Z A P I S K I
só w ś r e d n io w ieczn y ch d zieł sta ro ch rześcija ń sk ich p rzech o w y w a n y ch w b ib lio tek a ch p olsk ich .
Ta cen n a p om oc w a rszta to w a u ła tw i stu d ia n ie ty lk o n a d recep cją p iśm ie n n ic tw a sta ro ch rześcija ń sk ieg o w n a szy m kraju, a le n a d recep cją a n ty k u w o g ó l
n o ści, k tó re dość ży w o ro z w ija ją się ostatn io.
R . K .
W a cła w U r u s z c z a k , P ró b a k o d y fik a c ji p r a w a p o ls k ie g o w p ie r w s z e j p o ło w ie X V I w ie k u . K o r e k tu r a p r a w z 1532 r., W arszaw a 1979, PW N , s. 287.
„K o d y fik a cja jest to zbiór p rzep isó w p raw a o ch arak terze w ię k sz e j całości m a ją cy m oc p raw a o b o w ią zu ją ceg o n a m ocy sa m o istn eg o a k tu p ra w n eg o ”. K orek - turze p ra w z 1532 r. zw a n ej, ja k w y k a z a ł a u to r n ie s łu sz n ie , k o rek tu rą T aszyck iego, do c a łk o w itej zgod n ości z tą d e fin ic ją zab rak ło osta tn ieg o jej e le m e n tu — m ocy p raw a o b o w ią zu ją ceg o . J est zn am ien n e, iż fa k t te n o g ra n icza ją cy zn a czen ie przed się w z ię c ia , stw o r z y ł z k o rek tu ry p ra w je d e n z w ę z ło w y c h p ro b lem ó w (obok po
czą tk ó w ru ch u e g z e k u c y jn e g o i prób refo rm sk a r b o w o -w o jsk o w y c h m a ją cy ch już sw y c h a u to ró w w osob ach A n n y S u c h e n i - G r a b o w s k i e j i A n d rzeja W y - c z a ń s k i e g o ) , k tóre p ozostając n ie w y ja ś n io n e u tru d n ia ły d ogłęb n e zrozu m ien ie sk o m p lik o w a n y ch d z ie jó w w e w n ę tr z n y c h P o lsk i p ierw szej p o ło w y X V I w .
Z a słu g ą W acław a U r u s z c z a k a poza sa m y m p o d jęciem te g o ta k w ażn ego, a d ziew icz eg o w n o w o czesn ej h isto rio g ra fii te m a tu je s t to , że w y s z e d ł poza krąg z a in tereso w a ń h isto ry k a p raw a i d ał p e łn y obraz p ro b lem a ty k i zw ią za n ej z k o rek tu rą p ra w , jej g en ezę i w c z e śn ie jsz e a k c je k o d y fik a c y jn e , d zia ła ln o ść k om isji z 1532 r., sa m k od ek s w r a z z jeg o ź ró d ła m i i s y lw e tk i au to ró w . O m ó w ił rów n ież w a lk ę o w p ro w a d zen ie k o rek tu ry p ra w i p rzyczyn y jej o d rzu cen ia p rzez sejm 1534 r. W szy stk ie t e p ro b lem y zo sta ły p rzed sta w io n e na szero k im tle p o ró w n a w czy m z u w zg lęd n ien iem cz y n n ik ó w p o lity c z n y c h , gosp od arczych , sp o łeczn y ch i k u l
tu r a ln y c h m a ją cy ch w p ły w n a sam ą a k c ję k o d y fik a cy jn ą i n a jej w y n ik i.
S zczeg ó ln ie in teresu ją ca je s t część pracy p o św ięco n a z w ią zk o m m ięd zy n a s ila ją cy m i się w c ią g u p ierw szej p o ło w y X V w . d ą żen ia m i e g z e k u c y jn y m i szlach ty, a p racam i k o d y fik a cy jn y m i. A u to r w y k a z u je , że p o d jęte p race n a d k o rek tu rą praw b y ły , obok ch ęci ic h u jed n o licen ia i zrefo rm o w a n ia , próbą u p a ń stw o w ie n ia , a tym sam ym zn eu tra lizo w a n ia sz la c h e c k ic h d ążeń e g z e k u c y jn y c h w y stę p u ją c y c h w tym o k resie p od h a słem r e fo r m a tio iu r iu m . Z am iar te n p rzy n ió sł ty lk o p o ło w iczn e e fe k ty . Z a h a m o w a ł n a k ilk a n a śc ie la t p o stęp e m a n cy p a cji p o lity czn ej szla ch ty śred n iej, d o p ro w a d ził jed n a k do o d rzu cen ia k o rek tu ry p r a w ja k o n ie c h c ia n e j, narzuconej p rzez w ła d z ę k ró lew sk ą i ta m u ją cej d rogę w ła sn y m p o stu la to m szla ch ty .
T a k w ię c o k o liczn o ści zew n ętrzn e, sp rzeczn ość in te r e só w p o lity c z n y c h szlach ty i k ró la , a n ie ja k d otych czas p rzy jm o w a n o sfo rm u ło w a n ia d oty czą ce p raw p o li
ty c z n y c h sz la c h ty zaw arte w k o rek tu rze b y ły w e d łu g au tora g łó w n ą p rzyczyną jej od rzu cen ia.
O m aw ian a praca, p o w sta ła w op a rciu o szero k ą k w eren d ę a rch iw a ln ą , w y p o sażon a w b o g a ty ap arat n a u k o w y i lic z n e c y ta ty źród łow e u m o ż liw ia ją c e w e r y fi
k a c ję p rzez czy teln ik a lic z n y c h i w ie lo p ła sz c z y z n o w y c h w n io sk ó w au tora, przynosi jeszcze w ie le n o w y c h u staleń , k tóre stać się p o w in n y przed m iotem d y sk u sji. N ie
za leż n ie od jej w y n ik ó w jużj- te r a z m ożn a p o w ied zieć, że k sią żk a ta w w yd a tn y sp osób w zb ogaca w ie d z ę o P o lsce zy g m u n to w sk iej w p ro w a d za ją c jed n ocześn ie szereg p op raw ek do p rzy jęteg o jej obrazu.
M k. W.
