wyroby lakierowe

(1)

wyroby lakierowe

Wodorozcieñczalne wyroby lakierowe w œwietle zagadnieñ normalizacyjnych**

Krystyna Kortylewska*

Przedstawiono Polskie Normy na wyroby lakierowe wodorozcieñczalne do malowania drewna, tynków, betonu i stali z okreœleniem zakresu badañ dla danego rodzaju wyrobu lakierowego.

Podano równie¿ definicje wyrobów lakierowych stosuj¹c nazewnictwo zgodne z obowi¹zuj¹c¹ Polsk¹ Norm¹.

S³owa kluczowe: wyroby lakierowe wodorozcieñczalne, Polskie Normy

Waterborne coatings in the light of stan- dardization

Polish Standards concerning waterborne coatings applied on wood, plas- ters, concrete and steel as well as determination of the scope of testing for the specific kind of coating were presented.

Definitions of coatings according to the names mentioned in Polish Standards were described.

Key words: waterborne coatings, Polish Standards

Budownictwo jest jednym z najpowa¿niejszych u¿ytkowników wyrobów lakierowych. Pod pojêciem wyroby lakierowe rozumie siê: lakiery, lazury (lakierobejce), farby, emalie i grunty (impregnaty).

PN-EN ISO 4618:2007 Farby i lakiery – Terminy i definicje okreœla te wyroby jako:

l wyrób lakierowy – produkt w postaci cieczy, pasty lub proszku, który po na³o¿eniu na pod³o¿e tworzy pow³okê o w³aœciwoœciach ochronnych, dekoracyjnych i/lub inny specyficznych w³aœciwoœciach, l lakier – wyrób lakierowy, który na³o¿ony na pod-

³o¿e tworzy trwa³¹ przezroczysta pow³okê o w³aœ- ciwoœciach ochronnych, dekoracyjnych i/lub inny specyficznych technicznie,

l lazur – wyrób lakierowy rozpuszczalnikowy lub wodny, zawieraj¹cy ma³¹ iloœæ odpowiedniego pig- mentu/wype³niacza, tworz¹cy pow³okê przezroczyst¹ lub pó³przezroczyst¹, stosowan¹ do dekora- cji i/lub ochrony pod³o¿a,

l farba (emalia) – pigmentowany wyrób lakierowy, który na³o¿ony na pod³o¿e tworzy kryj¹c¹ pow³okê o w³aœciwoœciach ochronnych, dekoracyjnych i/lub inny specyficznych technicznie,

l grunt – farba przeznaczona do otrzymania pow³oki gruntowej na przygotowanych pod³o¿ach.

W tych grupach asortymentowych wystêpuj¹ wyroby rozpuszczalnikowe i wodorozcieñczalne, stosowane do malowania pod³o¿y takich jak: drewno, tynki i beton oraz stal. W ostatnich latach notuje siê wzrost zainteresowania wyrobami wodorozcieñczalnymi.

Przyczynia siê do tego nie tylko nie tylko wzrastaj¹ca œwiadomoœæ spo³eczeñstwa dotycz¹ca ochrony œrodo- wiska naturalnego czy regulacje prawne, lecz tak¿e co- raz wy¿sza jakoœæ tych wyrobów.

Wymagania i w³aœciwoœci wyrobów lakierowych wodorozcieñczalnych opisuj¹ Polskie Normy oraz Pols- kie Normy wprowadzaj¹ce normy europejskie, takie jak:

u NA DREWNO i METAL

1) PN-C-81802:2002 Lakiery wodorozcieñczalne stosowane wewn¹trz

Norma ta rozró¿nia dwa rodzaje wyrobów: A – do pod³óg, B – do zastosowañ ogólnych (np. boazeria, stolarka).

Ich ciek³e w³aœciwoœci jak: gêstoœæ, lepkoœæ i czas wyp³ywu nie s¹ znormalizowane. Wielkoœæ tych para- metrów uzgadnia siê miêdzy producentem a odbiorc¹.

Wymagania dla pow³ok okreœlaj¹ badania:

— dla rodzaju A i B: czas wysychania, wygl¹d i barwa pow³oki, po³ysk przy k¹cie 60^ooraz odpornoœæ na odrywanie od pod³o¿a,

— dodatkowo dla rodzaju A: czas t³umienia, od- pornoœæ na dzia³anie wody i œcieralnoœæ pow³oki.

2) PN-EN 927-1:2000 Farby i lakiery – Wyroby lakierowe i systemy pow³okowe na drewno zastosowane na zewn¹trz – Klasyfikacja i dobór

Zgodnie z PN-EN 927-1:2000 oraz seri¹ PN-EN 927/2-6/ wyroby lakierowe i systemy pow³okowe klasyfikowane s¹ ze wzglêdu na:

l przeznaczenie – jako kategoria:

a) nietrwa³a – np. ok³adziny, ogrodzenia, altany ogrodowe, z dopuszczaln¹ dowoln¹ zmian¹ wymiarów drewna,

b) pó³trwa³a – np. ok³adziny na wpust, drewniane domy i sza³asy, meble ogrodowe, z dopuszczaln¹ czêœciow¹ zmian¹ wymiarów drewna,

22

* IMPiB, Oddzia³ Zamiejscowy Farb i Tworzyw, Gliwice

** Referat wyg³oszony na IX Konferencji OZ KiTW 23-24.10.2008, Szczyrk

wyroby lakierowe

TOM 12 wrzesieñ – grudzieñ 2008 r.

Elastomery

^{nr 5–6}

(2)

c) trwa³a – np. stolarka ³¹cznie z oknami, drzwiami, z dopuszczaln¹ minimaln¹ zmian¹ wymiarów drewna.

Klasyfikacja ta jest dokonywana na podstawie pomiaru absorpcji wody wg PN-EN 927-5-2007.

l wygl¹d, klasyfikacja uwzglêdnia nastêpuj¹ce w³aœ- ciwoœci:

a) wype³nienie – klasyfikowana jest gruboœæ pow³oki metod¹ 5A wg PN-EN ISO 2808:2006 – w kategoriach: minimalna, ma³a, œrednia i wysoka,

b) krycie pow³oki – w kategoriach:

• nieprzezroczysta: system pow³okowy zas³ania- j¹cy barwê i rysunek pod³o¿a, ale mog¹cy nie za- krywaæ ca³ego profilu powierzchni,

• pó³przezroczysta: system pow³okowy nieca³ko- wicie zas³aniaj¹cy powierzchniê drewna,

• przezroczysta: system pow³okowy pozwalaj¹cy na klarown¹ widzialnoœæ powierzchni drewna.

c) po³ysk – klasyfikowany wg PN-EN ISO 2813:

2001 w kategoriach:

• mat, pó³mat, pó³po³ysk, po³ysk i

• wysoki po³ysk

l warunki eksploatacji z uwzglêdnieniem czynników konstrukcyjnych i warunków klimatycznych Metodykê badañ opisuje seria norm PN-EN 927/

2-6/.

3) PN-C-81907:2003 Wodorozcieñczalne farby na- wierzchniowe

Przedmiotem normy s¹ wodne jednosk³adnikowe farby nawierzchniowe (emalie), przeznaczone do och- ronno-dekoracyjnego malowania powierzchni drew- nianych lub drewnopochodnych, tynku, p³yt kartonowo-gipsowych.

W zale¿noœci od przeznaczenia norma dzieli farby na rodzaje:

I – na metal, bez uprzedniego gruntowania typu Hammerite,

II – do pod³óg,

III – na inne pod³o¿a, np. drewno, tynk, beton.

Zakres badañ normy obejmuje okreœlenie ich cech ciek³ych, jak: gêstoœci, rozlewnoœci czy zdolnoœci roz- cieñczania wod¹, natomiast wymagania dla pow³ok okreœlaj¹ badania: czas wysychania pow³oki, krycie ja- koœciowe, po³ysk przy k¹cie pomiaru 60^o, odpornoœæ na odrywanie od pod³o¿a, czas t³umienia (twardoœæ), œcieralnoœæ pow³oki, odpornoœæ na dzia³anie wody i 5%

Na₂CO₃, odpornoœæ pow³oki na dzia³anie mg³y solnej przez 96 h.

4) PN-C-81906:2003 Wodorozcieñczalne farby i impregnaty

W zale¿noœci od przeznaczenia rozró¿nia siê nastê- puj¹ce rodzaje farb i impregnatów:

I – farby do gruntowania na metal,

II – farby do gruntowania na inne pod³o¿e np.

drewno, tynk, beton, p³yty kartonowo-gipsowe, III – impregnaty do gruntowania np. drewna, tynku i betonu.

Zakres badañ normy obejmuje okreœlenie ich cech ciek³ych jak: gêstoœci, zawartoœci substancji nielotnych i zdolnoœci rozcieñczania wod¹ dla ww. rodzajów. Wy-

magania dla pow³ok dla rodzaju I i II okreœlaj¹ badania:

czas wysychania pow³oki, odpornoœæ na odrywanie od pod³o¿a, odpornoœæ na dzia³anie wody przez 48 h oraz odpornoœæ pow³oki na dzia³anie mg³y solnej przez 96 h.

u NA TYNKI i BETONY

1) PN-C-81913:1998 Farby dyspersyjne do malo- wania budynków

Norma ta okreœla poziom wymagañ dla farb elewa- cji, w stanie ciek³ym i uzyskanych z nich pow³ok.

W³aœciwoœci ciek³e charakteryzuj¹ m.in. parame- try: pozosta³oœæ na sicie o boku oczka kwadratowego 0,063 mm, zdolnoœæ do nak³adania pêdzlem, wa³kiem lub natryskiem mechanicznym, odpornoœæ na sp³ywanie z powierzchni pionowych.

W³aœciwoœci pow³ok farb okreœlaj¹ badania: czas wysychania pow³oki, wygl¹d pow³oki, krycie, odpor- noœæ na szorowanie na mokro, przepuszczalnoœæ pary wodnej i wspó³czynnik oporu dyfuzyjnego.

2) PN-EN 1062-1:2004 Farby i lakiery – Wyroby lakierowe i systemy pow³okowe stosowane na zewn¹trz na mury i beton. – Cz. 1: Klasyfikacja.

Norma wprowadza klasyfikacjê farb lub systemów pow³okowych wed³ug:

l przeznaczenia (konserwacja, dekoracja, ochrona), l charakteru chemicznego substancji b³onotwórczej

– spoiwa (¿ywica akrylowa, ¿ywica alkilowa, bitum, cement, chlorokauczuk, ¿ywica epoksydowa, wapno hydrauliczne, olej, poliester, krzemian, ¿y- wica silikonowa, poliuretan, ¿ywica winylowa), l stanu rozpuszczenia lub zdyspergowania substan-

cji b³onotwórczej (wodorozcieñczalne i rozpuszczalnikowe),

l po³ysku – 3 kategorie G– G_!(po³ysk, œredni po-

³ysk, mat),

l gruboœci pow³oki – 5 kategorii E– E_#(od 50 do 400 µm),

l wielkoœci ziarna – 4 kategorie S – S_" (drobne, œrednie, gruboziarniste, bardzo grubo ziarniste (od 100 do 1500 µm),

l wspó³czynnika przenikania pary wodnej – 3 kategorie V₁– V₃(du¿y, œredni, ma³y),

l przepuszczalnoœci wody – 4 kategorie W₀ – W₃ (du¿a, œrednia, ma³a),

l pokrywanie rys – 5 kategorii A₀-A₅ (od 100 do 2500 µm),

l przepuszczalnoœæ dwutlenku wêgla – 2 kategorie C₀– C₁(g/m²·d).

Zgodnie z podan¹ wy¿ej klasyfikacj¹, PN-EN 1062-1:2004 wprowadza modelowy sposób oznakowa- nia farb, podany przyk³adowo poni¿ej.

3) PN-C 81914:2002 Farby dyspersyjne stosowane wewn¹trz

W zale¿noœci od w³aœciwoœci mechanicznych (od- pornoœci na szorowanie) norma rozró¿nia rodzaje farb:

I – odporne na szorowanie na mokro (ubytek gru- boœci pow³oki po 200 cyklach szorowania nie wiêcej ni¿ 70 µm),

II – odporne na mycie (ubytek gruboœci pow³oki po 40 cyklach szorowania nie wiêcej ni¿ 70 µm),

III – odporne na tarcie na sucho.

23 wyroby lakierowe

Elastomery

^{nr 5–6} wrzesieñ – grudzieñ 2008 r. TOM 12

(3)

PN-EN 1062-1 GN EN SN VN wN AN CN

po³ysk

gruboæ pow³oki wielkoæ ziarna przenikanie pary wodnej przepuszczalnoæ wody pokrywanie rys

przepuszczalnoæ dwutlenku wêgla

Norma opisuje metody badañ i wymagania dla pa- rametrów: gêstoœæ, rozcieñczania wod¹, czas wysychania pow³oki, krycie jakoœciowe, po³ysk przy k¹cie pomiaru 60^o, odpornoœæ na odrywanie od pod³o¿a, odpor- noœæ na szorowanie na mokro oraz odpornoœci pow³oki na dzia³anie œwiat³a dla farb kolorowych.

4) PN-EN 13300:2002 Farby i lakiery – Wodne wyroby lakierowe i systemy pow³okowe na wewnêtrzne œciany i sufity

Zgodnie z tym standardem wyroby lakierowe i systemy pow³okowe klasyfikowane s¹ ze wzglêdu na:

l przeznaczenie – jako dekoracyjne i o w³aœciwoœ- ciach specjalnych,

l chemiczny charakter substancji b³onotwórczej – spoiwa (¿ywica akrylowa, ¿ywica alkilowa, bitum, cement, chlorokauczuk, ¿ywica epoksydowa, wap-

no hydrauliczne, olej, poliester, krzemian, ¿ywica silikonowa, poliuretan, ¿ywica winylowa), l po³ysk – jako: po³ysk, œredni po³ysk, mat i g³êboki

mat,

l najwiêkszy rozmiar (granulacja) jako: drobna (do 100 µm), œrednia (do 300 µm), gruboziarnista (do 1500 µm) i bardzo gruboziarnista (powy¿ej 1500 µm),

l odpornoœæ na szorowanie na mokro (klasy od 1 do 5 w zale¿noœci od ubytku gruboœci pow³oki po 200 lub 40 cyklach szorowania),

l wspó³czynnik kontrastu (zdolnoœæ krycia) syste- mów pow³okowych bia³ych i o jasnym odcieniu barwy (klasa 1 powy¿ej 99,5% do klasy 4 – mniej ni¿ 95%).

Jak wynika z powy¿szego zestawienia, brak jest Polskiej Normy na lazury (lakierobejce), a niektóre normy dotycz¹ wyrobów lakierowych na ró¿ne pod-

³o¿a.

Istnienie Polskich Norm na konkretne wyroby jest znacznym u³atwieniem dla producentów wyrobów lakierowych, pozwalaj¹cym im na powo³ywanie siê na zgodnoœæ z okreœlon¹ norm¹. Brak normy dla danego wyrobu wymaga badania i deklaracji wed³ug Aprobat Technicznych ITB, co jest procesem d³ugotrwa³ym i kosztownym, gdy¿ aprobata wydawana jest indywi- dualnie dla ka¿dego producenta i konkretnego wyrobu.

24 „Poradnik Technologa Gumy”

„Poradnik Technologa Gumy” stanowi polski przek³ad ksi¹¿ki „Rubber Technologist's Handbook”. Jest to pierwsza tego rodzaju pozycja w jêzyku polskim od czasu wydania w 1981 r. ksi¹¿ki „Guma – Poradnik In¿yniera i Technika”.

Poradnik ten jest przeznaczony dla szerokiego krêgu odbiorców, zarówno praktyków zatrudnionych w zak³adach przemys³u gumowego, projektantów maszyn i urz¹dzeñ oraz obiektów budowlanych, jak i osób, które chc¹ dopiero poznaæ zagadnienia technologii i stosowania gumy. Bêdzie on równie¿ przydatny dla studentów kierunków chemicznych, mechanicznych, budowy maszyn itp.

Cena jednego egzemplarza 150 z³, VAT 0%. Do ceny zostan¹ doliczone koszty wysy³ki.

Zamówienie prosimy kierowaæ na adres:

Instytut In¿ynierii Materia³ów Polimerowych i Barwników Oddzia³ Zamiejscowy Elastomerów i Technologii Gumy Zak³ad Informacji i Dokumentacji Naukowo-Technicznej 05-820 Piastów, ul. Harcerska 30

fax: (0 22) 723 71 96, tel. (0 22) 723 60 25 do 29 wew. 235 e-mail :d.caban@ipgum.pl

wyroby lakierowe

TOM 12 wrzesieñ – grudzieñ 2008 r.

Elastomery

^{nr 5–6}