Alfred Cholewiński
"Studia Warmińskie", t. 4, Olsztyn
1967 : [recenzja]
Collectanea Theologica 38/3, 191-193
R
E
C
E
N
Z
J
E
Collectanea Theologica 38/1968/f. III
Studia W arm ińskie, tom IV, Olsztyn 1967, W arm ińskie W ydawnictwo Diece
zjalne, s. 570.
Ukazał się w sprzedaży czw arty tom Studiów W arm ińskich. Na treść tej obszernej publikacji składają się rozpraw y naukow e o szerokim w achlarzu zainteresow ań.
Zgodnie z zasadniczą intencją redakcji Stu d ió w na czoło w ysuw ają się prace historyczne dotyczące dziejów diecezji w arm ińskiej. Na pierwszym m iejscu, należy tu wym ienić arty k u ł niestrudzonego badacza przeszłości tej diecezji, ks? bp Ja n a O b ł ą k a Spraw a Inw entarza B iskupstw a w a rm iń skie
go po przejściu Ignacego Krasickiego do Gniezna (s. 5—33). Na podstaw ie do
kum entów archiw alnych z lat 1795—1797 autor w yśw ietlił problem własności, jaką posiadało biskupstw o w arm ińskie w momencie przeniesienia jego do tychczasowego rządcy, Ignacego K r a s i c k i e g o , na stolicę gnieźnieńską. Sporządzony przy tej okazji spis inw entarza ujaw nił poważne stra ty m a te ria l ne, jakie z różnych powodów za rządów K r a s i c k i e g o poniosły dobra biskupie. S traty te w dużej m ierze w yrów nał sam przeniesiony biskup. Z a chowane inw entarze dotyczące stanu biblioteki i archiw um w L idzbarku rz u cają także nowe światło na działalność k u ltu raln ą „księcia polskich poetów ” na terenie i dla dobra W arm ii.
H istorią diecezji w arm ińskiej zajm uje się także ks. Alojzy S z o r c w rozpraw ie Z działalności kościelnej biskupa A ndrzeja Chryzostoma Z a łu
skiego na W arm ii (1698—1711) (s. 35—82). Przedm iotem studiów autora nie
jest działalność polityczna biskupa, lecz w ew nątrzkościelna. Po krótkim przedstaw ieniu burzliw ych w ypadków z życia Z a ł u s k i e g o w okresie zarządzania diecezją, autor omawia po kolei czynności pontyfikalne biskupa, listy pasterskie do diecezji i rozporządzenia, politykę stosowaną przy obsa dzaniu stanow isk kościelnych oraz w izytacje kanoniczne parafii.
Do przeszłości W arm ii odnosi się także praca ks. Ju lian a W o j t k o w - s k i e g o, będąca omówieniem włocławskiego inkunabułu zaw ierającego listy kardynała Eneasza Sylwiusza P i c c o l o m i n i ’ e g o (s. 527—552). W ynika z nich, że późniejszy P i u s I I rok przed swoim wyborem na papieża bez skutecznie sta rał się o biskupstw o w arm ińskie. Ten sam inkunabuł inform uje nas także o zabiegach prym asa Ja n a Ł a s k i e g o , by Stolica Apostolska zatw ierdziła układ piotrkow ski z 1512 roku, na mocy którego król polski m iał mieć praw o prezentow ania swego kandydata na biskupstw o w arm ińskie, którego część terytorium leżała na ziemiach krzyżackich.
Ks. Julianow i W o j t k o w s k i e m u zawdzięczamy także obszerną roz praw ę Studia Pomoraniae A ssum ptionistica (s. 287—361). Jej przedm iotem jest analiza kazań, pism ascetycznych i ksiąg liturgicznych pochodzących z róż nych księgozbiorów kościelnych z teren u Pom orza z XV w. Pozw alają one stwierdzić, że na północy Polski świadomość praw dy o Wniebowzięciu M atki Bożej była w tym czasie żywa i oparta na zdrowych teologicznych prze słankach.
odno-192 R E C E N Z J E
towaó arty k u ły — ks. M ikołaja L o h r a, Zagadnienia logiczne w pismach
Kasjodora (s. 447—476); ks. Jerzego P o d o l e c k i e g o , Szafarz sakram entu chrztu w starożytności chrześcijańskiej (s. 363—397) oraz ks. P iotra P o r ę b y , Działalność Ks. W alentego Gadowskiego na polu wychowania (s. 477—525).
Ten ostatni arty k u ł zainteresuje z pewnością wielu czytelników starszego po kolenia, którzy pam iętają sylw etkę zmarłego w 1956 r. ks. G a d o w s k i e g o (twórcę tatrzańskiej „Orlej P erci”).
Inny ch arak ter posiadają rozpraw y ks. Edw arda M i c h o n i a, Sym bolika
kluczy w Apokalipsie (s. 133—159) oraz ks. Józefa M y ś k o w a, Przedm iot m aterialny apologetyki naukow ej wobec historyczno-m orfologicznych ba dań R. Bultm anna i jego szkoły (s. 161—286). Pierw sza z wyżej wym ienio
nych prac jest próbą dokładnego ustalenia znaczenia, jakie w A poka lipsie posiada czterokrotnie w ystępujący symbol kluczy. Drugie bardzo ob szerne studium jest stosunkowo jasnym (za co autorow i należy się duże uzna nie) wykładem poglądów teologicznych słynnego niemieckiego egzegety
R. B u l t m a n n a i jego szkoły oraz krytyczną oceną tych poglądów.
W dwóch pierwszych rozdziałach autor omawia (i krytykuje) bultm annow skie egzystencjalne pojęcie historii, jego sposób rozum ienia źródeł mówiących o życiu Jezusa, charakterystyczne dla stworzonej przez niego szkoły k a te gorie m itu, dem ityzacji i tzw. egzystencjalnej in terp retacji tekstów Pisma św. O statni rozdział przedstaw ia w yniki do jakich doszedł B u l t m a n n w swojej egzegezie tekstów now otestam entalnych. Dowiadujem y się więc jak konkretnie tłum aczy on pojęcie w iary i jak rozumie biblijną relację o życiu, śm ierci i zm artw ychw staniu Jezusa. Uważny czytelnik znajdzie w niniej szej rozpraw ie odpowiedź na wiele bardzo aktualnych pytań n atu ry św iato poglądowej, np. czy jest przejście z płaszczyzny Jezusa kerygm atycznego na płaszczyznę Jezusa historycznego (str. 172). Z tego względu przeczytanie studium ks. J. M y ś k o w a może oddać księżom pracującym w duszpaster stw ie, zwłaszcza w kręgach inteligenckich, bardzo cenne usługi.
Praktyczny charakter posiadają także dwie inne prace zamieszczone w no wym tomie Studiów . Pierw sza z nich Rola duszpasterza w przygotow aniu do
Sa kram entu M ałżeństwa w iejskiej m łodzieży pozaszkolnej (s. 83—131), pióra
ks. W ładysław a T u r k a jest w swojej najciekaw szej części omówieniem wyników ankiety na tem at p rak ty k religijnych i m ałżeństw a, przeprow adzo nej wśród młodzieży pracującej w dziewięciu parafiach w iejskich diecezji w arm ińskiej w 1965 r. Na podstaw ie ustalonego dzięki ankiecie faktycznego stanu rzeczy, omawia autor w ostatniej części swojej rozpraw y nowe, dosto sowane do potrzeb naszych czasów, m etody oddziaływania duszpasterskiego na młodzież w iejską pozaszkolną. Metody te jego zdaniem przyczynią się w większym stopniu do pogłębienia życia religijnego tej kategorii młodzieży oraz lepiej przygotow ują ją do S akram entu M ałżeństwa. N iestety w tej części pracy autor nie potrafił w yjść poza bardzo ogólnikowe i nie zawsze n a jtra f niejsze sugestie. Np. rada, by młodzież zachęcać do uczestniczenia we Mszy św. z m szalikiem w ręku (s. 125) jest nieco spóźniona. Mszalik też nie przy czynia się do wytw orzenia na Mszy św. poczucia wspólnoty. Zachęcanie do Kom unii św. w pierwsze p iątk i i większe uroczystości (s. 126) jest po soborze wym aganiem zbyt małym. Należy bowiem dążyć do w ytw orzenia się zwy czaju Kom unii św. coniedzielnej. Mimo tych braków rozpraw a ks. T u r k a jest bardzo cenna i pow inien się z nią zapoznać każdy duszpasterz w iejski.
Drugą pracą o wydźwięku bardzo praktycznym jest arty k u ł ks. Tadeusza P a w 1 u k a, Odnowa M szy św. w św ietle soborowej reform y liturgicznej (s. 399—446). Jest to — poprzedzone krótkim historycznym w stępem o roz woju rzym skiej Mszy św. — omówienie dokum entów związanych z odnową Mszy św. od encykliki M ediator Dei P i u s a X I I aż po posoborową in strukcję Kongregacji Sakram entów M ysterium Eucharisticum z 27. V. 1967 r.
R E C E N Z J E 193
W rozpraw ie tej mogą znaleźć księża, często zdezorientowani w ielką ilością szybko następujących po sobie zmian liturgicznych i rubrycystycznych, ze brane razem i skom entowane m iarodajne źródła, inform ujące o obecnym stanie praw a rubrycystycznego i co ważniejsze — w prow adzające w ducha reform y liturgicznej.
Wychodzące regularnie tomy Studiów świadczą wymownie o żywotności i poziomie naukowym profesorskiego grona Sem inarium Diecezjalnego w Olsztynie, z którym pod tym względem — jak dotąd — nie może się rów nać żadne inne Sem inarium duchowne w Polsce.
W arm ińskiem u W ydawnictwu Diecezjalnem u należy się wdzięczność za bogaty i urozmaicony czw arty tom S tu d ió w , które w pięknej oprawie i na doskonałym papierze z przyjem nością bierze się do ręki i z satysfakcją czyta.
KS. ALFRED CHOLEWIŃSKI SJ, LUBLIN Alojzy P r e i s s n e r : Zycie i działalność bibliofilska Edmunda M ajkow
skiego (1892—1951). Rocznik Biblioteki Polskiej Akadem ii Nauk w Krakowie.
R. 12: 1966 [druk.:] 1967 s. 127—159 tabl. 1.
O zm arłym w roku 1951 księdzu Edm undzie M a j k o w s k i m pisano już kilkakrotnie. Wspomnienie pośm iertne ukazało się w urzędowym m ie sięczniku archidiecezji poznańskiej i, a w kilka lat później organ Biblioteki Kórnickiej zamieścił podobne wspom nienie z okazji pośmiertnego w ydania części jego studiów nad rękopisam i D ł u g o s z a 2. W r . 1955 życie i dzia łalność M a j k o w s k i e g o scharakteryzow ał J. U j d a na łam ach „Biu letynu Numizmatycznego” 3, natom iast na łam ach „Naszej Przeszłości” opu blikow ał w r. 1966 autobiografię i spis prac uczonego4. Zasługi jego podniósł również ks. J. N o w a c k i w drugim tomie Dziejów archidiecezji poznań
skiej 5. Sporo wreszcie uwagi poświęcił tej postaci autor niniejszych uwag
w opublikow anej w r. 1967 pracy pt. Z dziejów organizacji i zasobu A rch i
w u m Archidiecezjalnego w P o zn a n iu 6. Najwięcej jednak św iatła rzuca na
tę postać obszerna praca A. P r e i s s n e r a pt. Zycie i działalność biblio
filska Edmunda M ajkowskiego (1892—1951), ogłoszona ostatnio przez „Rocz
nik Biblioteki Polskiej Akadem ii Nauk w K rakow ie”.
A. P r e i s s n e r , kustosz Biblioteki PAN w Krakowie, oparł się w swej publikacji na źródłach kom petentnych, mianowicie na aktach osobistych M a j k o w s k i e g o , które tenże przekazał w testam encie łącznie z całą swą spuścizną rękopiśm ienną ówczesnej Polskiej A kadem ii Umiejętności (obec nie Biblioteka PAN w Krakowie, sygn. 3452—3564). A utor w ykorzystał więc: m etryki, świadectwa szkolne, dyplomy studiów oraz członkowskie różnych in i Sp. ks. dr Edm und M ajkow ski. Miesięcznik Kościelny Archidiecezji Poznańskiej. R. 6: 1951 nr 1/2 s. 250—251.
2 E. M a j k o w s k i : Długossiana w dziale rękopisów Biblioteki K órnic
kiej. Pam iętnik Biblioteki Kórnickiej. Z. 5: 1955 r. 185.
3 J. U j d a: Ks. kanonik dr Edm und M ajkow ski. Biuletyn N um izm atycz ny. R. 1955 n r 127 s. 17—22.
4 E. M a j k o w s k i : Życiorys w łasny i spis prac. Podał do druku J. U j d a. Nasza Przeszłość. T. 25: 1966 s. 285—290.
5 J. N o w a c k i : Dzieje archidiecezji poznańskiej. T. 2: Archidiecezja poznańska w granicach historycznych i jej ustrój. Poznań 1964 s. 233—236.
6 F. L e n o r t : Z dziejów organizacji i zasobu A rchiw um Archidiecezjal
nego w Poznaniu. Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne. T. 15: 1967 r. 7—90.
O M a j k o w s k i m passim w rozdz. 3 pt. A rchiw um Archidiecezjalne
w Poznaniu jako instytucja nowozorganizowana, s. 66—86.
