CHINY A WSCHODNIOAZJATYCKA INTEGRACJA GOSPODARCZA DE IURE

ISSN 2083-8611 Nr 266 · 2016

Paweł Pasierbiak

Uniwersytet Marii Curie-Skłodowskiej Wydział Ekonomiczny

Katedra Gospodarki Światowej i Integracji Europejskiej

pawel.pasierbiak@umcs.pl

CHINY A WSCHODNIOAZJATYCKA INTEGRACJA GOSPODARCZA DE IURE

Streszczenie: Przedmiotem opracowania jest proces wschodnioazjatyckiego regionali- zmu rozpatrywany z perspektywy Chin. Założonym celem jest charakterystyka, analiza i ocena roli Chińskiej Republiki Ludowej w inicjatywach regionalnej integracji gospo- darczej de iure. Weryfikowana jest teza mówiąca o tym, że Chiny są nie tylko centrum gospodarczym regionu Azji Wschodniej, ale stają się również liderem integracji instytu- cjonalnej. Główne metody badawcze wykorzystane w opracowaniu to przegląd literatury przedmiotu oraz metoda opisowa.

Słowa kluczowe: Chiny, Azja Wschodnia, regionalna integracja gospodarcza, regionali- zacja.

Wprowadzenie

Procesy międzynarodowej integracji gospodarczej są, poza globalizacją, jedną z podstawowych tendencji występujących we współczesnej gospodarce światowej. Zachodzą one praktycznie na wszystkich obszarach geograficznych, a ich motywacje są złożone i różnorodne. Najogólniej rzecz ujmując, integrujące się kraje muszą widzieć szanse na odnoszenie korzyści ze ściślejszych relacji z innymi krajami, w przeciwnym razie w inicjatywach takich nie będą skłonne uczestniczyć.

Procesy integracji regionalnej powinny się również wpisywać w strategię realizo- waną przez konkretny kraj. Należy podkreślić, iż nie wszystkie kraje są zaintere- sowane rozwijaniem instytucjonalnego wymiaru współpracy regionalnej i kon- centrują się na korzyściach powstających z żywiołowej intensyfikacji powiązań handlowych i kapitałowych.

Przedmiotem niniejszego opracowania jest proces wschodnioazjatyckiego regionalizmu rozpatrywany z perspektywy jednego z najważniejszych gospodar- czo krajów regionu – Chin. Cel badawczy, który postawił sobie autor, stanowi charakterystyka, analiza i ocena roli Chin w inicjatywach integracyjnych podej- mowanych w Azji Wschodniej. Główną tezą opracowania jest twierdzenie, iż Chiny są nie tylko centrum gospodarczym regionu Azji Wschodniej, lecz stop- niowo stają się również liderem powiązań instytucjonalnych.

Do realizacji celu opracowania autor posłużył się metodą przeglądu literatu- ry przedmiotu oraz metodą opisową. Zakres czasowy opracowania obejmuje lata od ostatniej dekady XX w.

1. Rozwój współczesnych procesów regionalnej integracji gospodarczej

Procesy regionalnej integracji gospodarczej można rozpatrywać w dwóch aspektach, tj. jako podejmowanie inicjatyw na poziomie instytucjonalnym oraz jako spontaniczne, oddolne pogłębianie powiązań gospodarczych między kraja- mi [Pietrzyk, 2009, s. 31]. W pierwszym przypadku to tzw. integracja regionalna de iure, określana inaczej mianem regionalizmu, z kolei w drugim to integracja regionalna de facto, nazywana regionalizacją. Ujęcie to jest tożsame z podzia- łem procesów regionalnej integracji gospodarczej na tzw. komponent instytucjo- nalno-instrumentalny (de iure) oraz komponent realny (de facto) [Misala, 2005, s. 434]. Komponent realny (integracja de facto) tworzy się przez wzrost współ- zależności gospodarczej w skali regionalnej wskutek zacieśniania więzi handlo- wych i finansowych, niekoniecznie powodowanych porozumieniami instytucjo- nalnymi. Z kolei przejawem komponentu instytucjonalno-instrumentalnego, będącego głównym przedmiotem zainteresowania niniejszego opracowania, jest rosnąca liczba regionalnych porozumień ekonomicznych.

Procesy integracyjne nie są zjawiskiem nowym w gospodarce światowej.

Już w XIX w. można było spotkać porozumienia preferencyjne, niemniej ich liczba oraz skala zwiększyły się zdecydowanie w wieku kolejnym. Od zakoń- czenia II wojny światowej zaznaczyły się trzy fale regionalizmu: 1) od powoła- nia układu GATT (1947) do połowy lat 80.; 2) od połowy lat 80. do połowy lat 90. oraz 3) okres od połowy lat 90. do chwili obecnej [WTO, 2011, s. 52-53;

Śledziewska, 2012, s. 39-41]. Pierwsze dwie fale regionalizmu były zdomino- wane przez rozwinięte kraje europejskie (głównie w ramach Europejskiej Wspólnoty Gospodarczej) oraz stosunkowo wolno włączające się do procesów

integracyjnych Stany Zjednoczone. Inicjatywy podejmowane na innych obsza- rach geograficznych obejmowały m.in. mało intensywne powiązania w Afryce oraz Azji. W tym drugim przypadku przejawem regionalizmu było przede wszystkim utworzenie Stowarzyszenia Krajów Azji Południowo-Wschodniej (ASEAN) w 1967 r., a następnie plany powołania strefy wolnego handlu ASE- AN (ASEAN Free Trade Area). Warto również wspomnieć o próbie stworzenia porozumienia o wolnym i otwartym obszarze handlu i inwestycji pomiędzy dwunastoma krajami założycielskimi APEC (Asia Pacific Economic Coopera- tion). Należy jednak podkreślić, iż inicjatywy te były relatywnie słabe, a silnie ekonomicznie kraje azjatyckie, takie jak Japonia, Korea Południowa czy Chiny nie były zainteresowane rozwijaniem bardziej intensywnych powiązań regional- nych. Sytuacja zmieniła się w latach 90., kiedy zaczęto zdawać sobie sprawę ze znaczenia powiązań realizowanych w ramach regionu. W tym czasie właściwie wszystkie kraje zaczęły intensywniej kształtować swoje relacje z sąsiadami.

W trzeciej fali regionalizmu uczestniczyły tradycyjnie kraje europejskie oraz Stany Zjednoczone, ale po raz pierwszy aktywnie włączyły się w te procesy kraje azjatyckie [WTO, 2011, s. 53]. Kraje te, które do tej pory były zwolenni- kami polityki multilateralnej i niedyskryminacyjnej, nie tylko rozpoczęły inten- sywne negocjacje bilateralne (m.in. Japonia, Korea Południowa, Singapur, Chi- ny i Indie), ale również zaczęły zawierać porozumienia szersze (np. pomiędzy AFTA i Japonią oraz AFTA i Chinami). Charakterystyczną cechą trzeciej fali regionalizmu jest dużo szersza sieć uczestników – porozumienia obejmują ini- cjatywy bilateralne, plulateralne, ale także międzyregionalne. Co więcej, procesy integracyjne zachodzą między krajami o różnym poziomie rozwoju i mogą przyjmować następujące formy: kraj rozwinięty – kraj rozwinięty, kraj rozwinię- ty – kraj rozwijający się, kraj rozwijający się – kraj rozwijający się. Takie cechy wykazywały również procesy regionalizmu wschodnioazjatyckiego, w tym ini- cjatywy podejmowane przez Chińską Republikę Ludową.

2. Procesy integracyjne w Azji Wschodniej

Procesy regionalnej integracji gospodarczej na kontynencie azjatyckim wy- kazują pewne charakterystyczne cechy¹. W odróżnieniu m.in. od Europy na kon- tynencie azjatyckim rozwija się przede wszystkim oddolna integracja rynkowa

1 Przedmiotem zainteresowania niniejszego opracowania jest Azja Wschodnia, która obejmuje Azję Południowo-Wschodnią (kraje wchodzące w skład ASEAN: Brunei Darussalam, Filipiny, Indonezję, Kambodżę, Laos, Malezję, Myanmar, Singapur, Tajlandię i Wietnam) oraz Azję Północno-Wschodnią (Chiny, Japonię oraz Koreę Południową bez Korei Północnej).

(integracja de facto), a w mniejszym stopniu występują zjawiska określane mia- nem regionalizmu (integracja de iure). Trzeba jednak podkreślić, iż regionalizm azjatycki powoli zaczyna się rodzić, a jego podstawą jest regionalizacja gospo- darcza, czyli działanie samych przedsiębiorstw oraz korporacji transnarodowych, a w mniejszym stopniu aktywna rola państw [Klecha-Tylec, 2009, s. 247].

Wbrew silnemu zróżnicowaniu politycznemu, społecznemu, gospodarcze- mu czy społeczno-religijnemu wschodnioazjatycka współzależność gospodarcza rośnie – intensyfikuje się handel regionalny, zwiększają się przepływy kapitału między krajami regionu, rosną powiązania finansowe i produkcyjne. Korzyści, które w wyniku tych procesów powstają, skłaniają zainteresowane kraje do po- głębiania współpracy. Zaczynają one sobie zdawać sprawę, że wspólne działanie zwiększa szanse na odnoszenie większych niż w przypadku działania indywidu- alnego korzyści.

Regionalizacja ekonomiczna w Azji warunkowana była wieloma czynni- kami. Według Z. Yunlinga trzy z nich były najważniejsze [Yunling, 2010, s. 2]:

1) przepływy kapitału początkowo z krajów bardziej rozwiniętych do krajów o niższym poziomie rozwoju, a obecnie także przepływy z krajów rozwijających się do krajów rozwiniętych; 2) polityka otwartości handlowej i inwestycyjnej, co zmniejszyło koszty transakcyjne i ułatwiło integrację rynkową w regionie; 3) rozwój gospodarczy Chin – kraju, który dzięki wielkości i potencjałowi rynku stał się nowym czynnikiem regionalnego wzrostu gospodarczego, wpływając jednocze- śnie na charakter integracji ekonomicznej. Chiny stały się ważną regionalną lokalizacją dla napływających inwestycji, ważnym producentem i eksporterem towarów oraz coraz ważniejszym importerem.

Rozwój regionalizacji ekonomicznej de facto to ważna, ale tylko jedna z kilku najważniejszych sił napędzających regionalizm wschodnioazjatycki de iure. Kraje zaczęły sobie uświadamiać i wykazywać chęć posiadania efektywne- go mechanizmu współpracy w celu promowania regionalizacji rynkowej. Ponad- to procesy regionalizmu wschodnioazjatyckiego były reakcją obronną wobec presji zewnętrznej (intensywnie rozwijający się regionalizm w Europie i w mniejszym stopniu w Ameryce Północnej), ale także wynikały z wewnątrzregionalnej kon- kurencji – gospodarki azjatyckie rywalizują o bezpośrednie inwestycje zagra- niczne oraz o rynki eksportowe [Munakata, 2004, s. 3].

W analizowanym okresie regionalizm azjatycki przeszedł przez kilka eta- pów rozwoju, z których każdy wykazywał pewne szczególne cechy [Munakata, 2004, s. 16 i nast.; Klecha-Tylec, 2012, s. 385-391]. W pierwszym okresie tzw.

regionalizmu defensywnego (1985-1992) występowało wiele konkurencyjnych inicjatyw. Podejmowano rozmowy w ramach ASEAN (m.in. ASEAN Free Trade

Area), rozmowy bilateralne oraz szersze rozmowy dotyczące stworzenia bloku ekonomicznego. W tym czasie głównym motywem, którym kierowały się kraje azjatyckie w procesie kształtowania regionalizmu, była reakcja na podobny, ale zdecydowanie szybciej postępujący proces w Europie Zachodniej oraz Ameryce Północnej. W drugim etapie rozwoju regionalizmu wschodnioazjatyckiego do- minował APEC (1993-1997). Wraz z akcesją do tej inicjatywy Chin, Tajwanu i Hongkongu (1991) znaczenie APEC znacznie wzrosło. Jednocześnie Stany Zjednoczone, które były zainteresowane szerszym dostępem do rynków azjatyc- kich, starały się wykorzystać do tego właśnie APEC. Ten etap rozwoju regiona- lizmu wschodnioazjatyckiego trwał do wybuchu kryzysu w 1997 r. Kryzys azja- tycki stanowi ważną cezurę czasową, bowiem wielu badaczy uważa, że właśnie on oraz reakcja na niego (m.in. Stanów Zjednoczonych, Międzynarodowego Funduszu Walutowego) wzbudziły niezauważalną dotychczas w szerszej skali potrzebę rozwoju integracji wewnątrzazjatyckiej [Plummer, 2006, s. 4]. Po raz pierwszy zaczęto myśleć o procesach integracji w Azji bez odniesień do partne- rów zewnętrznych (m.in. USA). Kryzys uświadomił krajom azjatyckim ich współzależność ekonomiczną. Jednocześnie negatywna ocena podejmowanych w czasie kryzysu działań przez Stany Zjednoczone oraz Międzynarodowy Fun- dusz Walutowy skłoniła dotychczas wstrzemięźliwe kraje do bardziej aktywnego włączenia się w procesy regionalizmu. Przykładem było zgłoszenie przez Japo- nię propozycji stworzenia Azjatyckiego Funduszu Walutowego, który pozwolił- by zwiększyć płynność środków finansowych, zapobiegając tym samym szybkie- mu rozprzestrzenianiu się kryzysu [Pempel, 2008, s. 5]. Sama inicjatywa, m.in. ze względu na nieprzychylną postawę Chin, nie została zrealizowana w zapropono- wanej formie, jednak kraje azjatyckie zaczynały myśleć o Azji jako o regionie, który może samodzielnie kształtować wewnętrzne relacje. Tym samym skutkiem kryzysu był wzrost tendencji do regionalizmu państw Azji [Klecha-Tylec, 2012, s. 390]. Kolejnym etapem regionalizmu wschodnioazjatyckiego, który można wyod- rębnić, jest okres rosnącego zainteresowania Chin współpracą regionalną oraz przy- spieszenie integracji wewnątrz Azji Wschodniej, głównie w formie porozumień o wolnym handlu. Tendencje takie uwidoczniły się na przełomie XX i XXI w.

i trwają do chwili obecnej.

3. Aktywność Chin w kształtowaniu regionalizmu wschodnioazjatyckiego

W kontekście nakreślonej powyżej ewolucji regionalizmu w Azji Wschod- niej warto prześledzić zmieniającą się rolę Chin w kształtowaniu tego procesu.

Początkowo znaczenie ChRL było niewielkie, ponieważ kraj ten świadomie nie

angażował się w procesy integracyjne. W latach 60. i 70. XX w. Chiny były wręcz wrogo nastawione do wszelkich inicjatyw integracyjnych, które ówcze- śnie, reprezentowane głównie przez ASEAN, traktowane były jako duże zagro- żenie zewnętrzne [Xieotong, Xiaoyue, 2014]. Zmiana uwarunkowań zewnętrz- nych i wewnętrznych spowodowała jednak, że Chiny przyjęły inną postawę – kraj ten zaczął prowadzić bardziej aktywną i zręczną politykę w tym zakresie.

Polityka ta sprawiła, że od początku lat 90. XX w., a w szczególności od kryzysu azjatyckiego (1997-1998), Chiny wzmacniały swoją pozycję i stopniowo stawa- ły się liderem procesów rozwojowych wschodnioazjatyckiego regionalizmu.

Początkowo działania Chin w zakresie regionalizmu obejmowały przede wszystkim współpracę bilateralną poprzez negocjowanie i zawieranie regional- nych umów gospodarczych. W mniejszym stopniu i w dalszej kolejności Chiny zaczęły stopniowe włączanie się lub samodzielne kreowanie porozumień wielo- stronnych.

Pierwsze działania w kierunku integracji Chin z krajami regionu nastąpiły na początku lat 90. XX w. W listopadzie 1991 r. Chiny oraz Hongkong i Tajwan przystąpiły do APEC, co było przełomowym krokiem w kierunku rozwoju chiń- skiego regionalizmu – stanowiło bowiem pierwszą inicjatywę regionalną, w której uczestniczyły Chiny. W kolejnych latach podejmowano szereg różnego rodzaju działań, takich jak normalizacja stosunków z Koreą Południową (1992), ale do- piero w latach 1997-1998 Chiny zdecydowanie uaktywniły się w kreowaniu regionalizmu azjatyckiego. Lata te były okresem azjatyckiego kryzysu finanso- wego, a Chiny swoją wyważoną postawą w czasie kryzysu zyskały opinię od- powiedzialnej gospodarki regionalnej [Allarie, 2014, s. 54]. Podstawą takiej oceny była m.in. decyzja o niedewaluowaniu chińskiego juana wobec trudności gospodarczych w warunkach rozwijającego się kryzysu (1998).

W 1997 r. nastąpił także zdecydowany wzrost zaangażowania Chin w proce- sy regionalizmu wschodnioazjatyckiego. Kraj ten podpisał porozumienie o do- brym sąsiedztwie z ASEAN, co dało podstawy do ściślejszej integracji między partnerami. Efektem było dążenie do zawarcia porozumienia gospodarczego doty- czącego wymiany handlowej. W 2002 r. rozpoczęły się negocjacje, a ich finaliza- cja nastąpiła w 2010 r., kiedy umowa o strefie wolnego handlu weszła w życie.

Negocjując warunki umowy, Chiny wykazały się zręcznością w prowadzonej polityce. Zaproponowały bowiem m.in. głęboką liberalizację w obszarze artyku- łów rolnych (tzw. early harvest), tak ważnych w strukturze eksportu krajów ASE- AN [Yunling, 2010, s. 70]. Zyskały tym samym przewagę nad Japonią i innymi krajami rozwiniętymi, które ze względu na silne lobby rolnicze nie mogły pozwo- lić sobie na daleko idącą liberalizację w obszarze rolnictwa. Potwierdziły tym samym swoją ważną rolę w kształtowaniu regionalizmu wschodnioazjatyckiego.

Od 1997 r. Chiny zaczęły aktywnie uczestniczyć w spotkaniach na forum ASEAN+3, stając się wraz z Japonią i Koreą Południową głównym źródłem środków finansowych w ramach inicjatyw podejmowanych w sferze finansowej [Klecha-Tylec, 2012, s. 390]. Na podkreślenie zasługuje tutaj współpraca w ra- mach tzw. inicjatywy Chiang Mai (Chiang Mai Initiative), stanowiącej bazę dla bilateralnych porozumień walutowych między krajami ASEAN+3. Pełniąc ak- tywną rolę w tej inicjatywie, Chiny potwierdzały swoją silną pozycję gospodar- czą w regionie. Brały na siebie odpowiedzialność również w sferze finansowej.

Coraz bardziej aktywna postawa Chin wobec regionalizmu wschodnioazja- tyckiego przejawiła się w zaproponowaniu w 2001 r. powołania Szanghajskiej Organizacji Współpracy (Shanghai Cooperation Organization). To pierwsza inicjatywa, której samodzielnym autorem były Chiny. W 2005 r. rozpoczęły się spotkania w ramach Szczytu Azji Wschodniej (East Asia Summit), stanowiące nowy rodzaj multilateralnej współpracy regionalnej, która umożliwiała koopera- cję na wysokim szczeblu i stanowiła jednocześnie forum współpracy między rozwiniętymi i rozwijającymi się krajami azjatyckimi. W 2012 r. uczyniono ko- lejny krok w kierunku regionalnej współpracy wielostronnej, rozpoczynając negocjacje dotyczące regionalnego porozumienia o pogłębionej współpracy ekonomicznej (Regional Comprehensive Economic Partnership – RCEP). Po- mimo tego, iż jest to inicjatywa szersza, obejmująca takie kraje, jak Australia czy Nowa Zelandia, wydaje się, że właśnie w tym kierunku obecnie zmierzają Chiny. Kraj ten nie chce ograniczać się tylko i wyłącznie do regionu Azji, ale w swojej polityce regionalizmu stara się także współpracować nawet z odległy- mi geograficznie krajami. Wyraźnie odzwierciedla się to w polityce Chin wobec regionalnych porozumień handlowych.

Chiny, podobnie jak wiele innych krajów, realizują strategię negocjowania regionalnych porozumień handlowych z wieloma partnerami. Ten początkowo stosunkowo powolny proces w XXI w. przekształcił się w zasadniczą tendencję występującą w chińskiej zagranicznej polityce ekonomicznej [Skulska, 2011, s. 39].

W tabeli 1 zaprezentowano informacje chińskiego Ministerstwa Handlu doty- czące obowiązujących, negocjowanych oraz rozpatrywanych (feasibility studies) regionalnych porozumień, w których jedną ze stron są Chiny.

Tabela 1. Regionalne porozumienia handlowe (RTA) Chin

Porozumienie Stan realizacji porozumienia Rozpoczęcie negocjacji

1 2 3 4

1. Chiny – ASEAN Obowiązuje 2002

2. Chiny – Pakistan Obowiązuje 2006

3. Chiny – Chile Obowiązuje 2005

4. Chiny – Nowa Zelandia Obowiązuje 2008

cd. tabeli 1

1 2 3 4

5. Chiny – Singapur Obowiązuje 2008

6. Chiny – Peru Obowiązuje 2009

7.

Chiny – Hongkong (porozumienie o partnerstwie i współpracy ekonomicznej)

Obowiązuje 2004

8.

Chiny – Makau (porozumienie o partnerstwie i współpracy ekono- micznej)

Obowiązuje 2003

9. Chiny – Kostaryka Obowiązuje 2010

10. Chiny – Islandia Obowiązuje 2007

11. Chiny – Szwajcaria Obowiązuje 2011 12. Chiny – Korea Południowa Obowiązuje 2012 13. Chiny – Australia Obowiązuje 2005 14. Chiny – Rada Współpracy Zatoki

Perskiej Negocjowane 2004

15. Chiny – Norwegia Negocjowane 2008

16. Chiny – Japonia – Korea Południowa Negocjowane 2013 17. Regionalne Partnerstwo Gospodarcze

(RCEP) Negocjowane 2012

18. Chiny – ASEAN (aktualizacja

porozumienia) Negocjowane -

19. Chiny – Sri Lanka Negocjowane 2014 20. Chiny – Malediwy Negocjowane 2015 21. Chiny – Indie Rozpatrywane 2003 22. Chiny – Kolumbia Rozpatrywane 2015 23. Chiny – Gruzja Rozpatrywane 2015

24. Chiny – Mołdowa Rozpatrywane 2015

Źródło: [www 2].

Według danych ministerstwa Chiny aktualnie posiadają 14 podpisanych i wdrażanych porozumień, a kolejnych 10 jest albo negocjowanych, albo rozpa- trywanych jako możliwe do rozpoczęcia negocjacji. Te regionalne porozumienia handlowe traktowane są jako uzupełniające w stosunku do rozwiązań multilateral- nych (m.in. członkostwo w WTO), ale zapewniają także większą integrację z go- spodarką światową oraz krajami regionu. Działania tego rodzaju miały na celu zmniejszenie barier występujących w relacjach gospodarczych Chin oraz zwięk- szenie dostępu do rynków zaopatrzenia i zbytu dla chińskich przedsiębiorstw.

Pomimo że tego rodzaju działania nie miały na celu budowania ścisłych powią- zań instytucjonalnych, to, pamiętając o tym, że chiński regionalizm gospodarczy budowany jest na bazie regionalizacji ekonomicznej, można przypuszczać, że bilateralne porozumienia oraz większa aktywność Chin w kształtowaniu multila- teralnych relacji będą sprzyjać rozwojowi regionalizmu wschodnioazjatyckiego.

Podsumowanie

Regionalna integracja gospodarcza jest procesem występującym powszech- nie, niemniej na różnych obszarach świata wykazuje odmienny stopień zaawan- sowania, przybierając różne formy. W przypadku Azji Wschodniej związki państw są stosunkowo luźne, przy czym przewagę wykazuje regionalizacja gospodarcza, polegająca na rozwijaniu powiązań ekonomicznych na poziomie mikro (integra- cja regionalna de facto). Jednocześnie ta oddolna regionalizacja jest podstawą rozwoju regionalizmu wschodnioazjatyckiego.

Przeprowadzona w niniejszym opracowaniu charakterystyka chińskiego re- gionalizmu pozwala na sfomułowanie kilku wniosków podsumowujących.

1. Podejście Chin do regionalizmu zmieniło się radykalnie. W latach 70. XX w.

ChRL była wrogiem wszelkich inicjatyw regionalnych, podczas gdy od lat 90., a szczególnie od kryzysu finansowego, aktywnie działa na rzecz rozwoju powią- zań instytucjonalnych.

2. Aktywność Chin jest wysoka w porównaniu do aktywności innych krajów regionu. Ze względu na to, a także na potencjał ekonomiczny kraju można stwierdzić, iż regionalizm azjatycki jest w coraz większym stopniu chińsko- centryczny.

3. Zasięg geograficzny chińskich inicjatyw regionalistycznych jest szerszy niż obszar Azji Wschodniej. Przejawia się to zarówno w negocjowaniu regional- nych porozumień handlowych, jak i w powiązaniach instytucjonalnych, któ- rych Chiny są uczestnikiem.

4. Zmieniła się rola Chin w regionalizmie wschodnioazjatyckim. O ile w latach 90. XX w. Chiny były uczestnikiem już istniejących porozumień, o tyle w no- wym stuleciu stały się samodzielnym kreatorem powiązań instytucjonalnych.

Rola Chin w procesach regionalizmu wschodnioazjatyckiego rośnie i moż- na z całą pewnością stwierdzić, że jest to na tyle znaczący kraj, że każda inicja- tywa, która nie obejmuje członkostwa Chin, nie ma szans na określenie jej mia- nem poważnej. Rozwój regionalizmu azjatyckiego będzie zatem warunkowany zaangażowaniem Chińskiej Republiki Ludowej w kształtowanie powiązań insty- tucjonalnych. Wydaje się, że w chwili obecnej Chiny nie są w pełni przekonane o konieczności głębszej integracji z krajami regionu, co wpływa na ich ograni- czone zainteresowanie budowaniem wschodnioazjatyckiego regionalizmu. Wy- soka dynamika bilateralnych porozumień handlowych oraz ostrożne budowanie formalnych związków z krajami Azji Wschodniej wydają się to potwierdzać.

Literatura

Allarie N.B.A. (2014), China’s impact on regionalism in East Asia, „RICRI”, Vol. 2, No. 3.

Klecha-Tylec K. (2009), Przemiany gospodarczo-społeczne w krajach Azji i Pacyfiku oraz ich wpływ na procesy globalizacyjne [w:] S. Miklaszewski, E. Molendowski (red.), Gospodarka światowa w warunkach globalizacji i regionalizacji rynków, Difin, Warszawa.

Klecha-Tylec K. (2012), Specyfika i etapy rozwoju regionalizmu w Azji Wschodniej [w:]

Globalizacja i regionalizacja we współczesnym świecie, Księga jubileuszowa de- dykowana Profesor Irenie Pietrzyk, Wydawnictwo UE w Krakowie, Kraków.

Misala J. (2005), Wymiana międzynarodowa i gospodarka światowa. Teoria i mechani- zmy funkcjonowania, Wydawnictwo SGH, Warszawa.

Munakata N. (2004), Regionalization and regionalism: the process of mutual interac- tion, „RIETI Discussion Paper Series”, 04-E-006.

Pempel T.J. (2008), China and the emerging Asian regionalism, Paper prepared for the Conference on China, Itamuraty Palace, Rio de Janeiro, Brazil, April 17-18, 2008, http://www.cebri.org/midia/documentos/06.pdf (dostęp: 20.09.2015).

Pietrzyk I. (2009), Globalizacja i regionalizacja gospodarki światowej [w:] S. Mikla- szewski, E. Molendowski (red.), Gospodarka światowa w warunkach globalizacji i regionalizacji rynków, Difin, Warszawa.

Plummer M.G. (2006), The ASEAN economic community and the European experience,

„Working Paper Series on Regional Economic Integration”, No. 1, ADB.

Skulska B. (2011), Process of the economic integration of China with ASEAN countries.

An overview, „Folia Oeconomica Stetinensia”, Vol. 10, Issue 1.

Śledziewska K. (2012), Regionalizm handlowy w XXI wieku. Przesłanki teoretyczne i analiza empiryczna, Wydawnictwo UW, Warszawa.

WTO (2011), The WTO and preferential trade agreements: from co-existence to cohe- rence, Geneva.

Xieotong Z., Xiaoyue L. (2014), China’s regionalism in Asia, The ASEAN Forum, www.theasenforum.org/chinas-regionalism-in-asia/ (dostęp: 22.09.2015).

Yunling Z. (2010), China and Asian regionalism, World Scientific, Singapore.

[www 1] http://unctadstat.unctad.org/wds/TableViewer/tableView.aspx?ReportId=24739 (dostęp: 21.09.2015).

[www 2] http://fta.mofcom.gov.cn/english/index.shtml (dostęp: 21.09.2015).

CHINA AND DE IURE REGIONAL ECONOMIC INTEGRATION IN EAST ASIA

Summary: The article considers the process of regionalism in East Asia from the Chi- na’s point of view. The aim of the article was to characterize, analysis and assess the role of the People's Republic of China in de iure regional economic initiatives. It is hypothe- sized that China is not only the economic center of East Asia but it is also becoming a leader of institutional integration. Main research methods used in the article comprise review of the literature and descriptive method.

Keywords: China, East Asia, regional economic integration, regionalism.