Ubezpieczenie rentowe Niezdolność do pracy
Prawo zabezpieczenia społecznego
wykład
Tomasz Bakalarz
Zakład Prawa Pracy WPAiE
Źródła prawa
• ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych (dalej UER).
• ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych.
• ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. -
Kodeks postępowania cywilnego.
W prawie międzynarodowym
• Według art. 4 ust. 1 Konwencji Nr 37 i 38 MOP, inwalidztwo to stan "ogólnej niezdolności do
zarobkowania", który sprawia, że osoba
ubezpieczona nie może uzyskać za wykonywaną pracę odpowiedniego wynagrodzenia.
• W art. 54 Konwencji Nr 102 MOP, jako standardowy przedmiot ochrony uznano niezdolność do wykonywania jakiejkolwiek działalności zawodowej w ustalonym stopniu, jeżeli można przypuszczać, że niezdolność ta będzie trwała lub jeżeli istnieje nadal po
wykorzystaniu prawa do zasiłku chorobowego
Ryzyko socjalne
• Ryzyko socjalne w ubezpieczeniu rentowym - świadczenia z ubezpieczenia rentowego
udzielane są w związku z ryzykiem:
• niezdolności do pracy jest ona rozumiana, jako określona sytuacja życiowa w dwóch postaciach ( niezdolności całkowitej i częściowej )
• utraty żywiciela
• niezdolność do samodzielnej egzystencji
(ryzyko odrębne, ale niesamodzielne)
Rodzaje świadczeń
Świadczenia z ubezpieczenia rentowego :
• renty :
▫ renty z tytułu niezdolności do pracy (stała, okresowa )
▫ renta szkoleniowa
▫ renta rodzinna,
• dodatki do rent :
▫ dodatek pielęgnacyjny i dodatek dla sieroty zupełnej
• zasiłek pogrzebowy
Rozróżnienie pojęć
• Niezdolność do pracy używana w ustawie zasiłkowej
• Niezdolność do pracy używana w ustawie rentowej
• Niezdolność do samodzielnej egzystencji
• Niepełnosprawność – ustawa o
rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz
zatrudnianiu osób niepełnosprawnych
Niezdolność do pracy - podobieństwa
• W obu przypadkach niezdolność do pracy dotyczy:
▫ Ogólnego stanu zdrowia
▫ Skutków wypadku w drodze z pracy lub do
pracy
Wypadek w drodze z pracy lub do pracy
• Art. 57b ustawy o emeryturach i rentach z FUS
• Za wypadek w drodze do pracy lub z pracy uważa się nagłe zdarzenie wywołane przyczyną zewnętrzną, które nastąpiło w drodze do lub z miejsca wykonywania zatrudnienia lub innej działalności stanowiącej tytuł ubezpieczenia rentowego, jeżeli droga ta była najkrótsza i nie została przerwana.
• Jednakże uważa się, że wypadek nastąpił w drodze do pracy lub z pracy, mimo że droga została przerwana jeżeli przerwa była życiowo uzasadniona i jej czas nie przekraczał granic potrzeby, a także wówczas, gdy droga, nie będąc drogą najkrótszą, była dla ubezpieczonego, ze względów komunikacyjnych, najdogodniejsza.
8
Niezdolność do pracy - różnice
• Trwałość niezdolności do pracy orzekanej w celach rentowych
• Przemijalność, krótkoterminowość niezdolności do pracy orzekanej na cele ubezpieczenia chorobowego.
• Rozróżnienie niezdolności do pracy kwalifikującej do
12-miesięcznego świadczenia rehabilitacyjnego oraz
niezdolności do pracy kwalifikującej do przyznania
okresowej (np. na rok) renty z tytułu niezdolności do
pracy wydaje się być tylko teoretycznie możliwe.
Definicja niezdolności do pracy
• Niezdolność do pracy dla celów rentowych
• Niezdolną do pracy w rozumieniu ustawy jest osoba, która całkowicie lub częściowo
utraciła zdolność do pracy zarobkowej
(element ekonomiczny ) z powodu naruszenia
sprawności organizmu (element biologiczny)
i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po
przekwalifikowaniu. (art. 12 ust 1)
Rodzaje niezdolności do pracy na cele rentowe
Ze względu na przewidywany czas trwania niezdolności do pracy wyróżnia się:
• niezdolność okresową,
• niezdolność trwałą
Całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy.
Częściowo niezdolną do pracy jest osoba, która w
znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z
poziomem posiadanych kwalifikacji.
• Przy ocenie niezdolności do pracy bierze się pod uwagę:
▫ stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji;
▫ możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość
przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas
wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek
i predyspozycje psychofizyczne.
Dwa elementy definicji niezdolności do pracy
• Utrata zdolności do pracy zarobkowej (element ekonomiczny) oznacza obiektywne pozbawienie danej osoby możliwości zarobkowania.
• Obok elementu ekonomicznego (społecznego, zawodowego) w konstrukcji niezdolności do pracy wyróżnia się element biologiczny, czyli naruszenie sprawności organizmu.
• Niemożność wykonywania pracy spowodowana
innymi przyczynami niż naruszenie sprawności
organizmu w stopniu powodującym niezdolność
do zarobkowania nie jest niezdolnością do pracy
w rozumieniu art. 12 ust. 1 UER
Dwa elementy definicji niezdolności do pracy
• Jeżeli w ocenie medycznej stopień naruszenia sprawności organizmu wyklucza możliwość
stwierdzenia, że rozpoznane schorzenia powodują niezdolność do pracy, bezprzedmiotowe jest
branie pod uwagę innych okoliczności określonych w art. 13 ust. 1 pkt 2 UER (wyr. SN z 20.8.2003 r., II UK 11/03) [np. celowość przekwalifikowania]
• Upośledzenie organizmu nie jest wystarczającą
przesłanką przyznania renty, w sytuacji, gdy mimo tego upośledzenia możliwe jest podjęcie
dotychczasowej pracy i systematyczne leczenie
schorzenia (wyr. SN z 6.1.2009 r., II UK 125/08,
Legalis).
Związek niezdolności do pracy z kwalifikacjami
• W rzeczywistości przy ocenie częściowej
niezdolności będzie chodziło przede wszystkim o ustalenie możliwości dalszego wykonywania
dotychczasowej pracy (przy uwzględnieniu jej rodzaju i charakteru), a następnie dopiero
możliwości wykonywania innej pracy przy
uwzględnieniu posiadanych kwalifikacji
zawodowych (H. Pławucka)
Związek niezdolności do pracy z kwalifikacjami
• W judykaturze SN przyjmuje się konsekwentnie, że utrata zdolności do pracy nie może być utożsamiana z niezdolnością do wykonywania ostatniego z dotychczasowych zatrudnień,
• jeżeli pracownik może podjąć pracę zgodne z poziomem posiadanych kwalifikacji;
• zmiany w organizmie powodujące
przeciwwskazania zdrowotne do wykonywania
pracy na dotychczasowym stanowisku nie są
podstawą do uznania osoby ubiegającej się o
rentę za niezdolną do pracy, jeżeli została
zachowana zdolność do wykonywania pracy
zgodnej z kwalifikacjami na innym stanowisku
Przykłady do analizy
• Jak określić przesłanki częściowej niezdolności do pracy dla:
▫ człowieka niewykształconego, który dwa lata był inkasentem, rok roznosicielem ulotek, a przez trzy lata wykonywał pracę portiera
▫ lekarz-chirurg, który po ukończeniu studiów
podyplomowych od wielu lat piastuje stanowisko dyrektora ZOZ, mający schorzenie kręgosłupa.
▫ absolwent technikum elektrycznego pracujący od ukończenia szkoły w charakterze prezentera radiowego traci możność pracy na tym
stanowisku z przyczyn laryngologicznych
• Niezdolność do wykonywania pracy
dotychczasowej jest warunkiem koniecznym ustalenia prawa do renty z tytułu
niezdolności do pracy, ale nie jest warunkiem wystarczającym, jeżeli wiek, poziom
wykształcenia i predyspozycje
psychofizyczne usprawiedliwiają rokowanie, że mimo upośledzenia organizmu możliwe jest podjęcie innej pracy w tym samym
zawodzie albo po przekwalifikowaniu zawodowym.
• Z wyroku z dnia 30 listopada 2000 r., II UKN
99/00 (OSNAPiUS 2002, nr 14, poz. 340)
Zdolność do pracy po przekwalifikowaniu
• Przekwalifikowanie ma służyć zmianie zawodu, przygotowaniu do objęcia innej pracy, wymagającej innego wykształcenia,
stosownej jednak do zachowanej sprawności, wieku i predyspozycji psychicznych.
• Rehabilitacja zawodowa ma na celu
ułatwienie osobie ubezpieczonej uzyskania i utrzymania odpowiedniego zatrudnienia i
awansu zawodowego, czego narzędziem jest korzystanie z poradnictwa zawodowego,
szkolenia zawodowego i pośrednictwa pracy.
• W wypadku wystąpienia niezdolności do
wykonywania dotychczasowej pracy, wymagającej szczególnych predyspozycji zdrowotnych, przy
zachowaniu zdolności do każdej innej pracy, istnieje celowość przekwalifikowania i nie zachodzi przesłanka niezdolności do pracy
• (wyrok SN z 10.5.2000 r., II UKN 533/99, OSNAPiUS 2001, Nr 21, poz. 648).
• Nie stanowi o niezdolności do pracy:
▫ odsunięcie pracownika od dotychczasowej pracy w wyuczonym zawodzie z przyczyn profilaktycznych;
▫ niezdolność do pracy nie występuje, gdy istnieje tylko zagrożenie utraty zdolności do pracy lub
▫ gdy pracownik cierpi tylko na schorzenia wymagające stałego leczenia
• Wykonywanie zatrudnienia przez ubezpieczonego, który kwalifikuje się do osób trwale niezdolnych do pracy, nie pozbawia go prawa ubiegania się o świadczenia rentowe z ubezpieczenia społecznego (wyr. SN z 17.1.2002 r., II UKN 709/00, OSNP
2003, Nr 20, poz. 497).
• Wykonywanie pracy zgodnej z kwalifikacjami nie przeczy istnieniu częściowej niezdolności do pracy w rozmiarze zachowanej zdolności (ponad znaczny stopień utraty tej zdolności), np. na stanowiskach pracy w warunkach zapewniających
wyeliminowanie szkodliwego wpływu czynników zewnętrznych, występujących normalnie przy tego rodzaju pracy (wyr. SN z 20.8.2003 r., II UK
403/02, OSNP 2004, Nr 12, poz. 214).
Niezdolność do samodzielnej egzystencji
• Niezdolność do samodzielnej egzystencji - orzeka się w przypadku stwierdzenia naruszenia sprawności
organizmu w stopniu powodującym konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych.
• Podstawowe potrzeby życiowe to , przede wszystkim
samoobsługę, poruszanie się i komunikację.
Niepełnosprawność
• Niepełnosprawność - oznacza to trwałą lub okresową niezdolność do wypełniania ról
społecznych z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu, w szczególności powodującą niezdolność do pracy
• Orzeczenie o niepełnosprawności wydają
powiatowe lub wojewódzkie zespoły ds. orzekania o niepełnosprawności
• Trzy stopnie niepełnosprawności (lekki,
umiarkowany, znaczny)
Relacje między orzeczeniami
• Orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o:
▫ całkowitej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie art. 12 ust. 2, i
niezdolności do samodzielnej egzystencji, ustalone na podstawie art. 13 ust. 5 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych traktowane jest na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności;
▫ niezdolności do samodzielnej egzystencji, ustalone na podstawie art. 13 ust. 5 ustawy wymienionej w pkt 1, jest traktowane na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności;
▫ całkowitej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie art. 12 ust. 2 ustawy wymienionej w pkt 1, jest traktowane na równi z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności;
▫ częściowej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie art. 12 ust. 3, oraz celowości przekwalifikowania, o którym mowa w art. 119 ust. 2 i 3 ustawy wymienionej w pkt 1, jest traktowane na równi z orzeczeniem o lekkim stopniu niepełnosprawności.
Relacje między orzeczeniami
• Przy ocenie niezdolności do pracy
określonej w art. 12 UER nie można pomijać stopnia niepełnosprawności ubezpieczonego ustalonego na podstawie art. 3, art. 4 i art.
6 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o
rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych.
• Wyrok Sądu Najwyższego z 11 lutego 2005
r., I UK 177/04.
• Orzeczenie o stopniu niepełnosprawności zawiera:
Wskazania dotyczące
1)1) odpowiedniego zatrudnienia - ...odpowiedniego zatrudnienia 2)2) szkolenia, w tym specjalistycznego -...szkolenia, w tym specjalistycznego 3)3) zatrudnienia w zakładzie aktywności zawodowej -...zatrudnienia w zakładzie aktywności zawodowej 4) uczestniczenia w terapii zajęciowej -...
5) konieczności zaopatrzenia w przedmioty ortopedyczne itp. -...
6) korzystanie ze środowiskowego wsparcia samodzielnej egzystencji - ...
7) konieczność stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznym ograniczeniem samodzielnej egzystencji - ...
8) konieczność do stałego udziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia rehabilitacji i edukacji - ...
9) prawa do zamieszkania w oddzielnym pokoju - ...
10)spełnienia przez osobę niepełnosprawną przesłanek określonych w art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 20 czerwca 1997 r. Prawo o ruchu drogowym - ...
Procedura orzekania o niezdolności do pracy
• Dwuinstancyjność procedury
• Fachowość (orzeczenie wydawana przez lekarza orzecznika lub komisję lekarską)
• Od orzeczenia lekarza orzecznika przysługuje
ubezpieczonemu sprzeciw do komisji (termin 14 dni).
• Orzeczenie lekarza orzecznika, od którego nie wniesiono sprzeciwu lub co do którego nie zgłoszono zarzutu
wadliwości, albo orzeczenie komisji lekarskiej, stanowi dla organu rentowego podstawę do wydania decyzji w
sprawie świadczeń przewidzianych w ustawie, do których prawo jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji.
Procedura orzekania o niezdolności do pracy
• Lekarz orzecznik wydaje orzeczenie na podstawie dokumentacji dołączonej do wniosku oraz po
przeprowadzeniu bezpośredniego badania stanu
zdrowia osoby, w stosunku do której ma być wydane orzeczenie.
• Lekarz orzecznik może wydać orzeczenie również bez bezpośredniego badania stanu zdrowia osoby, w stosunku do której ma być ono wydane, jeżeli
dokumentacja dołączona do wniosku jest wystarczająca do wydania orzeczenia.
• Lekarz orzecznik może, przed wydaniem orzeczenia, uzupełnić dokumentację dołączoną do wniosku, w szczególności o opinie lekarza konsultanta lub
psychologa albo o wyniki badań dodatkowych lub
obserwacji szpitalnej.
Procedura orzekania o niezdolności do pracy
•
Lekarz orzecznik może orzec o okolicznościach uzasadniających przyznanie świadczenia
rehabilitacyjnego, jeżeli osoba ubiegająca się o rentę z tytułu niezdolności do pracy spełnia warunki wymagane do uzyskania świadczenia rehabilitacyjnego, określone w przepisach o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa.
•
Jeżeli osoba ubiegająca się o świadczenie rehabilitacyjne nie spełnia warunków wymaganych do uzyskania tego świadczenia, określonych w przepisach, o których mowa w ust. 1, lekarz orzecznik orzeka o niezdolności do pracy tej osoby lub o celowości jej przekwalifikowania
zawodowego.
Procedura orzekania o niezdolności do pracy
• Od orzeczenia lekarza orzecznika osobie zainteresowanej przysługuje sprzeciw do komisji lekarskiej Zakładu, zwanej dalej "komisją lekarską", w ciągu 14 dni od dnia doręczenia tego orzeczenia.
• Sprzeciw wnosi się za pośrednictwem jednostki organizacyjnej Zakładu właściwej ze względu na miejsce zamieszkania osoby zainteresowanej.
• Komisja lekarska nie rozpatruje sprzeciwu wniesionego po terminie. W
uzasadnionych przypadkach Zakład, na wniosek osoby zainteresowanej, może przywrócić termin na wniesienie sprzeciwu, w tym w szczególności w razie
odrzucenia przez sąd odwołania od decyzji w przypadku określonym w art. 4779 § 31 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego.
• Prezes Zakładu, w terminie 14 dni od dnia wydania orzeczenia przez lekarza orzecznika, może zgłosić zarzut wadliwości orzeczenia i przekazać sprawę do rozpatrzenia komisji lekarskiej. O zgłoszeniu zarzutu wadliwości orzeczenia jednostka organizacyjna Zakładu niezwłocznie zawiadamia osobę
zainteresowaną.
Odwołanie od decyzji rentowej
• Odwołanie jest kierowane do sądu powszechnego (sądu ubezpieczeń
społecznych) – właściwego zgodnie z art.
477(8) KPC.
• Odwołania od decyzji organów rentowych
wnosi się na piśmie do organu, który wydał
decyzję, lub do protokołu sporządzonego
przez ten organ, w terminie miesiąca od
doręczenia odpisu decyzji.
Konieczność wyczerpania toku instancji w trybie orzekania o niezdolności do pracy
• Art. 477(9) KPC
• Sąd odrzuci odwołanie w sprawie o świadczenie
z ubezpieczeń społecznych, do którego prawo jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do
samodzielnej egzystencji, a podstawę do wydania decyzji
stanowi orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, jeżeli osoba zainteresowana nie wniosła
sprzeciwu od tego orzeczenia do komisji lekarskiej
Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i odwołanie jest oparte wyłącznie na zarzutach dotyczących tego orzeczenia.
Konieczność wyczerpania toku instancji w trybie orzekania o niezdolności do pracy
• Art. 477(9) KPC
• Jeżeli w odwołaniu od decyzji organu rentowego wskazano nowe okoliczności dotyczące niezdolności do pracy lub
niezdolności do samodzielnej egzystencji, które powstały po dniu wydania orzeczenia przez lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, od którego nie wniesiono
sprzeciwu lub orzeczenia komisji lekarskiej Zakładu
Ubezpieczeń Społecznych, organ rentowy nie przekazuje odwołania do sądu, lecz kieruje do lekarza orzecznika do ponownego rozpatrzenia.
Czas powstania niezdolności do pracy
• Istotne znaczenie dla ustalenia przesłanek prawa do renty ma moment powstania niezdolności do pracy
• Jeżeli nie ma możliwości ustalenia daty powstania niezdolności do pracy, natomiast ustalono okres, w którym niezdolność do pracy powstała, za datę powstania niezdolności przyjmuje się datę końcową tego okresu.
• Jeżeli nie ma możliwości ustalenia ani daty, ani
okresu powstania niezdolności do pracy, za
datę powstania niezdolności przyjmuje się
datę zgłoszenia wniosku o świadczenie.
Czas orzekania niezdolności do pracy
• Zasadą jest orzekanie niezdolności do pracy na okres nie dłuższy niż 5 lat. Brak rokowań
odzyskania zdolności do pracy (według wiedzy
medycznej) nie obliguje już do orzeczenia trwałej
niezdolności do pracy (choć moim zdaniem jej nie
wyklucza, o czym niżej). Konieczne jest wówczas
ustalenie niezdolności na okres dłuższy niż 5 lat, co
oznacza poszerzenie granic swobody orzeczniczej,
ale jednocześnie pewne utrudnienie dla organów
orzeczniczych ZUS.
Kontrola sądowa ustalenia niezdolności do pracy
•
Orzeczenie lekarza orzecznika, od którego nie wniesiono sprzeciwu lub co do którego nie zgłoszono zarzutu wadliwości, albo orzeczenie komisji lekarskiej, stanowi dla organu rentowego podstawę do wydania decyzji w sprawie świadczeń przewidzianych w ustawie, do których prawo jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy oraz niezdolności do samodzielnej egzystencji.
•
Od decyzji Zakładu przysługuje odwołanie do właściwego
sądu w terminie i według zasad określonych w
przepisach Kodeksu postępowania cywilnego.
„Nowe okoliczności” podniesione przed sądem
• Art. 477(14) § 4 k.p.c.
• W sprawie o świadczenie z ubezpieczeń społecznych, do którego prawo jest uzależnione od stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do
samodzielnej egzystencji albo stwierdzenia stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu,
• jeżeli podstawę do wydania decyzji stanowi orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych lub orzeczenie komisji lekarskiej Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
• i odwołanie od decyzji opiera się wyłącznie na zarzutach dotyczących tego wyłącznie na zarzutach dotyczących tego orzeczenia
orzeczenia,
• sąd nie orzeka co do istoty sprawy nie orzeka co do istoty sprawy na podstawie nowych okoliczności nowych okoliczności dotyczących stwierdzenia niezdolności do pracy
dotyczących stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji albo stwierdzenia stałego lub długotrwałego
uszczerbku na zdrowiu, które powstały po dniu złożenia odwołania od tej które powstały po dniu złożenia odwołania od tej decyzji
decyzji.
• W tym przypadku sąd uchyla decyzję, przekazuje sprawę do rozpoznania organowi rentowemu i umarza postępowanie.
•
„Nowe okoliczności” podniesione przed sądem
• Artykuł 477(14) § 4 k.p.c. nie ma zastosowania w postępowaniu apelacyjnym, jeżeli nowe okoliczności dotyczące stwierdzenia niezdolności do pracy lub niezdolności do samodzielnej egzystencji powstały po wydaniu wyroku przez sąd pierwszej instancji. Dotyczy tylko postępowania przed sądem pierwszej instancji i może być zastosowany jedynie przez sąd pierwszej instancji.
▫ (wyrok z 5.4.2007 r., I UK 316/06, OSNP 2008, Nr 13–14, poz. 199).
• W sprawie o świadczenie z ubezpieczenia społecznego, do którego prawo uzależnione jest od stwierdzenia niezdolności do pracy, ubezpieczony może w postępowaniu apelacyjnym zgłaszać nowe fakty i dowody na warunkach określonych w art.
381 k.p.c., ale muszą one dotyczyć okoliczności istniejących w dacie wydania decyzji przez organ rentowy
▫ (wyrok SN z 16.5.2008 r., I UK 385/07, OSNP 2009, Nr 17–18, poz.
240).
• Przedmiotem postępowania sądowego w sprawach dotyczących ubezpieczenia rentowego jest ocena zgodności z prawem - w aspekcie formalnym i materialnym - decyzji wydanej przez organ rentowy na wniosek ubezpieczonego lub z urzędu.
• Postępowanie to jest zatem postępowaniem kontrolnym. Badanie legalności decyzji i orzekanie o niej jest możliwe tylko przy uwzględnieniu stanu
faktycznego i prawnego istniejącego w chwili wydawania decyzji.
• Mówiąc inaczej - o zasadności przyznania lub odmowy przyznania świadczenia decydują okoliczności istniejące w chwili ustalania do niego prawa.
• Postępowanie dowodowe przed sądem jest postępowaniem sprawdzającym, weryfikującym ustalenia dokonane przez organ rentowy. Biegli sądowi nie zastępują lekarza orzecznika ZUS lub komisji lekarskiej ZUS. Zgodnie z posiadaną wiedzą specjalistyczną poddają ocenie merytorycznej trafność wydanego orzeczenia o zdolności wnioskodawcy do pracy lub jej braku.
• Dlatego też późniejsza zmiana stanu zdrowia ubezpieczonego nie może stanowić - co do zasady - podstawy do uznania decyzji za wadliwą i jej zmiany przez sąd.
Przesłanki nabycia prawa do renty
• Przesłanki nabycia renty z tytułu niezdolności do pracy:
▫ niezdolność do pracy
▫ czas zajścia zdarzenia
▫ staż
▫ gęstość stażu
Przesłanki nabycia prawa do renty
•
Wykonywanie zatrudnienia przez ubezpieczonego, który kwalifikuje się do osób trwale niezdolnych do pracy, nie pozbawia go prawa do skutecznego ubiegania się o
należne mu świadczenie rentowe z ubezpieczenia społecznego (wyrok SN z dnia 17 stycznia 2002 r., II UKN 709/00, Mon. Prawn. 2003, nr 1).
•
Pobieranie emerytury nie pozbawia pracownika
możliwości ubiegania się o rentę z tytułu niezdolności
do pracy, zwłaszcza z tytułu choroby zawodowej (wyrok
SN z dnia 29 maja 2001 r., II UKN 378/00, OSNPUSiSP
2003, nr 4, poz. 105).
Czas powstania niezdolności do pracy
• Odesłanie do katalogu okresów składkowych zawartych w ustawie o emeryturach i rentach.
• Częstą sytuacją jest ubieganie się o rentę osoby, u której niezdolność do pracy powstała przed
rozpoczęciem się okresów wymienionych w art. 57 ust. 1 pkt 3, jednak w czasie tych okresów nastąpiło istotne pogorszenie stanu zdrowia i to także w ramach tego samego stopnia niezdolności do pracy. Jest to
dopuszczalne w świetle orzecznictwa SN.
Staż okresów składkowych i nieskładkowych oraz ich gęstość
• Okres minimalny stażu składkowego wynosi zasadniczo pięć lat, przy czym jest on stopniowo obniżany w stosunku do osób, u
których niezdolność do pracy wystąpiła przed 30 rokiem życia (lub - co należy wskazać dla ścisłości - w dniu 30 urodzin).
• W celu zachowania czasowego związku niezdolności do pracy z tytułem ubezpieczeń rentowych wprowadzono zasadę, że
wymagany okres składkowy i nieskładkowy musi przypadać w ciągu ostatniego dziesięciolecia przed zgłoszeniem wniosku
rentowego lub przed dniem powstania niezdolności do pracy (art.
58 ust. 2). Ten dodatkowy warunek dotyczy wyłącznie okresu pięcioletniego, wymaganego od osób, u których niezdolność do pracy powstała powyżej 30 roku życia
