Dziady Adama Mickiewicza. Streszczenie, analiza, interpretacja - Anna Skibicka - pdf, ebook – Ibuk.pl

AUTOR

O autorze

O autorze

Świat ten jest czysta bajka! – Zgoda, przyjacielu;

Lecz każda bajka ma sens moralny na celu.

Adam Mickiewicz Adam Bernard Mickiewicz przychodzi na świat 24 grudnia 1798 roku w Zaosiu koło No- wogródka. Jego ojciec Mikołaj – adwokat, oraz matka Barbara należą do niezamożnej szlachty. Od 1801 roku rodzina osiada na stałe w Nowogródku, który był wówczas żydowsko-tatarsko-białorusko-- -polskim prowincjonalnym miasteczkiem. Tam też młody Adam uczęszcza do gimnazjum, które koń- czy w 1815 roku z wyróżnieniem, ale i później niż szkolni koledzy, gdyż jest słabego zdrowia.

W tym samym roku Mickiewicz zostaje przyjęty na uniwersytet w Wilnie, które w tamtych cza- sach było istotnym centrum kulturalnym, do jakie- go przybywali wybitni artyści i naukowcy. Tu też nawiązuje liczne przyjaźnie, a w 1817 roku wraz z Onufrym Pietraszkiewiczem i Tomaszem Zanem zakłada Towarzystwo Filomatów. Działalność To- warzystwa jest tajna i coraz bardziej zmierza w kie- runku patriotycznej działalności spiskowej.

Latem 1818 roku ma miejsce debiut Mickiewicza

(Zima miejska) na łamach „Tygodnika Wileńskie-

AUTOR

O autorze

go”. Nieco później poeta poznaje Marię Weresz- czakównę, która była wówczas narzeczoną Waw- rzyńca Puttkamera.

Po ukończeniu studiów w 1919 roku zostaje skie- rowany do Kowna, gdzie obejmuje posadę nauczy- ciela w gimnazjum. Nie jest zadowolony z tej pracy i brakuje mu wileńskich przyjaciół.

Pod koniec 1820 roku powstają jego pierwsze sław- ne dzieła – Oda do młodości i II część Dziadów, a na początku 1821 roku – ballada Romantyczność.

Latem tego roku romans między Mickiewiczem a Marią (od lutego mężatką) wybucha z całą na- miętnością. Wkrótce jednak szczęśliwe chwile dobiegają końca, co poeta przypłaca załamaniem nerwowym. Daje temu wyraz w napisanej na prze- łomie 1821 i 1822 roku IV części Dziadów.

W tym samym czasie powstaje Grażyna i ukazu- je się pierwszy tom Poezyj. Przyszły rok (1823) przynosi tom drugi, zawierający II i IV część Dzia- dów oraz Grażynę. W maju rozpoczyna się także w Wilnie śledztwo, zakończone rok później (1824) słynnym, dzięki III części Dziadów, procesem filo- matów i filaretów.

Mickiewicz, zwolniony z więzienia, na zawsze

opuszcza Litwę i tuła się po Rosji. Odwiedza Pe-

tersburg, Kijów, Odessę, Moskwę, dociera aż do

Krymu. Poznaje Puszkina. Spotyka także po raz

AUTOR

O autorze

pierwszy Celinę Szymanowską, która w przyszło- ści zostanie jego żoną. Zachwyt podróżnika i tęsk- nota wygnańca znajdują wyraz w cyklach Sonetów odeskich i Sonetów krymskich (1826). W 1828 uka- zuje się Konrad Wallenrod.

Uzyskawszy pozwolenie na opuszczenie Rosji, Mickiewicz w 1829 roku wyrusza w podróż po Europie. Jest to niezwykle intensywny kulturalnie i towarzysko okres w jego życiu. Gdy w grudniu 1830 roku poeta przebywa w Rzymie, dociera do niego wieść o wybuchu powstania listopadowe- go. Jednak dopiero w kwietniu 1831 roku opuszcza Wieczne Miasto i przez Paryż oraz Drezno dociera do Wielkopolski w czasie, gdy powstanie już upa- da. Ostatecznie w ogóle nie dołącza do walczących w Królestwie Polskim rodaków.

W Dreźnie spotyka się z uczestnikami powstania i w wielkim napięciu emocjonalnym pisze III część Dziadów, kończąc dzieło 29 kwietnia 1832 roku.

Gdy jesienią w Paryżu ukazują się Dziady drezdeń- skie oraz Księgi narodu polskiego i pielgrzymstwa polskiego, autor zyskuje miano „narodowego wieszcza”. Pozycję tę przypieczętowuje ukończo- ny 14 lutego 1834 roku Pan Tadeusz.

Latem 1834 roku do Paryża przyjeżdża Celina Szy-

manowska, znajoma Mickiewicza z okresu rosyj-

skiego, z którą poeta, ku zaskoczeniu wszystkich,

AUTOR

O autorze

bierze ślub. W 1839 roku małżonkowie przenoszą się do Lozanny, gdzie Mickiewicz obejmuje kate- drę literatury łacińskiej w Akademii Lozańskiej.

Tuż przed wyjazdem pojawiają się pierwsze zwia- stuny choroby psychicznej żony.

Pod koniec 1940 roku Mickiewiczowie wracają do Paryża. Tu poeta otrzymuje nominację profesor- ską i rozpoczyna w Collège de France cykl wykła- dów o literaturze słowiańskiej.

Tymczasem choroba żony postępuje. W 1841 roku Mickiewicz spotyka Andrzeja Towiańskiego, który obiecuje mu, że Celina rychło wróci do zdrowia.

Tak też się staje, a poeta zostaje gorącym wyznaw- cą towianizmu. W maju powstaje Koło Sprawy Bożej, w którym Mickiewicz aktywnie działa, a po wydaleniu Towiańskiego przez władze z Francji, obejmuje nad nim przewodnictwo. Odbija się to negatywnie na jego reputacji: zostaje skierowany na przymusowy urlop.

Gdy w 1848 roku wybucha Wiosna Ludów, Mickie- wicz wyjeżdża do Rzymu, aby utworzyć tam Legion Polski – grupę kilkunastu ochotników, która udała się do Mediolanu, aby tam walczyć z Austriakami.

Po powrocie do Paryża wydaje radykalne pismo

„Trybuna Ludów”, wycofane jeszcze w roku wyda-

nia (1849). Nastają trudne czasy dla poety, który zo-

staje objęty nadzorem policyjnym i popada w kłopo-

GATUNEK

Gatunek

ty finansowe. Jego sytuacja materialna poprawia się nieco po objęciu posady bibliotekarza w Bibliotece Arsenału. Niebawem umiera żona Celina.

W 1853 roku wybucha wojna krymska i sprawa polska ponownie ożywa na arenie międzynaro- dowej. Gdy pojawia się perspektywa utworzenia legionów polskich w Turcji, Mickiewicz wyrusza do Stambułu, aby wesprzeć tam patriotyczną ini- cjatywę własnym autorytetem. Z podróży ma nigdy jednak nie wrócić. Umiera 26 listopada 1855 roku na cholerę. Jego zwłoki spoczywają w podziemiach katedry wawelskiej.

Gatunek

Cechy gatunkowe polskiego dramatu roman- tycznego odsłaniają się w jego najwybitniejszych realizacjach. Do takich należą z pewnością Dziady Adama Mickiewicza. Ich III część uważana jest za modelowy przykład zastosowania dramaturgii ro- mantycznej.

Dramat romantyczny jako gatunek wykształcił się

w XIX wieku w opozycji do dramaturgii klasycys-

tycznej. W krystalizowaniu się jego cech kluczowe

znaczenie miała walka z normatywizmem. Istotny

wpływ nań miały także osiągnięcia teatru hiszpań-

GATUNEK

Gatunek

skiego (Calderon), dramaturgii średniowiecznej (zwłaszcza misteriów) oraz melodramatu. Szcze- gólnie do jego rozwoju przyczyniła się twórczość Williama Szekspira.

Cechy dramatu romantycznego

• metafizyczny lub fantastyczny charakter drama- tu – obok świata realnego pojawiają się zjawiska i postacie z innych wymiarów: duchy, anioły, demony; te dwa plany istnieją równolegle i zwy- kle zachodzi między nimi swoista interakcja;

• główny bohater to zwykle człowiek żyjący na styku tych dwóch planów, często wyobcowany, egocentryczny i nieprzeciętnie wrażliwy;

• tematem jest często bunt i etyczne wybory jed- nostki, jej przemiany i gwałtowne próby inge- rencji w sferę nadprzyrodzoną;

• zerwanie z zasadą trzech jedności (czasu, miej- sca, akcji), obowiązującą od czasów Arystote- lesa;

• kompozycja luźno połączonych scen, często na- wet niepowiązanych fabularnie, brak konwen- cjonalnych zasad porządku czasowego i przy- czynowo-skutkowego;

• synkretyzm rodzajowy i gatunkowy – obec-

GATUNEK

Gatunek

ność w dramacie pieśni, bajek, improwizacji, monologów, pierwiastków epickich;

• kontrasty estetyczne – obok siebie występują:

patos, tragizm, komizm, sceny kameralne i zbio- rowe (nowatorskie wprowadzenie tłumu na scenę);

• inspiracja folklorem, zwłaszcza obrzędowością i pobożnością ludową;

• forma otwarta (zob. Dziady, cz. III, Kompozy- cja), dramat romantyczny ma często charakter trylogii, cyklu literackiego;

• brak zainteresowania prawdopodobieństwem scenicznym, który prowadził do niesceniczności dramatu romantycznego. Przeznaczony był on głównie do czytania, gdyż przedstawienie go na scenie przysporzyłoby wielu trudności technicz- nych lub byłoby wręcz niemożliwe.

Po upadku powstania listopadowego (1930-1931)

dramat stał się najważniejszą formą wypowiedzi

w literaturze polskiej. Nabrał jednocześnie cech

epopeicznych – miał kreować bohatera zbiorowe-

go i ukazywać przełomowe momenty dziejowe,

interpretując tym samym historię i kształtując po-

żyteczne społecznie wzorce zachowań.

DZIADY

DZIADY ^{część II}

GENEZA

Jesienią 1821 roku powstały fragmenty I części Dziadów, nigdy niedokończonych, luźno łączących się z pozostałymi częściami, wydanych dopiero po śmierci autora.

W 1823 roku w Wilnie ukazał się drugi tom Poezyj Mickiewicza, zawierający – obok Grażyny – II i IV część Dziadów, określane później jako Dziady wi- leńsko-kowieńskie.

Część II powstawała w Kownie w latach 1820- -1821, IV zaś tamże w latach 1821-1822. Autor przebywał tam od 1819 roku, pracując w szkole jako nauczyciel. Zajęcie to bardzo mu jednak nie odpowiadało. Brakowało mu wileńskich przyja- ciół, z którymi prowadził bogatą korespondencję.

Tam też poeta nieszczęśliwie zakochał się w Ma- ryli Wereszczakównie. Znaczne różnice społeczne i majątkowe uniemożliwiły małżeństwo, a ukocha- na Mickiewicza wyszła wkrótce za mąż za hrabiego Wawrzyńca Puttkamera. Był to początek osobiste- go dramatu twórcy, którego echa można dostrzec w późniejszych dziełach, szczególnie zaś w postaci tragicznego kochanka z II i IV części Dziadów.

W tym czasie umarła także matka poety.