Opolszczyzna w 30-leciu PRL

OPOLSZCZYZNA

OPOLSZCZYZNA

Kreska /- / - zjawisko nie występuje.

Zero / O / - zjawisko istnieje. Jednakże w ilościach mniejszych od lic zb, które mogły być wy­

rażone uwidocznionymi w tablicy znakami cyfrowymi.

Kropka / . / - zupełny brak informacji, albo brak infor­

macji wiarygodnych.

Znak / z / - wypełnienie pozycji, ze względu na układ tablicy, jest niemożliwe lub niecelowe.

"W tym" - oznacza, że nie podaje się wszystkich składników sumy ogólnej.

WAŻNIEJSZE SKRÓTY

zł - złoty ■ - netr

ty*. - tysiąc ■2 - ne tr kwadratowy

min - ■ilion ■

?

■ld - Billard km - kilometr

« - kwintal ha - hektar

« - tona ( i t . - as tuka

1 ^- lit r

WOJEWÓDZKI U R Z 4 D STATYSTYCZNY W O P O LU

Opolszczyzna

w 3 0 - l e c i u P R L

OPOLE

Publikację opracował zespół pracowników Wojewódzkiego Urzędu Słafystycznego

Prudnik w cołoici tub w czyści oraz wykorzystani« danych fiały (tycznych dozwolona wyłqczni« z podaniem źródła

Dru k. Oddział Zarządu W y d a w n ic tw Statystycznych i Drukarni w e W rocław iu za m . 253\74 nakład 1900 egz. AS pap ki. III 61XM

PRZEDMOWA

Rok 1974 zamyka 30-letnl okres rozwoju gospodarki 1 kształto­

wania się społeczeństwa Polski Ludowej.

Ocena przebytej drogi 1 osiągniętego poziomu w prooesle roz­

woju spoieozno—ekonomicznego, staje się warunkiem nieodzownym dla prawidłowej analizy problemów bleżącyoh oraz ukierunkowania poli­

tyki gospodarczej 1 społecznej w perspektywie.

V niniejszej publlkaojl, Wojewódzki Urząd 3tatystyczny doko­

nał próby oharakterystyki niektórych tylko - ze względu na szczup­

łe ramy — problemów rozwoju społeozno—gospodarozego Opolszozyzny, Jako llcząoego się w ogólnym rozwoju kraju - regionu.

W syntetyoznym tekstowym 1 tabelaryoznym ujęciu przedstawiono ważniejsze lnformaoje w zasadzie od ohwlll powstania województwa /1950 r . / , a tam gdzie było to możliwe - również za lata poprzed - nie.

Przedstawione w publlkaojl dane obrazują dorobek Opolsz­

ozyzny uwldooznlony w szybkim rozwoju produkcji dóbr 1 usług ma- terlalnyoh, poprawie warunków bytu 1 usług soojalno-kulturalnyoh

oraz w zmianach struktury społeozno-zawodowej ludności.

Z uwagi na oharakter publlkaojl pominięto w niej wyjaśnie­

nia, uwagi 1 notki, dotycząoe zakresu danyoh liczbowych, źródeł Informacji 1 metodologii opracowań, ogranlozająo się wyłąoznle do niezbędnych wyjaśnień w tablloaoh.

WUS ma nadzieję, lż publlkaoja posłuży aktywowi społeczno- -gospodarozemu w propagowaniu dotyohozasowego dorobku,a Jednocześ­

nie w wytyozanlu kierunków dalszego dynamicznego rozwoju Opol­

szczyzny, a wlęo 1 Polski.

dr Jerzy Balaryn Dyrektor

Wojewódzkiego Urzędu 3tatystyoznego

Opole, ozerwleo 1974 r.

SPIS RZECZY

Ludność . . . ...7 - 1 1 Zatrudnienie ... ...1 1 - 1 4 Inwestyoje ... ...1 4 - 1 6 P r z e m y s ł ... ... ... , 1 7 - 2 2 Budowniotwo ... ...2 2 - 2 5 Rolniotwo ... . . . 2 5 - 3 2 Transport 1 ł ą c z n o ś ć ... ...3 2 - 3 4 Handel wewnętrzny ... . . . 3 5 - 3 9 Gospodarka mieszkaniowa ... ... 4 0 - 4 2 Szkolnlotw o... ... 4 2 - 4 6 Kultura i s z t u k a ... 4 6 - 4 7 Oofarona zdrowia 1 opieka społeczna ... 4 7 - 4 9

SPIS TABLIC

Tabl. Str.

Str.

LUDNOŚĆ

1. Ludność / 1 9 5 0 ,1 9 55,1 960 ,196 5,1 970,1973 / ... 7 2 . Llozba kobiet przypadająoyoh na 100 oęiozyzn

/1 9 4 6 .1 9 5 0 ,1 9 6 0 , 1 9 7 0 , 1 9 7 3 / ... 8 3. Wiek środkowy ludnośoi / i 9 5 0 , 1 9 6 0 , 1 9 7 0 / ... 9 4. Ludność w wieku produkcyjnym 1 nieprodukcyjnym

/1 9 5 0 ,1 9 60,1 970 ,197 3/ ... 9 5 . Ludność według wieku / 1 9 5 0 ,19 60,1970,1973/ . . . 10 6. Buch naturalny ludnośoi / 1 9 5 0 ,1960,1 965 ,197 0,1 973/ 11

ZATRUDNIENIE

7. Czynni zawodowo 1 utrzymywani / 1 95 0,19 60,1970 / . . . 12 8. Zatrudnienie w gospodaroe narodowej / 1 9 5 0 ,1955,1960,

1 9 65,1 970 ,197 3/ ... 13 9. Zatrudnienie kobiet w gospodaroe uspołecznionej

/ 1 9 5 0 ,1 9 5 5,1 960 ,196 5,1 970,1973 / ... 14 INWESTYCJE

10. Hakłady inwestycyjne w gospodaroe uspołecznionej /ceny 1971 r . / /1950-1973, 1950—1960, 1961—1970,

1971—'1973/. # • • • • • • • • • • • • • • • • • • • ' 14

Tabl.

1 1. Nakłady Inwestycyjne w gospodarce uspołecznionej według działów gospodarki narodowej /ceny 1971 r . / /1961-1973,1961-1965,1966-1970,1971-1973/ . . . .

PRZEMYSŁ

12. Zakłady 1 zatrudnienie w przemyśle uspołecznionym według gałęzi przemysłu w 1945 r ...

13. Dynamika produkcji globalnej 1 zatrudnienia w przemyśle uspołecznionym /1 9 5 5 ,1960,1965,1970,1973/ ...

14. Struktura produkcji globalnej ważniejszych gałęzi

przemysłu uspołecznionego / 1 960-1973/ ... . 15. Produkcja ważniejszych wyrobów przemysłu uspołecznionego /1 9 5 5 ,1960,1965,1970,1973/ ...

BU DOW NICTW O

16. Produkcja podstawowa uspołecznionych przedsiębiorstw budowlano-montażowych według rodzajów budownictwa /oeny bieżąoe/, / 1 960,1970,1973/ ...

17. Produkcja podstawowa uspołecznionych przedsiębiorstw budowlano-montażowych wykonana na terenie województwa /ceny bieżąoe/, / 1 9 6 6 ,19 70,1971,1972,1973/ ...

ROLNICTWO

18. Struktura użytków rolnyoh według form własnośol

/ 1 950,1960,1970,1973/ ...

19. Powierzchnia zasiewów /1 9 5 0 ,1960,1970,1973/ ...

20. Struktura zasiewów /1 9 5 0 ,1 9 7 3 / ...

2 1 . Zbiory 1 plony głównyoh ziemiopłodów / i 951-1955/,

1956-1960, 1961-1965,1966-1970,1971-1973/ ...

22. Zwierzęta gospodarskie /1 9 5 0 ,1960,1 970 ,197 3/ ...

23. Zużycie nawozów sztuoznych /w czystym składniku/ na 1 ha powlerzohni zasiewów /19 5 4 /5 5 , 1959/60, 1964/65,

1969/70, 1972/73/ ...

24. Skup produktów rolnyoh / 1 9 5 5 ,1 9 60,1970 ,19 73/ ...

TRANSPORT I ŁĄCZNOŚĆ

25. Pojazdy samoohodowe /1 9 5 5 ,1960,1 970 ,197 3/ ...

26. Podstawowe dane o działalności Wojewódzkiego

Przedsiębiorstwa Państwowej Komunikacji Samochodowej /196 0 , 1 9 7 0 , 1 9 7 3 / ... .... .

Str.

15

17 19

21 21

23

25

26 26 27 28 29

31 31

33

34

HANDEL WEW NĘTRZNY

27. Punkty sprzedaży detalioznej /1 9 5 0 ,1960,1970,1973/ . . 28. Zakłady gastronomlozne /1 9 5 0 ,1955,1960,1970,1973/ . . 29. Sprzedać detaliczna towarów przez jednostki gospodarki uspołecznionej / 1 95 5,19 60,1970 ,19 73/ ...

30. Struktura 1 dynamika sprzedaży w uspołecznionym handlu detalicznym rynkowym / l 9 5 5 ,1960,1970,1973/ ...

31. Dostawy niektórych towarów przeznaczonyoh do sprzedaży detalicznej / 1 96 0,1970,1973/ ... ...

Tabl.

GOSPODARKA MIESZKANIOWA

32. Uleszkanla według roku ukońozenia budowy budynku w 1973 ...

33. Zascby mieszkaniowe 1 ludność w mieszkaniach /1950,1960 1970,1973/ ...

34. Kleszkania oddane do użytku /l95 6—1 9 7 3 ,1960,1 965,1970, 1 9 7 3 / ...

SZKOLNICTW O

35. Szkoły podstawowe dla nie pracująoych / 1 95 0/51,195 5/56, 1960/61, 1965/66, 1970/71, 1972/73, 1973/74 ...

36. Uczniowie szkół zawodowych / 1 95 5/56,1960/61,1965/66, 1970/71, 19 73/74/ ...

37. Absolwenci szkół zawodowyoh / 1 9 5 5 /5 6 ,1960/61,1965/66, 1970/71, 1971/72, 1972/73/ ...

38. Licea ogólnokształcąoe / i 9 5 0/51,195 5/56,196 0/61, 1 9 6 5 /6 6 ,1 9 7 0 /7 1 ,1 9 7 2 /7 3 ,1 9 7 3 /7 4 / ...

O CHRO N A ZDROW IA I OPIEKA SPOŁECZNA

39. Personel służby zdrowia / 1 950,1955,1960 ,19 65,1 970,197 3/

40. 3spital* / 1 9 5 0 ,1 9 55,1 960 ,196 5,1 970,1973 / ...

SPIS WYKRESÓW

Udział województwa w kraju ...

Ludność w olastaoh 1 na wsi . . . . ...

Buch naturalny ludności . . . ... . lakłady inwestycyjne w gospodaroe uspołecznionej /oeny

1971 r . / ...

Dynamika produkcji globalnej, zatrudnienia 1 wydajności praoy w przemyśle uspołecznionym ...

Plony 4 zbóż, ciemniaków i buraków cukrowych ...

Bydło 1 trzoda ohlewna na 100 ha

użytków rolnych ... ...

35 36 37 38 38

40 41 42

43 44 44 45

48 48

6 7 7 16 1 6 17 Str.

17

UDZIAŁ WOJEWÓDZTWA W KRAJU

tya.

800- 600 -

400 200

0-

i ludności miejskiej

tys.

• :Î00

I

I

I I

I /

I /

n

600 (-400 -200 O 14 I I 1946

t y a . 300- 600 ^- 400 - 200 -

O

j miasta I I «rie 3

D

3 XII 1950

[ *

p

tys.

•300

¿00 400 200 -O

6 XII 1960 8 XII 1970

,jO 30-,

20^-!

10

RUCH HATURALHY LUDHOSCI

przyroet naturalny'

—p urodcania żywe zgony

>¿0

•7-3°

20

-10

1955 1961 1963 1965 1967 1969 ' 971 1973

“¡950 1 1 Tgiëc T9^S2 ^T96^{Ï 1966 TfSd 197C 1 9 ~ 2 ^}

7 LUDNOŚĆ Powojennemu społeczno-gospodarczemu rozwojowi wo­

jewództwa towarzyszył dynamiczny wzrost liczby ludności.

W latach 1945-1973 urodziło się na Opolszczyźnle ponad 620 tys. dzieci, a do końca 1973 r . , główni» w wyniku dużego przyrostu naturalnego, liczba ludności zwiększyła się pra­

wie o 300 ty s., t j. o 37 56.

Ten tak znaczny wzrost powodowany był przede wszystkim poprawą warunków życiowych oraz polepszaniem opieki zdrowotnej. Nastąpiło wyraźne przedłużenie przeciętnego trwania życia, a w szczególnoś­

ci wydatnie obniżona została umieralność wśród niemowląt.

Obecnie liczne roczniki młodzieży "wyżu demograficz - nego" opuszczają szkoły 1 podejmują pracę. Kadra ta jest coraz lepiej przygotowana zawodowo. Stwarza to szansę dla dalszego zdy­

namizowania rozwoju gospodarczego Opolszczyzny.

Rozwój ludności Opolszczyzny przedstawia tablica 1.

*ABL. 1 . LUDNOŚĆ

Stan w dniu 31 X II

LATA

Ogółem Męż­

czyźni Ko­

biety Udział w % ludności

w tysiącach miejs­

kiej wiej­

skiej

1 9 4 6 ^ 792 325 467 2 9 ,0 7 1 ,0

1950 824 • • 2 7 ,3 72 ,7

1955 887 415 472 31 .8 68 ,2

1960 938 442 496 37 ,5 62,5

1965 1009 481 528 39 ,8 60,2

1970 1059 506 558 4 3 ,5 56,5

1973 1085 522 563 44 ,7 55 ,3

a/ Dane spisu z dnia 14 IX .

Liczba ludności w latach 1950-1960 wzrosła o 1 3 ,3 %, w następnym dziesięcioleciu o 12,9 * , a w latach 1970-1973 o 2 ,5 * , w miastach odpowiednio: 63 ,7 * , 27 ,8 % 1 7 ,8 * . Na wal stan ludnoś.

cl w omawianych okresach nie ulegał więkazym wahaniom.

Intensywny rozwój gospodarczy Opolszczyzny oraz zwią - zany z nim proces urbanlzaojl powodował wzmożoną migrację ze

ze wal do miast, a takt« zmiany w składnikach ruchu naturalnego.

Różnica między dynamiką rozwoju miast i wsi wpłynęła na wzrost udBiału ludności miejskiej w ogólnej liczbie ludności. Udział ten wynosił w 1946 r . 2 1 ,8 % , natomiast w 1973 r . - 44,7 54. W Kraju udział ludności miejskiej w ogólnej liczbie ludności był wyższy i wynosił w 1950 r . 39,0 36,a w 1973 r . 54,2 % .

Przemiana struktury gospodarczej Opolszczyzny z rolnlczo-przemys- łowej na przemysłowo-rolniczą spowodowała również wzrost udziału ludności utrzymującej się ze źródeł pozarolniczych.

Udział ten, wyższy na Opolszczyźnie od przeciętnego wskaźnika dla kraju, ukształtował się według danych szacunkowych następująco:

LATA Opolsz­

czyzna Polska LATA Opolsz­

czyzna Polska

1950 58,8 ^{52,9 1970} 73 ,9 70,2

1960 64,9 6 1,8 ¹⁹⁷² 75,5 71,9

3traty ludnościowe spowodowane drugą wojną światową , Jak również powojenne migracje ludności były bezpośrednią przyczyną znacznego zmniejszenia się udziału mężczyzn w ogólnej liczbie ludności.

Proces wyrównywania dysproporcji płci w drodze ruchu naturalnego ludności przyczynił się do stopniowego obniżenia wysokiego współ­

czynnika feminizacji, niemniej poziom tego współczynnika jest na­

dal wyższy od krajowego.

Dane te przedstawia tablica 2 .

TABL. 2 . LICZBA KOBIET PRZYPADAJĄCYCH NA 100 MĘŻCZYZN

DATY SPISÓW Opolszczyzna

Polska

ogółem miasta wieś

14 I I 1946 144,0 • • 118,5

3 I I I 1950 118,8 119,1 118,7 113,2

6 m 1960 114,5 113,0 115,4 109,2

8 H I 1970 108,4 109,6 107,5 105,8

31 H I 1973a / 107,8 108,7 107,0 105,7

a / Dane szacunkowe.

V minionym okresie zmianom uległa struktura wieku ludności, flek środkowy ludności Opolszczyzny ukształtował się poniżej wie­

ku środkowego ludności kraju . Ha wsi - obserwuje się wyraźnie

tendencję wzrostową mediany wieku, powodowaną migracjami ze wsi do miast . Przenoszą się do miast przede wszystkim ludzie młodzi.

Dane porównawcze według spisów powszechnych zawiera tablica 3.

TABL. 3. Wi e k ŚRODKOWY LUDNOŚCI

da ty s p is ó w

Opolszczyzna Polska

ogółem miasta wieś ogółem miasta wieś

) XII 1950 24,5 25,1 24,2 25,1 26 ,3 24,2

XII 1960 25,4 25,0 25,6 26 ,0 26,6 25 ,3

XII 1970 26,7 26 ,0 27,1 27 ,4 28,1 25 ,4

Wzrost przeciętnego wieku wynika ze zmiany struktury ludności wed­

ług wieku, a między innymi z przyrostu odsetka ludności w wieku poprodukcyjnym /mężczyźni powyżej 64 lat, kobiety powyżej 53 l a t /.

W 1973 r . liczba osób w tym wieku w stosunku do 1950 r . wzrosła o 53,4 ty s., t j. o 8 4 ,6 % . Jednocześnie udział tej grupy ludności w ogólnej liczbie ludności wzrósł z 7 ,8 5S w 1950r.ao 10,7 U w 1973r.

Dynamikę ludności w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym według spisów powszechnych i danych szacunkowych obrazuje tablica 4^. TABL. 4. LUDNOŚĆ W WIEKU PRODUKCYJNYM I NIEPRODUKCYJNYM

d a t y s p is ó w Ogó­

łem

W wieku przed-

pro- duk-

° yJa/

nyma/

pro-duk- cyJC/

nymD/

po- pro - duk-

° y j 5 / nym '

przed- pro- duk- cyj-j ny^a/

pro- duk-

S gs/

po- pro-

¿uk-

°yi-, nym-' w tysiącach w odsetkac ił 3 X II 1950 809,5 289, e 456,6 63,1 35 ,8 56 ,4 7 ,3 6 X II 1960 929,0 335,3 515,6 78,1 36,1 55,5 3,4 8 XII 1970 1057,2 372,3 575,5 109,4 35,2 54,4 10^{, 4} 31 X II 1973d / 1084,6 360,8 607,4 116,4 33,3 56,0 10,7

a / 0-17 lat. b/ Mężczyzn! 18-64 lat, kobiety 13-59 lat.

c/ Mężczyźni 65 lat i więcej, kobiety 60 lat i w ięcej.d/ Dane sza­

cunkowe.

Przedstawiona w tablicy 4 struktura wieku ludności Opolszczyzny po­

twierdza zarysowujący się proces demograficznego "starzenia" się społeczeństwa przy spadku udziału 03Ób w wieku przedprodukcyjnym.

Odsetek ludności w wieku produkcyjnym pozostawał względnie stabilny

Współczynnik obciążenia ludności w wieku produkcyjnym ludnością w wieku nieprodukcyjnym dla województwa opolskiego wyniósł w 1950 r.

77 ,3 a w 1973 r . 8 0 ,2 . Współczynnik krajowy wynosił odpowiednio 74,5 i 7 3 ,3 .

Znacznym wahaniom ulegały stany ludności zaliczone do wieku przed­

produkcyjnego. Zmiany w rozwoju poszczególnych grup ludności w wieku nieprodukcyjnym przedstawia tablica 5^.

TABL. 5. LUDNOŚĆ WEDŁUG WIEKU

DATY SPISÓW

Ogó­

łem

1f wieku lat

0 -2 ^3-6 7-14 15-17 0-2 3-6 7-14 15-17

« tysiącach 1950-100

3 H I 1950 289,8 55,7 49,7 129,9 54,5 100,0 100,0 100,0 100,0 6 m 1960 335,3 70 ,6 89 ,8 141,2 33,7 126,8 180,7 108,7 6 1,8 8 H I 1970 372,3 52,7 77 ,3 177,5 64,8 94,6 155,5 136,6 118,9 31 m 1973a /l 360,8 54,0 72 ,3 168,1 66,4 96,9 145,5 129,4 121,8

a / Dane szacunkowe.

Zmniejszenie się liczby dzieci zaliczonych do wieku żłobkowego /0-2 lata/ stanowiło konsekwencje spadku urodzeń, który wystąpił po 1960 r . . Urodzenia w liczbach bezwzględnych wynosiły w 1959 r . 26029; w 19Ó1 r . - 24326} w 1972 r . - 18475.

Dynamikę rozwoju grupy dzieci zaliczonych do wieku przedszkolnego /3-6 la t / ukształtowały natomiast roczniki urodzeń z lat 1954-1957 zaliczane do tzw. "wyżu demograficznego".

Powojenny proces kompensacji urodzeń zaważył również na liczebności dzieci zaliczonych do grupy wieku szkoły podstawowej /7 - 14/ lat oraz grupy wieku przygotowania do zawodu /1 5 - 17 lat/ . Zmiany w strukturze ludności nastąpiły głównie w wyniku omówionych wyżej tendencji w ruchu naturalnym.

Na szczególną uwagę zasługuje współczynnik małżeństw na 1000 lud - ności, który systematycznie malał. W 1973 r . wskaźnik dla kraju wy­

nosił 9 ,4 , natomiast wskaźnik Opolszczyzny / 8 , 2 / zajął przedostat­

nie miejsce w kraju.

Dodatnie zjawisko występuje w zakresie zgonów niemowląt na 1000 urodzeń żywych, które w 1950 r. wynosiły 113, natomiast w 1973 r.

26,1 czyli na poziomie przeciętnej krajowej,

Współczynniki urodzeń, zgonów i przyrostu naturalnego obrazuje tab­

lica 6^.

11 TABL. 6. RUCH NATURALNY LUDNOŚCI

LATA

Małżeń­

stwa

Urodze­

nia żywe

Zgony

Przyrost natural­

ny

Zgony niemów - iąt ne 1000 uro­

dzeń ży­

na 1000 ludności wych OGÓŁEM

1950 10,5 28 ,4 11,3 17,1 113

1960 9,7 27,1 8 ,1 ^19,0 55

1965 6,6 2 1,0 7 ,3 13,7 40

1970 7 ,7 17,7 7 ,9 9,8 28

1973 8,2 17,3 8,0 9 ,3 26

MIASTA

1950 11,4 31,2 10,7 20,5 103

1960 9,8 25,6 7 ,3 13,3 55

1965 6,8 ^18,9 6,6 12,3 39

1970 8,2 16 ,2 ^{7 ,0 9,2} 27

1973 8 ,4 16 ,2 6,8 9,4 24

WIEŚ

1950 10,3 27,4 11,4 16 ,0 117

1960 9,7 28 ,0 8 ,5 19,5 56

1965 6,5 22,4 7,8 14,6 41

1970 7 ,4 18,8 8,6 10 ,2 28

1973 8,0 ^18,2 9,1 9,1 28

Ogółem saldo wędrówkowe ludności /łącznie z reemigracją i emigra - cją / było w 1950 r . dodatnie /+ 1305/, natomiast saldo ujemne wys- . tąpiło w latach: 1960 /- 1033/, 1970 /- 5191/ 1 1973 /- 1245/.

ZATRUDNIENIE Struktura społeczno-zawodowa ludności wojewódz - twa uległa zasadniczym przemianom.

Odsetek ludności utrzymującejsię ze źródeł poza­

rolniczych /wliczając w to również niezarobkowe źródło utrzymania/

wzrósł z 58,8 % w 1950 r . do 73 ,9 % w 1970 r.

Tendencja stałego zmniejszania się liczby ludności utrzymującej się z rolnictwa wynikała głównie ze stosowania coraz wydajniej - szych metod pracy w rolnictwie. Powodowało to migracje ludności ze wsi do miast oraz przechodzenie ludności na wsi z zawodów rolni - czych do zawodów pozarolniczych.

Z pracy w rolnictwie utrzymywało się w 1950 r . 57,3 ludności

w ie jskie j, a w 1970 r . - 4 0 ,8 % , Wpłynął na to wzrost aktywności zawodowej ludności wiejskiej w sferze pozarolniczej w związku z rozbudową przemysłu i rozwojem usług na wsi.

Dynamiczny rozwój komunikacji /głównie PKS/ umożliwił podjęcie pracy poza wsią z możliwością codziennego dojazdu do pracy w prze­

myśle, budownictwie i innych działach gospodarki narodowej.

W 1950 r . większość /5 2 ,5 36/ czynnych zawodowo zatrud­

nionych było w rolnictwie, natomiast w 1970 r . czynni zawodowo w rolnictwie stanowili 33.3 £ ogółu zatrudnionych.

Wzrosła znacznie również liczba osób utrzymujących się z niezarob- kowego źródła z 6 ,9 }» w 1950 r . do 12*0 % w 1970 r. Wynika to nie tylko ze wzrostu liczby osób w wieku emerytalnym lecz rów - nież ze zwiększenia się liczby osób uprawnionych do korzystania ze świadczeń emerytalnych.

Szczególnie wysokie tempo wzrostu zatrudnienia wystąpiło w prze - myślę, gdzie zatrudnienie wzrosło z 85 ,9 tys. w 1950 r . do 165,2 tys. w 1970 r . , w oświacie odpowiednio z 8 ,7 tys. do 23,1 tys.oraz w ochronie zdrowia z 4,8 tys. do 14,9 tys.

KajwięceJ czynnych zawodowo poza rolnictwem skupia przemysł /w 1950 r. - 45,1 % , w 1960 r . - 47,7 % , w 1970 r. - 48,5 % / . Strukturę ludności według źródeł utrzymania na podstawie spisów powszechnych ilustruje tablica 7.

TABL.7.CZYHNI ZAWODOWO I UTRZYMYWANI

WYSZCZEGÓLNIENIE

Czynni zawodowo i utrzymywani

W tym czynni zawodowo

1950 1960 1970 1950 1960 ¹⁹⁷⁰

OGÓŁEli 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0 100,0

Pracujący głównie:

poza rolnictwem 51,9 57,4 61,9 47,5 55,0 66,7

w rolnictwie 41,2 35,1 26,1 52,5 45,0 33,3

Hiezarobkowe źródło utrzyma­

nia 6 ,9 7,5 12 ,0 ^{X X P X}

Od 1950 r . następował systematyczny wzrost zatrudnienia w gospo - darce uspołecznionej.

W latach 1950 - 1973 zatrudnienie w gospodarce uspołecznionej wzrosło o 197,4 tys. osób. Szczególnie wysokie tempo przyrostu za­

trudnienia miało miejsce w latach 1950-1955.

Liczbę zatrudnionych w tym okresie wzrosła o 60,2 tys. osób.

W latach 1956-1960 nastąpiło pewne zahamowanie wzrostu zatrudnię - nla /1 9 ,2 tys.osób/, natomiast w następnych okresach pięcioletnich przyrost zatrudnienia wyniósł po ok. 40 tys.osób.

Przeciętny roczny przyrost zatrudnienia w gospodarce uspołecznio - n«j wyniósłjw latach 1950-1955 - 12,1 tys.osób, w latach 1956-1960

“ 3,8 ty s., w latach 1961 - 1965 - 7 ,9 ty s., w latach 1966-1970

“ 8,9 tys.osób.

Zatrudnienie w gospodarce narodowej w latach 1950-1973 przedstawia tablica 8.

TABL. 8. ZATRUDNIENIE '# GOSPODARCE NARODOWEJ Stan w dniu 31 XII

13

WYSZCZEGÓLNIENIE 1950 1955 1960 1965 1970 1973

w tysiącach OGÓŁEU

gospodarka:

Uspołeczniona Nieu^połecznio-

181,1

174,5 6,6

240,8

234,7 6,1

262,6

253,0 9 ,6

302,4

292,6 9 ,8

349,1

336,9 1 2 ,2

335,5

371,9 13,6

a / Bez rolnictwa indywidualnego.

W minionym okresie poważnie wzrosło zatrudnienie kobiet w gospodarce uspołecznionej z 54,9 tys. w 1950 r . do 157,5 tys.

w 1973 r . , t j. prawie 3 - krotnie /ogólna liczba zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej wzrosła w tym okresie 2-krotnie/.

Największy przyrost zatrudnienia kobiet miał miejsce w latach 1950-1955 i od 1966 r . , najniższy natomiast w latach 1956 - 1960.

Od 1961 r . przyrost zatrudnienia kobiet był znacznie wyższy od przyrostu zatrudnienia mężczyzn. W latach 1961-1973 liczba zatru­

dnionych kobiet wzrosła o 7 0 ,4 ty s., a liczba mężczyzn o 48 ,5 tys.

Udział kobiet w ogólnej liczbie zatrudnionych wzrósł z 3 1,4 ^% w 1950 r . do 42,3 # w 1973 r . Wzrost ten występuje we wszystkich działach gospodarki narodowej, z wyjątkiem działu leśnictwo.

W przemyśle w 1973 r . kobiety stanowiły 2/5 ogółu zatrudnionych.

Zatrudnienie kobiet w gospodarce uspołecznionej przedstawia tab - lica 9^.

W województwie opolskim, podobnie jak i w kraju, zauważa aię systematyczny wzrost poziomu wykształcenia zatrudnionych w gospodarce uspołecznionej . Odsetek zatrudnionych 1 ^wyższym

wykształceniem wzrósł z 2 ,3 % w 1958 r . do 4 ,0 % w 1972 r . , z wyk­

ształceniem średnim zawodowym odpowiednio z 6,6 i do 14,1 S>, a z wykształceniem zasadniczym zawodowym z 8,6 f> do 19,7 /•.

T A B L . 9 . ZATRUDNIENIE KOBIET W GOSPODARCE USPOŁECZNIONEJ Stan w dniu 31 XII

WYSZCZEGÓLNIENIE 1950 1955 1960 1965 1970 1973

W tysiącach 54,9 8 0 ,5 87,1 109,2 134,8 157,5

W i ogółu

zatrudnionych 31,4 34 ,3 34 ,4 37,3 40 ,0 42,3

INWESTYCJE W powojennym dorobku gospodarki narodowej dzia­

łalność inwestycyjna była głównym czynnikiem kształtowania technicznej bazy produkcyjnej , czynnikiem rozwoju społeczno-gospodarczego oraz nośnikiem postępu technicznego i społecznego.

f rezultacie działalności inwestycyjnej w ciągu minionych lat do­

konano nie tylko odbudowy lecz również dużego skoku w przekształ­

ceniu Opolszczyzny rolniczej w rejon o dużej koncentracji przemys­

łu, uruchomiono produkcję wielu nowych dotychczas nie produkowanych wyrobów,odbudowano i rozbudowano sieć urządzeń komunalnych,urządzeń socjalnych i kulturalnych.

W latach 1950-1973 nakłady inwestycyjne w gospodarce uspołecznio­

nej wynosiły 91543 min zł w cenach 1971 r .

Nakłady inwestycyjne i ich dynamikę od 1950 r.przedstawia tablica 10.

T A B L .10. NAKŁADY INWESTYCYJNE W GOSPODARCE USPOŁECZNIONEJ /ceny 1971 r . /

WYSZCZEGÓLNIENIE 1950-1973 1950-1960 1961-1970 1971-1973

W milionach złotych 91543 23602 45231 22710

W odsetkach 100,0 25,8 49,4 24,8

średnie roczne tempo

wzrostu 1 1 ,0 12 ,8 5,4 23,2

Tempo inwestowania w latach 1950 - 1960 -średnio o 12,8 % rocznie zostało w latach 1961-1970 zahamowane do średnio - 5,4 % rocznie.

Intensywny rozwój gospodarki narodowej spowodował szybki wzrost

zapotrzebowania na nov/e dobra inwefltycyjne l ponowny wzrost tempa inwestowania. Średnie roczne tempo wzrostu nakładów inwestycyjnych w latach 1971-1973 wynosiło 23,2 % .

Działalność inwestycyjna koncentrowała się głównie na realizowaniu inwestycji przemysłowych. W latach 1961-1973 udział nakładów na przemysł w ogólnych nakładach wynosił 47,7 /»» Dynamika nakładów na przemysł była w latach 1971-1973 vr/ż3za niż dynamika ogólnych nak­

ładów inwestycyjnych w gospodarce uspołecznionej. Średni roczny wzrost nakładów na inwestycje w przemyśle wynosił 30 ,7 & , przy 23,2 >» wzrostu ogólnych nakładów.

Następnym podstawowym kierunkiem Inwestowania było rolnictwo oraz gospodarka mieszkaniowa i komunalna. Nakłady na rolnictwo w latach 1961-1973 stanowiły 15,4 £, a na gospodarkę mieszkaniov/ą i komu - nalną - 13 ,6 % ogólnych nakładów.

Nakłady inwestycyjne w gospodarce uspołecznionej przedstawia tab­

lica 1 1^.

TABL.11.NAKŁADY INWESTYCYJNE V? GOSPODARCE USPOŁECZNIONEJ WEDŁUG DZIAŁÓW GOSPODARKI NARODOWEJ /ceny 1971 r . /

DZIAŁY GOSPODARKI 1961- 1961- 1966- 1971-

NARODOWEJ -1973 -1965 -1970 -1373

W MILIONACH ZŁOTYCH

ogółem 67941 19234 25997 22710

w tym:

Przemysł 32415 10625 11762 10023

Rolnictwo 10472 2533 4136 3795

Gospodarka mieszkaniowa

9235 2370 3662

i komunalna 3203

w tym gospodarka

mieszkaniowa 7660 20C4 3092 2564

Urządzenia socjalno-

2686 727 837 1072

■kulturalnea/

W ODSETKACH

OGÓŁEM 100,0 100,0 100,0 100,0

w tym:

Przemysł 47,7 55,2 45,2 44,2

Rolnictwo 15,4 13,2 15,9 16,7

Gospodarka mieszkaniowa

i komunalna 13,6 12,3 14,1 14,1

w tym gospodarka

11,3 10,4 11.9 11.3

mieszkaniowa Urządzenia socjalno-

3,3

-kulturalnea/ 4 ,0 3,4 4,7

a / Oświata i wychowanie, nauka, kultura i sztuka, ochrona zdrowia, opieka społeczna i kultura fizyczna.

W wyniku działalności inwestycyjnej oddano do użytku wiele

obiektów sfery produkcyjnej, głównie przemysłowych,a przede wszys­

tkim odbudowano i rozbudowano Zakłady Azotowe w Kędzierzynie uru - chamiając m .in. produkcję amoniaku, zmiękczaczy ftalowych, pyroli- zę benzyny, polietylenu,olei ciężkich, naftalenu i mocznika,w Ra - ciborzu zbudowano Fabrykę Urządzeń Technicznych i Fabrykę Kotłów ; w Brzegu, na bazie byłej cukrowni, rozwinęły aię Nadodrzańskie Zakłady Przemysłu Tłuszczowego, rozbudowano Fabrykę Siewników; wy­

budowano elektrownię i rozbudowano Zakłady Chemiczne w Blachowni Śląskiej; w Hucie im.Gen.K.Świerczewskiego w Zawadzkiem oddano do użytku walcownię i ciągarnię rur; rozbudowano Zakłady Urządzeń Przemysłowych w Nysie, Zakłady Elektrod Węglowych w Raciborzu, Krapkowickie Zakłady Celulozowo- Papierniczej Grodkowskie Zakłady Wyrobów Metalowych, Zakłady Koksownicze w Zdzieszowicach, Zakłady Przemysłu Wapienniczego w Górażdżach i Strzelcach Opolskich,Cemen­

townię "Odra", "Celpę" w Łambinowicach oraz Hutę "Małapanew" w Ozimku. Oddano do użytku gazociąg ze Zdzieszowic do Opola i Zakła­

dy Przemysłu Wapienniczego w Tarnowie Opolskim.

Obecnie na terenie województwa realizuje się 2 ,3 tys.

zadań inwestycyjnych o łącznej wartości 32 mld zł. Są wśród nich zadania o szczególnym znaczeniu dla gospodarki narodowej jak:budo­

wa dwóch nowych cementowni w Strzelcach Opolskich i Choruli,budowa dwóch baterii koksowniczych w Zdzieszowicach, Zakłady Aparatury Chemicznej "Metalchem" w Opolu, Kombinat mięsny w Opolu, rozbudowa Zakładów Porcelitu w Tułowicach, rozbudowa Fabryki Maszyn Rolni - czych "Agromet" w Strzelcach Opolskich, Opolskich Zakładów Prze - mysłu Wapienniczego w Górażdżach, gumowni w Krapkowicach. Trwają prace przygotowawcze przy budowie Elektrowni w Czarnowąsach. Odda­

nie do eksploatacji tych ważniejszych obiektów zwiększy wartość produkcji w porównaniu z 1973 r . o 16 ^%.

Duży wkład w rozbudowę Opolszczyzny wnosi ludność w ramach czynów społecznych - budując i rozbudowując drogi lokalne, urządzając boiska sportowe, świetlice, remizy strażackie itp.

W wyniku realizacji czynów społecznych w latach 1966- 1973 a .i n . wybudowano 313 km dróg o nawierzchni twardej, oddano do użytku 95 izb lekcyjnych i 52 remizy strażackie.

* 1973 r. wartość zrealizowanych czynów społecznych wynosiła 575,7 min zł 1 w porównaniu z 1956 r. wzrosła 25-krotnie,

a pod względem wartości czynów społecznych na 1 mieszkańca w 1973r.

Opolszczyzna zajmuje 1 miejsce w kraju.

16

/c»ny 1971 r . /

DÍBAMIXA PRODUKCJI QLOBAIiHBJ.ZATRUDHIKHIA I WYDAJHOSCI PRACY

« PRZElííSLE USPOtSCZHIOiraí

1960.10:

'

i—

pro pro<prai na

iukc icl|

lukcM

i » g tne 1* ÍTUd*

loba

Mtr

loba lian

Ina/

udni lna

•go can\

enlc

■t »i« /

r--J-cH^{. c}

r -

—

. n 1961 1961. 1965 1967 1969 '97' ' 9731! n lííSo' 1962 1964 1966 19Sé 1970 1972 0

Żprteciftne rooene/

1951-1955 1956-1960 1961-1965 1966-1970 1971-1973

1951-1955I::-:-:-:-:-

.

1956-19601: • ■i

1961 -19651: • : - : • : • - • : • • • • ]

1966-197o|: ■• • i-:-:-:-:!

1971-19731: •

70

BURAKI CUKROWE

__ 140_________ 210 280 1951-1955E T

1956-1960C?... .. . __________ ____ _______________________

l l ü l l ü l ü l l i r i l U I -IIl l U m i LB

,Qfifi-iq 7 on T !T tii! : m i i im m m i i lŁLf

1 9 7 1 - 1 9 7 3 E

q/h*

350

BYDŁO I TRZODA CHLEWHA UA 100 ha UŻYTKÓW ROL'.'YCH

1950 EHD m u nnn mmi nun id

I I »10 a*tuk

f.!:‘ "I Bydło

___ KTTT1? r .o d « chl»wna

mm mm nnn orni miB mrD cud cu

1970

ITTTTT1 mm in~m irmu mm imm trmn

. , , E ^ f 2 3 [ ^ [ O E 3 E 2 D E 2 ] Q

11973 ^{ee Emu urn} mmi nnn cmi umiem inni cni urno

17

PRZEMYSŁ Województwo opolskie stało się regionem wysoko uprzemysłowionym, odgrywającym ważną rolę w gospodarce kraju. Dynamiczny rozwój przemysłu uspołecznionego spowodował, że liczba zatrudnionych w tym dziale gospodarki narodowej w przeliczeniu na 1000 ludności wynosiła w 1973 r . 145 osób /w kraju 134 osoby/, a wartość produkcji global­

nej na 1 mieszkańca osiągnęła 50,0 tys.zł i była wyższa od prze­

ciętnej krajowej o 18,2 H. Wyprzedzały pod tym względem Opolsz - czyznę tylko miasta stanowiące województwa oraz województwa: kato­

wickie i wrocławskie.

Przeciwieństwem dzisiejszej rzeczywistości była sytu­

acja w przemyśle w pierwszym okresie powojennym. Według danych po­

chodzących z lipca 1945 r . na 1235 zakładów przemysłowych 589 ^było nieczynnych, a liczba zatrudnionych w przemyśle wynosiła 7187 ^osób /obecnie 151270 osób/. W całym powiecie kozielskim w przemyśle pracowało jedynie 455 osób, w kluczborsklm 236 osób, a w prudnlc - kim 160 osób. Liczbę zakładów i zatrudnienie w lipcu 1945 r.według gałęzi przemysłu ilustruje tablica 1 2^.

TABL.12. ZAKŁADY I ZATRUDNIENIE W PRZEMYŚLE USPOŁECZNIONYM WEDŁUG GAŁĘZI PRZEMYSŁU W 1945 R.

Stan w lipcu

Zakłady WYSZCZEGÓLNIENIE

ogółem w tym nieczynne Zatrud­

nienie liczba w %

OGÓŁEM 1235 589 47 ,7 7187

Przemysł:

hutnictwa żelaza 3 3 100,0

metalowy 151 71 4 7 ,0 935

elektrotechniczny 13 4 30,8 112

precyzyjny 7 5 7 1 ,4 2

chemiczny 19 9 47 ,4 348

materiałów budowlanych 126 100 7 9 ,4 913

drzewny 219 142 64 ,8 518

papierniczy 8 8 100,0

włókienniczy 22 15 68,2 360

odzieżowy 44 19 43,2 108

skórzany 5 2 40 ,0 21

spożywczy 506 177 35,0 2304

Pozostałe gałęzie

przemysłu 112 34 32,9 1566

W przemyśle papierniczym i hutnictwa żelaza wszystkie zakłady były unieruchomione.

Skutkiem zniszczeń wojennych było wyłączonych z eksploatacji pra­

wie połowa zakładów, a w czynnych uszkodzonych było wiele budyń - k<5w i urządzeń technicznych. Zdolności produkcyjne tych zakładów, oparte o wyeksploatowany, przestarzały i zdekompletowany park ma­

szynowy były więc z reguły niewielkie.

W pierwszych latach powojennych cały wysiłek władz i załóg fab­

rycznych skupiał się przede wszystkim na odbudowie nieczynnych zakładów. Do końca 1945 r . oddano do eksploatacji 73 duże zakłady przemysłowe, były to m .in . Zakłady Naprawcze Taboru Kolejowego w Opolu, Zakłady Elektrod Węglowych w Raciborzu, Fabryka Wyrobów Me­

talowych w Osowcu,iPabryki Papieru w Głuchołazach i Bodzanowie, Ce­

mentownia w Groszowicach oraz Fabryka Pluszu i Dywanów w Kietrzu.

W 1946 r . uruchomiono 57 zakładów, zaś w latach 1947-1949 przeka­

zano do użytku dalsze 35 dużych zakładów przemysłowych. Wśród za­

kładów uruchomionych w tym okresie znajdowały się: Fabryka Obra - biarek w Kuźni Raciborskiej, Huta Szkła w Murowie, Śląskie Zakła­

dy Obuwia "Otmęt" w Krapkowicach, 3 cukrownie, Zakłady Urządzeń Przemysłowych w Nysie, Krapkowickie Zakłady Celulozowo-Papierni- cze, Kozielska Stocznia Rzeczna i inne. W końcu 1949 r . czynnych było już w województwie opolskim 1035 zakładów przemysłowych za­

trudniających ponad 64 tys.osób.

W okresie 6-letniego planu, obejmującego lata 1950- 1955 i w toku kolejnych pięcioletnich planów gospodarczych /1956- 1960, 1961-1965, 1966-1970 i 1971-1975/, prowadzono i prowadzi się nadal budowę nowych obiektów przemysłowych oraz dokonano podstawo­

wych zmian w wyposażeniu fabryk w celu unowocześnienia procesów wytwarzania oraz podniesienia wydajności maszyn i urządzeń.Powsta­

ły nowe zakłady przemysłowe takie jakiFabryka Kotłów w Raciborzu , Nadodrzańskie Zakłady Przemysłu Tłuszczowego w Brzegu , Fabryka

¿rub w Lewinie Brzeskim i Zakłady Przemysłu Wapienniczego w Tarno­

wie Opolskim. Na terenach całkowicie zniszczonych poniemieckich zakładów chemicznych zostały od podstaw zbudowane Zakłady Azotowe w Kędzierzynie, Zakłady Chemiczne "Blachownia" i Elektrownia "Bla­

chownia" w Kędzierzynie.

W wyniku intensywnej rozbudowy potenojału przemysłowego oraz rekonstrukcji i unowocześniania zakładów - nastąpił znaczny wzrost produkcji globalnej przemysłu i zatrudnienia.

W 1973 r . w porównaniu z 1950 r . nastąpił 11-krotny wzrost produk­

c ji globalnej przy przeszło 2-krotnym wzroście zatrudnienia.Świad­

czy to o dużej dynamice rozwojowej przemysłu, wzroście technicznej wydajności pracy maszyn i urządzeń systematycznie unowocześnianych.

19 Ilustrację tych przemian zawiera tablica 13»

TABL. 13. DYNAMIKA PRODUKCJI GLOBALNEJ I ZATRUDNIENIA W PRZEMYŚLE USPOŁECZNIONYM

WYSZCZEGÓLNIENIE 1955 1960 1965 1970 1973

1950 = 100

Produkcja globalna w cenach porównywalnych Przeciętne zatrudnienie

231,6 134,9

380,8 148,0

576,2 180,7

87 3,9 212,1

1102,7 2 2 3 ,3 Rozbudowa i rekonstrukcja przemysłu w poszczególnych gałęziach miała różnorodny przebieg. Y/śród gałęzi uzyskujących coraz poważ­

niejsze znaczenie wymienić należy: przemysł maszynowy, metalowy, środków transportu, chemiczny i hutnictwa żelaza. Udział zatrud — nionych w tych gałęziach przemysłu w stosunku do ogólnej liczby zatrudnionych w przemyśle wynosił w 1973 r . - 42 ,6 % podczas gdy w 196O r . udział ten wynosił 30 ,5 Tradycyjne dla województwa opolskiego gałęzie przemysłu takie jak przemysł drzewny, włókien­

niczy, skórzany, papierniczy i spożywczy mimo, że posiadają nadal poważne znaczenie osiągały niższą od przeciętnej dla województwa dynamikę, a ich udział w ogólnym zatrudnieniu zmniejszył się z 4 2 ,7 i w 1960 r . do 34 ,9 £ w 1973 r .

Ważną rolę w rozwoju gospodarczym województwa odgrywa przemysł elektromaszynowy /nazwą tą objęto pięć gałęzi przemysłu:

maszynowy, me talowy, precyzy jny, środków transp ortu,elektrotechniczny i elektroniczny^ na który w 1973 r. przypadało 28,1 % ogólnej war­

tości produkcji globalnej przemysłu, wobec 2 3 ,5 % w 1960 r . W przemyśle elektromaszynowym, przemysł maszynowy posiada najważ­

niejsze znaczenie. Yiartość produkcji globalnej przemysłu maszyno­

wego wynosiła w 1973 r . 7 ,9 mld zł , co stanowi 14»4 % wartości produkcji przemysłowej województwa. Jest to druga pod tym wzglę­

dem gałąź przemysłu w województwie, zaś ze względu na zatrudnie­

nie zajmuje pierwsze miejsce z udziałem 1 4 ,8 % do ogółu zatrud - nionych. W porównaniu z 1960 r . nastąpił w tej gałęzi przemysłu ponad 5-krotny wzrost produkcji w porównaniu z 1973 r . osiągając średnio-roczne tempo wzrostu 1 3 ,3 35. W przemyśle maszynowym 95 % środków trwałych brutto i 70 5» powierzchni produkcyjnej należy do zakładów nowych i odbudowanych /dane ze spisu przemysłowego 1 9 65/

stąd przemysł ten jest zaliczany do gałęzi o najnowszym wyposaże­

niu technicznym.

Drugą z kolei gałęzią mającą duże znaczenie w przemyśle wojewódz­

twa jest przemysł chemiczny.Dynamika produkcji globalnej przemys­

łu chemicznego jest większa od przeciętnego wskaźnika wzrostu w województwie. Jeśli udział przemysłu chemicznego w 1960 r. wyno­

sił 8 ,4 % w produkcji przemysłowej województwa,to w 1973 r. wska­

źnik ten wzrósł do 14,2 % .

Największe zakłady w przemyśle chemicznym to wytwórnie nawozów sztucznych i wytwórnie związków organicznych Zakładów Azotowych w Kędzierzynie oraz Zakłady Chemiczne w Kędzierzynie, które zajmują się głównie przerobem benzolu.Na te dwa Zakłady przypadało w 1973 roku 7 5 ,6 i> zatrudnionych i 8 5 ,0 % wartości produkcji globalnej całego przemysłu chemicznego w województwie.

Do największej gałęzi pod względem wytwarzanej war­

tości produkcji globalnej zaliczany Jest nadal przemysł spożywczy.

Udział przemysłu spożywczego w produkcji przemysłowej województwa wynosił w 1973 r .1 7 ,1

Pomimo dalszego wzrostu produkcji globalnej i zatrudnienia w prze­

myśle spożywczym, wysoki dotychczas udział tej gałęzi przemysłu w produkcji województwa wykazuje tendencję malejącą.

Podobną sytuację można obserwować w tradycyjnym dla Opolszczyzny przemyśle materiałów budowlanych i w innych gałęziach przemysłu.Wynika to z relatywnie szybkiego tempa rozwoju produkcji w gałęziach posiadających aktualnie dla gospodarki kraju i woje­

wództwa szczególne znaczenie, dotyczy to m .In. przemysłu:chemicz­

nego, maszynowego, metalowego 1 środków transportu.

Wysoka i przodująca pozycja województwa opolskiego w potencjale przemysłowym Polski występuje szczególnie wyraźnie w takich gałęziach przemysłu Jak przemysł skórzany - zajmujący pod względem wartości produkcji globalnej w 1972 r.- 2 miejsce w kra­

ju, maszynowy - 3 miejsce, przemysł chemiczny - 5 miejsce, mate - rlałów budowlanych - 4 miejsce, papierniczy - 5 miejsce.

Strukturę przemysłu województwa według ważniejszych gałęzi przed - stawia tablica 14.

W 1973 r . w porównaniu do 1960 r . nastąpił 23- lerotny wzrost pro­

dukcji maszyn i urządzeń do procesów chemicznych, ponad 4 - krotny samochodów ciężarowych, prawie 3 - krotny koksu i prawie 2 -krotny wzrost produkcji nawozów azotowych.

TASL. U . STRUKTURA PRODUKCJI GLOBALNEJ WAŻNIEJSZYCH GAŁĘZI PRZEMYSŁU USPOŁECZNIONEGO

GAŁHjZIE PRZEMYSŁU

W 'A ogólnej produkcji

Miejsce w wojewódz­

twie Polaka-100

1960 1973 1960 1973 1960 1973

Przemysł spożywczy 25 ,2 17,1 1 1 4,1 3 ,8

Przemysi maszynowy 7,1 14,4 7 2 5 ,0 7 ,0

Przemysł chemiczny Przemysł materiałów

8 ,4 14,2 3 3 5 ,3 6 ,0

budowlanych Przemysł środków

8 ,7 6 ,4 2 5 10,4 8 ,0

transportu 3.2 6,6 12 4 2 ,0 2 ,7

Przemysi metalowy 5,1 5,9 7 6 4 ,4 4,7

Przemysł włókienniczy 7 ,8 5,6 4 7 3 ,2 3 ,0

Pi-zemyai skórzany 7 ,8 4 ,5 4 9 1 2 ,3 8 ,2

Przemysł papierniczy 4 ,0 2 ,4 10 11 9 ,8 7 ,0

Przemysł województwa opolskiego posiada znaczne udziały w produk - c ji niektórych wyrobów. Ilustrują to dane zawarte w tablicy 15.

TABL. 15. PRODUKCJA WAŻNIEJSZYCH 'WYROBÓW PRZEMYSŁU USPOŁECZNIONEGO

1955 1960 1965 1970 1973

WYROBY w liczbach bezv»zględnych 1960=

-100

Pols­

ka - -100 Koka w ty s .t . 7 3 8,8 7 6 6,6 8 0 5 ,5 2465,8 2205,1 28 7,7 12,5 Samochody cięża­

rowe w tyo.szt. 2 ,2 3 ,8 8,1 9 ,6 43 6,4 16 ,9

Odlewy staliwne w tys.t . Nawozy azotowe"

w tys.t

26,1 41,1 46,9 56 ,6 62,1 151,1 1 9 ,8 45,1 135,0 210,7 2 3 1,9 258,1 191,2 18,9 Cement w tys.t 1125 1371 1509 1468 1587 115,8 10,2 Aparaty, maszyny

i urządzenia do procesów chemi­

cznych w tys.t • 1,2 14 ,3 21 ,7 2 7 ,2 23razy 3 1 ,7 Papier w tys.t 6 5 ,3 90 ,2 100,2 113,5 115,4 127,9 19,5 Obuwie /łącznie

z gumowym/

w min par . , Cukier z buraków0'

w tys.t

11 ,8 12,5 1 3 ,0 1 2 ,3 11,6 9 2 ,8 7 ,7 65,1 8 0 ,6 94,1 96 ,6 103,5 128,4 6 ,2 Tłuszcze i oleje

roślinne jadal­

ne w tys.t 15 ,5 23 ,8 2 3 ,8 24 ,9 160,7 10,3

a / W przeliczeniu na czysty składnik, b / W przeliczeniu na biały.

1 lataoh 1960 - 1968 nastąpiły znaozne przeobrażenia w strukturze

przestrzennej przemysłu. Pod względem wytwarzanej produkcji glo - balnej poszczególne powiaty można podzielić na trzy grupy. Do pier­

wszej grupy powiatów o silnie rozwiniętym przemyśle zaliczamy sie­

dem powiatów, a mianowicie: miastas Opole i Racibórz oraz powiaty:

opolski, raciborski, kozielski, strzelecki i krapkowicki. Z uwagi na dużą koncentrację przemysłu w tych powiatach, tworzą one odręb­

ny okręg przemysłowy. W 1960 r . - 6 3 ,0 % produkcji przenysłowej wytworzono w tym okręgu, natomiast w 1973 r . - 63 ,5 % • Druga grupa to powiaty o średnio rozwiniętym przemyśle, wchodzą tu miasto i powiat Brzeg, miasto i powiat Nysa oraz pow. Prudnik. Wartość wyt­

worzonej produkcji w tych powiatach w 1960 r . stanowiła 25,1 /», a w 1973 r . - 2 3 ,4 55. Do grupy o najsłabiej rozwiniętym przemyśle zaliczano powiaty: Głubczyce, Grodków, Kluczbork, Namysłów,Niemod­

lin i Olesno. W powiatach tych nastąpiły jednak zmiany polegające na względnym wzroście zatrudnienia i zwiększeniem udziału zatrud - nienia w ogólnym zatrudnieniu w przemyśle uspołecznionym za wyjąt­

kiem powiatu Głubczyce, którego udział w zatrudnieniu zmalał z 4 ,0 Si w 196O r . do 3 ,6 % w 1973 r .

W latach 1971-1973 w porównaniu z poprzednią pięciolatką średnie roczne tempo wzrostu produkcji przemysłowej zostało utrzy­

mane na tym aamym poziomie, przy jednoczesnym spadku dynamiki za - trudnienia. Średnie roczne tempo wzrostu zatrudnienia w latacfi 1966-1970 wynosiło 3,2 %, a w okresie 1971-1973 - 2 ,2 % . Spowodowa­

ło to znaczną poprawę udziału wydajności pracy w przyroście pro­

dukcji. 0 ile w poprzedniej pięciolatce udział wydajności pracy w przyroście produkcji globalnej stanowił 6 3 ,2 % , a zatrudnienie 36,8 % , to w latach 1971-1973 przyrost produkcji był osiągany w 7 3 ,5 % drogą wzrostu wydajności pracy, a w 2 6 ,5 £ drogą wzrostu zatrudnienia.

B U D O W N IC T W O W dzieło odbudowy i rozbudowy Opolszczyzny pod - stawowy wkład wniosło budownictwo, którego roz­

wój następował wraz ze wzrostem zadań - z tempem odbudowy i rozwoju.

Najistotniejszą rolę w uspołecznionym budownictwie na terenie wo - jewództwa odgrywały przedsiębiorstwa budowlano-montażowe.

W 1950 r . przedsiębiorstwa budowlano-montażowe Opolszczyzny zatru­

dniały 1,1 tys. pracowników, a produkcja podstawowa tych przedsię - biorstw wynosiła 680 min zł . Obecnie na terenie Opolszczyzny mają siedzibę 54 przedsiębiorstwa zatrudniające w 1973 r . 2 3 ,4 tys.osób.

23 Produkcja podstawowa tych przedsiębiorstw w 1973 r . wynosiła 3865,9 min z ł .

Rozwój przedsiębiorstw budowlano-montażowych następował wraz z ich specjalizacją. Przedstawia to tablica 16.

TABL. 1 6 .PRODUKCJA PODSTAWOWA USPOŁECZNIONYCH PRZEDSIĘBIORSTW BUDOWLANO-lIONTAŻOWYCHa/ WEDŁUG RODZAJÓW BUDOWNICTWA /ceny bieżące/

RODZAJE BUDOWNICTWA 1960 1970 1973

w milionach złotych 1960-100

OGÓŁEM 1117 1982 3866 346,1

w tym:

Budownictwo ogólne 766 797 1292 168,7

w tym mieszkaniowe 339 483 805 23 7 ,5

Budownictwo przemysłowe 279 702 1458 522,6

Budownictwo inżynieryj­

ne lądowe i wodne 11 336 938 8 5 2 ,7

Roboty rolne /meliora­

c je / i leśne 53 124 131 2 4 7,2

ej Zlokalizowanych na terenie województwa.

Przy ogólnym wzroście produkcji podstawowej przedsiębiorstw budo­

wlano-montażowych w 1973 r . w porównaniu z 1960 r . , produkcja pod­

stawowa wykonana w zakresie budownictwa przemysłowego wzrosła o 422,656,a budownictwa inżynieryjnego lądowego i wodnego o 75 2,7% . Działalność tych przedsiębiorstw w ok. 75 % polegała na wykony­

waniu produkcji budowlano-montażowej w zakresie inwestycji,pozos­

tała produkcja była wykonywana w zakresie kapitalnych remontów i innych robót. W latach 1950-1973 przedsiębiorstwa budowlano-monta­

żowe wykonały produkcję podstawową o wartości 31230 min zł /w la­

tach 1950-1960 - 5248 min z ł , w latach 1961 - 1970 - 16563 min z ł . w latach 1971-1973 - 9419 min z ł / .

W latach 1961 - 1970 średni roczny przyrost produkcji wynosił 5 ,9 S . Znacznie wyższa dynamika produkcji podstawowej równolegle ze wzrostem stopy inwestycji - wystąpiła w latach 1971- 1973. Średni roczny wzrost produkcji podstawowej uspołecznionych przedsiębiorstw budowlano-montażowych / po wyeliminowaniu wpływu zmian cen/ wynosił w tym okresie 18,2 % . Wysoka dynamika produkcji została uzyskana głównie przez wzrost wydajności pracy; wynoszący w latach 1961-1970 - 5 ,4 Si,a w latach 1971-1973 - 7 ,4 % .

Źródłem wzroBtu wydajności pracy w omawianym okresie była znaczna poprawa technicznego uzbrojenia pracy /wartość środków trwałych w budownictwie uspołecznionym wynosiła w 1973 r . - 1 ,6 mld zł, a w porównaniu z 1960 r . wzrosła ponad 3-krotnie/, mechanizacja prac ciężkich ziemnych i przeładunkowych, usprawnienie transportu oraz wprowadzenie szeregu udoskonaleń w systemie ekonomicznym przedsię­

biorstw, a także uprzemysłowienie wykonawstwa budowlanego poprzez stosowanie w coraz szerszym zakresie prefabrykatów wielkowymiaro - wych - wielkopłytowych.

Rozwój uprzemysłowienia budownictwa mieszkaniowego następuje w dro­

dze pełnej mechanizacji procesów technologicznych w zakładach -

“ fabrykach domów"-wytwarzających elementy o wysokim stopniu wykoń­

czenia i nie wymagających na budowie pracochłonnych robót wykoń­

czeniowych. W Opolu rozpoczęto w bieżącym roku budowę fabryki do­

mów, przewiduje się również budowę fabryki w Nysie, a w 1975 r. w Kędzierzynie.

W efekcie około 30 % budownictwa mieszkaniowego w 1975 r . będzie wykonywane z elementów wielkopłytowych z tych "fabryk".

Dla zabezpieczenia realizacji zwiększonych zadań budownictwa, w związku z realizacją na Opolszczyźnie wielkich inwestycji.polega­

jących głównie na budownictwie inwestycyjnym, przewiduje się dalszy rozwój przedsiębiorstw budowlano-montażowych.

W latach 1974 i 1975 przewiduje się znaczny wzrost nakładów inwes­

tycyjnych na rozbudowę ich zapleczy, na rozwój produkcji pomocni - czej oraz zakup maszyn, urządzeń i środków transportowych. Nakłady na inwestycje własne przedsiębiorstw budowlano-montażowych wyniosą w latach 1974 i 1975 2 ,2 mld z ł .

Produkcja podstawowa wykonana na terenie województwa przez uspołecznione przedsiębiorstwa budowlano-montażowe wynosiła w 1973 r . 4898 min z ł , przy czym 27 ,6 % przez przedsiębiorstwa zlokalizowane na terenie innych województw . Udział produkcji pod­

stawowej wykonanej przez przedsiębiorstwa budowlano- montażowe in­

nych województw ulegał dzięki rozwojowi i specjalizacji własnych przedsiębiorstw stałemu zmniejszaniu. Przedstawia to tablica 17.

W latach 1961-1973 budownictwo uspołecznione wybudowało na terenie województwa 9592 budynków o łącznej kubaturze 26702 tys m^,z czego 1445 budynków dla przemysłu /6757 tys.m ^/, 3048 budynków dla uspo­

łecznionego rolnictwa /4277 tys.m ^/, 1367 budynków dla handlu /2 2 4 5 /t y s .m 'V , 305 budynków dla nauki, oświaty i kultury /1272 m^/

otó~ -653 budynki mieszkalne /9686 tys.m 3/. tys.m ^/.

TABL. 17. PRODUKCJA PODSTAWOWA USPOŁECZNIONYCH PRZEDSIĘBIORSTW BUDOY/LANO-1101.'TAŻOWYCH WYKONANA HA TERENIE WOJEWODZTWA /ceny bieżące/

25

LATA Ogółem W tym przedsiębiorstwa

innych województw w milionach złotych w 55

.1966 2526 921 36 ,5

1970 2769 934 33,7

1971 3325 1032 3 1 ,0

1972 3892 1258 3 2 ,3

1973 4898 1353 27 ,6

RO LN ICTW O W województwie opolakim obok przemysłu, rolnic­

two Jest podstawowym działem gospodarki. Oce - niając rozwój rolnictwa w okresie powojennym , należy zwróció uwagę na ogrom zniszczeń wojennych, Jakie dotknęły wieś opolską.

W wyniku działań wojennych uległo całkowitemu lub częściowemu zniszczeniu około 50 % budynków gospodarczych i mieszkalnych. Wy­

niszczeniu uległo ponad 80 4 bydła i ponad 70 % koni, a trzoda chlewna została wytępiona prawie całkowicie. Zniszczony został du­

ży odsetek maszyn 1 narzędzi rolniczych. Po działaniach wojennych pozostało dziesiątki tysięcy zaminowanych i przeoranych okopami pól. Znaczna część gruntów ornych pozostawała odłogiem od 2 do 5 lat głównie z powodu braku ziarna, siły pociągowej, a często i go­

spodarza.

W wyniku przeprowadzonej reformy rolnej w sposób za­

sadniczy zmieniła się struktura agrarna w si. W 1938 r . majątki ob- szarnicze i gospodarstwa wielkochłopskie liczące ponad 100 ha gru­

ntów stanowiły na Śląsku Opolskim 0 ,7 % ogólnej liczby gospodarstw a w ich władaniu pozostawało ponad 4-0 % ziemi} natomiast ponad 53 ,5 tys. gospodarstw o powierzchni od 0 ,5 do 5 ha /o k . 60 & ogól­

nej liczby gospodarstw/ zajmowało 11,2 % ziemi.

Powierzchnia użytków rolnych w 1973 r . wynosiła 609,1 tys.ha, t j. 63,8 f> ogólnej powierzchni województwa oraz 3^,2^% użytków rolnych w kraju.

Zmiany w użytkowaniu gruntów według form własnoś­

ci przedstawia tablica 18.

TABL. 18. STRUKTURA UŻYTKÓW ROLNYCH WEDŁUG PORU WŁASNOŚCI

WYSZCZEGÓLNIENIE

1950 1960 1970 1973

w odsetkach

OGÓŁEM 100,0 100,0 100,0 100,0

w tym«

Gospodarstwa indywidualne 8 5 ,2 8 0 ,4 75 ,9 71 ,6 Rolnicze spółdzielnie

produkcyjne 2 ,0 1 .3 2 ,7 4 ,0

Gospodarstwa państwowe 12 ,8 18 ,3 20,8 23,0

Zmiany w powierzchni zasiewów w latach 1950 - 1973 przedstawia tablica 19.

TABL.19. POWIERZCHNIA ZASIEWÓW Stan w czerwca

WYSZCZEGÓLNIENIE 1950 1960 1970 1973

W TYSIĄCACH HEKTARÓW

OGÓŁEM 510,5 509,9 497,3 493,5

w tyms

4 zboża 313,4 286,1 2 5 1,8 237,6

w tym pszenica 8 4 ,5 9 4 ,8 121,2 120,7

Ziemniaki 8 2 ,5 8 9 ,6 8 1 ,8 75 ,2

Przemysłowe 34 ,5 37 ,2 54 ,4 60,6

w tym buraki cukrowe 2 1 ,3 23,9 25 ,7 27 ,4

Pastewne 50,7 63 ,9 65 ,7 7 1 ,8

Warzywa 5 ,0 6 ,8 7 ,2 6 ,3

W ODSETKACH

OGÓŁEM 100,0 100,0 100,0 100,0

w tym:

4 zboża 6 1 ,4 56,1 50,6 48,1

w tym pszenica 16,6 18 ,6 2 4 ,4 24 ,5

Ziemniaki 16 ,2 ^{17,6 16,4 15.2}

Przemysłowe 6 ,8 7 ,3 11 ,0 12 .3

w tym buraki cukrowe 4 ,2 4 ,7 5.2 5,6

Pastewne 9 ,9 12,5 13.2 14,6

Warzywa 1 .0 1 ,3 1 ,4 1 ,3

W latach 1950-1973 powierzchnia zasiewów zmniejszała się sukcesywnie, co było wynikiem przekazywania użytków rolnych na

27 cele nierolnicze /pod budownictwo mieszkaniowe, przemysłowe,zbior­

niki wodne i t p . / . Spadek powierzchni zasiewów w okresie 23 lat wy­

niósł 1 7 ,0 tys.ha, t j . 3»3 /w kraju - 2 ,0 % / .

Ha przestrzeni lat 1950 - 1973 notuje się korzystne zmiany w strukturze zasiewów.Systematycznie zmniejszał się udział zbóż na korzyśó roślin przemysłowych oraz pastewnych. W uprawach zbożowych wzrastała powierzchnia uprawy pszenioy i jęczmienia kosztem mniej plonującego żyta i owsa. W uprawach przemysłowych poważnie zwiększył się areał roślin oleistych /głównie rzepaku/i włóknistych.

Zmiany w strukturze zasiewów prezentuje tablica 20.

TABL. 20. STRUKTURA ZASIEWÓW Stan w czerwcu

ZIEMIOPŁODY

1950 1973

Opolsz­

czyzna Polska Opolsz­

czyzna Polska w odsetkach

OGÓŁEM 10 0,0 1 0 0,0 10 0,0 1 0 0,0

w tym:

Zbożowe 63,9 6 3 .6 5 4 ,5 56,1

w tym 4 zboża 61 ,4 60 ,6 4 8 ,2 52 ,5

Ziemniaki 16 ,2 17 ,4 115,2 18,2

Przemysłowe 6 ,8 4,1 1 2 ,3 6 ,3

Pastewne 9 ,9 9 ,3 14 ,6 14 ,8

Intensyfikacja produkcji roślinnej m .in . przez sto­

sowanie w coraz większym zakresie kwalifikowanego ziarna siewnego i nawozów sztucznych, pozwoliła na utrzymanie od wielu lat czoło­

wego miejsca w kraju pod względem uzyskiwanych plonów z 1 ha.

łla podkreślenie zasługują plony zbóż, które wzrastały w szczegól­

nie szybkim tempie.

Przeciętne roczne zbiory ważniejszych ziemiopłodów z lat 1971-1973 w porównaniu ze zbiorami z lat 1951-1955 zwięk - szyły się następująco: 4 zbóż - o 63 ,2 % , ziemniaków - o 5 4 ,3 % i buraków cukrowych - o 91»0 % .

Przeciętne roczne plony głównych ziemiopłodów w la­

tach 1971-1973 zwiększyły się w porównaniu z przeciętnymi plonami z lat 1951-1955 o następujące wielkości: 4 zboża - o 13 ,9 q,ziem­

niaki - o 75 q i buraki cukrowe - o 138 q z 1 h a.

Wzrost plonów w kraju w tym samym okresie był następujący: 4 zbóż- - o 1 2 ,0 q, ziemniaków - o 62 q oraz buraków cukrowych - o 130 q z 1 ha.

Kształtowanie się przeciętnych rocznych zbiorów i plonów w okre - each wieloletnich przedstawia tablica 21.

TABL. 2 1 . ZBIORY I PLONY GŁÓWNYCH ZIEMIOPŁODÓW*''’

1971-1973 WYSZCZEGÓLNIENIE 1951-

-1955

1956-

-1960 1961- -1965

1966- -1970

w lic z ­ bach

bez­

względ­

nych

Polska - 100

ZBIORY w tya.ton

4 zboża 438 562 597 637 715 3,7

pszenica 132 187 257 311 374 6 ,8

żyto 161 ^{186 152 121 96} 1,2

jęczmień 58 59 53 62 126 4 ,5

owies 87 130 135 143 119 3,7

Ziemniaki 965 1239 1473 1638 1489 3,2

Buraki cukrowe 443 598 684 866 846 6 ,3

plcny z 1 ha w q

4 zboża 15,1 18,9 2 2 ,5 24 ,9 2 9 ,0 117,4

pszenica 15,9 19,9 2 4 ,3 25,9 30,6 113,3

żyto 14 ,3 17,4 19,1 2 0 ,8 22,6 9 9 ,6

jęczmień 15 ,5 18,9 23 ,2 27 ,2 30,1 107,9

owies 15 ,3 19 ,8 2 3 ,9 26 ,2 29 ,7 122,2

Ziemniaki 120 145 165 194 195 111,4

Buraki cukrowe 173 245 278 338 311 100,0

a / Przeciętne roczne.

Od 1970 r . województwo opolskie osiągało corocznie najwyższe w kraju plony 4 zbóż.

W 1973 r . plony 4 zbóż były o 5 q wyższe niż średnio w kraju, bu - raków cukrowych uzyskano o 28 q więcej/drugie miejsce w kraju po województwie łódzkim /,a plony ziemniaków były o 19 q z 1 ha wyższe od średniej krajowej /trzecie miejsce w kraju po województwie ol­

sztyńskim i białostockim/.

Najwyższe plony 4 zbóż w 1973 r . osiągnęły państwowe gospodarstwa rolne podległe Uinisterstwu Rolnictwa - 35 ,5 q/ha.Na

29 drugim miejscu znalazły się spółdzielnie produkcyjne, które uzys­

kały 3 3 ,0 q/ha. Plony 4 zbóż w gospodarstwach indywidualnych wy­

niosły 3 0 ,7 q/ha i były o 0 ,8 q/ha niższe od średnich plonów w wo­

jewództwie.

Rozwój pogłowia zwierząt gospodarskich w latach 1950- 1973 przedstawia tablica 22.

TABL. 22. ZWIERZĘTA GOSPODARSKIE Stan w czerwcu

LATA Bydło Trzoda

chlew­

na Owce Konie

ogółem w tym krowy

W TYSIĄCACH SZTUK

1950 • 254,3 157,0 313,0 25 ,7 77,2

1960 326,3 205,1 456,8 77 ,9 83,1

1970 401,3 198,7 426,0 57,5 7 3 ,0

1973 451,7 197,6 677,8 58,2 58,5

NA 100 ha UŻYTKÓW ROLNYCH w szt.

1950 42,5 26,2 ^52,3 4 ,3 12,9

1960 53,9 33,9 75 ,5 12,9 13,7

1970 65,7 32,5 69,7 9,4 12,0

1973 74 ,2 32 ,4 111,3 9 ,5 9,6

Pogłowie zwierząt gospodarskich w 1973 r . wzrosło w porównaniu z 1950 r . następująco: bydło o 77 ,6 % w tym krowy o 25,9 % , trzoda chlewna o 11 6,5 % oraz owce o 126,5 % . Liczba ko­

ni w tym okresie zmniejszyła się o 2 4 ,2 % .

W minionym okresie liczebność pogłowia zwierząt gospo­

darskich ulegała wahaniom w zależności od bodźców ekonomicznych i urodzaju na ziemiopłody paszowe.

Pogłowie bydła wzrastało sukcesywnie aż do 1969 r . i osiągnęło stan 408,6 ty s.szt. W 1970 r . nastąpiło zmniejszenie po­

głowia bydła do 401,3 t y s .s z t ., zaś w latach 1971-1973 notuje się znów stały, dość szybki wzrost liczebności bydła.

W pogłowiu krów do 1972 r . obserwuje się stały spadek.

Dopiero w 1973 r . wystąpił nieznaczny wzrost liczby krów w porów­

naniu z rokiem poprzednim /o 0 ,2 % / . W okresie powojennym na tere­

nie województwa ukształtował się kierunek mleczny użytkowania byd­

ła. Wyrazem tego był utrzymujący się przez wiele lat wysoki udział

krów w stadzie. W miarę stwarzania! korzystnych warunków w hodowli /wzrost cen na żywiec, ograniczenie uboju cieląt, pomoc kredytowa i fachowa/ następuje w chowie bydła łączenie kierunku mlecznego z kierunkiem mięsnym

Pogłowie trzody chlewnej ulegało większym wahaniom w latach 1950-l973«*ysoki stan zanotowano w 19 65 r ./5 0 6 ,2 t y e .s z t ./

w następnych latach występuje spadek pogłowia aż do 426,0 tys.ezt.

w 1970 r . , zaś od 1971 r . następuje bardzo szybki wzrost liczby trzody chlewnej - do 677,8 tys.szt. w 1973 r.

Zmiany w polityce rolnej umożliwiły w latach 1971 - 1973 bardzo szybki rozwój hodowli trzody chlewnej i bydła. Znacz - nie szybsze tempo wzrostu wystąpiło w gospodarce uspołecznionej aniżeli w gospodarce indywidualnej. W 1973 r . stan pogłowia bydła w uspołecznionych gospodarstwach rolnych był o 36,1 % wyższy niż w 1970 r . , a pogłowia trzody chlewnej o 100,8 natomiast w gospo - darce indywidualnej pogłowie bydła wzrosło o 4 ,2 % , a trzody chle­

wnej o 44 ,5 % .

* 1973 r . obsada bydła na 100 ha użytków rolnych wynosiła74,2 ^szt.

i była wyższa o 1 1 , 1 szt. od średniej obsady w kraju. Trzody chlew­

nej przypadało na 100 ha użytków rolnych 111,3 s z t ., t j.o 8 ,9 szt.

więcej niż średnio w kraju.

W 1973 r . na 100 ha użytków rolnych w gospodar­

stwach państwowych przypadało 84 szt. bydła i 75 szt. trzody chle­

wnej; w spółdzielniach produkcyjnych obsada wynosiła 7 4 ,4 szt. by­

dła i 88 ,5 szt. trzody chlewnej, a w gospodarstwach indywidualnych - 7 2 ,3 s*t. bydła i 119,2 szt. trzody chlewnej.

Pod względem obsady bydła na 100 ha użytków rolnych województwo opolskie zajmowało w 1973 r . trzecie miejsce w kraju /po województwach: rzeszowskim i krakowskim/, natomiast w obsadzie trzody chlewnej piąte miejsce /po województwach: poznańskim, war­

szawskim, bydgoskim i lubelskim/.

Do uzyskania wysokiej wydajności ziemiopłodów z 1 ha przyczyniło się m. In. wysokie zużycie nawozów sztucznych,które obrazuje tablica 2 3 .

Pod zbiory 1973 r . na 1 ha powierzchni zasiewów zu­

żyto 286,2 kg nawozów sztucznych w czystym składniku, t j. o 38,2 % więcej jak w kraju. Zużycie nawozów sztucznych na 1 ha zasiewów w roku gospodarczym 1972/73 » porównaniu z rokiem gospodarczym 1954/55 wzrosło o337,6 <w