĊSRZRGHP±F]ĊVWHJRZRNUHVLH

SyĨQLHMV]\P±SU]\SLV\ZDQLDWHMHW\PRORJLL$1DUXV]HZLF]RZLSRU

12'.RSHUWRZVND1D]Z\PLHMVFRZH«V±

13 Kielce wojewódzkie. 2SLV KLVWRU\F]QRVWDW\VW\F]Q\ PLDVWD ]  URNX /HFK 6WĊSNRZVNL

RSUDFZVWĊSHPRSDWU]\á.LHOFHV

*UyGWREDUG]RVWDURĪ\WQ\DPLDáMXĪ XF]RQ\FKFRáDPDOLVRELHJáRZ\QDGZ\ZLHG]HQLHP

SRF]ąWNXLSRZRGX QD]ZLVNDWHJRPLDVWDRGQDURGX.LHOWyZF]\OL&HOWyZ]DFQHPX1DUXV]HZL- F]RZLEDUG]RVLĊWRE\áRSRGREDáR¹⁴

-1&KąG]\ĔVNLZUSRGNUHĞOLáRF]\ZLVWHQLHSRGRELHĔVWZRHW\PROR- JLF]QHKLSRWH]\]SU]\F]\QQLHW\OHFKURQRORJLF]Q\FKFRJHRJUD¿F]Q\FK]ZLą- ]DQ\FK]HV]ODNLHPPLJUDFML&HOWyZSRU

3U]HFLZNRSUDZG]LHKLVWRU\F]QHM]DáRĪHQLD.LHOFQLHNWyU]\Z\ZLHĞü]DPLHU]\OLWĊQD]ZĊRG

QDURGX.LHOWyZF]\OL&HOWyZĪHQDJyU]HREHFQLH.DUF]yZNą]ZDQHMPLHOLVZHERĪ\V]F]DDZH- ZQąWU]JyU\SRSLRá\VZ\FKNUyOyZFKRZDOLOHF]WZLHUG]HQLHWRQLHPD]DVREąQDZHWVáXV]QHJRGR- PQLHPDQLD$OERZLHP.LHOWRZLHF]\OL&HOWRZLH]DSDQRZDQLD7DUNZLQLMXV]DVWDUHJRZ5]\PLH

Z\UXV]\ZV]\]HVZ\FKVLHGOLVNQLHZ6F\W\LOHF]QDGEU]HJDPL3DGXRVLHGOL¹⁵

$XWRU]\LQQHJR;,;ZLHF]QHJRRSLVXKLVWRU\F]QRVWDW\VW\F]QHJR±0%D- OLĔVNLL7/LSLĔVNL±VąSRGREQLHNU\W\F]QLHQDVWDZLHQLZLG]ąFQLHNRQVHNZHQ- FMHFKURQRORJLF]QHKLSRWH]\±FKRFLDĪWDNĪHSU]\WDF]DMąMąZVZRLPG]LHOHSRU

.LHOFHQDG6LOQLFą1LHSU]\ZLą]XMąFZLDU\GRP\VáRPMDNRE\ PLHMVFHWRSRF]ąWHNLQD]ZĊ

RGQDURGX.LHOWyZF]\OL&HOWyZRWU]\PDáR]DZV]HMHGQDNZLHONDMHVWMHJRVWDURĪ\WQRĞü¹⁶

3yĨQLHMV]HĨUyGáD±]SRF]ąWNX;;ZLHNXLZVSyáF]HVQHQRWXMąF]DVDPLZHU- VMĊRERF]Qą]H]PLDQDPLZ]DNUHVLHJUXS\keSROHJDMąF\PLQDMHM]PLĊNF]HQLX

Keltowie | KieltowieSRU

>@XF]RQ\ELVNXS1DUXV]HZLF]VLĊJQąáSRQLąDĪGRSUDVWDUHJRQDURGX &HOWyZ (.HOWyZ)^ :HGáXJOHJHQG\QD]ZDPLDVWDZ\ZRG]LVLĊRG>@&HOWyZ.LHOWyZ¹⁸

InniQD]ZĊPLDVWDZ\ZRG]ąRG&HOWyZ±]ZDQ\FKLQDF]HM.HOWDPL±NWyU]\WXWDM]DWU]\- PDOLVLĊSRGF]DVVZRMHMZĊGUyZNLSR(XURSLH¹⁹

6ąWDNĪHSUDFHNWyUH±QLHWURV]F]ąFVLĊRSUDZGĊMĊ]\NRZą±SRPLMDMąSRG- VWDZĊZIRQHW\F]QHMZHUVMLKeltowieZVND]XMąFMąW\ONRSRĞUHGQLRSU]H]FR]R- VWDZLDMąSROHGRFDáNLHPIDáV]\Z\FKGRP\VáyZREU]PLHQLXSRGVWDZ\SRUVWZLHU-

14)06RELHV]F]DĔVNLWycieczka archeologiczna w niektóre strony Guberni Radomskiej od

E\WDZPLHVLąFXZU]HĞQLXURNX:DUV]DZDV

15-1&KąG]\ĔVNL+LVWRU\F]QRVWDW\VW\F]QHRSLV\PLDVWVWDURĪ\WQ\FKZ=LHPL6DQGRPLHU

VNLHMOHĪąF\FKW,,:DUV]DZDV

16 0 %DOLĔVNL 7 /LSLĔVNL 6WDURĪ\WQD 3ROVND SRG Z]JOĊGHP KLVWRU\F]Q\P MHRJUDILF]Q\P

i statystycznym opisanaW,,:DUV]DZD±V

0+XELFNDKielce. Szkic dziejowy w. XI–XVIII.LHOFHV

180.ZLHWQLHZVND7DODUF]\NUHG=LHPLD.LHOHFND]DSUDV]D,QIRUPDWRUWXU\VW\F]Q\6NDU- Ī\VNR.DPLHQQDV±

190.ZLHWQLHZVNDUHG.LHOHFNLH:GURG]HGRSU]\V]áRĞFL.UDNyZV

G]HQLH-3D]GXUDĪHQLHNWyU]\QD]ZĊKielce wywodzili „QDZHWRG&HOWyZ´²⁰, lub -.XF]\ĔVNLHJR

5R]SUDZLDMąFR.LHOFDFKQLHVSRVyESRPLQąüSRFKRG]HQLDLFKQD]Z\=DJDGNRZHM]NWyUHM

Z\MDĞQLHQLHPXSRUDá\VLĊW\ONRSRGDQLD=DOHĪQLHRGZHUVMLZ\ZRG]ąMąRGSU]HWZRU]RQHMQD- ]Z\&HOWyZ²¹



:VSRPLQDRWHMHW\PRORJLLWDNĪH36PRF]\ĔVNLSRGDMąFĪH]GDQLHP$1D- UXV]HZLF]DOXG.HOWyZPLDáQD.DUF]yZFHVZRMHSRJDĔVNLHERĪ\V]F]HDZQĊ- WU]HJyU\VWDáRVLĊPLHMVFHPSRFKyZNXLFKNUyOyZ²²,URQLF]Q\Z\GĨZLĊNPDQD- tomiast informacja z Albumu kieleckiegoZNWyU\PKLSRWH]ĊFHOW\FNąSU]\SLVD- QR-'áXJRV]RZL

.LHOF]DQLHPRJąE\üGXPQL±-DQ'áXJRV]RMFLHFSROVNLFKKLVWRU\NyZZ\ZLyGáQD]ZĊLFK

PLDVWDRG&HOWyZF]\.HOWyZ*DOLMVNLFKSRWĊĪQHJRSOHPLHQLD]NWyU\PWRF]\áERMH-XOLXV]

&H]DU0LWWHQREDOLáSURI-DQ3D]GXUSRUyZQXMąFKLVWRU\MNL'áXJRV]DGREDMDĔ.DGáXEND0LáR- ĞQLF\SU]HV]áRĞFL.LHOFGRG]LĞQLHUR]VWU]\JQĊOLVNąGSRFKRG]LQD]ZDLFKJURGX²³

=DVWDQDZLDMąF\DPRĪHLQLHSRNRMąF\MHVWIDNWĪHSVHXGRHW\PRORJLDWDF]Ċ- ĞFLHMQLĪLQQHSRMDZLDVLĊREHFQLHQDVWURQDFKLQWHUQHWRZ\FK]DZLHUDMąFF]DVHP

QLHMDVQHLGRZROQLH]QLHNV]WDáFRQHZHUVMHHWQRQLPXSRUZLQIRUPDWRU]HNLH- OHFNLP

1LHNWyU]\Z\ZRG]ąMHMSRFKRG]HQLH RGQDURGX&HOWyZ±]ZDQ\FKLQDF]HM .HOWDPLNWyU]\

ZNUDLQLHĞZLĊWRNU]\VNLHM]DWU]\PDOLVLĊSRGF]DVVZHMZĊGUyZNLSR(XURSLH²⁴

QDVWURQLHXU]ĊGXPLDVWD

Inni QD]ZĊPLDVWDZ\ZRG]ą RGQDURGX&HOWyZ±]ZDQ\FKLQDF]HM.HOWDPLNWyU]\WX]D- WU]\PDOLVLĊSRGF]DVVZHMZĊGUyZNLSR(XURSLH²⁵

QDVWURQLHKLVWRU\F]QHM

Inni QD]ZĊPLDVWDZ\ZRG]ą RG&HOWyZ±]ZDQ\FKLQDF]HM.HOWDPL±NWyU]\WXWDM]DWU]\PD- OLVLĊSRGF]DVVZRMHMZĊGUyZNLSR(XURSLH²⁶

QDVWURQLHGHSXWRZDQHJRGR3DUODPHQWX(XURSHMVNLHJR

20-3D]GXU']LHMH.LHOFGRURNX:URFáDZV

21-.XF]\ĔVNLZVWĊS KielceàyGĨV

2236PRF]\ĔVNLop. cit.V

23 5 :URĔVND*RU]NRZVND ( *RU]NRZVNL Album kielecki. Starówka. Przewodnik F] 

.LHOFHV

24 KWWSZZZLNLHOFHSOLQIRUPDWRULQIRBSKSLQIRUPDWRUBSRGDQLDSKS

25KWWSZZZXPNLHOFHSOXPBSROLVKKLVWRULDBPDLQKWPO

26 KWWSZZZFRPSOH[FRPSOaDQGU]HMS.,(/&(KLVWRULDKWPO

>@]DĞLQQLZ\ZRG]ąMHMSRFKRG]HQLH RGQDURGX&HOWyZLQDF]HM.HOFL^

QDVWURQLHXU]ĊGXZRMHZyG]NLHJR

>@LQQDZLąĪHMą]]DáRĪHQLHPRVDG\SU]H]&HOWyZLGDZQąZ\PRZąWHJRVáRZD„NODWR- ZLH´²⁸

:RPDZLDQHMIDQWD]\MQHMHW\PRORJLLWRSRQLPKielce wywiedziono od wa- ULDQWyZIRQHW\F]Q\FKHWQRQLPXCeltowieKeltowie lub KieltowieDOERRGU]HNR- P\FKEU]PLHĔKelciF]\QDZHW]XSHáQLHQLHMDVQHJRPRĪH]Z\F]DMQLHSU]HNUĊFR- nego przy przepisywaniu) Klatowie1LHNWyUH]QLFKZMĊ]\NXSROVNLPZ]LĊá\VLĊ

]áDFLĔVNLHM]DVDG\F]\WDQLDQDJáRVRZHJRcMDNRkDOEREH]SRĞUHGQLR]JUHNLSR

JUHFNXCeltowie to KeltoiZJUHFNLHMKLVWRULRJUD¿LRG9,ZLHNXSQHQD]\ZDQR

WDN&HOWyZNRQW\QHQWDOQ\FKZRGUyĪQLHQLXRGZ\VSLDUVNLFKBritani czy plemion ]WHUHQX)UDQFMLGaliali1DWRPLDVWUyĪQLFHZZ\PRZLHJUXSke | kieZ\WáXPD- F]DOQHVąURG]LP\PSURFHVHPIRQHW\F]Q\PWMSDODWDOL]DFMąSROVNąW\OQRMĊ]\NR- wych w grupie ke > kie8Ī\WHZWHNVWDFKĨUyGáRZ\FKĞURGNLMĊ]\NRZH

D RGZRáXMą VLĊ GR ZLHU]HĔ &HOWyZ SRU PLDá QD JyU]H G]LĞ ]ZDQHM .DU

F]yZNąVZRMHSRJDĔVNLHERĪ\V]F]HDZQĊWU]HJyU\VWDáRVLĊPLHMVFHPSRFKyZ

ku ich królówQDJyU]HREHFQLH.DUF]yZNą]ZDQHMPLHOLVZHERĪ\V]F]DDZH

ZQąWU]JyU\SRSLRá\VZ\FKNUyOyZFKRZDOL HSRNLKLVWRU\F]QHMLF]DVyZPLJUDFML

SOHPLHQLDSRUVLĊJQąá>@ do prastarego narodu Celtów, którzy tutaj zatrzymali VLĊSRGF]DVVZRMHMZĊGUyZNLSR(XURSLHVáDZ\LSRWĊJLERMRZHMSRU od Celtów F]\.HOWyZ*DOLMVNLFKSRWĊĪQHJRSOHPLHQLD]NWyU\PWRF]\áERMH-XOLXV]&H]DU

ESUyEXMąXĞFLĞOLüEU]PLHQLHHWQRQLPXlud Keltów, od narodu Kieltów czyli Celtów od Celtów – zwanych inaczej Keltami od Celtów czy Keltów Galijskich

FSRGDMąURGRZyGRVDG\LMHMQD]Z\RGQDURGX.LHOWyZF]\OL&HOWyZSRF]ą

WHNLQD]ZĊVZąSRZ]LĊáR

GGDWXMąF]DVLPLHMVFH]DáRĪHQLDRVDG\ZLHONDMHVWMHJRVWDURĪ\WQRĞü

:WHMUHJLRQDOQHMLQWHUSUHWDFMLHW\PRORJLF]QHMKielce to nazwa miejscowa et- QLF]QDVXJHUXMąFDĪHSLHUZRWQąRVDGĊ]DPLHV]NLZDáOXGRFHOW\FNLPSRFKRG]H- QLX :\NáDGQLD SVHXGRRQRPDVW\F]QD VNRQVWUXRZDQD QD SRGVWDZLH ZV]\VWNLFK

F\WRZDQ\FKMĊ]\NRZ\FKSU]HVáDQHNEU]PL.LHOFHWRµVWDURĪ\WQDRVDGDNWyUHM

QD]ZDZ]LĊáDSRF]ąWHNRGSUDVWDUHJRQDURGX]ZDQHJR.LHOWRZLH.HOWRZLH

.HOWRZLH*DOLMVF\.ODWRZLH.HOFL&HOWRZLHSRWĊĪQHJRSOHPLHQLD]NWy- U\PWRF]\áERMH-XOLXV]&H]DUDNWyUHWXWDM]DWU]\PDáRVLĊSRGF]DVZĊGUyZ- NLSR(XURSLHQDJyU]H.DUF]yZFHPLDáRVZHERĪ\V]F]DDZHZQĊWU]XJyU\

JU]HEDáRSRSLRá\VZRLFKNUyOyZ¶

KWWSZZZOHRSROGUXWRZLF]SONLHOFHSKS

28KWWSZZZNLHOFHXZJRYSOJPLQDNLHOFHKWP

2120$67<&=1(,+,6725<&=1(35$:'232'2%,(ē67:2

+,327(=<(71,&=1(-

Etnonim Celtowie SRFKRG]L RG FHOW\FNLHJR UG]HQLD koit ‘las’ (ceilt ‘miesz- NDQLHFODVX¶OXERGSQLDVSRNUHZQLRQHJR]áDFcelsusµZ\QLRVá\¶²⁹ Grecy zapi- V\ZDOLQD]ZĊWHJROXGX]JRGQLH]ORNDOQąZ\PRZąKeltoi5]\PLDQLH]DĞMDNR

Celtae -XOLXV] &H]DU RGQRWRZDá ĪH *DOORZLH QD]\ZDOL VLHELH Celtae.³⁰ 'LRGRU

6\F\OLMVNL ]D SRSUDZQLHMV]ą X]QDZDá QD]ZĊ Keltoi NWyUą *UHF\ SR]QDOL SU]H]

NRQWDNW\]W\POXGHPZ0DUV\OLL:ĨUyGáDFKU]\PVNLFKQD]\ZDQRLFKWDNĪHGa

lami (Galli D Z JUHFNLFK Galatami (Galatae : F]DVDFK QRZRĪ\WQ\FK RNUH- ĞOHĔCelt i celtyckiZ]LĊW\FK]WHUPLQRORJLLOLQJZLVW\F]QHM*HRUJH¶D%XFKDQDQD

L(GZDUGD/KX\GD]DF]ĊWRF]ĊĞFLHMXĪ\ZDüRG;9,,,ZLHNX±ZUD]]QDVLODQLHP

VLĊ SRVWDZ URPDQW\F]Q\FK 3LVRZQLD HWQRQLPX L IRUP SRFKRGQ\FK Z MĊ]\NDFK

VáRZLDĔVNLFKLHXURSHMVNLFKMHVWG]LVLDMUyĪQDSRUF]HVKeltové, keltskyVHUEV

KelthiQLHPKelten, keltischeDQJCelts, celticIUDQFCeltes, celtique:G]LH- OH:DZU]\ĔFD6XURZLHFNLHJR]SRF]ąWNX;,;ZLHNXXĪ\ZDQDE\áDW\ONRQD]ZD

w brzmieniu Kelty, Keltia, keltycki.³¹

2F]\ZLĞFLH ] RQRPDVW\F]QHJR SXQNWX ZLG]HQLD HW\PRORJLD HWQLF]QD QLH

PRĪHE\üSUDZGRSRGREQD3RGZDĪDMą]GHF\GRZDQLHPLQ$%UFNQHU]ZR- OHQQLN WH]\ R RGDSHODW\ZQ\P L WRSRJUD¿F]Q\P SRFKRG]HQLX WRSRQLPX SRU

.LHOFHFRQLHRG.HOWyZSRV]á\DOHRGNáD³²36PRF]\ĔVNLSRGNUHĞODáĪHKLSR- WH]DHWQLF]QDRSDUWDMHVWW\ONRQD]HZQĊWU]QHM]ELHĪQRĞFLJáRVRZHMQD]ZKielce oraz form Kelt, Keltowie D ZV]HONLH VSRVWU]HĪHQLD R DQDORJLF]QRĞFL QD]Z W\SX

Niemce – KielceSURZDG]ąGREáĊGQHMLQWHUSUHWDFMLVWUXNWXUDOQHMWZDUGRWHPDWRZD

nazwa etniczna Kelt SRZLQQD GDü MHG\QLH PRĪOLZH EU]PLHQLH WRSRQLPX Kel

tySRUCygany:DĪQ\PDUJXPHQWHPRQRPDVW\F]Q\PSU]HFLZNRWH]LHHWQLF]- QHMMHVWWDNĪHIDNWĪHVSRW\NDQHQD]LHPLDFKSROVNLFKQD]Z\HWQLF]QHRGQRV]ą

VLĊQDMF]ĊĞFLHMGRPDá\FKZVLLFKF]ĊĞFLSU]\VLyáNyZLNRORQLLDZLĊFGRRVDG

QLHZLHONLFK1LHVąQDWRPLDVWVSRW\NDQHZQD]ZDFKJURGyZLPLDVW$OHQD]Z\

etniczne EH]VX¿NVDOQH SRGREQH Vą GR QD]Z URGRZ\FK FR PRJáR GRGDWNRZR

ZSá\QąüQDSRZVWDQLHRPDZLDQHMKLSRWH]\³³

$UJXPHQW\ SR]DMĊ]\NRZH NWyUH PRĪQD Z\VXQąü SU]HFLZNR WHM KLSRWH]LH

GRW\F]ą PRĪOLZRĞFL SRZVWDQLD RVDG\ MXĪ Z VWDURĪ\WQRĞFL RUD] FKURQRORJLF]QH- JRSUDZGRSRGRELHĔVWZDSRE\WX&HOWyZQDQDV]\FK]LHPLDFKZF]DVDFK]DáRĪH- QLDRVDG\LSRZVWDQLDMHMQD]Z\.LHOFHVąQLHZąWSOLZLHRVDGąVWDUąDOHQLHVWD-

29-6WDV]HZVNL6áRZQLNJHRJUDILF]Q\3RFKRG]HQLHL]QDF]HQLHQD]ZJHRJUDILF]Q\FK:DU- V]DZD

307*(3RZHOOCeltowie:DUV]DZDV±)6FKOHWWHCeltowieàyGĨ

31:6XURZLHFNLĝOHG]HQLHSRF]ąWNXQDURGyZVáRZLDĔVNLFK:DUV]DZDZ\GIRWRW\SLF]- QHV±LLQ

32$%UFNQHU']LHMHMĊ]\NDSROVNLHJR:URFáDZV

3336PRF]\ĔVNLop. cit.V±

URĪ\WQąàąF]HQLH]DáRĪHQLDRVDG\LSRZVWDQLDMHMQD]Z\]&HOWDPLMHVWFKURQROR- JLF]QLHZUĊF]QLHGRU]HF]QH3LHUZV]HĞODG\SRE\WXF]áRZLHNDQDWHUHQDFKREHF- Q\FK.LHOFSRFKRG]ąVSU]HGRNRáRVWXW\VLĊF\ODW±]SDOHROLWXNU]HPLHQQ\JURW

GRVWU]Dá\áXNXNXOWXU\ĞZLGHUVNLHM]QDOH]LRQ\QD%DUDQyZNX]PH]ROLWXZLyU\

RGáXSNLSyáW\OF]DN]NU]HPLHQLD]%LDáRJRQX]HSRNLNDPLHQQHMRGáXSNLNU]H- PLHQQH]&]DUQRZD]QHROLWXWRSyU]HVNDá\PDJPRZHM]RNUHVXODWHĔVNLHJR

JUyENORV]RZ\ZĝUyGPLHĞFLX]RNUHVXU]\PVNLHJRQDF]\QLHJOLQLDQH]RNROLF

XO0DKRPHWDĔVNLHM:HSRFHEUą]XWHUHQ\WHQDOHĪDá\GRSUDVáRZLDĔVNLHMNXOWX- U\áXĪ\FNLHM9,,±,,,ZLHNSQH1LHOLF]QHĞODG\]RGOHJá\FKHSRNGRZRG]ąĪH

QLHE\áWRZyZF]DVWHUHQJĊVWR]DPLHV]NDQ\LQDSHZQRQLH]DNáDGDQRMHV]F]HWX- WDMVWDá\FKVLHGOLVNLGHQW\¿NRZDQ\FKG]LĊNLVWDáHMQD]ZLH³⁴

,QGRHXURSHMVF\&HOWRZLHZĊGURZDOLSR(XURSLHZRNUHVLHPLĊG]\;ZLHNLHP

SQHRUD],ZQH=HVZRLFKVLHG]LEZH)UDQFMLLZ1LHPF]HFKQDG5HQHP0H- QHPLJyUQ\P'XQDMHPGRSá\QĊOLGR3yáZ\VSX,EHU\MVNLHJR]DMĊOL:\VS\%U\- W\MVNLH L SRGELOL SyáQRFQH:áRFK\ ]GRE\ZDMąF Z  URNX SQH 5]\P7DNĪH

Z,,,ZSQH]DDWDNRZDOL*UHFMĊL]DáRĪ\OLSDĔVWZR*DODWyZZ$]ML0QLHMV]HM

ħUyGáDKLVWRU\F]QHLDUFKHRORJLF]QHSRWZLHUG]DMąĪHRNUHVRZRSU]HE\ZDOLQD]LH- PLDFKG]LVLHMV]\FK&]HFKL6áRZDFMLDZNRĔFX,9LSRF]ąWNDFK,,,ZLHNXSQH

SU]H]%UDPĊ0RUDZVNąL3U]HáĊF].áRG]NąSU]\E\OLQD]LHPLHSRáXGQLRZHM3ROVNL

1DĝURGNRZ\PL*yUQ\PĝOąVNXRGQDOH]LRQRSRFKyZNLV]NLHOHWRZHĞODG\RVDG

ZDURZQ\FK NRáR :URFáDZLD 5DFLERU]D *áXEF]\F D WDNĪH NXOWRZH NDPLHQQH

DQWURSRL]RRPRU¿F]QHU]HĨE\QLHGĨZLHGĨG]LNLQDJyU]HĝOĊĪ\3U]HE\ZDOLQD

SHZQRWDNĪHZ0DáRSROVFHJG]LHDUFKHRORJRZLHRGQDOHĨOLĞODG\FHOW\FNLFKRVDG

SRMHG\QF]\FKJUREyZRUD]ZDU]HOQLVROL0RJLáD=DNU]yZNRáR.UDNRZD:\- FLąĪ1RZD+XWDLE\üPRĪHZ6DQGRPLHUVNLHP7UXGQRSU]\SXĞFLüMHGQDNĪHMXĪ

ZW\FKF]DVDFKLVWQLDáDRVDGDNWyUą&HOWRZLHQD]ZDOLKielce3ROLW\F]QHZSá\Z\

&HOWyZ]DáDPDá\VLĊRNRáRURNXSQH]DUyZQRXQDVMDNLQDREV]DU]HĞURG- NRZ\FKLSyáQRFQ\FK1LHPLHF=DQLNRVDGQLFWZDFHOW\FNLHJRQDQDV]\FK]LHPLDFK

SU]\SDGDQDSU]HáRP,,L,ZLHNXSQH2NRáR,,ZLHNXSQH:DQGDORZLH]'DQLL

Z\SDUOLVWąG&HOWyZLVDPLSU]HE\ZDOLWXWDMSUDZLHGRNRĔFD,9Z3RWHPZ,9±9

ZLHNXQD]LHPLDFK3ROVNL]MDZLOLVLĊ*RFL&HOWRZLHRVWDWHF]QLHXOHJOLURPDQL]DFML

DOERDQJOLF\]DFMLLFKSRWRPNDPLVą,UODQGF]\F\6]NRFL:DOLMF]\F\RUD]%UHWRĔ- F]\F\DOHSU]HGZLHF]QHFHOW\FNLHSRFKRG\]GRE\F]QHSU]H](XURSĊSR]RVWDZLá\

WUZDá\ĞODGZKLVWRULLLZ\ZDUá\ZSá\ZQDUR]ZyMDXWRFKWRQLF]QHMOXGQRĞFLG]LĊNL

V]HU]HQLXLVWRWQ\FK]GRE\F]\NXOWXURZ\FK

%\áWRERZLHPOXGGDZQ\FKPHWDOXUJyZVá\QąF\]DUyZQR]HNVSORDWDFMLUXG

MDNLREUyENL]áRWDEUą]XD]ZáDV]F]DĪHOD]D]QDQ\]JDUQFDUVWZDV]NODUVWZDLNR- ZDOVWZDSRVáXJXMąF\VLĊEURQLąĪHOD]Qą&HOWRPSU]\SLVXMHVLĊ]DSRF]ąWNRZDQLH

HSRNLĪHOD]DZ(XURSLHĝURGNRZHMZ\QDOD]HNSáXJDĪDUQURWDF\MQ\FKREURWRZH-

34-.XF]\ĔVNLKielce przedlokacyjne.LHOFHV±$-DQNRZVNL:6DGRZVNL

Województwo kieleckie. Przewodnik:DUV]DZDV

JRNRáDJDUQFDUVNLHJRSLHFyZJDUQFDUVNLFKLKXWQLF]\FK8Ī\ZDOLWHĪĪQLZLDUHN

LWRNDUHNLMDNRSLHUZV]\OXGEDUEDU]\ĔVNLZĞURGNRZHM(XURSLHELOLZáDVQąPR- QHWĊ%XGRZDOLZLHONLHJURG\RWRF]RQHSRWĊĪQ\PLZDáDPLGUHZQLDQR]LHPQ\PL

OXENDPLHQQ\PLW]ZRSLGGD1DMZLĊNV]\PSRZDĪDQLHPZLFKVSRáHF]HĔVWZLH

FLHV]\OLVLĊU\FHU]HLNDSáDQLGUXLGRZLHVSUDZXMąF\SLHF]ĊQDGR¿DUDPLLSU]HND- ]XMąF\XVWQąWUDG\FMĊKLVWRU\F]Qą:UR]EXGRZDQ\PSDQWHRQLHEyVWZFHOW\FNLFK

ZDĪQąUROĊRGJU\ZDáPLQ&HUQXQQRV±EyJPĊVNLHMVLá\LSáRGQRĞFL±SU]HGVWD- ZLDQ\ZSR]\FML%XGG\]SRURĪHPMHOHQLDQDJáRZLHQDMF]ĊĞFLHMWDNĪH]WRZD- U]\V]ąF\PLPXMHOHQLDPLE\NLHPZĊĪHP5]HĨEDLQQHJRERJDFHOW\FNLHJRW]Z

U]HĨED]%RXUD\WDNĪHZ\REUDĪDQDJLHJRPáRG]LHĔFD]NRS\WDPLMHOHQLDĝZLĊ- W\PFHOW\FNLP]ZLHU]ĊFLHPE\áMHOHĔ&HOWRZLHF]FLOLWDNĪHQLHGĨZLHG]LDNRJX- WDEDUDQDLURĞOLQ\MHPLRáĊEXNGąE6\PEROHPPĊVNLHMVLá\E\áGODQLFKG]LN

ZNáDGDQRJR]PDUá\PGRJUREXDNá\QRV]RQRZFKDUDNWHU]HDPXOHWyZ

2NUHVWZRU]HQLDVLĊVLOQ\FKVáRZLDĔVNLFKRUJDQL]DFMLSOHPLHQQ\FK]GROQ\FK

GREXGRZ\SRWĊĪQ\FKJURGyZREURQQ\FKQDVWąSLáGRSLHURZ9,,L9,,,ZLHNXSR

]QLV]F]HQLDFK]RNUHVXZĊGUyZHNOXGyZ:\NRSDOLVNDZ:LĞOLF\PLVDFKU]FLHO- QDSRWZLHUG]Lá\LVWQLHQLHVLOQHJRSDĔVWZD:LĞODQNWyUHJRZáDGFDSUDZGRSRGRE- QLHSU]\MąáFKU]HVWZURNX2VLHGODMąFVLĊQDW\FK]LHPLDFK:LĞODQLHEXGRZD- OLVZRMHJURG]LVND±RVDG\REURQQHRWRF]RQHZDáDPLREURQQ\PL6WUDGyZNRáR

&KUREU]DDWDNĪHZDá\NXOWRZHà\VD*yUD:LHOHJURG]LVNWHJRW\SXRJOąGDá

Z;ZLHNXNXSLHFĪ\GRZVNL,EUDKLPLEQ-DNXENWyUHJRRSRZLHĞFLVSLVDáJHRJUDI

EDZDUVNL3RXSDGNXSDĔVWZD:LĞODQG]LVLHMV]D.LHOHFF]\]QDSU]HV]áDZHZáD- GDQLHF]HVNLH2NRáRURNXZáąF]RQRMąZVNáDGSDĔVWZD0LHV]ND,ZNWy- U\P UHJLRQDOQH OHJHQG\ ZLG]ą OLNZLGDWRUD NXOWX SRJDĔVNLHJR QD à\VHM *yU]H

]%ROHVáDZHP&KUREU\P]DĞZLąĪą]DáRĪHQLHNODV]WRUXĝZLĊWHJR.U]\ĪD/HJHQ- G\WHZáDĞQLH]SLHUZV]\PL3LDVWDPLáąF]ąSRZVWDQLHZLHOXPLHMVFRZRĞFL.LHO- FH±]0LHV]NLHPV\QHP%ROHVáDZDĝPLDáHJR]QDMGXMąF\PNá\QDSRORZDQLX

&KUREHU]±]&KUREU\P6LHFLHFKyZ±]6LHFLHFKHP5R]ZyMVWDáHJRRVDGQLF- WZDZUHJLRQLHMHVWIDNWHPKLVWRU\F]Q\PGRSLHUR]WHJRRNUHVX:;,ZLHNXRE- V]DUĞZLĊWRNU]\VNLSU]HV]HGáZHZáDGDQLHELVNXSyZNUDNRZVNLFK]DNáDGDMąF\FK

ZáDVQHRĞURGNLDGPLQLVWUDF\MQHLREURQQH

1LHSRGZDĪDOQH SU]\F]\Q\ SR]DMĊ]\NRZH MHGQR]QDF]QLH Z\ND]XMą QLHGR- U]HF]QRĞüLZUĊF]DEVXUGDOQRĞüSVHXGRHW\PRORJLLZLąĪąFHM.HOWyZ].LHOFDPL

.HOWRZLHQLHPRJOL]DáRĪ\üRVDG\.LHOFHZ;,±;,,ZLHNXSRQLHZDĪQLHE\áRLFK

ZW\PF]DVLHQD]LHPLĞZLĊWRNU]\VNLHM-Ċ]\NR]QDZF\LKLVWRU\F\]Z\NOHZ\OL- F]DMąEH]VSRUQHQLH]JRGQRĞFLJHRJUD¿F]QHLFKURQRORJLF]QHZW\PIDNWĪH&HO- WRZLHGRFLHUDMąFGR.DUSDWL]DMPXMąFSRáXGQLRZąF]ĊĞüĝOąVNDDPRĪHLF]ĊĞü

]DFKRGQLHM 0DáRSROVNL SU]HE\ZDOL WDP Z RNUHVLH SU]HáRPX VWDUHM L QRZHM HU\

QS36PRF]\ĔVNL³⁵3RGREQąRSLQLĊSU]\WDF]DKLVWRU\N-3D]GXU

3536PRF]\ĔVNLop. cit.V

1DWDNLVDPORV]DVáXJXMHKLSRWH]DR&HOWDFK.HOWDFKJG\ĪOXGWHQSU]HE\ZDáQD]LHPLDFK

SROVNLFKQDSU]HáRPLHVWDUHMLQRZHMHU\NLHG\R.LHOFDFKMHV]F]HMRGá\QLHV]XPLDá\³⁶

35=<&=<1<32:67$1,$36(8'2(7<02/2*,,(71,&=1(- 'RPQLHP\ZDQLHU]HNRP\FKSRGVWDZWRSRQLPXZEU]PLHQLDFKW\SXKeltowie, Kieltowie albo Klatowie i Kelci]SHZQRĞFLą]URG]LáRVLĊ]SRZRGXF]\QLRQ\FKGD- OHNLFKIRQHW\F]Q\FKVNRMDU]HĔLZWDNLPSU]\SDGNXMHVWEDUG]LHMQLHSRUR]XPLHQLHP

QLĪSRWZLHUG]HQLHPZLDU\JRGQHMJHQH]\3RMDZLHQLXVLĊKLSRWH]\HWQLF]QHMVSU]\- MDáR]DSHZQHWDNĪHSU]\WDF]DQLHSU]H]GDZQ\FKEDGDF]\U]HNRPRVSRW\NDQHJR]D- SLVXVDPHJRWRSRQLPXMDNRKelciZĞZLHWOHQDMQRZV]\FKEDGDĔ±QLHSRWZLHUG]RQH

SU]H]ĪDGQHĨUyGáDGRNXPHQWDF\MQHOXE]DXZDĪDQLHDQDORJLLGRSR]RUQLHSRGRE- Q\FKVWUXNWXU:ĊJU]FH, Niemce$EVXUGDOQ\ZDVSHNFLHWDNMĊ]\NRZ\PMDNSR- ]DMĊ]\NRZ\P SRP\Vá HW\PRORJLF]Q\ MHVW MHGQDN QDMOHSLHM Z\WáXPDF]DOQ\ QD WOH

FHOWRPDQLLNWyUDRJDUQĊáDĞURGRZLVNDDUW\VW\F]QH(XURS\Z;9,,,L;,;ZLHNX

:DVSHNFLHORNDOQ\PQDWRPLDVWPLDá]DSHZQH]ZLą]HN]PHJDORPDĔVNLPLDPEL- FMDPLVSRáHF]QRĞFLĞZLĊWRNU]\VNLHMSRV]XNXMąFHMZW\PSU]\SDGNXVáDZQ\FKVWD- URĪ\WQ\FKSU]RGNyZZFHOXSRGWU]\PDQLDSU]HNRQDQLDRVZHMZ\ĪV]RĞFL

:H )UDQFML V]F]HJyOQLH Z RNUHVLH RĞZLHFHQLD F]ĊVWR RGZRá\ZDQR VLĊ GR

FHOW\FNRJDOLMVNLHM SU]HV]áRĞFL SRGNUHĞODMąF MHM DQW\IHXGDOL]P L GHPRNUDW\]P

L Z\NRU]\VWXMąF OLF]QH FHOW\FNLH V\PEROH ZROQRĞFL PLQ NRJXW áDF gallus, ]QDOD]áVLĊZKHUELHF]DVyZ:LHONLHM5HZROXFML)UDQFXVNLHM-XĪZRNUHVLHUH- QHVDQVX Z SLHĞQLDFK WUXEDGXUyZ L WUXZHUyZ ZH )UDQFML RUD] PLQQHVlQJHUyZ

Z1LHPF]HFKRĪ\ZDá\FHOW\FNLHPLW\LOHJHQG\PRW\Z7ULVWDQDL,]ROG\OHJHQGD

R$UWXVLH:;9,,,ZLHNXSRHFLRNUHVXEXU]\LQDSRUXSU]\SRPQLHOLERKDWHUVNą

SU]HV]áRĞü &HOWyZ L LFK XPLáRZDQLH SU]\URG\ ĝZLDW OXGRZ\FK OHJHQG L OLU\NL

FHOW\FNLHMRĪ\áQDQRZRQDMSLHUZZXWZRUDFK6]NRWD0DFSKHUVRQDNWyU\VWZR- U]\áLPLWDFMĊSLHĞQL2VMDQDZURNXDQDVWĊSQLHZWZyUF]RĞFL+HUGHUDL*R- HWKHJR7DNĪHyZF]HĞQLEDGDF]HZW\PMĊ]\NR]QDZF\FKĊWQLHFKRüQLH]DZV]H

SUDZLGáRZR RGNU\ZDOL FHOW\FNL URGRZyG ZLHOX HXURSHMVNLFK QD]Z SOHPLRQ

JyUU]HNLRVDG&HOWRPDQLDRJDUQĊáDQLHW\ONRNUDMH]DFKRGQLHPDMąFHSRGVWD- Z\SU]\]QDZDüVLĊGRJDOLMVNLHJRSRFKRG]HQLDDOHWHĪREV]DUNXOWXU\VáRZLDĔ- VNLHM=DSU]\NáDGLVWQLHQLDNXOWXU\JDOLMVNLHMZ3ROVFHSRGDZDQR]Z\NOHRGQD- OH]LRQHQDĝOĊĪ\U]HĨE\]ZLHU]ąW:\VXZDQRWH]ĊĪH.UDNyZ]ZDQ\QDPDSLH

Ptolemeusza CarrodunumE\áJURGHPREURQQ\PJDOLMVNLHJRNVLĊFLD&DUDFRFR

PLDáR E\ü ]ODW\QL]RZDQą IRUPą LPLHQLD Krakus SRQLHZDĪ MHV]F]H - 'áXJRV]

QD]\ZD NRSLHF WHJR OHJHQGDUQHJR ZáDGF\ tumulus gallicus (mogLáD JDOLMVND

:VND]\ZDQRĪHXURF]\VWRĞFL]DSDODQLDĞZLĊW\FKRJQLGUXLGyZSU]HNV]WDáFLá\VLĊ

ZVáRZLDĔVNLHLFKU]HĞFLMDĔVNLHĞZLĊWDQSOLVWRSDGD±G]LHĔ:V]\VWNLFKĝZLĊ- W\FKĞZLĊWRERJD/XJDVD±ĞZLĊWR0DWNL%RVNLHM6LHZQHMDWUDG\FMHFHOW\FNLH-

36-3D]GXUop. cit.V

JR ĞZLĊWD ,PEROH SU]HMĊáD VáRZLDĔVND 0DU]DQQD 2SLHUDMąF VLĊ QD U]HNRP\FK

SRGRELHĔVWZDFKMĊ]\NRZ\FKLPLĊLechZ\SURZDG]DQRRGVWDURFHOW\FNLHJRLeg lub Legh, Mieszko (Mesco±RGVWDURJDOLMVNLHMQD]Z\QLHGĨZLHG]LDDWRSRQLP

Kruszwica od Crom CriuchPLDQDFHOW\FNLHJREyVWZD:;,;ZLHNXSRZVWD- áDQDZHWWHRULDĪHG\QDVWLD3RSLHOLGyZE\áDSRFKRG]HQLDFHOW\FNLHJRLZ\SDUOL

MąGRSLHURURG]LPL3LDVWRZLH'RPQLHP\ZDQRWDNĪHĪHFHOW\FNLPVDQNWXDULXP

E\áDà\VLFD]JDOLMVNąU]HĨEą3LHOJU]\PD&HOWRPDQLDLQLHJG\VLHMV]H]DLQWHUHVR- ZDQLDQDXNRZHOHĪąXSRGVWDZ]DV]F]\WQHMHWQLF]QHMQLHRQRPDVW\F]QHMHW\PROR- JLL']LĊNLSU]\SLV\ZDQLXRVDG]LHVWDURĪ\WQHJRURGRZRGXQDFR]Z\NOHEDUG]R

SRGDWQLE\ZDMąEDUG]LHMDPELWQLPLHV]NDĔF\ÄPDá\FKRMF]\]Q´EH]VSU]HF]QLH

]\VNDáDVRELHRJURPQąSRSXODUQRĞüZUHJLRQLHĞZLĊWRNU]\VNLPRG;,;ZLHNXDĪ

GRREHFQ\FKF]DVyZRF]\PĞZLDGF]\F]ĊVWHZVSRPLQDQLHMHMQDZVSyáF]HVQ\FK

VWURQDFKLQWHUQHWRZ\FK

3RGNUHĞOLüWDNĪHQDOHĪ\ĪH;,;ZLHF]QHGąĪHQLHGRSRZLą]DQLDPLDVWDLMHJR

QD]Z\ ]H VWDURĪ\WQ\PL &HOWDPL GREU]H PLHĞFLáR VLĊ Z LGHRZ\FK WHQGHQFMDFK

URPDQW\]PXRGZRáXMąF\FKVLĊF]ĊVWRGRFKZDOHEQHMSU]HV]áRĞFLSRGF]DVSRV]XNL- ZDQLDNRU]HQLQDURGRZ\FKF]\ORNDOQ\FKLQDSHZQRSU]\VáXĪ\áRVLĊVáDZLHVWROL- F\UHJLRQXSHáQLąFIXQNFMĊVZRLVWHJRNRVPRJRQLF]QHJR0LWX3RF]ąWNX^:ĞZLĊ- WRNU]\VNLPPLFLHRFHOW\FNLPSUDSRF]ąWNXRVDG\MHMG]LHMHáąF]RQHVą]H]QDNR- PLWą HSRNą L ZDOHF]Q\P OXGHP NV]WDáWXMąF\PL QLHJG\Ğ F\ZLOL]DFMĊ HXURSHMVNą

:HWQLF]QHMZL]MLWRSRQLPXQLHE\áDLVWRWQDSUDZGDKLVWRU\F]QDOHF]]DVSRNRMH- QLHDGHNZDWQ\FKGRHSRNLSRWU]HELRF]HNLZDĔyZF]HVQHJRF]\WHOQLNDF]\VáXFKD- F]D±PLHV]NDĔFDUHJLRQX0LWFHOW\FNLHJRURGRZRGXVWZRU]RQ\ÄNXSRNU]HSLH- QLXVHUF´RUD]SU]\SLVXMąF\RVDG]LHLPLDVWXQLH]Z\NOH]DV]F]\WQHSRFKRG]HQLH

Z\UDĪDáPHJDORPDĔVNLHWĊVNQRW\UHJLRQDOQHMVSRáHF]QRĞFLLRG]ZLHUFLHGODáWĊVN- QRWĊGRGQLGDZQHMFKZDá\QLH]Z\NOHLVWRWQHM]ZáDV]F]DZF]DVDFKXWUDW\QLHSRG- OHJáRĞFL3RGNUHĞODáERZLHPDUFKDLF]QRĞüWHM]LHPLLMHMRGZLHF]QHWUZDQLH3U]\- ZRá\ZDQLHSDPLĊFLRZLHONLFKSU]RGNDFKFKRüE\QLHSUDZG]LZ\FKGXPD]SU]\- QDOHĪQRĞFLGRZVSyOQRW\RSUDVWDU\FKNRU]HQLDFKE\á\Z\UD]HPVDPRREURQ\]QLH- ZRORQHJRVSRáHF]HĔVWZD:V\WXDFMLEUDNXZáDVQHJRSDĔVWZDPLWFHOW\FNLWDNMDN

LOLF]QHĞZLĊWRNU]\VNLHPLW\SDPLąWNRZH³⁸VWDQRZLá]DSHZQHSV\FKLF]QąUHNRP- SHQVDWĊSRGQRV]ąFSUHVWLĪQDURGRZ\LUHJLRQDOQ\0HJDORPDĔVNLHSRGáRĪHSVHX- GRHW\PRORJLLHWQLF]QHMVSUDZLDĪHMHVWRQDQRĞQLNLHPVSHF\¿F]QHMHPRFMRQDOQR- ĞFLSRĞUHGQLR]DZLHUDMąFFKDUDNWHU\VW\NĊMHMWZyUF\QLHV]NRGOLZHJRPHJDORPDQD

]]XSHáQLHXVSUDZLHGOLZLRQąVNáRQQRĞFLąGRZ\Z\ĪV]DQLDZáDVQHJRUHJLRQXQDG

LQQH GOD NWyUHJR EXGRZDQLH PLWX SRQDGGZXW\VLąFOHWQLHM KLVWRULL L ]ZLą]NyZ ]H

VWDURĪ\WQ\PSOHPLHQLHP&HOWyZE\áRSRGVWDZąEXGRZ\WRĪVDPRĞFLUHJLRQDOQHM³⁹

3RURPRW\ZLH0LWX3RF]ąWNXZOLWHUDWXU]HZ+6DPVRQRZLF]O „historii prawdziwej”.

0LW\OHJHQG\LSRGDQLDMDNRĨUyGáRKLVWRU\F]QH*GDĔVN

38(0LFKRZLegenda Kielc«V±

393RUWH]\VWDZLDQHSU]H]%:DOF]DNDZ2PHJDORPDQLLMĊ]\NRZHMNVLĊG]X'ĊERáĊFNLP

LG]LVLHMV]HMSR]\FMLZĞZLHFLHÄ3UREOHP\´V±LGHPÄ3DZLHPQDURGyZE\áDĞL papu

(W\PRORJLHOXGRZHMDNRSU]HND]NXOWXURZ\GDMąZJOąGZFHQQąZDVSHNFLH

HWQROLQJZLVW\F]Q\PZ\REUDĨQLĊMĊ]\NRZąVSHF\¿F]QąORJLNĊVNRMDU]HĔLVIHUĊ

Z\REUDĪHĔXĪ\WNRZQLNyZMĊ]\ND±PLHV]NDĔFyZUHJLRQXĞZLĊWRNU]\VNLHJRNWy- U]\RGZLHNyZSUyEXMąZ\MDĞQLüWDMHPQLFĊLQWU\JXMąFHMQD]Z\PLHMVFRZHMZL- GRF]QLHEDUG]RZDĪQHMGODQLFKZDVSHNFLHJHRJUD¿F]Q\PNXOWXUDOQ\PF]\SR- OLW\F]Q\P-Ċ]\NRZDLQWHUSUHWDFMD]QDNXNXOWXURZHJR±WRSRQLPXKielce±VáXĪ\

SR]QDQLXFLHNDZ\FKSU]HMDZyZSV\FKLF]QHMQDWXU\PLHV]NDĔFDĞZLĊWRNU]\VNLH- JRUHJLRQXLáąF]\VLĊ]SRMĊFLHPPDáHMRMF]\]Q\XF]HVWQLFWZHPZĞZLHFLHNXO- WXU\WUDG\FMLL]Z\F]DMyZORNDOQHMZVSyOQRW\:\MDĞQLDQLHLUR]SRZV]HFKQLDQLH

V\PEROLL]QDNyZNXOWXURZ\FKMHVWSU]HMDZHPZVSyáF]HVQHJRUHJLRQDOL]PXSRM- PRZDQHJRMDNRNRQFHSFMDLGHRORJLF]QD]PLHU]DMąFDGRSR]QDQLDRUD]WZyUF]HJR

Z\NRU]\VWDQLDZDUWRĞFLWNZLąF\FKZORNDOQ\FK]HVSRáDFKVSRáHF]QRSU]HVWU]HQ- Q\FK:VSyáF]HVQ\ĞZLDW]DF]\QDERZLHPQDQRZRGRFHQLDüZDUWRĞFLPDá\FKRM- F]\]QLLFKERJDFWZDNXOWXURZHJR

%,%/,2*5$),$

%DOLĔVNL0/LSLĔVNL7±6WDURĪ\WQD3ROVNDSRGZ]JOĊGHPKLVWRU\F]Q\PMHRJUD¿F]

nym i statystycznym opisanaW,±,,,:DUV]DZD

%UFNQHU$']LHMHMĊ]\NDSROVNLHJR:URFáDZ

&KąG]\ĔVNL-+LVWRU\F]QRVWDW\VW\F]QHRSLV\PLDVWVWDURĪ\WQ\FKZ=LHPL6DQGRPLHUVNLHMOH

ĪąF\FKW,±,,,:DUV]DZD

']LNRZVNL:.RSHUWRZVND'Toponimia Kielc, :DUV]DZD

+XELFND0Kielce. Szkic dziejowy w. XI–XVIII.LHOFH

-DQNRZVNL$6DGRZVNL:Województwo kieleckie. Przewodnik:DUV]DZD

.DPLĔVND 0 ± Nazwy miejscowe dawnego województwa sandomierskiego F] ,±,,

:URFáDZ

Kielce wojewódzkie. 2SLVKLVWRU\F]QRVWDW\VW\F]Q\PLDVWD]URNXRSUDFRZDáZVWĊSHPRSD- WU]\á/6WĊSNRZVNL.LHOFH

.RSHUWRZVND'.LHOFH+LVWRULDLZVSyáF]HVQRĞüZQD]HZQLFWZLH.LHOFH

.RSHUWRZVND'Nazwy miejscowe województwa kieleckiego.UDNyZ

.XF]\ĔVNL-Kielce przedlokacyjne.LHOFH

.XF]\ĔVNL-ZVWĊSKielceàyGĨ

.ZLHWQLHZVND0UHG.LHOHFNLH:GURG]HGRSU]\V]áRĞFL.UDNyZ

.ZLHWQLHZVND7DODUF]\N0UHG (1988), =LHPLD.LHOHFND]DSUDV]D,QIRUPDWRUWXU\VW\F]Q\6NDU- Ī\VNR.DPLHQQD

0LFKRZ(2WRSRJUD¿F]Q\FKSVHXGRHW\PRORJLDFKQD]Z\PLHMVFRZHM.LHOFHÄ6WXGLD)LOR- ORJLF]QH$NDGHPLLĝZLĊWRNU]\VNLHM´W.LHOFHV±

0LFKRZ((W\PRORJLDWRSRQLPX.LHOFHZUHJLRQDOQHMĞZLDGRPRĞFLMĊ]\NRZHM>Z@ÄPre

teksty – teksty – konteksty´SRGUHG0%DUDĔVNLHJRL=7U]DVNRZVNLHJR.LHOFHV±

0LFKRZ (  Internetowe pseudoetymologie nazwy miejscowej Kielce, Ä6WXGLD )LORORJLF]- QH 8QLZHUV\WHWX +XPDQLVW\F]QR3U]\URGQLF]HJR -DQD .RFKDQRZVNLHJR´ W  .LHOFH

V±

0LFKRZ(/HJHQGD.LHOF]DPNQLĊWDZQD]ZLH6WXGLXPHW\PRORJLF]QHLNXOWXURZH.LHOFH

Ją´0HJDORPDQLDLFXG]R]LHPV]F]\]QDZG]LHMDFKMĊ]\NDSROVNLHJRÄ-Ċ]\N3ROVNL´/;;,,

]±V±

0LFKRZ(0DáHRMF]\]Q\&]\.LHOFHWRQD]ZDPLHMVFRZDSDPLąWNRZD"Ä.ZDUWDOQLN3R- ORQLVW\F]Q\.RQWHNVW\.XOWXURZH´,.LHOFHV±

0LFKRZ(.XOWXURZDLQWHUSUHWDFMDWRSRQLPX.LHOFHZMĊ]\NR]QDZVWZLHLĨUyGáDFKUHJLR

nalnychÄ6WXGLD)LORORJLF]QH8QLZHUV\WHWX+XPDQLVW\F]QR3U]\URGQLF]HJR-DQD.RFKDQRZ- VNLHJR´W.LHOFHV±

0LFKRZ ( 2009), 5HJLRQDOQH REMDĞQLHQLD HW\PRORJLL WRSRQLPX .LHOFH ] PRW\ZDFMą NXOWXURZą, Ä5RF]QLNĝZLĊWRNU]\VNL´.LHOFHV±

3D]GXU-']LHMH.LHOFGRURNX:URFáDZ

3RZHOO7*(Celtowie:DUV]DZD

5RVSRQG60yZLąQD]Z\:DUV]DZD

5RVSRQG66áRZQLNHW\PRORJLF]Q\PLDVWLJPLQ35/:URFáDZ

5XGQLFNL 0  1D]Z\ U]HF]QH *LOGQLFD 8NOHMD 6ąSROQLD L SRNUHZQH Ä2QRPDVWLFD´ ,;

V±

5\PXW.Nazwy miast Polski:URFáDZV

5]HWHOVND)HOHV]NR(UHG3ROVNLHQD]Z\ZáDVQH(QF\NORSHGLD:DUV]DZD

6DPVRQRZLF]+2ÄKLVWRULLSUDZG]LZHM´0LW\OHJHQG\LSRGDQLDMDNRĨUyGáRKLVWRU\F]

ne*GDĔVN

6FKOHWWH)CeltowieàyGĨ

6PRF]\ĔVNL31D]ZDPLHMVFRZD.LHOFHRUD]MHMOHNV\NDOQRVHPDQW\F]QDED]DÄ2QRPDVWL- FD´;9,,,V±

6RELHV]F]DĔVNL)0Wycieczka archeologiczna w niektóre strony Guberni Radomskiej od

E\WDZPLHVLąFXZU]HĞQLXURNX:DUV]DZD

6WDV]HZVNL -  6áRZQLN JHRJUD¿F]Q\ 3RFKRG]HQLH L ]QDF]HQLH QD]Z JHRJUD¿F]Q\FK:DU- V]DZD

6XURZLHFNL :  ĝOHG]HQLH SRF]ąWNX QDURGyZ VáRZLDĔVNLFK :DUV]DZD Z\G IRWRW\SLF]QH



7DV]\FNL:6áRZLDĔVNLHQD]Z\PLHMVFRZHXVWDOHQLHSRG]LDáX.UDNyZ

:DOF]DN%2PHJDORPDQLLMĊ]\NRZHMNVLĊG]X'ĊERáĊFNLPLG]LVLHMV]HMSR]\FMLZĞZLHFLH, Ä3UREOHP\´V±

:DOF]DN%Ä3DZLHPQDURGyZE\áDĞL SDSXJą´ (Megalomania i cudzoziemszczyzna w dzie

MDFKMĊ]\NDSROVNLHJRÄ-Ċ]\N3ROVNL´/;;,,]±V±

:URĔVND*RU]NRZVND5*RU]NRZVNL(Album kielecki. Starówka. PrzewodnikF].LHOFH

67521<,17(51(72:(

KWWSZZZLNLHOFHSOLQIRUPDWRULQIRBSKSLQIRUPDWRUBSRGDQLDSKS KWWSZZZXPNLHOFHSOXPBSROLVKKLVWRULDBPDLQKWPO

KWWSZZZFRPSOH[FRPSOaDQGU]HMS.,(/&(KLVWRULDKWPO KWWSZZZOHRSROGUXWRZLF]SONLHOFHSKS

KWWSZZZNLHOFHXZJRYSOJPLQDNLHOFHKWP

SUMMARY

7KLVSDSHUSUHVHQWVĝZLĊWRNU]\VNLIRONDQGFRPPRQHW\PRORJLHVZKLFKVXJJHVWWKDWWKHWR- ponym of KielceLVDSODFHQDPHGHULYLQJIURPDQHWKQRQ\PUHDGDVKeltowie | Kieltowie | Klato

wie | Kelci µ&HOWV¶$QLQWURGXFWLRQWRWKHSUHFLVHDQDO\VLVLVWKHGHVFULSWLRQRIVFLHQWL¿FHW\PROR- gy of the polysemantic toponym of KielceWDNLQJDFFRXQWRIIRXURQRPDVWLFK\SRWKHVHVWRSRJUD- phic (the best grounded and most probable one), topographic and metaphoric, ancestral and cultu- UDO7KHDQDO\VLVRIIDQF\HWKQLFHW\PRORJ\KDVEHHQPDGHZLWKWKHXVHRIODQJXDJHPDWHULDORIWKH

19^th and 20^th centuries, compiled out of statistical and geographical descriptions, and archeological,

KLVWRULFDODQGVLJKWVHHLQJVWXGLHVWRXULVWLQIRUPDWLRQEURFKXUHVDQGDGYHUWLVLQJOHDÀHWVZULWWHQE\

)06RELHV]F]DQVNL0%DOLĔVNL7/LSLĔVNL-&KDG]\ĔVNL0+XELFND-3D]GXUD-.XF]\Ĕ- VNL$-DQNRZVNL:6DGRZVNL0.ZLHWQLHZVNDDQGRWKHUVDVZHOODVWRGD\¶VZHEVLWHVRIWKH

ĝZLĊWRNU]\VNLUHJLRQ)URPWKHDERYHPHQWLRQHGVRXUFHVSVHXGRHW\PRORJLFDODQGSVHXGRRQRPD- VWLF¿JXUHVFRQWDLQLQJMXGJPHQWVH[SOLFLWRULPSOLHGRQWKHRULJLQRIWKHWRSRQ\PRIKielce, have EHHQH[FHUSWHGDQGDQDO\]HG7KHDSSOLFDWLRQRIUHVHDUFKPHWKRGRORJ\RIVXFK¿HOGVRIOLQJXLVWLFV

DVHW\PRORJ\DQGRQRPDVWLFVSDUWLFXODUO\WKHVHPDQWLFFODVVL¿FDWLRQRISODFHQDPHVE\:7DV]\F- NLDQGWKHUHFRUGLQJRIUHPDUNDEOHZHDOWKDQGXQFRQYHQWLRQDOLW\RIIRONHW\PRORJLHVLQFRPSDUL- VRQZLWKRQRPDVWLFLQWHUSUHWDWLRQHQDEOHGWKHSUHVHQWDWLRQRIVFLHQWL¿FDQGQRQVFLHQWL¿FHW\PR- ORJLVDWLRQSUREOHPVDJDLQVWYDVWOLQJXLVWLFFXOWXUDODQGKLVWRULFDOEDFNJURXQGV,QDGGLWLRQWKHSD- SHUJLYHVUHDVRQVIRUWKHIRUPDWLRQRIWKHUHJLRQDOHW\PRORJLFDOLGHDVXQGHUFRQVLGHUDWLRQVRXQG

associations, undocumented and invented notations of the toponym, Celtomania of the Enlighten- ment and Romanticism, an attempt to create the local Myth of the Beginning of the settlement and UHJLRQDOPHJDORPDQLDZKLFKHVSHFLDOO\GHYHORSHGLVWKHWLPHVRIORVVRILQGHSHQGHQFH7KHOLQ- guistic interpretation of a cultural symbol which in the toponym of Kielce, is conducive to learning FXULRXVPDQLIHVWDWLRQVRIPHQWDOQDWXUHRIWKHĝZLĊWRNU]\VNLUHJLRQLQKDELWDQWVUHODWHVWRWKHQR- WLRQRI6PDOO+RPHODQGDQGSDUWLFLSDWLRQLQWKHZRUOGRIFXOWXUHWUDGLWLRQDQGFXVWRPVRIWKHOR- FDOFRPPXQLW\

.H\ZRUGV linguistics, lexicology, onomastics, toponymy, ethnic place names, toponym of KielceIRONHW\PRORJ\VFLHQWL¿FHW\PRORJ\